Mózg – kosmos pełen 

tajemnic

Nasz obraz świata: 

Percepcja czasu

 (wykład 7)

E l ż b i e t a  S z e l ą g

Pracownia Neuropsychologii, Instytut 

Biologii Doświadczalnej im. M. 

Nenckiego PAN, 

02-093 Warszawa, ul. Pasteura 3 

szelag@nencki.gov.pl

 

 

Słowa kluczowe

   Czas absolutny, czas 

subiektywny, percepcja czasu, 
okno jednoczesności, 
postrzeganie sekwencji, 
subiektywna teraźniejszość, 
trwanie, zjawiska czasowe, 
etapy opracowywania 
informacji 

 

 

Co to jest czas 

?

“czasem jest to, co się dzieje, kiedy nic innego 
się nie dzieje”

(Richard Feynman, fizyk amerykański, laureat 
Nagrody Nobla)

“jeśli nikt mnie nie pyta, wiem. Jeśli 
pytającemu usiłuję wytłumaczyć, nie wiem” 

(św Augustyn, XI księga)

 

 

czas obiektywny:
“Absolutny, prawdziwy i matemetyczny czas 
na podstawie własnej natury i sam z siebie 
płynie równomiernie bez żadnej relacji do 
czegokolwiek na zewnątrz”

czas subiektywny:
“Względny, subiektywny i zwyczajny czas 
jest zewnętrzną, przekazaną nam przez 
narządy zmysłów 
miarą czasu absolutnego bez względu na to , 
czy miara 
ta jest dokładna czy nierównomierna”.

Definicje czasu obiektywnego i 
subiektywnego 
wg. Isaaca Newtona

 

 

 

Percepcja czasu

To proces aktywnego odbioru, analizy i 
interpretacji zjawisk, w których 
nadchodzące aktualnie informacje  są 
przetwarzane na podstawie 
zarejestrowanej w pamięci 
długoterminowej wiedzy o otaczającym 
nas świecie.

Definicja ta nie zakłada konieczności istnienia specyficznego
analizatora opracowującego informację. 
Opracowywanie informacji odbywa się na podstawie wrażeń
dostarczanych przez narządy zmysłów.

 

 

Okno jednoczesności

 

 

Okno jednoczesności ma charakter 

modalnie specyficzny: 

słuch - 2-3 msek;wzrok - 20-30 msek; 

Obiektywna różnica czasowa nie 
wystarcza, aby bodźce słyszeć jako 
niejednoczesne.
To co obiektywnie niejednoczesne, 
przejawia się nam subiektywnie nadal 
jako jedno wydarzenie.

 

 

Postrzeganie kolejności

czyli sekwencji zdarzeń

Niezależnie od 
rodzaju narządu 
zmysłów wymaga 
przerwy miedzy 
bodźcami 
(zdarzeniami)
rzędu ok. 30 msek.

 

 

Czasowe granice świadomości - 

pojęcie

 

“teraz”

 

 

W mowie płynnej podstawowe jednostki 

wypowiedzi

 - frazy - trwają ok. 2 - 3 sekund, 

niezależnie od języka jakim władają 

rozmówcy

(np. polskim, angielskim, niemieckim, 

chińskim)

 

 

Czy taka segmentacja jest 

obserwowana wyłącznie 

w języku oralnym

 

?

Język 

migowy

 

 

Dowody eksperymentalne 

na działanie 

mechanizmu integracyjnego

 

 

SO-MA

-SO-

MA-SO

-

MA-

 

 

W wyniku działania 

mechanizmu integracynego 

nasze poczucie 

teraźniejszości ograniczone 

jest w czasie do kilku 

sekund 

(ok. 2-3 sekund)

Co to jest “teraz” ?

 

 

T r w a n i e

 

 

 

Hierarchiczny model percepcji 

czasu

Percepcja czasu obejmuje 4 

następujące zjawiska:

• jednoczesność vs 

niejednoczesność 

• kolejność
• subiektywna teraźniejszość - 

poczucie “teraz”

• trwanie 

 

 

A jak to jest u naszych 

“najbliższych krewniaków”:

czasowe aspekty opracowywania informacji

 u małp człekokształtnych

?

 

 

Czy zaburzeniom 

funkcjonowania człowieka towarzyszą 

deficyty w percepcji czasu na 

wymienionych poziomach

?

 

 

Wyniki badań empirycznych wskazują

na przynajmniej 3 różne etapy 

opracowywania informacji, 

kształtujące nasze subiektywne 

przeżywanie czasu:

ok. 30 ms- percepcja kolejności i 

identyfikacja elementarnych zdarzeń, 

neurooscylacje - 

poziom fonemów

ok. 300 ms- czasowa organizacja 

kontrolowania  i wykonywania ruchów 

dowolnych, 

poziom sylab i słów 

jednosylabowych 

ok. 3000 ms- integracja informacji, 

poczucie trwania w czasie, aktywnośc 

ruchowa, 

poziom fraz

 

 

Czy deficyty w percepcji czasu

 występuja również u dzieci

 z zaburzeniami mowy?

 

 

Czy zaburzeniom 

rozwoju w ontogenezie towarzyszą 

deficyty w percepcji czasu na 

wymienionych poziomach?

 

 

Czy w przypadku innych zaburzeń

 mowy u dzieci również występują

 deficyty w percepcji czasu na 

wymienionych poziomach?

TAK

 

 

PRZYKŁADY:

- głuchota wrodzona

- autyzm wczesnodziecięcy

- jąkanie

 

 

A u dorosłych?

- restytucja funkcji rozumienia 

mowy 

po wszczepieniu implantu 

ślimakowego

 

 

Mechanizmy kształtujace 

przeżywanie czasu leżą u podłoża

 językowego porozumiewania się

 u dorosłych i dzieci

WNIOSEK:

 

 

Czy percepcję czasu można

 usprawniać poprzez odpowiedni trening?

Czy można zaobserwować transfer

 poprawy na zaburzone funkcje językowe?

 

 

Trening w percepcji czasu

 usprawnia zaburzone funkcje

 językowe u dorosłych i dzieci

 

 

Badania empiryczne 

nad percepcją i przeżywaniem czasu

 otwieraja nowe horyzonty

przed nowoczesną logopedią