Mózg – kosmos pełen

tajemnic

Nasz obraz świata:

Percepcja czasu

(wykład 7)

E l ż b i e t a S z e l ą g

Pracownia Neuropsychologii, Instytut

Biologii Doświadczalnej im. M.

Nenckiego PAN,

02-093 Warszawa, ul. Pasteura 3

[e-mail]

Słowa kluczowe

Czas absolutny, czas

subiektywny, percepcja czasu,
okno jednoczesności,
postrzeganie sekwencji,
subiektywna teraźniejszość,
trwanie, zjawiska czasowe,
etapy opracowywania
informacji

Co to jest czas

?

“czasem jest to, co się dzieje, kiedy nic innego
się nie dzieje”

(Richard Feynman, fizyk amerykański, laureat
Nagrody Nobla)

“jeśli nikt mnie nie pyta, wiem. Jeśli
pytającemu usiłuję wytłumaczyć, nie wiem”

(św Augustyn, XI księga)

czas obiektywny:
“Absolutny, prawdziwy i matemetyczny czas
na podstawie własnej natury i sam z siebie
płynie równomiernie bez żadnej relacji do
czegokolwiek na zewnątrz”

czas subiektywny:
“Względny, subiektywny i zwyczajny czas
jest zewnętrzną, przekazaną nam przez
narządy zmysłów
miarą czasu absolutnego bez względu na to ,
czy miara
ta jest dokładna czy nierównomierna”.

Definicje czasu obiektywnego i
subiektywnego
wg. Isaaca Newtona

Percepcja czasu

To proces aktywnego odbioru, analizy i
interpretacji zjawisk, w których
nadchodzące aktualnie informacje są
przetwarzane na podstawie
zarejestrowanej w pamięci
długoterminowej wiedzy o otaczającym
nas świecie.

Definicja ta nie zakłada konieczności istnienia specyficznego
analizatora opracowującego informację.
Opracowywanie informacji odbywa się na podstawie wrażeń
dostarczanych przez narządy zmysłów.

Okno jednoczesności

Okno jednoczesności ma charakter

modalnie specyficzny:

słuch - 2-3 msek;wzrok - 20-30 msek;

Obiektywna różnica czasowa nie
wystarcza, aby bodźce słyszeć jako
niejednoczesne.
To co obiektywnie niejednoczesne,
przejawia się nam subiektywnie nadal
jako jedno wydarzenie.

Postrzeganie kolejności

czyli sekwencji zdarzeń

Niezależnie od
rodzaju narządu
zmysłów wymaga
przerwy miedzy
bodźcami
(zdarzeniami)
rzędu ok. 30 msek.

Czasowe granice świadomości -

pojęcie

“teraz”

W mowie płynnej podstawowe jednostki

wypowiedzi

- frazy - trwają ok. 2 - 3 sekund,

niezależnie od języka jakim władają

rozmówcy

(np. polskim, angielskim, niemieckim,

chińskim)

Czy taka segmentacja jest

obserwowana wyłącznie

w języku oralnym

?

Język

migowy

Dowody eksperymentalne

na działanie

mechanizmu integracyjnego

SO-MA

-SO-

MA-SO

-

MA-

W wyniku działania

mechanizmu integracynego

nasze poczucie

teraźniejszości ograniczone

jest w czasie do kilku

sekund

(ok. 2-3 sekund)

Co to jest “teraz” ?

T r w a n i e

Hierarchiczny model percepcji

czasu

Percepcja czasu obejmuje 4

następujące zjawiska:

• jednoczesność vs

niejednoczesność

• kolejność
• subiektywna teraźniejszość -

poczucie “teraz”

• trwanie

A jak to jest u naszych

“najbliższych krewniaków”:

czasowe aspekty opracowywania informacji

u małp człekokształtnych

?

Czy zaburzeniom

funkcjonowania człowieka towarzyszą

deficyty w percepcji czasu na

wymienionych poziomach

?

Wyniki badań empirycznych wskazują

na przynajmniej 3 różne etapy

opracowywania informacji,

kształtujące nasze subiektywne

przeżywanie czasu:

ok. 30 ms- percepcja kolejności i

identyfikacja elementarnych zdarzeń,

neurooscylacje -

poziom fonemów

ok. 300 ms- czasowa organizacja

kontrolowania i wykonywania ruchów

dowolnych,

poziom sylab i słów

jednosylabowych

ok. 3000 ms- integracja informacji,

poczucie trwania w czasie, aktywnośc

ruchowa,

poziom fraz

Czy deficyty w percepcji czasu

występuja również u dzieci

z zaburzeniami mowy?

Czy zaburzeniom

rozwoju w ontogenezie towarzyszą

deficyty w percepcji czasu na

wymienionych poziomach?

Czy w przypadku innych zaburzeń

mowy u dzieci również występują

deficyty w percepcji czasu na

wymienionych poziomach?

TAK

PRZYKŁADY:

- głuchota wrodzona

- autyzm wczesnodziecięcy

- jąkanie

A u dorosłych?

- restytucja funkcji rozumienia

mowy

po wszczepieniu implantu

ślimakowego

Mechanizmy kształtujace

przeżywanie czasu leżą u podłoża

językowego porozumiewania się

u dorosłych i dzieci

WNIOSEK:

Czy percepcję czasu można

usprawniać poprzez odpowiedni trening?

Czy można zaobserwować transfer

poprawy na zaburzone funkcje językowe?

Trening w percepcji czasu

usprawnia zaburzone funkcje

językowe u dorosłych i dzieci

Badania empiryczne

nad percepcją i przeżywaniem czasu

otwieraja nowe horyzonty

przed nowoczesną logopedią