Mózg – kosmos pełen 

tajemnic

Budowa anatomiczna i funkcje mózgowia: 

 (wykład 2)

E l ż b i e t a  S z e l ą g

Pracownia Neuropsychologii, Instytut 

Biologii Doświadczalnej im. M. 

Nenckiego PAN, 

02-093 Warszawa, ul. Pasteura 3 

szelag@nencki.gov.pl

 

 

Słowa kluczowe:

mózgowie, mózg, móżdżek (strefa środkowa, posrednia i 

boczna) , pień mózgu, rdzeń kręgowy, “objawy 

móżdżkowe”, móżdżkowe korekcje ruchów, 

międzymózgowie, wzgórze, podwzgórze, śrómózgowie, 

most, rdzeń przedłużony, półkule mózgowe, spoidło 

wielkie, komora boczna, kora mózgowa, istota szara, 

istota biała, płaty czołowe, ciemieniowe, skroniowe, 

potyliczne, wyspa, układ limbiczny, układ naczyniowy 

mózgu, udar mózgowy

 

 

Anatomia układu nerwowego

makroskopowa

budowa dużych struktur

mikroskopowa 

(histologia)

struktura komórki, 

włókien nerwowych,

struktur subkomórkowych i synaps

 

 

•ośrodkowy układ nerwowy
•obwodowy układ nerwowy
•autonomiczny układ 

nerwowy

   

Podział układu 

nerwowego

?

 

 

ośrodkowy układ 

nerwowy

m ó z g o w 
i e

m ó z g

p i e ń    m ó z g u

m ó ż d ż e k

rdzeń kręgowy

 

 

Wskaźniki wielkości mózgowia 

(waga absolutna i względna) u 

człowieka i małp człekokształtnych

Gatunek

Waga absolutna

(w gramach)

Waga wzgledna

(waga mózgu:

waga ciała

Człowiek

Szympans

Goryl

Orangutan

Gibbon

1 360

   354

   420

   400

   130

1:45

1:61

1:220

1:183

1:73

 

 

- wskaźniki czysto ilościowe nie stanowią 
dostatecznej  
  podstawy dla wniosków dotyczących 
specyficznych
  właściwości mózgu człowieka

• Mysz domowa 
1:40

•  U dzieci: zabieg hemisferoktomii 
lub lobektomii
t.j.usunięcie znacznej masy mózgu nie 
wyklucza
przyszłego rozwoju poznawczego i 
językowego

A  j e d n a k .....

•   Karłowatość - osoby dotknięte tym upośledzeniem 
osiągają niecały metr wzrostu, a ich mózg waży tyle samo, 
co mózg 3-letniego szympansa

 

 

A więc 

dla zdolności poznawczych 

decydujące znaczenie ma nie tyle 

wielkość mózgowia, ale specyficzne 

cechy jego budowy i 

funkcjonalnej organizacji

 

 

Ośrodkowy układ nerwowy

-  m ó z g o w i e  -

•  m ó z g
•  p i e ń  m ó z g u
•  m ó ż d ż e k

 

 

Skąd móżdżek otrzymuje 

informacje ?

• z narządu ruchu - mięśni, stawów, 

więzadeł

• ze skóry, narządu wzroku, słuchu, 

równowagi, rąk, stóp

(z receptorów)

• z okolicy ruchowej kory mózgu

• z ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego

 

 

Jakie informacje otrzymuje 

móżdzek?

• o stanie narządów ruchu

• o ruchu aktualnie wykonywanym

• o stanie popudzenia ośrodków 

ruchowych

• o zakłóceniach równowagi ciała

 

 

Pod względem wykonywanej 
czynności 
rozróżnia się   3   s t r e f y  m ó ż 
d ż k u

•   

strefa 

środkowa

•   strefa 
pośrednia
 

•   strefa 
boczna

 

reprezentacja 
poszczególnych 
części ciała, 

korekta ruchu aktualnie 
wykonywanego
(topograficzny 
charakter

)

Kontrola ruchu planowanego, 

wysyła impulsy przed 
zainicjowaniem ruchu
(brak topograficznej organizacji)

 

 

F u n k c j e   m ó ż d ż k u

• decyduje o płynności i precyzji 

ruchów dowolnych (współdziała z 
okolicą ruchową kory mózgowej)

• reguluje napięcie mięśniowe

• rola w utrzymaniu równowagi 

ciała

 

 

Następstwa chorób móżdżku 

- 

tzw. “objawy móżdżkowe”

• zburzenia równowagi
• obniżenie napięcia 

mięśni szkieletowych

• niezborność ruchowa

 

 

Rozróżnia się 4 rodzaje 

korekcji ruchów przez 

móżdżek:

• tłumienie ruchów oscylacyjnych
• korekcja ruchu aktualnie 

wykonywanego, (

w ostatniej chwili)

• korekcja ruchu zamierzonego 

(planowanego)

• korekcja ruchów szybkich tzw. 

balistycznych

 

 

A u t y z m   ?

ruchy oscylacyjne 

tzw. stereotypie 

ruchowe

 

? z

ag

ad

ka

 m

ed

ycy

ny 

?

 

 

Ośrodkowy układ nerwowy

-  m ó z g o w i e  -

•  m ó z g
•  p i e ń  m ó z g u
•  m ó ż d ż e k

 

 

P i e ń   m ó z g u

M ó z g o w i e  

śródmózgowie

most

rdzeń 

przedłużony

Część tylna pnia mózgu

wzgórze

podwzgórze

miedzymózgowie

Część przednia (zielona) i tylna (czerwona) 
pełnią odmienne funkcje

 

 

P i e ń   m ó z g u

M ó z g o w i e  

Część tylna pnia mózgu

Tworzy funkcjonalną całość
funkcje pod pewnymi względami
podobne do rdzenia kręgowego

Różnorodne funkcje,
współdziałają z innymi
formacjami mózgowia

 

 

Zakres funkcji tylnej części pnia 

mózgu

(śródmózgowia, mostu, rdzenia 

przedłużonego)

• regulacja napięcia mięśniowego
• kontrola stanu snu i czuwania
• regulowanie oddychania 
• regulowanie krążenia
• kontrola emocji i popędów 

(ośrodki zaliczane do układu 
limbicznego)

 

 

Zakres funkcji przedniej części pnia 

mózgu

(wzgórza i podwzgórza)

• WZGÓRZE - stanowi ważną stację podkorową 

dla impulsów biegnących z narządó zmysłów: 
wzroku, słuchu, czucia powierzchownego, 
smaku. Odgrywa rolę w mechanizmach snu.

• PODWZGÓRZE - reguluje wiele funkcji: 

autonomiczny układ nerwowy, termoregulacja, 
gospodarka wodna, energetyczna, krążenie, rozród. 
Reguluje czynność gruczołów wydzielania 
wewnętrznego, steruje popędami i emocjami.

 

 

Ośrodkowy układ nerwowy

-  m ó z g o w i e  -

•  m ó z g
•  p i e ń  m ó z g u
•  m ó ż d ż e k

 

 

    P ó ł k u l e   m ó z g u

     wewnątrz każdej z półkul 
znajduje się 
                                 komora 
boczna mózgu

     w obrębie każdej z półkul 
wyróżniamy: 
                           

korę (istota szara), 

istotę białą, 
           ciało prążkowane i struktury 
węchomózgowia 

 

 

Największą część mózgu stanowi 
kora.

Składa się ona z 

10

 

10

 do 

10

 

12 

komórek nerwowych ułożonych w 6 
różnych warstw.
Grubość kory mózgowej wynosi 

zaledwie ok. 

2 - 3

 mm, ale jej 

powierzchnia znacznie przekracza 
powierzchnię czaszki ze względu na 
bruzdy i zawoje.

 

 

 

Budowa makroskopowa półkul 
mózgowych

•   wyróżniamy 3 powierzchnie: 
                         górno-boczna
                         przyśrodkowa
                         podstawna

•   wyróżniamy 5 płatów  

 

 

Anatomia układu nerwowego

makroskopowa

budowa dużych struktur

mikroskopowa 

(histologia)

struktura komórki, 

włókien nerwowych,

struktur subkomórkowych i synaps