UŻYTKOWANIE MLECZNE KRÓW ROZPOCZYNA 
SIĘ 
OD MOMENTU OCIELENIA JAŁÓWKI I POWTARZA 
SIĘ 
W KILKU (3-5-10) CYKLACH LAKTACYJNYCH

LAKTACJA - okres wydzielania mleka 
rozpoczynający się porodem, a kończący 
zasuszeniem krowy.

WYDAJNOŚĆ KROWY podawana jako:

•WYDAJNOŚĆ LAKTACYJNA czyli ilość mleka 
uzyskana od porodu do zasuszenia,

•WYDAJNOŚĆ STANDARDOWA czyli ilość mleka 
uzyskana w czasie pierwszych 305 dni laktacji,

•WYDAJNOŚĆ ROCZNA (MLECZNOŚĆ) czyli 
ilość wypro-dukowanego mleka w ciągu roku 
kalendarzowego dzielona przez średnią liczbę 
krów.

 

 

• WYDAJNOŚĆ ZWIERZĄT UWARUNKOWANA JEST CZYNNIKAMI:

 GENETYCZNYMI

 ŚRODOWISKOWYMI

• HODOWCA CHCĄC UZYSKAĆ WYSOKĄ PRODUKCYJNOŚĆ 

ZWIERZĄT POWINIEN PRACOWAĆ NAD:

 DOSKONALENIEM GENETYCZNYM ZWIERZĄT

 POPRAWĄ WARUNKÓW ŚRODOWISKOWYCH

• TE DWA WARUNKI NIE MOGĄ BYĆ STOSOWANE 

ALTERNATYWNIE, GDYŻ:

 NAWET NAJLEPSZE GENETYCZNIE ZWIERZĘTA W ZŁYCH 

WARUNKACH ŚRODOWISKOWYCH NIE UJAWNIAJĄ 
DRZEMIĄCYCH W NICH MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

 NAWET NAJLEPSZE WARUNKI ŚRODOWISKOWE NIE SĄ W 

STANIE SPOWODOWAĆ WYSOKIEJ WYDAJNOŚCI ZWIERZĄT O 
NISKIEJ WARTOŚCI GENETYCZNEJ

• STĄD TEŻ W CELU OPTYMALNEGO WYKORZYSTANIA 

POTENCJAŁU GENETYCZNEGO ZWIERZĄT I WARUNKÓW 
ŚRODOWISKOWYCH NIEZBĘDNE JEST RÓWNOLEGŁE:

 DOSKONALENIE ZWIERZĄT

 POPRAWA WARUNKÓW ŚRODOWISKOWYCH

 

 

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE 

NA UŻYTKOWOŚĆ MLECZNĄ

GENETYCZNE:

• RASA
• ODMIANA
• CECHY OSOBNICZE
• LINIA
• RODZINA

 

 

ŚRODOWISKOWE (POZAGENETYCZNE):

•ŻYWIENIE (POJENIE)
•WARUNKI UTRZYMANIA
•STAN ZDROWIA
•PŁODNOŚĆ
•WIEK
•WIEK PIERWSZEGO OCIELENIA
•SEZON OCIELENIA
•OKRES ZASUSZENIA
•DÓJ:

۔DOKŁADNOŚĆ I POPRAWNOŚĆ
۔HIGIENA
۔CZĘSTOTLIWOŚĆ
۔PUNKTUALNOŚĆ

•PROFILAKTYKA
•PIELĘGNACJA
•OBCHODZENIE SIĘ ZE ZWIERZĘTAMI!
•DOBROSTAN

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA UŻYTKOWOŚĆ MLECZNĄ – C.D.

 

 

UŻYTKOWOŚĆ MLECZNA 

KRÓW POSZCZEGÓLNYCH RAS W POLSCE

Rasa

Przecięt

na

Liczba 

krów

Wydajno

ść mleka

kg

Zawartość %

Wydajność kg

Tłuszcz

Białko

Białko + tłuszcz

PHF cb

493 

019

6 760

4,22

3,32

509

PHF czb

15 793

6 178

4,25

3,33

469

Simental

5 967

4 943

4,06

3,36

367

Polska 
czerwona

1 720

4 016

4,26

3,31

304

Jersey

1 061

4 977

5,40

3,88

462

Montbeliar
de

549

6 058

4,14

3,46

461

Białogrzbie
ta

144

3 992

3,94

3,29

288

Inne rasy

5 570

5 667

4,30

3,36

434

 

 

PARAMETRY GENETYCZNE CECH 

UŻYTKOWOŚCI MLECZNEJ

h

2

 wydajności mleka - 0,2-0,3

h

2

 zawartości tłuszczu i białka - 

~0,5

h

2

 x udoju/min. - ~0,7

h

2

 indeksu wymienia - ~0,5

 

 

• Żywienie  stanowi  jeden  z  głównych  czynników 

środowiskowych warunkujących utrzymanie wysokiej 
produkcyjności i dobrego stanu zdrowia krów.

• Niedoborowe  lub  wadliwe  żywienie  krów  prowadzi 

nie tylko do obniżenia wydajności mleka, ale również 
do  wyczerpania  rezerw  organizmu  i  ubytków  masy 
ciała,  chorób  metabolicznych  oraz  zaburzeń  w 
rozrodzie.

• Szczególne  znaczenie  prawidłowego  zbilansowania 

dawki 

pokarmowej 

odnosi 

się 

do 

krów 

wysokowydajnych,  których  reakcja  na  niekorzystne 
zmiany  w  jej  składzie  i  niedoborowe  żywienie  jest 
bardziej  wyraźna  i  szybko  ujawnia  się  nie  tylko  w 
obniżeniu wydajności i jakości mleka, ale wpływa na 
pogorszenie zdrowotności krów.

 

 

DOBRA DAWKA POKARMOWA

1.ZAPEWNIA STOSOWNĄ DO POTRZEB 

BYTOWYCH I WYDAJNOŚCI MLEKA ILOŚĆ:

• ENERGII
• BIAŁKASUCHEJ MASY
• SKŁADNIKÓW MINERALNYCH
• WITAMIN

2. NIE WPŁYWA UJEMNIE NA:

• ZDROWIE KRÓW
• JAKOŚĆ MLEKA

 

 

ŻYWIENIE KRÓW 

ZASUSZONYCH

I. OKRES (6-4 tygodnie przed ocieleniem):

• pobranie suchej masy ok. 12 kg (2 razy mniej 

niż krowy w laktacji),

• żywienie oparte na paszach gospodarskich o 

mniejszej wartości pokarmowej lecz dobrej 
jakości,

• Ca:P=1:1

II. OKRES (od 3-2 tygodni przed ocieleniem do 

ocielenia):

• wprowadzanie do dawki pasz objętościowych, 

które będą podstawą żywienia w laktacji,

• stopniowe zwiększanie  dawki paszy treściwej 

(2-4 kg w ostatnim tygodniu przed ocieleniem),

• zwiększenie podaży  Ca na 5 dni prze 

ocieleniem.

•Małe potrzeby pokarmowe

 

 

ZASUSZANIE KRÓW NA 6-8 TYGODNI PRZED OCIELENIEM
W CELU:

• REGENERACJI TKANKI GRUCZOŁOWEJ,

• POPRAWY KONDYCJI

•POPRAWY STANU ZDROWIA

dni zasuszenia

6 000

7 000

6 500

kg 
mleka

 

 

TEMPERATURA I WILGOTNOŚĆ

OPTYMALNE WARUNKI DLA BYDŁA:

•  temperatura od 10

o 

do 18

o

C,

• wilgotność względna od 50 do 80%.

NAJBARDZIEJ NIEKORZYSTNA WYSOKA 

TEMPERATURA POŁĄCZONA Z WYSOKĄ 

(PONAD 80%) WILGOTNOŚCIĄ 

POWIETRZA.

W ZAKRESIE TEMPERATUR                           

              OD  -10

O

C  DO +25

O

C

NIE SĄ OBSERWOWANE NEGATYWNE 

SKUTKI 

 

 

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE 

PRZYCZYNY BRAKOWANIA 

KRÓW

•ZABURZENIA W ROZRODZIE
•ZAPALENIA WYMION 

(MASTITIS)

•SCHORZENIA I URAZY 

KOŃCZYN

•CHOROBY METABOLICZNE
•NISKA WYDAJNOŚĆ
•INNE

 

 

ZDROWIE KRÓW

STANY ZAPALNE WYMIENIA 
(mastitis) powoduje największe 
straty w hodowli bydła 
mlecznego.

forma kliniczna u 2-3% pogłowia
powoduje spadek wydajności o ok. 20%,
zmiany składu mleka i jego jakości.

forma podkliniczna u 
kilkudziesięciu % pogłowia 
powoduje spadek wydajności 
mleka o ok. 10% i 
pogorszenie jego jakości.

 

 

Wpływ kolejnych laktacji

na użytkowość mleczną krów

Laktacja

Wie

k

(lat)

Mleko

kg

Tłuszcz

%

Białko

%

I

3

5 150

4,25

3,28

II

4

6 490

4,27

3,30

III

5

6 805

4,21

3,26

IV

6

6 750

4,14

3,23

V

7

5 990

4,12

3,22

 

 

PŁODNOŚĆ

• I zacielenie:

─ masa ciała: 60% masy ciała 

dorosłej krowy

─ wiek: 15-18 miesięcy

─ kondycja hodowlana

• OMO: 370-410 dni

• Indeks inseminacyjny ~2

 

 

Ocielenie jałówek w wieku 24 mies. w porównaniu w 

wieku 31 mies., przy tej samej masie ciała – 600 
kg, spowodowało:

wydłużenie okresu użytkowania mlecznego o 200 

dni

zwiększenie wydajności mleka w I laktacji o 20%
zwiększenie życiowej produkcji mleka do wieku 5 

lat o 20%

zmniejszenie kosztów wychowu jałówek i produkcji 

mleka o 20%

Wiek I ocielenia ma wpływ na 

wskaźniki użytkowe i ekonomiczne krów.

Optymalny wiek I ocielenia jałówek rasy 
holsztyńskiej – 24-26mies.

        przy masie ciała ok. 

600 kg

 

 

Wpływ częstotliwości doju na użytkowość 

mleczną krów

Częstotliwość doju

2x

3x

Liczba krów

26 500

36 000

Wydajność mleka 

(kg)

9 285

10 450

% tłuszczu

3,10

3,18

% białka

2,92

2,95

Wydajność mleka

5 270

5 550

Dój 1-krotny

Opuszczenie 1 doju w 

tygodniu

~5% mleka mniej

Zwiększona częstotliwość 
stanów zapalnych wymienia

 

 

Porównanie doju 3-krotnego z 2-krotnym

+ kilka do kilkunastu % wyższa wydajność mleka

+ nieznacznie wyższa zawartość tłuszczu i białka w 

mleku

+/- 2,5-3,5% zwiększone pobieranie paszy

-  pogorszenie kondycji w szczytowym okresie laktacji
-  wzrost nakładów pracy
-  większe zużycie wody, energii, środków myjących i 

dojarni

-  wzrost kosztów doju o 8-10%

* Powszechnie przyjmuje się, że dój 3-krotny opłaca się 

wprowadzić, gdy powoduje on wzrost wydajności 
mleka co najmniej o 15%

 

 

Odstęp czasu między dojami

•optymalny 12 : 12 godz.
•dopuszczalny 10 : 14 
godz.

 

 

•Higiena 

doju

─ dojarnia
─ dojarz
─ krowa

 

 

•Punktualność doju
•Przestrzeganie zasad 

technologii systemu 
utrzymania, żywienia i doju

•Codzienna obserwacja stada
•Leczenie występujących 

urazów

•Badanie i leczenie sztuk z 

objawami chorobowymi

•Odrobaczanie
•Dekornizacja

 

 

• Przyjazne traktowanie zwierząt

• Częste kontakty, zwłaszcza z cielętami 

i jałówkami: „rozmawianie”, 
głaskanie, dotykanie

• Łagodne postępowanie, bez 

gwałtownych ruchów, bez krzyku

• Wyrobienie ufności wobec człowieka

Efektem powyższego są:

 lepszy dobrostan
 większa wydajność   
 mniej urazów bydła i obsługi