Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 10 Różnice indywidualne a zdolności

background image

Mózg – kosmos pełen

tajemnic

Różnice indywidualne a zdolności

poznawcze: rola płci, ręczności,

warunków rozwoju osobniczego

(wykład 10)

E l ż b i e t a S z e l ą g

Pracownia Neuropsychologii, Instytut

Biologii Doświadczalnej im. M.

Nenckiego PAN,

02-093 Warszawa, ul. Pasteura 3

szelag@nencki.gov.pl

background image

Słowa kluczowe

Chromosom X, chromosom Y, genotyp kobiety,

genotyp mężczyzny, różnice między płciami w

zdolnościach poznawczych: agresywność,

zdolności przestrzenne, konstrukcyjne,

matematyczne, językowe, zależność od pola,

czas reakcji, test kształtów dwuwymiarowych,

‘mental rotation’, androgeny, asymetria

funkcjonalna mózgu u kobiet i mężczyzn,

leworęczność, diagnoza leworęczności: próby

wykonaniowe i kwestionariusze, indeks

ręczności, środowiskowe i genetyczne modele

ręczności, asymetria funkcjonalna mózgu u

prawo- i leworęcznych

background image

Czy mózgi kobiet i mężczyzn

różnią się pod względem

zdolności poznawczych, a także

wzorca asymetrii funkcjonalnej

?

background image

Płeć jest wyznaczona przez

czynniki genetyczne

kobiety

XX

X

X

50%

XX

mężczyźni

XY

X

Y

XY

Chromosomy płciowe

gamety

background image

Osobniki z
nietypową
liczbą
chromosomów
płciowych

X

XXX

XXY

XXYY

Kobieta

Mężczyzna

Osoba z przynajmniej 1 Y jest fenotypowo
mężczyzną

Osoba pozbawiona przynajmniej 1 Y jest
fenotypowo kobietą

background image

Zarówno obserwacje

zachowania, jak i badania

empiryczne wskazuja na różnice

w zdolnościach poznawczych

między kobietami i

mężczyznami.

Te poza płciowe różnice mają

charakter statystyczny (biorąc

pod uwagę średnią z dużej

populacji osobników)

background image

Różnice w zdolnościach

poznawczych między płciami

(średnia z populacji)

Cecha

Obserwowane

różnice między

płciami

uwagi

agresywność

Zazwyczaj

mężczyźni są

bardziej agresywni

niż kobiety

Jądro migdałowate

(amygdala) odgrywa

ważną rolę w

zachowaniach

seksualnych i w

zachowaniach

agresyjnych

szczury: jądra

corticomedialne i

basolateral m>ż

background image

Różnice w zdolnościach

poznawczych między płciami

(średnia z populacji) c.d…

Cecha

Obserwowana różnica

Zdolności

przestrzenne

lub wzrokowo-

przestrzenne

Mężczyźni lepiej wykonują zadania

wymagające analizy wzrokowo-

przestrzennej (mental rotation, water-

level test, block-design test, maze test,

space orientation)

Zdolności

konstrukcyjne

Mężczyźni wykonują lepiej

Zdolności

matematyczne

Mężczyźni wykonują lepiej

Zależność od pola

Mężczyźni są bardziej niezależni od pola

Zdolności językowe Kobiety mają wyższy poziom fluencji

słownej (Werbalny vs Wykonaniowy IQ)

Czas reakcji

Mężczyźni są szybsi niż kobiety

background image

Przykłady zadań empirycznych,

w których obserwowane są

różnice między płciami

background image

Częstość występowania afazji u kobiet i
mężczyzn

Po przednich,
pośrodkowych,
skroniowych,
ciemieniowych i
potylicznych
uszkodzeniach mózgu

mężczyźni

kobiety

background image

Czy różnice te są cechą

wrodzoną, czy wynikają z

różnych warunków rozwoju

ontogenetycznego

(wychowania)

?

background image

Dziewczęta, które w trakcie życia

płodowego w łonie matki były eksponowane

na nadmierny poziom androgenów

(leki np. stilbestrol), wykazują

polepszenie zdolności przestrzennych

background image

Dziewczęta, które w trakcie życia

płodowego w łonie matki były eksponowane

na nadmierny poziom androgenów

(leki np. stilbestrol), nie są gorsze

w zadaniach werbalnych

background image

Pozbawienie możliwości włączania
androgeny
Androgen-insensitivity syndrome

Chromosomal males

XY

A mutation of the gene for
the androgen receptor

Receptor is incapable in
binding androgens

Complete absence of androgens or complete
insensitivity to any androgens that may be present

The body develops as female

background image

Zdolności wzrokowo-

przestrzenne u tych

kobiet są gorsze niż

kuzynów zarówno w linii

męskiej, jak i żeńskiej

Niewielki poziom androgenów jest niezbędny,

dla wykształcenia zdolności przestrzennych

na pewnym poziomie

Brak różnic w zdolnościach
językowych

background image

P ł e ć

a funkcjonalna asymetria mózgu

background image

background image

W różnych krajach świata

leworęczni stanowią ok.

10%

ludzi

Prawdopodobieństwo

leworęcznego potomka wynosi:

0.02 jeśli oboje rodzice są

praworęczni

0.17 jeśli jeden rodzic jest

leworęczny, a drugi praworęczny

0.46 jeśli oboje rodzice są leworęczni

background image

Trudności w określeniu

ręczności u ludzi

Kto -

jest p r a w o r ę c z n y,

a kto -

n i e p r a w o r ę c z n y?

background image

(P-L / P+L) x 100% 

-28 <

> +4

oburęczność

leworęczność

praworęczność

Indeks ręczności

P= prawa kolumna
L= lewa kolumna

-100

+100

maksimum

background image

Jakie czynniki decyduja o tym, ze

dana osoba będzie leworęczna lub

praworęczna?

ŚRODOWISKO

GENY

background image

Modele ręczności

podyktowanej wyłącznie

czynnikami środowiskowymi

Praworęczność rozwija się jako

odpowiedź na “praworęczne otoczenie”

leworęczność rozwija się, kiedy

wyuczenie takiej odpowiedzi nie jest
możliwe n.p. z następujących powodów:

-

defektu fizycznego

- nieodpowiedniej

edukacji
- problemów emocjonalnych

background image

G e n e t y c z n e m o d e

l e

r ę c z n o ś c i

model pojedynczego genu

model dwóch genów

“right-shift” bias model

background image

Czynniki środowiskowe

mające związek z

występowaniem

leworęczności

uszkodzenia okołoporodowe

poziom testosteronu u

płodupozycja

płodu w macicy podczas

ostatniego trymestru ciąży

background image

R ę c z n o ś ć

a funkcjonalna asymetria mózgu

background image

L

32 %

R

68 %

L

30 %

R

38 %

B

32 %

praworęcz
ni

leworęczni

Lokalizacja funkcji wzrokowo-
przestrzennych w lewej i prawej
półkuli mózgu u osób prawo- i
leworęcznych

background image

P

4 %

L

96 %

P

17 %

B

17 %

L

66 %

praworęcz
ni

leworęczni

Lokalizacja funkcji językowych
w lewej i prawej półkuli mózgu
u osób prawo- i leworęcznych

background image

R ę c z n o ś ć

jako przejaw szczególnego

rodzaju asymetrii półkulowej

background image

Czynniki wpływające na

wzorzec funkcjonalnej

asymetrii mózgu

Leworęczność w rodzinie (pierwsza linia

pokrewieństwa: rodzice, rodzeństwo, dzieci)

Praworęczni Leworęczni

brak w rodzinie

obecność leworęcznych

osób leworęcznych

w rodzinie


Pozycja ręki podczas pisania

background image

Asymetria (preferencja)

jest również obserwowana

w zakresie innych

narządów parzystych:

oczu, uszu, nóg

background image

Ręczność

a wyższe funkcje psychiczne


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 5 Systemy sensoryczne
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 6 Systemy sensoryczne
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 4 Badanie mózgu
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 7 Percepcja czasu
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 1 Budowa mózgu 2
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 2 Funkcje mózgu
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 9 Pamięć i zapominanie
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 8 Asymetria mózgu
Psychologia ogólna Szeląg Podstawy neurologii wykład 3 Funkcjonalne zróżnicowanie kory mó
biomedyczne podstawy rozwoju wykład 10 2010
Notatki - Psychologia ogólna - spec. ped. Oniszczenko, WYKŁAD 1
Notatki - Psychologia ogólna - spec. ped. Oniszczenko, WYKŁAD 1
Biomedyczne podstawy rozwoju wykład 10 2010
Podstawy pedagogiki wykład) 10 2010
Biomedyczne podstawy rozwoju wykład 10 2010
Lipowska Małgorzata Psychologia ogólna i społeczna Podstawowe kierunki psychologii poznawczej Beha

więcej podobnych podstron