Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Toksykologia
Toksykologia
sądowo-lekarska
sądowo-lekarska
mgr biol. Agnieszka Siwińska-Ziółkowska
toksykolog
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Toksykologia
Toksykologia
sądowo-lekarska
sądowo-lekarska
mgr biol. Agnieszka Siwińska-Ziółkowska
toksykolog
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Toksykologia
nauka o truciznach
nauka o truciznach
(gr.
(gr.
toxon
toxon
– łuk
– łuk
toxicon
toxicon
– trucizna do strzał)
– trucizna do strzał)
Nauka interdyscyplinarna
Nauka interdyscyplinarna
łącząca elementy chemii,
łącząca elementy chemii,
farmacji, biologii i medycyny
farmacji, biologii i medycyny
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Gałęzie toksykologii
Gałęzie toksykologii
sądowa – najstarsza (XIXw.)
kliniczna – specjalizacja lekarska
doświadczalna – poznawanie
mechanizmu działania zw. toksycznych i
ich interakcji, np.:
leków
metali
pestycydów
środowiskowa (ekotoksykologia)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Trucizna
każda substancja, która poprzez swoje
każda substancja, która poprzez swoje
właściwości fizykochemiczne lub drogę
właściwości fizykochemiczne lub drogę
podania powoduje zaburzenia w
podania powoduje zaburzenia w
funkcjonowaniu organizmu do śmierci
funkcjonowaniu organizmu do śmierci
włącznie
włącznie
„
„
Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest.
Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest.
Tylko dawka czyni truciznę”
Tylko dawka czyni truciznę”
Paracelsus
Paracelsus
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Ksenobiotyk
substancja nie będąca naturalnym
składnikiem organizmu, obca, egzogenna
ksenobiotykami jest większość trucizn i
leków, a także związki wytworzone przez
człowieka i wprowadzone do środowiska
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Toksyna
substancja toksyczna
substancja toksyczna
wytwarzana przez
wytwarzana przez
żywy
żywy
organizm:
organizm:
jady mikroorganizmów
jady mikroorganizmów
grzybów wyższych
grzybów wyższych
roślin
roślin
zwierząt
zwierząt
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Dawka
Dawka
Stężeni
Stężeni
e
e
Ilość substancji przypadająca na jednostkę objętości lub
masy, np.:
dopuszczalne stężenie substancji szkodliwych w powietrzu
(mg/m
3
)
stężenie w wodzie, roztworach, płynach
biologicznych (
ng/mL, µg/mL, mg/L, mg%, mg/g, µg/L,
mmol/L, m/L, ‰)
stężenie w tkankach, w żywności (ng/g, mg/kg,
µg/kg)
Terapeutyczne, toksyczne, śmiertelne, dopuszczalne,
progowe
Ilośćsubstancji wprowadzona do organizmu wyrażana w
jednostkach wagowych lub objętościowych (mg, g, mL)
Jednorazowa, wielokrotna, podzielona, dobowa,
efektywna, dopuszczalna, terapeutyczna, toksyczna,
śmiertelna
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Toksykologia sądowa
Toksykologia sądowa
wykonanie badania
warsztat - metody analizy chemicznej
(klasycznej, instrumentalnej i ozn.
immunochemiczne)
materiał
biologiczny
dowody rzeczowe
interpretacja wyniku
w oparciu o dane z sekcji, materiał
aktowy; wymagana jest wiedza z zakresu
farmakologii, biologii, medycyny
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Cel analizy
Cel analizy
potwierdzenie
podejrzenia
śmierci z
zatrucia:
-sceneria
miejsca
zdarzenia
-zeznania
świadków,
rodziny
-wyniki oględzin
zewnętrznych i
wewnętrznych
zwłok
próba
ustalenia
przyczyny
nagłego
zgonu:
jeśli informacje
zebrane w toku
dochodzenia
oraz wyniki
sekcji zwłok na
to nie pozwoliły
wyjaśnienie
okoliczności
zgonu jeśli
przyczyna jest
znana:
- wypadki
komunikacyjne
- upadki z
wysokości
- zabójstwa
- utonięcia
- powieszenia
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
o badaniu decyduje Prokuratura lub
Policja
na
podstawie
okoliczności
zdarzenia
(badanie może być ukierunkowane lub nie)
na wniosek lekarza zawarty w protokole
wstępnym sporządzanym w dniu sekcji lub
w
ostatecznym
protokole
sekcji
sporządzanym po uzyskaniu wyników
badań dodatkowych (alkohol, COHb,
histopatologia)
Postanowienie
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
filtracja przez pory
filtracja przez pory
(małe cząsteczki, zg. z gradientem
(małe cząsteczki, zg. z gradientem
stężeń – EtOH, mocznik)
stężeń – EtOH, mocznik)
bierna dyfuzja
bierna dyfuzja
(najważniejszy mechanizm)
(najważniejszy mechanizm)
zgodnie z gradientem stężeń
zgodnie z gradientem stężeń
związki rozpuszczalne w lipidach
związki rozpuszczalne w lipidach
związki w formie niezjonizowanej
związki w formie niezjonizowanej
prawo Ficka
prawo Ficka
szybkość dyfuzji =K x A x (C
szybkość dyfuzji =K x A x (C
2
2
-C
-C
1
1
)
)
K – stała, A – powierzchnia, C
K – stała, A – powierzchnia, C
2
2
– stężenie
– stężenie
na zewnątrz, C
na zewnątrz, C
1
1
- stężenie wewnątrz
- stężenie wewnątrz
Transport przez błony
Transport przez błony
biologiczne
biologiczne
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
dyfuzja bierna zachodzi wg kinetyki
dyfuzja bierna zachodzi wg kinetyki
pierwszego rzędu
pierwszego rzędu
(prędkość zależy od
(prędkość zależy od
gradientu stężeń)
gradientu stężeń)
związki
dysocjujące
muszą
być
związki
dysocjujące
muszą
być
niezjonizowane
niezjonizowane
, a to zależy od ich pK
, a to zależy od ich pK
a
a
i
i
pH
pH
równanie Hendersona i
równanie Hendersona i
Hasselbacha
Hasselbacha
pH = pK
pH = pK
a
a
+ Log[A
+ Log[A
-
-
]/[HA]
]/[HA]
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Czynniki współdecydujące
o toksyczności
droga podania
droga podania
dożylna (b. efektywna)
dożylna (b. efektywna)
domięśniowa
domięśniowa
podskórna
podskórna
wziewna (b. efektywna)
wziewna (b. efektywna)
doustna (najczęstsza)
doustna (najczęstsza)
przezzskórna (fenol, anilina; istotna u
przezzskórna (fenol, anilina; istotna u
niemowląt)
niemowląt)
doodbytnicza
doodbytnicza
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Czynniki współdecydujące
o toksyczności
stężenie
stężenie
np. kwasy, zasady
np. kwasy, zasady
postać
postać
rozpuszczalność w wodzie – zw.
rozpuszczalność w wodzie – zw.
nieorganiczne (sublimat, kalomel, rtęć
nieorganiczne (sublimat, kalomel, rtęć
metaliczna)
metaliczna)
rozpuszczalność w lipidach – zw.
rozpuszczalność w lipidach – zw.
organiczne (lipofilność – zw. organiczne
organiczne (lipofilność – zw. organiczne
rtęci)
rtęci)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Czynniki współdecydujące
o toksyczności
szybkość wprowadzenia
szybkość wprowadzenia
(zakłady, kto pierwszy wypije pół litra wódki;
(zakłady, kto pierwszy wypije pół litra wódki;
wlew kroplowy vs bolus)
wlew kroplowy vs bolus)
właściwości osobnicze
właściwości osobnicze
wiek
wiek
stan zdrowia
stan zdrowia
genetycznie uwarunkowana aktywność
genetycznie uwarunkowana aktywność
enzymatyczna (duży polimorfizm CYP, szybkość
enzymatyczna (duży polimorfizm CYP, szybkość
acetylacji)
acetylacji)
zmiany wynikające z trybu życia (ekspresja
zmiany wynikające z trybu życia (ekspresja
układów enzymatycznych, zmiany w układach
układów enzymatycznych, zmiany w układach
receptorowych, uczulenie
receptorowych, uczulenie
przyspieszony
przyspieszony
metabolizm, zwiększona tolerancja, zwiększona
metabolizm, zwiększona tolerancja, zwiększona
wrażliwość, idiosynkrazja)
wrażliwość, idiosynkrazja)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Podział trucizn
Podział trucizn
wg toksyczności - podział Hodge’a i
wg toksyczności - podział Hodge’a i
Sternera)
Sternera)
Klasa toksyczności
Klasa toksyczności
LD
LD
50
50
dla
dla
szczura na
szczura na
kg masy
kg masy
ciała
ciała
Dawka śmiertelna dla
Dawka śmiertelna dla
dorosłego człowieka
dorosłego człowieka
I wyjątkowo toksyczne
II silnie toksyczne
III średnio toksyczne
IV słabo toksyczne
V praktycznie nietoksyczne
VI Praktycznie nieszkodliwe
1 mg
1 mg
1-50 mg
1-50 mg
50-500 mg
50-500 mg
0,5 – 5 g
0,5 – 5 g
5 – 15 g
5 – 15 g
> 15 g
> 15 g
szczypta, kilka kropli
szczypta, kilka kropli
Łyżeczka
Łyżeczka
około 30 g
około 30 g
250-500 g
250-500 g
1 kg
1 kg
>1 kg
>1 kg
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Klasyfikacja toksyczności wg Rozp. Min.
Klasyfikacja toksyczności wg Rozp. Min.
Zdrowia w sprawie kryteriów i klasyfikacji
Zdrowia w sprawie kryteriów i klasyfikacji
substancji i preparatów chemicznych (Dz. U.
substancji i preparatów chemicznych (Dz. U.
2003.171.1666)
2003.171.1666)
Bardzo toksyczne (symbol T+)
Bardzo toksyczne (symbol T+)
DL
DL
50
50
≤ 25 mg/kg mc p.o. dla szczura
≤ 25 mg/kg mc p.o. dla szczura
Toksyczne (symbol T)
Toksyczne (symbol T)
25 < DL
25 < DL
50
50
≤ 200 mg/kg mc p.o. dla szczura
≤ 200 mg/kg mc p.o. dla szczura
Szkodliwe (symbol Xn)
Szkodliwe (symbol Xn)
200 < DL
200 < DL
50
50
≤ 2.000 mg/kg mc p.o. dla szczura
≤ 2.000 mg/kg mc p.o. dla szczura
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
wg działania
wg działania
tr.
tr.
żrące
żrące
(kwasy, zasady, fenol, sublimat)
(kwasy, zasady, fenol, sublimat)
tr.
tr.
krwi
krwi
(COHb, zw. methemoglobinotwórcze)
(COHb, zw. methemoglobinotwórcze)
tr. pokarmowe (wywołujące wymioty, biegunkę,
tr. pokarmowe (wywołujące wymioty, biegunkę,
kolki)
kolki)
tr.
tr.
wątroby
wątroby
(met. ciężkie, toksyny grzybów,
(met. ciężkie, toksyny grzybów,
chlorowcopochodne węglowodorów)
chlorowcopochodne węglowodorów)
tr.
tr.
nerek
nerek
(met. ciężkie, olejki eteryczne)
(met. ciężkie, olejki eteryczne)
tr.
tr.
serca
serca
(glikozydy, leki krążeniowe)
(glikozydy, leki krążeniowe)
tr.
tr.
płuc
płuc
(chlor, opary kwasów, fosgen)
(chlor, opary kwasów, fosgen)
tr.
tr.
nerwów
nerwów
(działające narkotycznie lub
(działające narkotycznie lub
uszkadzająco np. met. ciężkie)
uszkadzająco np. met. ciężkie)
podział bardzo sztuczny, nieścisły,
niekonsekwentny
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Wg grup analitycznych
Wg grup analitycznych
wynikający z właściwości
wynikający z właściwości
fizykochemicznych, od których zależy
fizykochemicznych, od których zależy
dobór metody analizy:
dobór metody analizy:
związki organiczne nielotne (wymagające
związki organiczne nielotne (wymagające
ekstrakcji)
ekstrakcji)
związki lotne
związki lotne
kationy (wymagające mineralizacji
kationy (wymagające mineralizacji
materiału)
materiału)
aniony (dializa lub oznaczanie
aniony (dializa lub oznaczanie
bezpośrednie)
bezpośrednie)
pozostałe
pozostałe
Nie ma uniwersalnej metody pozwalajacej na
wykrycie wszystkich typów związków naraz
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Metody
Metody
skryningowe
skryningowe
Szybkie orientacyjne testy o wielkiej
Szybkie orientacyjne testy o wielkiej
przydatności:
przydatności:
w szpitalach do oceny stanu pacjenta, kontroli
w szpitalach do oceny stanu pacjenta, kontroli
abstynencji od narkotyków
abstynencji od narkotyków
w Policji do badania kierowców
w Policji do badania kierowców
W szkołach, miejscach pracy
W szkołach, miejscach pracy
Tanie, łatwe w wykonaniu
Tanie, łatwe w wykonaniu
Nie w pełni swoiste
Nie w pełni swoiste
Często tylko jakościowe
Często tylko jakościowe
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Metody skryningowe cd
Metody skryningowe cd
immunologiczne
immunologiczne
testy paskowe, kasetowe (jakościowe - mocz)
testy paskowe, kasetowe (jakościowe - mocz)
immunofluorescencja w świetle spolaryzowanym – FPIA
immunofluorescencja w świetle spolaryzowanym – FPIA
(ilościowe - surowica, krew, mocz)
(ilościowe - surowica, krew, mocz)
immunoenzymatyczne testy dołkowe – EIA (ELISA)
immunoenzymatyczne testy dołkowe – EIA (ELISA)
(jakościowe, ilościowe - surowica, ślina, mocz)
(jakościowe, ilościowe - surowica, ślina, mocz)
radiomimmunologiczne testy (RIA) (wycofywane)
radiomimmunologiczne testy (RIA) (wycofywane)
klasyczne barwne
klasyczne barwne
na azotyny (test Griessa w TŻ)
na azotyny (test Griessa w TŻ)
na cyjanki (testy komercyjne w TŻ)
na cyjanki (testy komercyjne w TŻ)
na fenotiazyny w moczu – z odczynnikiem FPN
na fenotiazyny w moczu – z odczynnikiem FPN
na salicylany w moczu – z FeCl3
na salicylany w moczu – z FeCl3
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Tok analizy
Tok analizy
Wyosobnienie związków z materiału
biologicznego
Ekstrakcja
rozpuszczalnikiem organicznym
niemieszającym się z wodą (np. chloroform, octan
etylu, octan n-butylu, eter dietylowy) z
odpowiedniego dla związków organicznych nielotnych
Head-space
(analiza fazy nadpowierzchniowej) –
podgrzanie lub wysolenie próbki zamkniętej w
szczelnym naczyńku i pobranie fazy gazowej – dla
związków lotnych
Zmineralizowanie
materiału poprzez spopielenie w
wysokiej temperaturze na sucho lub zwęglenie przy
pomocy mieszaniny kwasów i mikrofal - dla kationów
metali
Dializowanie
- dla anionów
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Tok analizy cd.
Tok analizy cd.
Wykrywanie i identyfikacja potencjalnych
Wykrywanie i identyfikacja potencjalnych
trucizn
trucizn
spektrofotometria UV-VIS
spektrofotometria UV-VIS
chromatografia
chromatografia
gazowa (najlepiej z detektorem mas GC/MS)
gazowa (najlepiej z detektorem mas GC/MS)
cieczowa (HPLC, LC/MS)
cieczowa (HPLC, LC/MS)
cienkowarstwowa (tania, lecz mało selektywna i czuła)
cienkowarstwowa (tania, lecz mało selektywna i czuła)
analiza pierwiastków
analiza pierwiastków
atomowa spektrometria absorpcyjna ASA (metale)
atomowa spektrometria absorpcyjna ASA (metale)
spektrometria mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną (ICP-MS)
spektrometria mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną (ICP-MS)
klasyczne metody chemiczne
klasyczne metody chemiczne
barwne
barwne
strąceniowe
strąceniowe
Oznaczenie ilościowe
Oznaczenie ilościowe
najważniejsze we krwi
najważniejsze we krwi
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Chromatografia
cienkowarstwowa
Rozdział benzodiazepin po przekształceniu w benzofenony
Rozdział benzodiazepin po przekształceniu w benzofenony
(produkty hydrolizy w środowisku kwaśnym)
(produkty hydrolizy w środowisku kwaśnym)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Chromatograf gazowy
Chromatograf gazowy
z detektorem mas
z detektorem mas
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
leki
narkotyki
pestycydy
glikol etylenowy
Związki organiczne
Związki organiczne
nielotne
nielotne
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Leki
Leki
uspokajajaco-nasenne (gł.
uspokajajaco-nasenne (gł.
benzodiazepiny)
benzodiazepiny)
neuroleptyczne (gł. fenotiazyny)
neuroleptyczne (gł. fenotiazyny)
przeciwdepresyjne (gł. TCA)
przeciwdepresyjne (gł. TCA)
przeciwpadaczkowe
przeciwpadaczkowe
(karbamazepina, kw. walproinowy)
(karbamazepina, kw. walproinowy)
krążeniowe (
krążeniowe (
β
β
-blokery, blokery Ca,
-blokery, blokery Ca,
inhibitory konwertazy angiotensyny)
inhibitory konwertazy angiotensyny)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Środki
Środki
odurzające
odurzające
(nakroktyki)
(nakroktyki)
opioidy
opioidy
amfetaminy
amfetaminy
kokaina
kokaina
halucynogeny
halucynogeny
kannabinole
kannabinole
GHB
GHB
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Opioidy
(wszystkie związki oddziaływujące na receptory opioidowe,
agoniści, antagoniści, ago-antagoniści)
opiaty (morfina, kodeina)
opiaty (morfina, kodeina)
półsyntetyki
półsyntetyki
„
„
kompot”
kompot”
(polska heroina – tylko iv)
(polska heroina – tylko iv)
„
„
brown sugar”
brown sugar”
(iv oraz palenie)
(iv oraz palenie)
dekstrometorfan (DXM)
dekstrometorfan (DXM)
syntetyki o budowie całkowicie
syntetyki o budowie całkowicie
odmiennej od opiatów (metadon,
odmiennej od opiatów (metadon,
tramadol, fentanyl, pentazocyna,
tramadol, fentanyl, pentazocyna,
petydyna)
petydyna)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Psychostymulanty
Psychostymulanty
klasa amfetamin
klasa amfetamin
leki psychostymulujące
leki psychostymulujące
(w tym
(w tym
amfetaminopochodne)
amfetaminopochodne)
kokaina
kokaina
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
amfetamina
amfetamina
biały proszek wciągany do nosa, wcierany w
dziąsła, połykany, wstrzykiwany
metamfetamina
metamfetamina
charakterystyczne kryształy („ice”), palony,
charakterystyczne kryształy („ice”), palony,
wstrzykiwany
wstrzykiwany
„
„
designer drugs”
designer drugs”
(
(narkotyki zmodyfikowane
) np. MDMA, UFO,
) np. MDMA, UFO,
Mitsubishi – zazwyczaj tabletki lub kapsułki
Mitsubishi – zazwyczaj tabletki lub kapsułki
Klasa amfetamin
Klasa amfetamin
(amfetamina i jej
pochodne)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Metamfetamina
Metamfetamina
tzw.
tzw.
„ice”
„ice”
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Pochodne
Pochodne
fenetyloaminy
fenetyloaminy
fenetyloamina
AMINY
KATECHOLO
WE
aderenalina,
noradrenalin
a,
dopamina
AMINOKWASY
fenyloalanina, tyrozyna
ZWIĄZKI POCHODZENIA ROŚLINNEGO
meskalina, efedryna
ZWIĄZKI SYNTETYCZNE
LEKI
metylfenidat,
fentermina,
fenfluramina,
pseudoefedryna,
fenelzyna
sibutramina
ŚRODKI NIEMEDYCZNE
-NARKOTYKI
kilkadziesiąt pochodnych,
z czego cześć o działaniu
halucynogennym
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
wybrane amfetaminy
wybrane amfetaminy
CH
3
NH
2
amfetamina
CH
3
N
H
CH
3
O
O
CH
3
N
H
CH
3
O
CH
3
PMMA
p-metoksymetamfetamina
INNE: metamfetamina, etyloamfetamina, pochodne - z
atomem chloru, bromu, jodu, tiopochodne, z jedną,
dwoma, trzema grupami metoksylowymi
MDMA
3,4-metylenodioksymetamfetamina
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Tabsy
Tabsy
pixy
pixy
oraz
oraz
dropsy
dropsy
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Pixy cd.
Pixy cd.
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
nazwy „dropsów”
nazwy „dropsów”
wisienki białe – duży efekt pobudzenia
wisienki białe – duży efekt pobudzenia
no-name = niebieskie duże tabletki, uczucie
no-name = niebieskie duże tabletki, uczucie
zimna, roztrzęsienie, być może zawierają PMA
zimna, roztrzęsienie, być może zawierają PMA
matrix niebieski = jw.
matrix niebieski = jw.
zielone mitsubishi = występuje dziwny,
zielone mitsubishi = występuje dziwny,
odbierany jako nieprzyjemny wyraz twarzy
odbierany jako nieprzyjemny wyraz twarzy
białe mitsubishi = lepiej oceniane od zielonego
białe mitsubishi = lepiej oceniane od zielonego
czerwone love (lowki)
czerwone love (lowki)
wiatrak
wiatrak
czerwone wiśnie
czerwone wiśnie
czerwone mitsubishi
czerwone mitsubishi
Żółty tulipan
Żółty tulipan
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Leki psychostymulujace
Leki psychostymulujace
metylfenidat
metylfenidat
(Ritalin)
(Ritalin)
fentermina
fentermina
(Adipex)
(Adipex)
efedryna
efedryna
(Tussipect)
(Tussipect)
fenfluramina i
fenfluramina i
dexfenfluramina
dexfenfluramina
(Isolipan)
(Isolipan)
sibutramina
sibutramina
(Meridia)
(Meridia)
Ephedra vulgaris
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Kokaina
Narkotyk drogi, „elitarny”
Działa silnie euforyzująco, ale krótko
Ustępowanie działania wiąże się z
bardzo silnym obniżeniem nastroju
Silny przymus psychiczny brania
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Psychodeliki
Psychodeliki
(halucynogeny)
(halucynogeny)
deformują rzeczywistość
deformują rzeczywistość
chemicznie bardzo różnorodna grupa, np.:
chemicznie bardzo różnorodna grupa, np.:
lsd-25 (półsyntetyczna pochodna sporyszu)
lsd-25 (półsyntetyczna pochodna sporyszu)
psylocyna, psylocybina, muskaryna (grzyby)
psylocyna, psylocybina, muskaryna (grzyby)
bufotenina (ropuchy, grzyby)
bufotenina (ropuchy, grzyby)
meskalina (peyotl)
meskalina (peyotl)
salwinaryna a (z rosliny
salwinaryna a (z rosliny
Salvia divinorum
Salvia divinorum
)
)
mirystycyna (gałka muszkatołowa)
mirystycyna (gałka muszkatołowa)
niektóre pochodne amfetaminy w odpowiedniej
niektóre pochodne amfetaminy w odpowiedniej
dawce (np. MDMA)
dawce (np. MDMA)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
„
„
Zmieniacze
Zmieniacze
świadomości”
świadomości”
toksyczność ostra jest niska, zagrożenie wynika z
toksyczność ostra jest niska, zagrożenie wynika z
zaburzeń postrzegania rzeczywistości (ryzyko
zaburzeń postrzegania rzeczywistości (ryzyko
wypadku)
wypadku)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Kannabinoidy
Kannabinoidy
Kannabinoidy
Kannabinoidy
- jest to grupa związkow
- jest to grupa związkow
chemicznych, które oddziaływują na receptory
chemicznych, które oddziaływują na receptory
kannabinoidowe w mózgu. Zanim odkryte
kannabinoidowe w mózgu. Zanim odkryte
zostały inne typy kannabinoidów, nazwa ta
zostały inne typy kannabinoidów, nazwa ta
obejmowała tylko
obejmowała tylko
. Obecnie ta
. Obecnie ta
grupa związków dzieli się na:
grupa związków dzieli się na:
endokannabinoidy
endokannabinoidy
– stwierdzone u ludzi i zwierząt,
– stwierdzone u ludzi i zwierząt,
np.
, naturalne ligandy receptorów o
, naturalne ligandy receptorów o
funkcji regulatorowej
funkcji regulatorowej
kannabinoidy
kannabinoidy
roślinne
roślinne
- czyli te, które występują
- czyli te, które występują
jako alkaloidy roślinne, np. tetrahydrokannabinol
jako alkaloidy roślinne, np. tetrahydrokannabinol
(
(
Δ
Δ
9-THC), tetrahydrokannabidiol,
9-THC), tetrahydrokannabidiol,
tetrahydrokannabivarin, kannabinol
tetrahydrokannabivarin, kannabinol
.
.
kannabinoidy
kannabinoidy
syntetyczne
syntetyczne
- czyli te, które zostały
- czyli te, które zostały
stworzone przez człowieka, np.
stworzone przez człowieka, np.
czy
.
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Przetwory konopi
Przetwory konopi
Δ
Δ
9-THC
9-THC
(
(
Δ
Δ
9-tetrahydrokannabinol)
9-tetrahydrokannabinol)
główna substancja
główna substancja
psychoaktywna Cannabis sp.)
psychoaktywna Cannabis sp.)
11-nor-9-karboksy-
11-nor-9-karboksy-
Δ
Δ
9-
9-
tetrahydrokannabinol
tetrahydrokannabinol
(THC-COOH)
(THC-COOH)
główny, nieaktywny biologicznie metabolit
główny, nieaktywny biologicznie metabolit
wykrywany w moczu w testach wstępnych jako
wykrywany w moczu w testach wstępnych jako
marker przyjmowania przetworów konopi)
marker przyjmowania przetworów konopi)
(marihuana, haszysz, olej haszyszowy)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Anandamid
Anandamid
Arachidonyloamina, AEA
produkowany w organizmach zwierzecych
podczas snu i relaksu, odgrywa rolę w
implantacji zarodka
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Δ
Δ
9-THC
9-THC
(stos. jako lek
(stos. jako lek
Dronabinol,
Dronabinol,
Marinol w USA
Marinol w USA
i Holandii)
i Holandii)
HU-210
HU-210
(1000x
(1000x
silniejszy
silniejszy
od
od
Δ
Δ
9-
9-
THC)
THC)
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Rimonabant
Rimonabant
N
N
O
NH
N
CH
3
Cl
Cl
Cl
Antagonista receptorów CB1
Antagonista receptorów CB1
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
GHB
GHB
(kwas
(kwas
γ
γ
-hydroksymasłowy)
-hydroksymasłowy)
biały, krystaliczny proszek
biały, krystaliczny proszek
bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie
bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie
roztwory są bezbarwne, przezroczyste
roztwory są bezbarwne, przezroczyste
lekko słonawy smak niewyczuwalny w
lekko słonawy smak niewyczuwalny w
napojach lub potrawach
napojach lub potrawach
działanie analogiczne do alkoholu, ale
działanie analogiczne do alkoholu, ale
dawki kilkadziesiąt razy mniejsze
dawki kilkadziesiąt razy mniejsze
wykorzystywany do celów
wykorzystywany do celów
przestępczych
przestępczych
brak testów skryningowych
brak testów skryningowych
naturalny składnik organizmu
naturalny składnik organizmu
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Pestycydy
Pestycydy
Środki do zwalczania organizmów
Środki do zwalczania organizmów
niepożadanych dla człowieka np.
niepożadanych dla człowieka np.
owadów – insektycydy
owadów – insektycydy
Grzybów – fungicydy
Grzybów – fungicydy
Chwastów – herbicydy
Chwastów – herbicydy
Gryzoni - rodentycydy
Gryzoni - rodentycydy
Bardzo zróżnicowane pod względem
Bardzo zróżnicowane pod względem
budowy chemicznej
budowy chemicznej
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Przykładowe wzory
Przykładowe wzory
pestycydów
pestycydów
lindan
metydation
symazyna
Piretryna
I
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Grupy pestycydów
Grupy pestycydów
Fosforoorganiczne
Fosforoorganiczne
Karbaminiany
Karbaminiany
Chlorowcopochodne
Chlorowcopochodne
Triazyny
Triazyny
Poch. Kwasu fenylooctowego
Poch. Kwasu fenylooctowego
Pyretroidy
Pyretroidy
inne
inne
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Glikol etylenowy
Glikol etylenowy
zamiennik alkoholu etylowego, który jest nielotny
zamiennik alkoholu etylowego, który jest nielotny
smak słodkawo-piekący
smak słodkawo-piekący
łatwo dostępny jako składnik płynów do chłodnic
łatwo dostępny jako składnik płynów do chłodnic
początkowe objawy zatrucia łudząco podobne do
początkowe objawy zatrucia łudząco podobne do
upojenia etanolem
upojenia etanolem
bardzo toksyczne, kwasicotwórcze metabolity: aldehyd
bardzo toksyczne, kwasicotwórcze metabolity: aldehyd
glikolowy, kwas glioksalowy, kwas glikolowy (o
glikolowy, kwas glioksalowy, kwas glikolowy (o
rokowaniu decyduje głębokość kwasicy, a nie poziom
rokowaniu decyduje głębokość kwasicy, a nie poziom
glikolu w surowicy)
glikolu w surowicy)
kryształy szczawianów (późny metabolit)– uszkodzenie
kryształy szczawianów (późny metabolit)– uszkodzenie
nerek (oliguria, anuria)
nerek (oliguria, anuria)
wczesne rozpoznanie zatrucia glikolem – szansa na
wczesne rozpoznanie zatrucia glikolem – szansa na
uratowanie pacjenta poprzez wdrożenie hemodializy
uratowanie pacjenta poprzez wdrożenie hemodializy
Bardzo istotne jest różnicowanie
zatrucia
etanolem
od
zatrucia
metanolem i glikolem
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Związki organiczne lotne
Związki organiczne lotne
gazy
gazy
metan (gaz ziemny)
metan (gaz ziemny)
propan, butan (paliwa gazowe)
propan, butan (paliwa gazowe)
łatwo parujące ciecze
łatwo parujące ciecze
etanol
etanol
paliwa płynne (etyliny, olej napędowy)
paliwa płynne (etyliny, olej napędowy)
rozpuszczalniki (benzyna ekstrakcyjna, benzyna
rozpuszczalniki (benzyna ekstrakcyjna, benzyna
lakowa, solwent nafta, toluen, ksyleny, octan
lakowa, solwent nafta, toluen, ksyleny, octan
etylu, octan n-butylu, aceton, butanol,
etylu, octan n-butylu, aceton, butanol,
terpentyna, eter metylowy i etylowy glikolu
terpentyna, eter metylowy i etylowy glikolu
etylenowego, metanol, izopropanol,
etylenowego, metanol, izopropanol,
tetrachloroetan)
tetrachloroetan)
formaldehyd
formaldehyd
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Metale
Metale
Obecnie zatrucia bardzo rzadkie –
Obecnie zatrucia bardzo rzadkie –
wycofywanie niebezpiecznych metali z
wycofywanie niebezpiecznych metali z
chemii gospodarczej (farby bezołowiowe,
chemii gospodarczej (farby bezołowiowe,
wycofanie siarczanu talawego i arszeniku z
wycofanie siarczanu talawego i arszeniku z
trutek na gryzonie, wycofanie sublimatu,
trutek na gryzonie, wycofanie sublimatu,
wycofywanie soli chromu z impregnatów)
wycofywanie soli chromu z impregnatów)
Problem ekotoksykologiczny,
Problem ekotoksykologiczny,
oddziaływanie długofalowe – obecność
oddziaływanie długofalowe – obecność
metali ciężkich w środowisku
metali ciężkich w środowisku
Medycyna pracy – monitorowanie
Medycyna pracy – monitorowanie
narażenia
narażenia
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Aniony
Aniony
azotany i azotyny
azotany i azotyny
nawozy sztuczne – skażenie wód
nawozy sztuczne – skażenie wód
gruntowych, przenawożone warzywa
gruntowych, przenawożone warzywa
konwersja do rakotwórczych nitrozoamin
konwersja do rakotwórczych nitrozoamin
w przewodzie pokarmowym
w przewodzie pokarmowym
konserwowanie żywności, zwłaszcza
konserwowanie żywności, zwłaszcza
wyrób wędlin – dostępność do soli
wyrób wędlin – dostępność do soli
peklującej
peklującej
chlorany, podchloryny, szczawiany,
chlorany, podchloryny, szczawiany,
fluorki
fluorki
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Zatrucia śmiertelne w
Zatrucia śmiertelne w
materiale ZMS w Warszawie w
materiale ZMS w Warszawie w
latach 1997-2004
latach 1997-2004
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Udział poszczególnych
narkotyków w całkowitej
liczbie zatruć narkotykami w
latach 1997-2004
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Zmiany
Zmiany
anatomopatologiczne
anatomopatologiczne
sugerujące zatrucie
sugerujące zatrucie
Zawsze należy mieć na uwadze zacieranie się obrazu pod wpływem
zmian pośmiertnych !!!
barwa powłok, krwi, narządów
malinowa – CO, cyjanki
brązowa - methemoglobinemia
zabarwienie rąk, odzieży, okolic ust, ślady wymiocin o nietypowej
barwie lub woni
zmiany troficzne mogące świadczyć o działaniu substancji
drażniącej lub żrącej (jama ustna, przełyk, żołądek)
żółtaczka
nietypowa barwa treści żołądkowej, obecność tabletek, ich
fragmentów, masy tabletkowej, innych elementów nietypowych dla
menu człowieka
nietypowa „chemiczna” woń z jam ciała, czasem tylko subtelnie
wyczuwalna z przekrojów mózgu
Uwaga!
Nieżyt krwotoczny żołądka może mieć wiele przyczyn!!!
Żółtaczka - może być także wirusowa lub mechaniczna
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Methemoglobinemia
Methemoglobinemia
znacznego stopnia (> 80%)
znacznego stopnia (> 80%)
Krew „zwykła”
Krew od osoby
śmiertelnie zatrutej
azotynem sodu
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Żołądek z zawartością
Żołądek z zawartością
farby
farby
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Nieżyt
Nieżyt
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Materiał do badania na
Materiał do badania na
EtOH
EtOH
do fiolki z NaF
krew
krew
tylko z naczyń obwodowych (żyła udowa, zatoki
tylko z naczyń obwodowych (żyła udowa, zatoki
strzałkowe)
strzałkowe)
nigdy
z jam opłucnowych lub z jamy brzusznej
z jam opłucnowych lub z jamy brzusznej
mocz
mięsień udowy
ciałko szkliste
perylimfa, płyn stawowy, żółć
O ile to możliwe powinno się pobierać zawsze dwa różne materiały!!!
Materiał alternatywny jeśli nie ma krwi i/lub moczu
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Materiał do badania na
Materiał do badania na
CO
CO
krew
krew
z żyły udowej
z żyły udowej
z zatok strzałkowych
z zatok strzałkowych
z jam serca
z jam serca
ocieklina z jamy brzusznej lub z jam
ocieklina z jamy brzusznej lub z jam
opłucnowych
opłucnowych
śledziona, wątroba, płuco, mięsień –
śledziona, wątroba, płuco, mięsień –
warunkiem powodzenia oznaczenia COHb
warunkiem powodzenia oznaczenia COHb
jest możliwość „wyciśnięcia” z pobranych
jest możliwość „wyciśnięcia” z pobranych
tkanek płynu zawierającego
tkanek płynu zawierającego
niezdenaturowaną i niezdegradowaną
niezdenaturowaną i niezdegradowaną
gnilnie hemoglobinę
gnilnie hemoglobinę
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Zasady pobierania materiału ze
Zasady pobierania materiału ze
zwłok do badań toksykologicznych
zwłok do badań toksykologicznych
do czystych, najlepiej szklanych naczyń o
do czystych, najlepiej szklanych naczyń o
odpowiednim rozmiarze (słoiki typu twist, szklane
odpowiednim rozmiarze (słoiki typu twist, szklane
fiolki, probówki)
fiolki, probówki)
każde naczynie opisane
każde naczynie opisane
danymi denata (imię, nazwisko, ew. numer)
danymi denata (imię, nazwisko, ew. numer)
data sekcji i nazwisko lekarza
data sekcji i nazwisko lekarza
nazwa materiału
nazwa materiału
fragmenty narządów można umieścić w woreczkach
fragmenty narządów można umieścić w woreczkach
foliowych (dodatkowe zabezpieczenie przed
foliowych (dodatkowe zabezpieczenie przed
kontaminacją i utratą ew. związków lotnych)
kontaminacją i utratą ew. związków lotnych)
zakaz dodawania
zakaz dodawania
jakichkolwiek
jakichkolwiek
związków lub środków
związków lub środków
chemicznych i wody
chemicznych i wody
jeśli do badania nie można przekazać niezwłocznie,
jeśli do badania nie można przekazać niezwłocznie,
to materiał winien być zamrożony lub
to materiał winien być zamrożony lub
przechowywany w lodówce
przechowywany w lodówce
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Materiał pobierany podczas
Materiał pobierany podczas
sekcji zwłok do badań
sekcji zwłok do badań
toksykologicznych
toksykologicznych
krew
krew
ok. 30-40
ok. 30-40
ml (min. 10 ml)
ml (min. 10 ml)
tylko z naczyń
tylko z naczyń
obwodowych
obwodowych
(żyła udowa,
(żyła udowa,
zatoki
zatoki
strzałkowe)
strzałkowe)
nigdy
z jam
z jam
opłucnowych lub
opłucnowych lub
z jamy brzusznej
z jamy brzusznej
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Materiał pobierany podczas sekcji
Materiał pobierany podczas sekcji
zwłok do badań toksykologicznych cd.
zwłok do badań toksykologicznych cd.
mocz ok. 100 ml lub tyle ile jest
żołądek z treścią
ew. pętla jelita cienkiego z treścią (jeśli
żołądek pusty)
fragment wątroby z pęcherzykiem żółciowym,
ew. żółć do oddzielnej fiolki
jedna nerka
fragment mózgu (ok. 200-300 g)
fragment płuca (ok. 200-300 g)
ew. tkanki z kanału wkłucia
ew. ciałko szkliste
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Materiał pobierany podczas
Materiał pobierany podczas
sekcji zwłok wydobytych z
sekcji zwłok wydobytych z
ziemi
ziemi
jak w normalnej sekcji, jeśli stan
jak w normalnej sekcji, jeśli stan
zwłok pozwala na wyodrębnienie
zwłok pozwala na wyodrębnienie
narządów
narządów
jeśli rozkład jest znaczny, to pobiera
jeśli rozkład jest znaczny, to pobiera
się:
się:
masę z jamy brzusznej
masę z jamy brzusznej
mięśnie szkieletowe
mięśnie szkieletowe
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Lektura warta polecenia
Lektura warta polecenia
J
J
ü
ü
rgen Thorwald
rgen Thorwald
„
„
Stulecie
Stulecie
detektywów”
detektywów”
„
„
Godzina
Godzina
detektywów”
detektywów”
Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie
Dziękuję za uwagę…
Dziękuję za uwagę…