PowerPoint Presentation

Żywienie dzieci w wieku

szkolnym

i młodzieży

PODSTAWY ŻYWIENIA

-wykład 11,12

Żywienie

dzieci w wieku szkolnym jest

zagadnieniem złożonym, gdyż

zapotrzebowanie na energię i składniki

pokarmowe nie jest jednoznacznie określone.

Dzieci w tym wieku rosnąc zmieniają się w

różny sposób. Zaznaczają się osobnicze

cechy rozwojowe i różne tempo wzrastania,

co rzutuje na ich potrzeby żywieniowe.

Potrzeby te mogą być różne w zależności od

rozwojowego kształtowania się dziecka.

Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży w

wieku szkolnym jest warunkiem:



prawidłowego, harmonijnego wzrastania i

dojrzewania,



dobrego zdrowia, sprawności fizycznej i

zdolności do nauki,



ochrony przed niedoborami pokarmowymi,



zmniejszenia ryzyka przedwczesnego

rozwoju miażdżycy i innych chorób

powstających na tle

wadliwego żywienia.

Wiek szkolny jest okresem fizycznego i

umysłowego rozwoju człowieka,
wyróżniamy w tym okresie 2 fazy:



Fazę obojętnopłciową, czyli dzieci w wieku 7-9 lat,



Fazę dojrzewania płciowego, czyli dzieci w wieku
10-15 lat



Fazę dojrzałości, wiek młodzieńczy 16-18 lat

U dziewcząt

„skok wzrostowy” obserwuje się

między

10 – 12 rokiem

życia

, u chłopców

około

12- 14 roku życia

U dziewcząt największy przyrost wysokości i wagi

ciała obserwuje się około 1 roku przed pierwszą

miesiączką. Przyrost wagi ciała trwa u nich do

około 20 roku życia. Przyrost wysokości między

7, a 10 rokiem życia wynosi około 5cm/rok,

gwałtownie wzrasta między 10 –12 roku życia.

Stopniowy wzrost wysokości ciała obserwuje się

u dziewcząt jeszcze do około 17 roku życia.

U chłopców

przyrost wysokości ciała

w okresie 7 – 12 lat, wynosi

podobnie jak u dziewcząt około

5cm/rok, gwałtowny skok wysokości

obserwuje się zwykle dwa lata

później, tj. między 12 – 14 rokiem

życia, dalsze, stopniowe przyrosty

wysokości notuje się u nich do 18 –

19 roku życia.

U dzieci wstępujących w okres

młodzieńczy, tj. po 10 roku życia

zaznaczają się wyraźne różnice

zależne od płci, a dotyczące znacznie

większego spożycia energii przez

chłopców aniżeli przez dziewczynki.

Różnice w spożyciu energii

Wyliczono że już 6 letni chłopcy zjadają

więcej od dziewczynek o 110 kcal,

10-letni - o 200 kcal,

12-letni o – 300 kcal,

14-letni o – 400 kcal,

16-letni – o 630 kcal,

a 18-letni chłopcy zjadają więcej od

dziewcząt w tym samym wieku o

prawie 1000 kcal .

Energia

Zalecana ilość energii dla dzieci w

wieku

7 – 9 lat

wynosi 74 kcal/kg

m.c., co przy

masie od 23 do 50 kg

stanowi ogółem 1900 – 2200

kcal/dobę.

Dla tego wieku wyróżniono jeden

rodzaj aktywności (nie uwzględniono

zróżnicowania ze względu na płeć).

Dziewczęta

w wieku

10 – 12 lat

powinny otrzymywać 51 – 60 kcal/kg

m.c. (1750-2150 kcal/dobę),

starsze w wieku

13 – 15 lat

42 – 47

kcal/kg m.c. (1950 – 2400 kcal/dobę),

młodzież

16-18 lat

-1950-2600

kcal/dobę.

Chłopcy

w wieku

10 – 12 lat

, przy podobnej

masie ciała jak dziewczęta – 35 – 42 kg

wymagają wyższej podaży energii i

wynosi ona 62 – 71 kcal/kg m.c., co

stanowi razem około 2000 – 2350

kcal/dobę

Chłopcy

starsi w wieku

13 – 15 lat

wymagają

podaży energii około 51 – 57 kcal/kg m.c., co

przy masie ciała w granicach 47 – 59 kg

stanowi około 2200 -2850 kcal/dobę.

Chłopcy 16-18 lat

2300-3200

kcal/dobę.

Istnieją duże różnice osobnicze

dotyczące zapotrzebowania

energetycznego, nie zawsze dające

wytłumaczyć się różną aktywnością

fizyczną. Trzeba o tych różnicach

pamiętać przy planowaniu posiłków i

dopasowywać podaż energii do

potrzeb ujawnianych przez dziecko,

przy równoczesnej kontroli masy ciała.

Białko

Białko stanowi około

18 – 19% masy

ciała

dorastającego człowieka.

Przyrost białka jest mniej więcej

stały między 6 a 10 rokiem życia;

znacznie wzrasta w okresie

dojrzewania, zarówno w wyniku

przyrastania ilości tkanek jak i

tworzenia się charakterystycznych

cech osobniczych związanych z płcią.

Między 10, a 17 rokiem życia Światowa Organizacja

Zdrowia zaleca podaż białka nieco poniżej 1g/kg

m.c.:

- dla 10 latków około 0,82g/kg m.c.

- dla 17 latków około 0,61g/kg m.c.

Biorąc pod uwagę znaczną różnicę masy ciała

(często podwojoną u młodzieży starszej), ogólna

ilość białka podawanego w ciągu doby powinna

wynosić: - około

75g/dobę dla dziecka 10 letniego

- około 75 – 95g/dobę dla młodzieży 13-15 letniej.

- około 100g/dobę dla chłopca 16-18 letniego.

Nieco niższe zapotrzebowanie

wykazują dziewczęta.

Zawsze należy pamiętać, że musi to

być białko o wysokiej wartości

biologicznej. Około 2/3, a nie mniej

niż ½ dziennej podaży powinno

stanowić białko pochodzenia

zwierzęcego (mleko, mięso, ryby, jaja,

sery).

Tłuszcze

Zaleca się aby tłuszcze stanowiły 305

zapotrzebowania energetycznego. W

przypadku młodzieży o większej

aktywności dopuszcza się udział

tłuszczu 31-33%.

We wszystkich omawianych grupach

NNKT powinny stanowić nie mniej niż

3% udziału energii.

Witaminy



Witamina A dla dzieci 7-9 lat 400

g/dobę,

dla dziewcząt 800

g/dobę,

dla chłopców 1000

g/dobę.



Witamina D

dla dzieci 7-9 lat 15

g/dobę,

dla pozostałych 10

g/dobę.



Witamina E

dla dzieci 7-9 lat 7

g/dobę,

dla pozostałych 10

g/dobę.

Składniki mineralne



Wapń dla dzieci 7-9 lat 800

mg/dobę,

dla pozostałych 1200

mg/dobę.



Fosfor dla dzieci 7-9 lat 800

mg/dobę,

dla pozostałych 900

mg/dobę.



Magnez dla dzieci 7-9 lat 200

mg/dobę,

dla dziewcząt zapotrzebowanie zależy

od wieku do 300-340 (16-18 lat) mg/dobę,

dla chłopców zapotrzebowanie rośnie

wraz z wiekiem do 290 (10-12 lat) do 400

(16-18 lat) mg/dobę.



Żelazo dla dzieci 7-9 lat 10

mg/dobę,

dla dziewcząt zapotrzebowanie

jest wyższe niż dla chłopców i wynosi

16-17 mg/dobę,

dla chłopców wynosi 14-15

mg/dobę.

Dlatego żywienie, dzieci w wieku

szkolnym (podobnie jak w innych

grupach wieku) powinno być oparte

na ustalonych dla tego wieku

dziennych racjach pokarmowych i

właściwym rozkładzie posiłków w

ciągu dnia, dostosowanym do

warunków dziecka.

Posiłki



I śniadanie,



II śniadanie,



obiad,



podwieczorek,



kolacje.

I śniadanie

- jest to pierwszy posiłek jaki dziecko

spożywa po długiej przerwie nocnej i

jednocześnie przed rozpoczęciem

największego natężenia zajęć fizycznych i

umysłowych.

Pierwszy posiłek powinien dostarczać około

¼ całodobowej ilości energii i w

odpowiednich proporcjach pozostałych

składników pokarmowych.

Podstawą pierwszego śniadania powinno być mleko w

każdej postaci i pieczywo mieszane z masłem i

serem lub jajem czy wędliną i do tego dodatki

owocowo-warzywne, np. pomidory, papryka,

rzodkiewki, szczypiorek, ogórki, owoce, soki

owocowe itp. Wskazany jest także dodatek dżemu

lub miodu.

Produkty te nie zastępują wprawdzie ani produktów

białkowych (sera, jaj, wędliny), ani warzyw i

owoców, ale wpływają na urozmaicenie posiłku.

Podawanie samych zup mlecznych jest

niewystarczające. Talerz zupy mlecznej należy

traktować jako połowę śniadania.

Błędny jest pogląd, że wystarczy spożycie

tylko zupy mlecznej – jeśli dziecko zjada ją

codziennie, staje się posiłkiem

nieatrakcyjnym, pogarszającym łaknienie.

Źle zestawiane i zbyt małokaloryczne I

śniadanie jest często popełnianym błędem

w żywieniu dzieci i młodzieży.

Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy dziecko

wychodzi z domu do szkoły bez spożycia I

śniadania.

Co zrobić jeśli …

…

Jeśli dzieci nie chcą jeść I

śniadania ?

W takim przypadku należy do

śniadania zasiąść razem z nimi.

Rodzice powinni dawać przykład a

towarzystwo powinno poprawić

apetyt dziecka …

I śniadanie

Brak śniadania powoduje, że dzieci

mają:



mniej energii,



problemy z koncentracją,



są bardziej drażliwe,



mają mniejszą odporność i siły

witalne

II śniadanie

Drugie śniadanie odgrywa poważną rolę w żywieniu

dzieci szkolnych, tym bardziej, że większość dzieci

spiesząc rano do szkoły nie zawsze zjada

pełnowartościowe śniadanie pierwsze. Już po 2—3

godzinach pracy szkolnej (nawet jeśli zjadło pierwsze

śniadanie) powinno otrzymać drugie śniadanie dla

wyrównania utraconej energii. Spadek glukozy we

krwi poniżej przeciętnej normy występuje szybciej u

dzieci spożywających posiłki w dużych odstępach

czasu, co objawia się przede wszystkim zmęczeniem i

obniżoną zdolnością do koncentracji uwagi.

Pierwsze i drugie śniadanie łącznie powinno zapewnić

dziecku 35—40% wartości dziennej racji pokarmowej.

Podstawą drugiego śniadania zabieranego z domu do

szkoły powinno być pieczywo mieszane (bułka,

chleb graham, chleb razowy, mleczny itp.) z

dodatkiem masła i produktu zawierającego

pełnowartościowe białko (ser, jajo, mięso, wędlina,

ryba) oraz owoce lub niektóre warzywa, np.

pomidor, ogórek, rzodkiewki, marchew, papryka,

listki sałaty itp., w zależności od sezonu.

Napój pod postacią ciepłego mleka, kawy mlecznej,

herbaty z mlekiem lub koktajlu powinno dziecko

otrzymywać w każdej szkole, a więc nawet tam,

gdzie nie ma specjalnie wyposażonej kuchni.

Powszechne wprowadzenie do szkół tzw. szklanki

mleka dla wszystkich dzieci poprawia ogólny rozwój

dzieci szkolnych, stan ich zdrowia i uzębienia.

Obiad

Dziecko powinno spożywać obiad świeżo

przygotowany po przyjściu ze szkoły lub zjeść

obiad w szkolnej stołówce. Obiad powinien być

sporządzony z uwzględnieniem wszystkich grup

produktów spożywczych i składać się z dwóch

dań. Do tak skonstruowanego drugiego dania

zupa jest niejako uzupełnieniem, powinna być

ubogoenergetyczna i składać się z sezonowych

warzyw lub owoców. Jeśli natomiast drugie danie

obiadowe jest uproszczone, np. tylko makaron lub

ryż z owocami- zupa powinna być posiłkiem

głównym i zawierać wiele różnorodnych

produktów, łącznie z mięsnym dodatkiem.

Ludzie bardzo często zapominają o

społecznej roli obiadu. Obiad ma nie

tylko na celu zaspokoić głodu ale

uściślić i utrwalić rodzinne więzy. Ma

być tylko wspólną okazją do posiłku

ale i przykładem dla dzieci do

powielania pewnych zachowań przy

stole.

Obiady w szkole

Dzieci i młodzież przebywające w szkole 6 – 8

godzin, a dojeżdżające czasem - 10 godzin,

powinny zjeść w tym czasie obiad. Niestety w

ostatnich latach znacznie zmalała i nadal

maleje liczba szkół organizujących

dożywianie.

Idea organizowania posiłków w szkole jest

propagowana i wspomagana przez Instytut

Żywności i Żywienia, Państwowy Zakład

Higieny, Ministerstwo Edukacji Narodowej,

Instytut Matki i Dziecka, Polski Komitet

UNICEF i Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

Obiady w szkole

Instytut Żywności i Żywienia wydał specjalną

broszurę „Obiady szkolne” – zalecenia,

jadłospisy i receptury dla żywienia

zbiorowego dzieci i młodzieży w placówkach

oświatowo – wychowawczych. Publikacja ta,

rozpowszechniana w szkołach, zawiera

główne wytyczne dla żywienia dzieci i

młodzieży oraz wskazuje receptury obiadów

jedno -, dwu – lub trzydaniowych, które

można sporządzać nawet wówczas, gdy

szkoła dysponuje bardzo skromnym

zapleczem stołówkowo – kuchennym.

Obiady w szkole

Co ważne, są to posiłki zbilansowane pod

względem energetycznym i

odżywczym, urozmaicone smakowo, a

przede wszystkim o niewielkim koszcie.

(kalkulacja

kosztów wg cen rynkowych -

ceny obiadów 2 lub 3 daniowych: zupa,

II danie + surówka + kompot, mieściły

się w granicach

,80 – 3,

0 zł).

Podwieczorek

Około 3-4 godziny po obiedzie należy

zapewnić dziecku podwieczorek. Najlepszą

przekąską są warzywa i owoce,

ewentualnie jogurt, suszone owoce,

orzechy, migdały, rodzynki, ciastka

zbożowe lub z dodatkiem zbóż. Od czasu

do czasu można podawać na lody.

Kolacja

Kolacja powinna być spożywana między 18-19, posiłek

powinien być kolorowy, bogaty w pełnowartościowe

składniki (jak w śniadaniu), o mniejszej objętości niż

codzienne śniadanie.

Powinien to być również posiłek pełnowartościowy,

łatwo

strawny i niezbyt obfity. Może to być zupa

mleczna z kaszą lub kluskami, pieczywo mieszane z

wędliną lub chudym mięsem, sery, sałatki

jarzynowe, owoce.

Po godzinie 20 nie zaleca się podjadania. Ważne jest,

aby spożyta była, na co najmniej 2 godziny przed

snem.

Błędy

Na żywienie dzieci w wieku szkolnym trzeba

zwracać dużą uwagę, gdyż popełnia się tu nieraz

więcej błędów niż w żywieniu dzieci małych.

Małemu dziecku poświęca się zazwyczaj więcej

zainteresowania, ściślej przestrzega regularności

posiłków, kontroluje dokładniej jakość i ilość

pożywienia, karmi się dziecko, ewentualnie

pomaga mu przy jedzeniu.

Inaczej odnosimy się do dziecka w wieku

szkolnym, gdyż uważamy je za samodzielne, nie

wymagające specjalnej opieki i troski, jeśli chodzi

o sposób żywienia.

Błędy

Jest to podejście zgoła niesłuszne, gdyż

dziecko w wieku szkolnym wyrosło wprawdzie z

okresu wczesnego dzieciństwa, ale rozpoczęło

okres wytężonej pracy w szkole, którą można

porównać (jeśli chodzi o wysiłek i

wydatkowanie energii) do pracy ludzi

dorosłych.

Poza tym znajduje się ono w okresie wzrostu i

rozwoju, co wiąże się ze zwiększonym

zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe

niezbędne do budowy organizmu i zapewnienia

dziecku potrzebnej ilości energii na bieżące

potrzeby (praca, ruch, zabawa, sport).

Wyniki badań

najczęściej popełniane błędy żywieniowe

wśród dzieci szkolnych

to:

nadmierne spożywanie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych,

zbyt małe spożycie ryb,

nadmiar soli kuchennej w pożywieniu ( 15g zamiast 5-6g.

dziennie),

zbyt niskie spożycie mleka i jego przetworów,

-- | | -- warzyw i owoców,

-- | | -- ciemnego pieczywa,

za mała liczba posiłków spożywanych w ciągu dnia, w tym nie

spożywanie I śniadania – szczególnie groźne dla zdrowia

dzieci i młodzieży,

częste nie karmienie niemowląt piersią zwłaszcza w

pierwszych 6 miesiącach życia.

Większość badanych dzieci w wieku szkolnym

spożywa 3 lub 4 posiłki dziennie. Najczęściej jedzą

I śniadania, obiady i kolacje. Opuszczają zwykle II

śniadania i podwieczorki, piją za mało mleka lub

spożywają je zbyt rzadko. Mały jest udział w

pożywieniu ziemniaków i roślin strączkowych oraz

produktów zbożowych pochodzących z grubego

przemiału. U dzieci mieszkających w miastach

notuje się nadmierne spożywanie tłuszczów, mięsa

i przetworów mięsnych oraz cukru i słodyczy;

chłopcy starsi spożywają za dużo jaj i masła

( prawdopodobnie wynika to z naśladownictwa

mężczyzn dorosłych, którzy preferują te produkty).

Konsekwencją tego jest spożywanie nadmiernej

ilości energii a także żelaza i fosforu (mięso,

wędliny, jaja. Jednocześnie notowano niedobory

witamin A, C, E, kwasu foliowego, wapnia i

magnezu, a u niektórych dzieci również białka.

Spory odsetek dzieci na wsi miał wzrost i masę

ciała poniżej przyjętych norm dla wieku

natomiast, aż u 25% dzieci (zwłaszcza

miejskich) stwierdzono tendencje do otyłości.

Niepokojącym doniesieniem jest stwierdzenie u

około 25% badanych dzieci znacznie

podwyższonego poziomu cholesterolu.

Często popełnianym błędem było nieregularne

spożywanie lub nie spożywanie w ogóle kolacji.

Notowano również kolacje zbyt obfite lub

spożywane tuż przed snem.

Rozpowszechnionym zjawiskiem jest dojadanie – o

tyle niebezpieczne, że przekąskami są przeważnie

mało wartościowe i jednocześnie wysoko

kaloryczne produkty takie, jak: chipsy, chrupki,

frytki, pizza, zapiekanki, ciastka i słodycze.

Większość badanej młodzieży (90%) potwierdziła

„dojadanie”, aż 85% z nich stwierdziła u siebie

wzrost masy ciała.

Młodzież ta preferuje również najmniej pożądaną

(ze względu na promiażdżycowe działanie)

technikę kulinarną, jaką jest smażenie.

30% badanej młodzieży przyznało, że stosowało

diety specjalne, w tym aż 2/3 diety odchudzające.

Problem ten dotyczy w większości dziewcząt 14-

15letnich i starszych, które pokrywały 75% lub

mniej dziennego zapotrzebowania na energię i

pozostałe składniki pokarmowe. Jest to wynik

przesadnej i nierozsądnej dbałości o „linię” i

szczupłą sylwetkę.

Stanowi to problem o tyle poważny, że stosowanym

dietom na ogół nie towarzyszy wiedza na temat

zasad racjonalnego żywienia.

Document Outline