„On już nie będzie wiedział, czy jest lato, 
czy zima, dzień czy noc, nie będzie umiał 
ubrać się ani umyć. Będzie nosić pieluchy 
i będzie musiał być karmiony, nie będzie 
już nikogo rozpoznawał , ani wiedział 
gdzie a w końcu nawet kim jest”

„Small World” Martin Suter

 

 

1.Istota choroby, etiologia, patogeneza.

2. Objawy i przebieg choroby.

3. Obserwacja chorego z chorobą Alzheimera.

4. Opieka nad chorym z chorobą Alzheimera 

z uwzględnieniem roli pielęgniarki 

oraz opiekuna nieprofesjonalnego, 

w warunkach domowych i stacjonarnych.

5. System wsparcia społecznego w Polsce i na świecie.

 

 

 

Choroba Alzheimera – współczesne tajemnicze 
zagrożenie

Choroba Alzheimera polega na 
postępującym zaburzeniu czynności części 
mózgu , odpowiedzialnych za funkcje 
poznawcze

Osłabieniu ulegają funkcje poznawcze: 

orientacja w miejscu, czasie, 
przestrzeni, pamięć, uwaga,  
koncentracja

 

 

Zmiany 

chorobowe w 

obrębie 

mózgowia

Uwarunkowan

ia genetyczne

Procesy zapalne

Czynniki 

środowiskowe

Etiologia

 

 

Zanik komórek 

nerwowych 

(neuronów) i miejsc 

ich połączeń (synaps)

Wadliwie 

przebiegające 

procesy 

przemiany 

materii 

(zaburzenia 

przemian 

białkowych – 

białek amyloidu 

i tau)

Tworzenie 

nieużytecznych 

depozytów w 

mózgu

Opanowanie neuronów  

          (białka tau 

tworzące sploty 

neurofibrylarne) i 

przestrzeni pomiędzy 

nimi (amyloid tworzące 

plaki )– przerwanie 

przekazywania 

sygnałów

Zmniejszenie 

ilości 

acetylocholiny - 

neuroprzekaźnik

a

Patogeneza

 

 

Alois Alzheimer

1906 odkrycie nowej choroby u 56 
letniej kobiety  - (naukowiec zauważył 
podczas sekcji zwłok plaki i sploty 
neuroifibrynalne) 

Praca pt:

„O swoistej chorobie kory mózgowej”

Odkrycie choroby

 

 

Objawy ostrzegawcze:

Zapominanie 

– ciągłe pytania o to samo, pomimo uzyskanej odpowiedzi 

kto to jest..?, a wiec kto to jest ....? 

Wykonywanie rutynowych zadań sprawia trudności 

– nieumiejętność otworzenia samochodu, drzwi, uruchomienia 
pralki,

Trudności z doborem słów 

–„to... do picia herbaty” „do mycia zębów” „do jedzenia”

Zaburzenia orientacji 

- gubienie się w najbliższym otoczeniu

Nieumiejętność oceny sytuacji 

– niewyłączenie żelazka, niezakręcenie gazu

 

 

Trudności w myśleniu 

– co zrobić z adresem lub numerem telefonu znajomych

Roztargnienie

 – położenie rzeczy niezgodnie  z przeznaczeniem 

np.portfel do pralki, pranie do lodówki

Wahanie nastroju 

– nagłe popadanie we wściekłość

Zmiana osobowości 

– agresja, nadpobudliwość, nieufność, reakcje lękowe

Brak napędu 

– brak zainteresowań, hobby, bezczynność

 

 

Techniki ukrywania problemu :

 

przypominacze, 

notatki ,

listy,

mapy

 

 

Objawy charakterystyczne w obserwacji 
pielęgniarskiej

Zaburzenia funkcji poznawczych:

pamięci/ dotyczące bieżących wydarzeń: niepamiętanie 
aktualnie wykonywanych czynności                 brak 
wspomnień                 nie rozpoznawanie przedmiotów    
         zapominanie imion osób bliskich,              
nierozpoznawanie członków rodziny                
ograniczone zwracanie uwagi na znane głosy, dotyk,

zdolności myślenia/ nieumiejętność radzenia sobie  w 
życiu zawodowym i rodzinnym – rozwiązywania 
problemów, powiązania faktów, radzenia sobie z 
codziennymi czynnościami

orientacji w przestrzeni – gubienie się w mieście , we 
własnym domu, mieszkaniu,

 

 

zaburzenia związane z przyjmowaniem posiłków i 
płynów zapominanie o jedzeniu i piciu                
nieumiejętność przygotowania posiłków

            

trudności w jedzeniu

           

utrata zdolności śmiania się 

, połykania

 

utrata kontroli czynności zwieraczy i wydalania 

zaniedbania higieniczne,

zaburzenia rytmu dnia i 
nocy

zaburzenia chodu, przodopochylenie           
upadki            nie wychodzenie z łóżka

Zaburzenia podstawowych czynności życia codziennego

 

 

Zaburzenia osobowości i życia towarzyskiego

zanik wspomnień dotyczących dawnych zdarzeń, 
życia małżeńskiego, dzieci

utożsamianie się z własną osobą i związek z 
rzeczywistością stale słabnie               pytania o osoby 
dawno nieżyjące              objawy manii prześladowczej

 

 

Zaburzenia artykulacji mowy 

„brak słów” kilka słów wypowiadanych, wypowiadane 
jedno słowo, jedna sylaba

 

 

Całkowita bezradność, niemożliwa komunikacja, 
brak kontroli, brak odporności na infekcje          
    zapalenie płuc               śmierć

Postęp choroby

 

 

Mini - Mental – State -  Examination (skala 
Folsteinów)

Ocena: pow 27 pkt. – norma; 10-26 pkt. łagodne otępienie; poniżej 10 pkt. 
ciężkie otępienie

Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego

Orientacja w czasie i w miejscu

Orientacja w czasie: 

Jaki jest teraz 
rok? ....................................................................................

Jaka jest teraz pora 
roku?..........................................................................

Jaki jest teraz 
miesiąc?..............................................................................

Jaka jest dzisiejsza 
data ? .........................................................................

Jaka jest dzisiaj dzień 
tygodnia ?...............................................................

Orientacja w miejscu:

W jakim kraju się 
znajdujemy ?..................................................................

W jakim województwie się 
znajdujemy? ..................................................

W jakim mieście się 
znajdujemy? ..............................................................

Jak nazywa się miejsce w którym się 
znajdujemy? ...................................

Na którym piętrze się obecnie 
znajdujemy?................................................

 

 

Zapamiętywanie

Wymienię teraz trzy słowa.  Kiedy skończę proszę aby je Pan /Pani 
powtórzyła. Poniższe słowa wypowiadamy wolno (jedno na 
sekundę)

BYK               MUR                LAS

Proszę je zapamiętać , bo zapytam o nie powtórnie za kilka minut

Uwaga i liczenie

Proszę odejmować od 100 po 7 , aż powiem stop

 Przypominanie

Proszę wymienić trzy słowa , które wcześniej trzeba było 
zapamiętać

Funkcje językowe. Prosimy o nazwanie kilku przedmiotów kolejno 
pokazywanych: ołówek, zegarek, (szczoteczka do zębów, łyżka, 
nóż)

Jak nazywa się ten przedmiot 

Jak nazywa się ten przedmiot

Powtarzanie 

Proszę dosłownie powtórzyć następujące zdanie:

Ani tak ani nie , ani ale ........................................

 

 

Wykonywanie poleceń

a) Proszę uważnie posłuchać treści całego polecenia, a 

następnie wykonać to polecenie

Proszę wziąć kartkę do lewej/prawej ręki 

Złożyć ją oburącz na połowę

I

 

położyć na kolana

b) Pokazujemy badanemu tekst polecenia zamieszczony na 

okładce 

”proszę zamknąć oczy” . 

Proszę przeczytać to polecenie i je wykonać

Pisanie:

a) Dajemy osobie badanej czystą kartkę papieru i prosimy o 

napisanie dowolnego zdania. Proszę na pisać na tej kartce 
jakieś dowolne zdanie

Praksja konstrukcyjna

a) Proszę przerysować ten rysunek dokładnie jak tylko to jest 

możliwe

Ogólna liczba 
punktów:

 

 

Opieka nad osobą chorą na Chorobę Alzheimera 
oznacza konieczność powolnego, a często 
pełnego cierpienia pożegnania z ukochaną osobą 
oraz prawie całkowitą rezygnację z życia 
prywatnego a niekiedy i zawodowego

 

 

Zasady opieki nad Chorym 

z Chorobą Alzheimera

Wyposażyć Chorego i jego bliskich w 
informacje na temat Choroby i 
zweryfikować posiadane informacje

Wykorzystywać wszystkie zachowane 
możliwości (cały „kapitał”) w życiu 
codziennym

Akceptować zachowania chorego

Stosować ćwiczenia umysłowe (ćwiczyć umysł)

Pomagać w orientacji

Troszczyć się o bezpieczeństwo 
chorego

 

 

Racjonalnie gospodarować możliwościami 
opiekuna - dbać o własne siły, zapewniać 
odpoczynek, wcześnie reagować przy 
cechach przemęczenia i  niewydolności

Korzystać z doświadczeń i pomocy 
innych (stowarzyszeń, grup wsparcia)

Współodczuwać potrzeby chorego 

biologiczne jak i psychospołeczne

Uporządkować sprawy życiowe we wczesnym 
okresie choroby

Usuwać i zabezpieczać źródła 
zagrożenia

 

 

Zaburzenia pamięci 

Dążenie do możliwie największej niezależności 

m in. poprzez:

Ćwiczenia psychomotoryczne połączone z treningiem mózgu,

Ustalenie harmonogramu dnia i wykonywanie czynności o tej 
samej,  

Ciągłe odtwarzanie tych samych czynności zgodnie z 
„instrukcją”: np.telefonowanie, korzystanie z windy, 
mycie,jedzenie, korzystanie z toalety,  

Używanie wskazówek i przypominaczy, tablic orientacyjnych, 
znaków graficznych,

Oglądanie zdjęć i rozpoznawanie osób na zdjęciach (twarz-
zdarzenie-osoba-imię i nazwisko), 

 

 

oferowanie pomocy gdy istnieje wyraźna potrzeba

pracujemy Z osobą a nie Dla niej, 

wiele rzeczy możemy wykonywać razem

chorym powinien „zmagać się z zadaniami”

błędy traktujemy humorystycznie

gdy chory jest poirytowany, niecierpliwy odwracamy jego uwagę

dobrze wykonane zadanie powinno być nagradzane

 

 

Dbanie o aktualizację informacji

informowanie o aktualnym dniu tygodnia, 

porze roku, czasie

Poproszenie chorego aby zapisywał sobie rozkład dnia, 
adres zamieszkania, miejsca przechowywania różnych 
rzeczy np, dokumentów, kluczy, portfela

 

Noszenie przy sobie informacji o sobie - identyfikatora: 

imię i nazwisko, adres, telefon, 

jestem chory na Chorobę Alzheimera

 

 

Zaburzenia koordynacji:

Gry ruchowe rzucanie piłki, ringo, taniec

Zapobieganie urazom i upadkom: anty poślizgowe 
wykładziny, kapcie na gumowej podeszwie, 
przyklejone do podłogi dywany oświetlenie, 
usuniecie progów.

 

 

Zagrożenie bezpieczeństwa:

zabezpieczenie ostrych narzędzi, kruchych 
przedmiotów, gniazdek elektrycznych, leków, 

ochrona przed kontaktem z wrzątkiem, trucizną, 
substancją toksyczną, 

zabezpieczenie rzeczy cennych, 

podawanie przez opiekuna papierosów, zapalniczki, 

specjalne zamki w drzwiach uniemożliwiające 
jednostronne zamykanie, 

korzystanie w obecności opiekuna z czajnika 
elektrycznego, pralki, kuchenki.

 

 

Zapewnienie kontaktu z osobą 
bliską, 

wyrażanie miłości, dotyk, głaskanie, 
przytulanie, przemawianie, 
bycie w towarzystwie osoby bliskiej

Pamiętanie że nowe otoczenie, świat zewnętrzny

obcy ludzie, hałas, nieprzyjemne dźwięki 

mogą irytować chorego

 

 

Zaburzenia mowy, trudności w 
komunikowaniu się:

zachęcanie chorego do opowiadania historii i 
zdarzeń z przeszłości

mówienie do chorego powoli, wyraźnie, krótkimi 
zdaniami, prostym językiem,wspomaganie 
rozmowy gestem,mimiką,

 patrzenie w oczy, całkowita koncentracja na 
rozmowie, 

gdy chory posługuje się kilkoma wyrazami lub 
często jednym wyrazem wspomaganie rozmowy 
gestem, zastępowanie wyrazów innymi słowami, 
unikamy wypytywania, zadawania pytań wprost.

ułatwienia w korzystaniu z telefonu

 

 

Dyskomfort spowodowany uczuciem zimna, 
gorąca, 

uczuciem głodu, wzmożonym pragnieniem, 
występowaniem zaparć chory często wyraża 
ruchem, niepokojem,chodzeniem w 
miejscu”dreptaniem”, „wierceniem się”

 

 

 

Czego nie należy robić:

 nie okazywać zniecierpliwienia, nie kłócić się i 
nie dyskutować, nie stawiać nadmiernych 
wymagań, nie odbierać poczucia przydatności, 
nie zmieniać rytmu dnia.

 

 

Zaburzenia rytmu dnia i nocy

Przywrócenia właściwego rytmu z 
zastosowaniem środków farmakologicznych

Zapewnienie aktywności w ciągu dnia – 
ćwiczenia gimnastyczne, spacery, ergoterapia 
(malowanie, majsterkowanie, uprawnianie 
ogrodu, tkanie, lepienie, kulturoterapia – 
biblioterapia, muzykoterapia – słuchanie i 
granie, śpiewanie, taniec, humorystyczne 
filmy, 

Nie pozwalanie na przesypianie całych dni.

 

 

Zachowania seksualne

Najistotniejsze pragnienie dotyczy bliskości 
drugiej osoby, tęsknoty za bezpieczeństwem, 
czułością miłością, okazaniem bliskości.

Często chory może zachowywać się 
niewłaściwe- masturbacje, nadpobudliwość.

 

 

Trudności z posiłkami

regularne spożywanie posiłków, o tej samej 
porze, w tym samym pomieszczeniu,

nakrywanie stołu z chorym, przypominanie o 
przeznaczeniu np. sztućców,

wybór jednego sztućca, rozdrobnienie pokarmu, 
zapewnienie urozmaiconych i bogatych posiłków, 
instrukcje przy jedzeniu, pamiętanie o 
pogryzieniu, przeżuciu i połknięciu pokarmu 
przez chorego.

kontrola przyjmowania płynów 2-3 litry na dobę

 

 

Dieta chorego

produkty bogate w witaminy C, E, A, B

zawarte w kiełkach, ziarnach, lisciach zielonych warzyw, 

marchwi, 

ryby

produkty mleczne

produkty bogate w żelazo : mięso,wątróbka, fasola

 

 

specjalne talerze i 
sztućce dla osób z 
ograniczoną 
sprawnością manualną   
             i słabą 
koordynacją wzrokowo-
ruchową

 

 

porcjowane leki w pudełku z przegródkami, 

kontrola ich zażywania i połykania, 

Przyjmowanie leków

 

 

Higiena osobista

zachęcanie i przekonywanie do „pięknego 
wyglądu” mycia się, czesania,

przy kąpieli zapewnienie intymności, 
wygody – taboret pod prysznicem,mata anty 
poślizgowa, pachnące kosmetyki, 

 

 

zintegrowany 
zestaw 
kąpielowy

łóżko kąpielowe

podnośnik 
kąpielowy

wózek 
prysznicowy

uchwyty 
łazienkowe /
wannowe

 

 

Ubieranie się wg instrukcji: 

zestaw ubrań poukładane w kolejności, 

uwzględniające upodobania chorego, 

udogodnienia zamki błyskawiczne, rzepy 

(pomocna forma zabawy lub piosenka)

 

 

Korzystanie z toalety

Ustalone godziny, oświetlenie drogi w nocy, 
uchwyty, rysunki przypominające ,

Zapewnienie regularnych wypróżnień – dieta, 
ruch, odpowiednia ilość płynów.

Obserwacja wypróżnień i zachowania chorego 
w toalecie 

 

 

krzesła 
kąpielowe

krzesło 
toaletowe

fotele 
sanitarne

 

 

Agresja, gniew, podejrzliwość

Wynikają z postawy obronnej, rozpaczy, 
niepewności, ochrony siebie a nie potrzeby 
zranienia kogoś.

Unikanie spierania się z chorym, okazywania 
jego nie radzenia sobie, odwrócenie uwagi, 

Można wykorzystywać muzykę, pamiętać że 
chory szybko zapomina o niemiłych 
incydentach, łagodzić napięcia dotykiem, 
czułym gestem, ciepłym słowem.

W razie oskarżeń o kradzież rzeczy, ważna jest 
pomoc w szukaniu  i ich znalezieniu.

 

 

Depresja i Halucynacje 

Aktywizacja chorego, unikanie bezczynności i 
wypatrywania przez okno, eliminacja lęku, 
unikanie perswazji, 

 

 

Niebezpieczeństwa i szczególne utrudnienia

- ucieczki chorego z domu i zaginięcia
- agresja fizyczna i słowna wobec opiekuna
- wypadki samochodowe
- niezaspokajanie samodzielne żadnych potrzeb 
biologicznych

-brak możliwości całodobowej opieki i kontroli 
chorego (dostęp do niebezpiecznych urządzeń, 
wychodzenie przez okno)

-wykonywanie przez chorego czynności prawnych 
np. zapisywanie spadku osobom obcym

 

 

Życie zawodowe i sprawy formalne

sprawdzenie ubezpieczenia, testamentu, spraw 
finansowych,

rezygnacja z prawa jazdy,

rezygnacja z pracy,

przekazanie firmy , obowiązków,gospodarki 
finansami, 

notarialne przekazanie niektórych uprawnień 
opiekunowi osobie, której chory ufa ,

sąd okręgowy wydaje decyzję o ustaleniu opiekuna 
prawnego ustala jego obowiązki i prawa,

 

 

Pomoc bliskim – opiekunom 
chorego

Objawy stresu opiekuna:

żal, złość, zniecierpliwienie, nadpobudliwość, 

poczucie winy,obwinianie się, bezradność

zerwanie kontaktów z przyjaciółmi, rodziną, 

zaniedbywanie zainteresowań, utrata zdolności 
relaksacji

lęk o przyszłość, 

przygnębienie, smutek, 

wyczerpanie fizyczne, bezsenność, 

trudności z koncentracją, 

choroby somatyczne

problemy seksualne, 

 

 

Kontakt z grupami wsparcia w celu uzyskania 
wsparcia molarnego, praktycznej pomocy, 
skorzystania ze szkoleń, kursów, doświadczeń 
innych w podobnej sytuacji, doradztwa, 
pomocy psychologicznej, pomocy materialnej. 

Wsparcie opiekuna

Zapewnienie sobie odpoczynku – „urlop” w 
wakacje wakacje, „wychodne” - spotkania 
towarzyskie, skorzystanie z ośrodka opieki 
stacjonarnej, wolontariatu, dzielenie opieki 
wśród rodziny.

7/24/365

konieczność okresowego ładowania baterii 

 

 

Sytuacja opiekuna w świetle 

badań własnych



Zakres opieki :

Chory wymagał pomocy lub był 

całkowicie niesamodzielny przy:



kąpieli, czesaniu, jedzeniu, ubieraniu 

się przy czynnościach fizjologicznych



prowadzeniu gospodarstwa domowego



poruszaniu się poza domem (zakupy, 

spacery, załatwianie spraw, wyjazdy)

 

 

Kto udzielał pomocy 

najczęściej



Rodzina



Sąsiedzi



Stowarzyszenia (50%)



Ośrodek pomocy społecznej

 

 

Jaka to była pomoc



Rzeczowa- środki pomocnicze 
(ubrania, pieluchomajtki)



Usługowa- wykwalifikowany 
opiekun , wolontariusz



Świadczenia zdrowotne (lekarz, 
pielęgniarka, terapeuta zajęciowy)

 

 

Jak opiekun się relaksował



Oglądanie telewizji, 



Spacery,



Czytanie prasy, książek



Towarzystwo innych,



Internet,



Kontakty z rodziną częściej, z 
przyjaciółmi rzadko

 

 

Urlop



Wyjazd na wakacje wcale lub 1 x 
w roku



Wyjazd na święta wcale lub 2 x w 
roku



Inne – wcale 

 

 

Trudności



Brak siły,



Deficyt zdrowia,



Niedostateczne wsparcie 
psychiczne ze strony bliskich osób,



Rzadziej brak pieniędzy, pomocy, 
sprzętu

 

 

Na kogo opiekun liczy, 

jakiego wsparcia potrzebuje 

najbardziej



Stowarzyszenia,



Opieka pielęgniarska,



Środki pomocnicze,



Terapia zajęciowa,



Pomoc społeczna

 

 

Stres opiekuna

1.

Radość

rzadko

2.

Zadowolenie

rzadko

3.

Spokój, opanowanie

często

4.

Utrata poczucia 

humoru

często

5.

Zmartwienie

często

6.

Smutek

często

7.

Żal

często

8.

Niemożność 

relaksacji

często

9.

Lek o przyszłość

często

 

 

Stres opiekuna

10.

Wyczerpanie fizyczne

często

11.

Brak kontaktów towarzyskich

często

12.

Brak urlopu

często

13.

Nasilenie objawów 

somatycznych (wrzody żołądka, 

arytmia serca, choroba 

wieńcowa)

często

14.

Występowanie objawów dotąd 

niespotykanych (bóle, zawroty 

głowy, biegunki, bóle 

kręgosłupa, infekcje, 
zaburzenia pamięci)

często