Waldemar Placek
Katedra i Klinika Dermatologii CM w Bydgoszczy
UMK w Toruniu
Współautor prezentacji: Sebastian Kaszewski
Waldemar Placek
Katedra i Klinika Dermatologii CM w Bydgoszczy
UMK w Toruniu
Współautor prezentacji: Sebastian Kaszewski
Skóra człowieka jest jednym z
najważniejszych narządów,
jakimi dysponuje organizm ludzki.
powierzchnia ok. 1,5–2,0 m
2
masa wynosi zwykle 18–20 kg
grubość od 0,5 do 4 mm
integracja ze środowiskiem zewnętrznym
ochrona narządów wewnętrznych
termoregulacja ustroju
gospodarka wodno-elektrolitowa
przemiana materii
czynności wydalnicze
Warstwy skóry:
Naskórek
Skóra właściwa
Tkanka podskórna
Budowa skóry
Wykwity skórne (Efflorescentiae) są
objawami przedmiotowymi choroby
skóry.
I.
Wykwity pierwotne (E. primariae)
II.
Wykwity wtórne (E. secundariae)
Wykwity pierwotne (Efflorescentiae
primariae):
Plama (Macula)
Bąbel pokrzywkowy (Urtica)
Grudka (Papula)
Guzek (Nodulus)
Guz (Nodus)
Pęcherzyk (Vesicula)
Pęcherz (Bulla)
Krosta (Pustula)
Wykwity wtórne (Efflorescentiae
secundariae):
Nadżerka (Erosio)
Przeczos (Excoriatio)
Rozpadlina (Rhagas)
Pęknięcie (Fissura)
Owrzodzenie (Ulcus)
Łuska (Squama)
Strup (Crusta)
Blizna (Cicatrix)
„tzw. stany narzucone”
•
zmiany nie odpowiadają wykwitom
pierwotnym lub
wtórnym
•
są powikłaniem innych dermatoz
Należą do nich:
I.
Zliszajowacenie- lichenifikacja,
lichenizajca (Lichenificatio)
II.
Zliszajcowacenie- impetyginizacja
(Impetiginisatio)
III.
Spryszczenie (Eczematisatio)
Wykwity rozsiane na skórze określamy
terminem osutka (Exanthema)
I.
Jednopostaciowe (monomorficzne)
•
Bąble pokrzywkowe
II.
Wielopostaciowe (polimorficzne)
•
osutka w pemfigoidzie; pęcherze, pęcherzyki i
rumienie
•
ospa wietrzna
Przy opisie zwracamy uwagę na:
WIELKOŚĆ
BARWĘ
KONSYSTENCJĘ (miękka, twarda)
KSZTAŁT (nieregularne, regularne, okrągłe,
obrączkowate)
POWIERZCHNIĘ (gładka, lśniąca, szorstka,
brodawkująca)
ODGRANICZENIE (ostre, brak wyraźnej granicy
pomiędzy zmianą a zdrową skórą)
OTOCZENIE (np. zmienione zapalnie podłoże)
Istotne są również cechy określające wzajemne relacje
pomiędzy poszczególnymi wykwitami, jak:
rozmieszczenie zmian,
ich wzajemne ułożenie,
sposób powiększania się
Plama (Macula) jest to wykwit leżący w poziomie skóry,
niewyczuwalny przy dotyku, różniący się od
otoczenia zabarwieniem.
Ze względu na morfologię:
•
Plamy wypukłe (plama obrzękowa, plama naciekowa)
•
Plama wklęsła (plama atroficzna)
•
Palmy płaskie (plama barwnikowa)
Ze względu na czas pojawienia się:
•
Plamy wrodzone
•
Plamy nabyte
Ze względu na mechanizm powstania:
I.
Plamy z zaburzeń ukrwienia skóry
a.
z przekrwienia
b.
z niedokrwienia
II.
Plamy z zaburzeń unaczynienia
a.
Wrodzone
b.
Nabyte (objawowe)
III.
Plamy wybroczynowe
IV.
Plamy barwnikowe
V.
Plamy naciekowe lub zwyrodnieniowe
VI.
Plamy złogowe
I.
Plamy z zaburzeń ukrwienia:
1.
Plamy z przekrwienia:
a.
Plamy rumieniowe (różyczka, odra, płonica, osutki
polekowe, łupież różowy Giberta)
b.
Rumienie
i.
rumienie przelotne (pojawiają się nagle na skórze i szybko
ustępują) „zespół chińskiej restauracji”, zespół rakowiaka
ii.
rumienie „trwałe” (utrzymują się na skórze przez pewien czas)
róża, rumień wielopostaciowy, Toksyczna nekroliza naskórka
(zespół Lyella), Gronkowcowy zespół oparzonej skóry (SSSS),
Zespół Sweeta, rumień trwały, rumień obrączkowaty
odśrodkowy, podostry liszaj rumieniowaty, rumień przewlekły
pełzający, rumień spiralny pełzający, rumień nekrolityczny
wędrujący.
c.
Erytrodermia (uogólniony stan zapalny skóry)
i.
Łuszczyca, po lekach, chłoniaki skóry, atopowe zapalenie skóry
2.
Plamy z niedokrwienia (plamy sinicze)
•
Guzkowe zapalenie naczyń
•
Angiopatia cukrzycowa
•
Zespół Raynauda
•
Livedo reticularis
•
Sinica groniasta
•
Krioglobulinemia
•
Livedo vasculitis
•
Zespół antyfosfolipidowy
•
Czerwienica prawdziwa
II.
Plamy z zaburzeń unaczynienia:
rozszerzenie naczyń fizjologicznych, ew. patologicznych
(nowopowstałych)
1.
Plamy naczyniaste wrodzone:
•
Naczyniak płaski
•
Znamię ogniste
•
Rodzinne dziedziczne rozszerzenia naczyń włosowatych
2.
Plamy naczyniaste nabyte:
•
Naczyniak gwiaździsty
•
Naczyniaki starcze
•
Teleangiectasia macularis eruptiva perstans
•
Naczyniak pełzakowaty
3.
Objawowe plamy naczyniaste nabyte
•
Trądzik różowaty
•
Rumieniec cukrzycowy
•
Marskość wątroby
•
Uszkodzenia popromienne późne
•
Skóra barwnikowa i pergaminowa
•
Twardzina
•
Zanik pstry naczyniasty skóry
III.
Plamy wybroczynowe:
wydostawanie się krwi z naczyń do skóry
niezmieniona barwa pomimo ucisku szkiełkiem
1.
Plamice naczyniowe:
a)
Plamice naczyniowe wyczuwalne palpacyjnie
i.
Plamica hiperergiczna
ii.
Toczeń rumieniowaty układowy
iii.
Zapalenie skórnomięśniowe
iv.
Ziarniniak Wegenera
b)
Plamice naczyniowe niewyczuwalne palpacyjnie:
i.
Plamice związane z zakażeniami
ii.
Plamica piorunjąca
iii.
Krioglobulinemia
iv.
Plamica pourazowa
v.
Plamica posłoneczna
vi.
Plamica polekowa
vii.
Plamica posterydowa
viii.
Skrobiawica pierwotna
2.
Plamice małopłytkowe:
a.
Zespół Wiskotta-Aldricha
b.
Niedokrwistość Fanconiego
3.
Plamice związane z zaburzeniami krzepliwości:
a.
Hemofilia
b.
Zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)
IV.
Plamy barwnikowe
1.
Plamy barwnikowe z nadmiaru barwnika
(hipermelanozy)
(Wrodzone i nabyte):
a.
Naskórkowe: piegi, plamy soczewicowate, zespół Peutza-
Jeghersa, LEOPARD, plamy koloru kawy z mlekiem, ostuda,
hiperpigmentacja pozapalna.
b.
Skórne: znamiona barwnikowe, zespół znamion atypowych,
czerniak złośliwy, Ashy dermatosis, wszawica łonowa.
c.
Uogólnione: karotenemia, żółtaczka, choroba Wilsona,
hemochromatoza, choroba Addisona (melanozy
hormonalne)
V.
Plamy zwyrodnieniowe
◦
Obumieranie tłuszczowe
VI.
Plamy złogowe
◦
Wewnątrzpochodne
złogi hemosyderyny w przebiegu niewydolności żylnej
◦
Zewnątrzpochodne
tatuaż
Bąbel pokrzywkowy (Urtica) jest obrzękowym wykwitem
wystającym ponad powierzchnię skóry, nagle pojawiającym
się i szybko znikającym z towarzyszącym świądem,
ustępującym bez pozostawienia śladu.
Grudka (Papula) jest to wykwit wyniosły ponad poziom
skóry, dobrze odgraniczony, różniący się od otoczenia
spoistością i ustępujący
bez pozostawienia śladu.
I.
Grudki naskórkowe:
•
brodawki zwykłe, brodawki płaskie, kłykciny kończyste,
brodawki podeszwowe, mięczak zakaźny.
II.
Grudki skórno-naskórkowe:
•
atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, łuszczyca,
rogowacenie mieszkowe, choroba Dariera, łupież czerwony
mieszkowy Devergie, amyloidoza skórna.
III.
Grudki skórne:
•
kępki żółte
OBJAW KOEBNERA
•
dotyczy grudek naskórkowych i skórno-naskórkowych,
•
polega na linijnym wysiewie grudek po 6-12 dniach od
zadrapania (podrażnienia)
•
Występuje tylko w objawowym okresie choroby
Charakterystyczny dla:
1.
łuszczycy,
2.
liszaja płaskiego,
3.
brodawek płaskich
Guzek (Nodulus) jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię
skóry, który jest związany ze zmianami w skórze właściwej,
ustępuje pozostawiając bliznę.
Guzki są charakterystyczne dla:
•
gruźlicy, sarkoidozy,
•
kiła późna skóry,
•
guzki reumatyczne,
•
ziarniniak obrączkowaty,
•
świerzbiączka guzkowa Hyde,
•
hiperlipoproteinemie, limphocytoma,
•
ziarniniak naczyniowy,
•
stwardnienie guzowate,
•
amyloidoza guzkowa,
•
czerniak złośliwy, rak podstawnokomórkowy
Guz (Nodus, Tuber, Phyma) jest większym niż guzek
wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, który
może zajmować również tkankę podskórną lub wychodzić z
węzłów chłonnych i głębszych narządów.: zapalenie tkanki
tłuszczowej podskórnej, rumień guzowaty, zespół
Loefgrena, rumień stwardniały, choroba Recklinghausena,
kilaki, promienica, tłuszczaki, choroba Dercuma, naczyniak
jamisty
GUZY ZAPALNE
1.
Ostre- ustępuje bez pozostawienia blizny, żywoczerwone,
bolesne, nieostro odgraniczone
•
rumień guzowaty,
•
czyrak
2.
Przewlekłe- maja skłonność do wrzodzenia i rozpadu,
pozostawiają blizny zanikowe
•
gruźlica rozpływna,
•
Promienica
•
kiła
GUZY NIEZAPALNE (NOWOTWOROWE)
1.
Łagodne
•
włókniak, tłuszczak, naczyniak
2.
Złośliwe
•
czerniak,
•
guzowata postać ziarniniaka
grzybiastego
Pęcherzyk (Vesicula) jest małym wykwitem (<0.5 cm)
wyniosłym ponad poziom skóry, wypełnionym płynem i
ustępującym bez pozostawienia blizny.
Wykwity pęcherzykowe są charakterystyczne dla
•
chorób wypryskowych,
•
grzybicy potnicowej stóp,
•
opryszczki,
•
wyprysku opryszczkowatego,
•
ospy wietrznej,
•
półpaśca
Pęcherzyk – mechanizm powstawania
W żywych warstwach naskórka
• Stan gąbczasty – (wyprysk), płyn między
komórkami w – wy kolczystej,
• Zwyrodnienie balonowate – (półpasiec,
opryszczka), płyn w komórkach = wakuolizacja
Pęcherz (Bulla) jest wykwitem wyniosłym ponad poziom
skóry przekraczającym średnicę 0,5 cm, ustępującym
bez pozostawienia blizny.
Ze względu na głębokość:
1.
Pęcherze podrogowe (pęcherzyca liściasta, liszajec
zakaźny).
2.
Pęcherze śródnaskórkowe (pęcherzyca zwykła,
pęcherzyca bujająca).
3.
Pęcherze podnaskórkowe (pemfigoid, opryszczki
ciężarnych, choroba Duhringa, nabyte pęcherzowe
oddzielanie się naskórka [EBA])
Krosta (Pustula) jest wykwitem wyniosłym ponad
powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią
ropną.
1.
Krosty podrogowe
•
Choroba Sneddona-Wilkinsona,
•
krostowe osutki polekowe,
•
ostra uogólniona osutkowa krostkowica (AGEP)
2.
Krosty przymieszkowe
•
zapalenie mieszków włosowych,
•
trądzik pochodzenia zawodowego,
•
trądzik pospolity (grudkowo-krostkowy)
•
trądzik różowaty,
•
grzybica skóry gładkiej,
•
rozsiane zakażenie rzeżączkowe
Wykwity wtórne (Efflorescentiae
secundariae):
Nadżerka (Erosio)
Przeczos (Excoriatio)
Pęknięcie (Fissura)
Rozpadlina (Rhagas)
Owrzodzenie (Ulcus)
Łuska (Squama)
Strup (Crusta)
Blizna (Cicatrix)
Nadżerka (Erosio) jest to owalny lub okrągły ubytek
naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia.
Przeczos (Excoriatio) to linijny ubytek naskórka
najczęściej uprzednio niezmienionego, powstający zwykle
pod wpływem drapania.
Pęknięcie (Fissura) to linijny ubytek obejmujący cały
naskórek, ustępuje bez pozostawienia blizny.
Rogowiec dłoni i stóp, rybia łuska, wyprysk, blizny Parrota w
kile, zajady, wyprzenia drożdżakowe, pęcherzyca Haileya,
skóra sucha.
Rozpadlina (Rhagas) to linijny ubytek sięgający do skóry
właściwej, goi się z pozostawieniem blizny.
Owrzodzenie (Exulceratio, Ulcus) jest to ubytek
chorobowo zmienionej skóry właściwej, który ustępuje
pozostawiając bliznę.
Owrzodzenie goleni, niesztowice, niesztowice kiłowe,
gruźlica, piodermia zgorzelinowa, wrzód tropikalny, wrzód
żrący, wrzód drążący, wrzód miękki, wrzód pełzający,
odleżyny
Łuska (Squama) jest to złuszczająca się warstwa rogowa.
TYPY ŁUSEK:
1.
otrębiaste
2.
właściwe 4-10 mm
3.
listeczkowate 1-4 cm
4.
płatowe > 4 cm
ZŁUSZCZANIE
1.
łupieżowo-otrębiaste (drobne złuszczanie)
2.
łuszczycowate tzw. właściwe (obficie łuszczące się,
połączone zmiany)
3.
liszajowate (mocno przytwierdzone łuski)
4.
płatowe (łuski dużej średnicy)
Strup (Crusta) powstaje w wyniku zasychania na
powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi albo treści
ropnej.
•
Liszajec zakaźny – miodowożółte lub bursztynowe strupy
•
Grzybica woszczynowa – tarczki woszczynowe
•
Pęcherzyca zwykła – strup listeczkowaty
•
Kiła nawrotowa wtórna – brudźce kiłowe
•
Wąglik, niesztowica – strupy zgorzelinowe
Blizna (cicatrix) powstaje w wyniku zastępowania tkanka
włóknistą ubytków skóry właściwej.
1.
Zanikowa
•
Potrądzikowe
2.
Przerostowa
•
Blizna przerostowa
•
Bliznowiec (keloid)
Zliszajowacenie (Lichenificatio) to zgrubienie naskórka ze
wzmożonym poletkowaniem skóry
•
atopowe zapalenie skóry,
•
neurodermit ograniczony,
•
wyprysk,
•
wszawica,
•
świerzb,
•
liszaj płaski,
Zliszajcowacenie (Impetiginisatio) to zakażenie wtórne
istniejących wykwitów.
•
Atopowe zapalenie skóry,
•
wyprysk,
•
ukąszenia owadów,
•
świerzb
Spryszczenie (Eczematisatio) to fazowy wysiew ropnych
lub wypryskowych zmian o morfologii zwykle
niepodobnej do zmian istniejących na początku
choroby.
•
liszajec,
•
świerzb,
•
łuszczyca