Ocena stanu zdrowia w stadzie krów mlecznych

Ocena stanu zdrowia w

stadzie krów mlecznych. cz. I

dr Jan Marczuk

Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Gospodarskich i Koni

Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych

Zwierząt UP Lublin

Ocena problemów w stadzie cz.1

Ocena przez lekarza weterynarii



testy metaboliczne



badanie moczu na obecność związków
ketonowych



badanie moczu krów zasuszonych



analiza wyników użytkowości mlecznej krów
(tabulogram)



ocena kondycji zwierząt



badanie organoleptyczne paszy (skierowanie
na badanie na obecność mikotoksyn)

Ocena problemów w stadzie cz.2

Ocena żywienia przez specjalistę



Określenie struktury pasz (sita
paszowe)



Określenie fermentacji w żwaczu
(sita kałowe)



Ocena dawki żywieniowej na
podstawie wyników użytkowości
mlecznej (tabulogramów)

Testy Profilu Metabolicznego

Compton Metabolic Profile [CMP]

(

Payne J.M., Dew S.M., Manston R.et al/. (1970,

Vet Rec 87: 150)

2. Ogólny test zdrowia dla stad krów

mlecznych

(Madej E. i wsp. Medycyna Wet.

3. Metabolic Profile Testing [MPT]

Główne założenia testu

metabolicznego:



Monitorowanie chorób metabolicznych

w stadzie



Diagnostyczna pomoc w chorobach

metabolicznych i chorobach

produkcyjnych



Wybranie ze stada krów o wyższej

„sprawności metabolicznej”



Test służy w głównej mierze do

diagnozowania, leczenia i profilaktyki

(management) chorób okresu

okołoporodowego



Nie zastępuje badania klinicznego i

oceny dawki żywieniowej

Główne założenia testu cd.



Celem testu jest zdiagnozowanie

specyficznych zaburzeń żywieniowych

(niedobór i nadmiar składników

pokarmowych) w okresie późnej ciąży w

relacji do wzrostu zachorowalności na:

porażenie poporodowe

zatrzymanie łożyska

obrzęk i zapalenie gruczołu mlekowego

ketoza i stłuszczenie wątroby

przemieszczenie trawieńca

zaleganie okołoporodowe

hypomagnezemia

Wybór zwierząt (7 – 10 zwierząt

z każdej grupy)



grupa - krowy zasuszone



II grupa – krowy w szczytowym

okresie laktacji ( 5-6 tyg. po porodzie)

( 50 – 109 dzień laktacji)



III grupa - krowy w środkowym

okresie laktacji (przeciętna wydajność

mleczna) (110 – 209 dnia laktacji)



Krowy we wczesnej laktacji (od

porodu do 49 dnia laktacji



Krowy w późnej laktacji (od 210 dnia

laktacji do okresu zasuszenia

Wybór zwierząt (7 – 10 zwierząt

z każdej grupy)



Pobrane próbki krwi od chorych krów
diagnozują problem u indywidualnych
zwierząt natomiast nie mówią o
problemie w stadzie



Próbki krwi od chorych krów winny być
wyłączone z badań profilu
metabolicznego

Pobieranie materiału do badań



Zasadniczym materiałem do badań jest krew
żylna



Próbki krwi winny być pobierane z
uwzględnieniem żywienia (najczęściej pobiera
się po porannym karmieniu i po porannym
doju)



Należy unikać hemolizy próbek



Surowica powinna być rozdzielona po 2-3
godz. od pobrania i zamrożona



Materiałem do badań może być również treść
żwacza, mocz, kał, mleko, sierść zwierząt



Dodatkowo można przeprowadzić analizę
paszy, TMR

Podział badań laboratoryjnych pod

względem zmienności i

diagnostycznego znaczenia

Niska

zmienność i

wysokie

znaczenie

diagnostyczn

Umiarkowana

zmienność i

znaczenie

diagnostyczne

Wysoka

zmienność i

niskie

znaczenie

diagnostycz

ALBUMINY
BIAŁKO
CAŁKOW.

CHOLESTEROL

KINAZA
KREATYNINO
WA

WAPŃ, FOSFÓR,
MAGNEZ

MOCZNIK [BUN]

AST, GLDH,
GGT

SÓD, CHLOR,
POTAS

GLUKOZA

WKT



-HYDROKSYMAŚ

LAN

Ocena bilansu energetycznego



Prawidłowy bilans energetyczny
decyduje o prawidłowym zdrowiu,
produkcji mlecznej i płodności



W tradycyjnej metodzie polega na
ocenie kondycji zwierząt (BCS) oraz
ocenie masy ciała

Parametry oceny bilansu

energetycznego

Badany parametr

Oznaczenie

stężenie glukozy

Glc

stężenie  -
hydroksymaślanu –

BOHB, BHBA

stężenie wolnych
kwasów tłuszczowych

WKT, NEFA

stężenie cholesterolu
całkowitego

Cho

Glukoza



Stężenie glukozy nie odzwierciedla

bilansu energetycznego ponieważ ten

parametr podlega regulacji

homeostatycznej



Do badania potrzebne jest 0,2 ml

surowicy, osocza pobranego na NaF,

heparynę



Próbka nie może być zhemolizowana



Próbka nie może zawierać erytrocytów



Wartości prawidłowe: 40 – 60 mg/dL



Wartości patologiczne:

30 – 40 mg/dL - subkliniczna ketoza, < 30

mg/dL - kliniczna ketoza



- hydroksymaślan – [BOHB, BHBA,

BHB]



Do badania potrzebne jest 0,2 ml osocza
pobranego na heparynę lub EDTA



Bezpośrednio po pobraniu próbki należy
umieścić w termosie z lodem



Jest parametrem stabilnym w surowicy i
osoczu



Szczególnie wskazane jest określanie w
1 miesiącu po porodzie, a głównie w
pierwszych 2 tygodniach po porodzie



Jest parametrem rutynowo określanym
w praktyce klinicznej



- hydroksymaślan – [BOHB, BHBA,

BHB]



Stężenie -hydroksymaślanu jest

podwyższone w związku z pogorszeniem
bilansu węglowodanowego i kiedy
równocześnie występuje ujemny bilans
energetyczny



Prawidłowe stężenie we krwi do 1 mmol/L



Stężenie -hydroksymaślanu powyżej 1,2

mmol/L wskazuje na subkliniczną ketozę



Wzrost stężenia występuje przy:

Ketozie i zespole stłuszczenia wątroby
Głodzeniu zwierząt
Toksemii ciążowej u owiec

Wolne kwasy tłuszczowe (WKT,

NEFA)



Parametr bezpośrednio związany z
bilansem energetycznym



Najbardziej jest przydatny w późniejszym
okresie zasuszenia i w okresie
okołoporodowym (1 tygodnia)



Stężenie WKT jest wyrazem deficytu
energetycznego i postępującym rozkładem
tkanki tłuszczowej



Stężenie prawidłowe: 0,1 – 0,35 mEq/L –
krowy w okresie średniej laktacji, < 0,33 –
0,40 mEq/L – krowy w okresie zasuszenia,
> 0,6 mEq/L - krowy po porodzie

Wolne kwasy tłuszczowe (WKT,

NEFA)



Nadmierne stężenie WKT prowadzi do
stłuszczenia wątroby i jednocześnie wiąże
się z wysokim stopniem zachorowalności na
metaboliczne choroby okresu
okołoporodowego



Może służyć do obliczenia pośrednich
wskaźników WKT/Triglicerydy i
WKT/Cholesterol całkowity



Powszechnie uważany za najbardziej czuły
wskaźnik zaburzeń przemiany energetycznej
w porównaniu do oceny kondycji zwierząt
(BCS - body condition scoring)

Cholesterol całkowity



Pochodzi z pokarmu i jest

syntetyzowany w wątrobie



Jest prekursorem hormonów

steroidowych, kwasów żółciowych,

składnikiem lipoprotein VLDL



Do badania potrzebne jest 0,2 ml osocza

pobranego na heparynę lub EDTA



Surowica nie może być zhemolizowana

ani lipemiczna



Wartości prawidłowe 2,0 – 4,6 mmol/L,

okres zasuszenia >1,94 – 2,07 mmol/L,

pierwsze sto dni laktacji ponad 2,58

mmol/L

Cholesterol całkowity



Stężenie cholesterolu we krwi pośrednio

wskazuje na poziom VLDL we krwi



Niskie stężenie cholesterolu we krwi

wskazuje że, produkcja VLDL jest obniżona i

istnieje duże ryzyko wystąpienia

stłuszczenia wątroby



Z tego powodu celowym wydaje się

określenie wskaźnika WKT/Cholesterol

całkowity, który wzrasta u krów ze

stłuszczeniem wątroby

0,67 i cholesterol 2,38 mmol/L u krów ze

stłuszczeniem wątroby

0,11 i cholesterol 3,59 mmol/L u krów

kontrolnych (

Marczuk J. Rozprawa doktorska 2000

)

Ocena bilansu białkowego



Ocena bilansu białkowego jest
bardziej złożona niż bilansu
energetycznego



Brak jest wskaźnika, który
bezpośrednio odzwierciedla stan
przemiany białkowej

Parametry oceny bilansu

białkowego

Badany parametr

Oznaczenie

Stężenie mocznika

Urea

Stężenie blood urea
nitrogen

BUN

Stężenie białka
całkowitego

Stężenie albumin

Alb

Stężenie globulin

Glb

Stężenie mocznika i
białka całkowitego w
mleku

MUN (milk urea
nitrogen)

Dodatkowe parametry do oceny

bilansu białkowego



Kreatynina



Kinaza kreatyninowa



Wskaźniki pośrednie
Albuminy/Globuliny, tłuszcz
mleka/białko mleka, białko
mleka/tłuszcz mleka

Mocznik i białko mleka w

zależności od statusu białkowo-

energetycznego

BIAŁKO W

MLEKU

ZAWARTOŚĆ MOCZNIKA W MLEKU

< 150

mg/L

150 – 300

mg/L

> 300

mg/L

poniżej

3,2%

 BIAŁKA


ENERGII

 ENERGII



ENERGII

BIAŁKA

3,2 – 3,6%

 BIAŁKA


ENERGII

idealnie

zbilansowa

na dawka

 BIAŁKA


ENERGII

powyżej

3,6%

 BIAŁKA


ENERGII

 ENERGII



ENERGII
 BIAŁKA

Na zawartość mocznika w mleku

ma wpływ:



wydajność (im wyższa wydajność to

więcej mocznika);



liczby laktacji (lepsze wykorzystanie

aminokwasów na cele wzrostowe u

młodych zwierząt);



stadium laktacji (podobny przebieg do

krzywej laktacji);



czas pobierania próby ( wyższa w

mleku wieczornym);



pora roku (wyższa latem);



masa krowy ( wyższa

u krów cieższych)

Rokitnik zwyczajny [Hippophae

rhamnoides)

Olej rokitnikowy

zawiera aktywne biologicznie

składniki wśród nich:

- flawonoidy nazywane witaminą P (przede

wszystkim duże ilości kwercetyny i rutyny),

- karotenoidy (189mg/100g)

- karoten

- witamina C

- duże ilości witamin z grupy B (B1, B2, B6)

- kwas foliowy,

- witaminy: K, A, E

- prowitamina D (roślinne sterydy)

- fitocydy

- garbniki

- sole mineralne (żelaza, boru, manganu)

- kwasy organiczne (winowy, jabłkowy)

- nienasycone kwasy tłuszczowe (np. kwas

oleinowy

)

Rokitnik zwyczajny [Hippophae

rhamnoides)

Olej rokitnikowy

warto stosować w przypadku:

- wrzodów żołądka, dwunastnicy oraz jelita

grubego, stanów zapalnych układu

pokarmowego, stanów zapalnych błon

śluzowych (jamy ustnej, pochwy, nadżerek),

biegunek

- chorób i uszkodzeń skóry (grzybic, oparzeń,

odmrożeń, odleżyn

- chorób układu krążenia – zapobiega rozwojowi

zakrzepowego zapalenia żył, miażdżycy oraz

zawałom serca

- uszkodzeń błon śluzowych po chemioterapii,

hemoroidów, bolesnych pęknięć odbytu,

podnosi też odporność organizmu

- uzupełnia niedobory witamin i minerałów.

Ocena stanu zdrowia w stadzie

krów mlecznych. cz. II

Dr Jan Marczuk

Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Gospodarskich i Koni

Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych

Zwierząt UP Lublin

Wskaźnik tłuszcz mleka/białko

mleka



Wykazano ścisłą korelację pomiędzy

poziomem energii a wskaźnikiem

tłuszcz/białko mleka



Idealny wskaźnik dla mleka to 1,0 – 1,25 max

1,33



Wskaźnik powyżej 1,5 wskazuje na

zwiększone ryzyko chorób metabolicznych np.

ketozy



Wskaźnik poniżej 1,0 wskazuje na ryzyko

występowania kwasicy żwacza w postaci

subklinicznej



Przyczyną wzrostu zawartości tłuszczu w

mleku jest mobilizacja rezerw energetycznych

w odpowiedzi na ujemny bilans energii

Wskaźnik tłuszcz mleka/białko mleka

cd.



Spadek białka w mleku jest wynikiem
braku energii w dawce pokarmowej i/lub
spadku spożycia suchej masy w dawce
pokarmowej

Wskaźnik białko mleka/ tłuszcz

mleka



Prawidłowa wartość 0,85 – 0,90



Poniżej 0,85 wskazuje na niedobór
energii i za dużo włókna w dawce
pokarmowej



Poniżej 0,6 występuje u krów z
ketozą



Powyżej 0,9 wskazuje na nadmiar
paszy treściwej i niedobór włókna w
dawce pokarmowej

Ocena uszkodzenia wątroby



Stłuszczenie wątroby

jest

najczęstszym schorzeniem okresu
przejściowego i początku laktacji



Stłuszczenie wątroby w postaci
klinicznej jest nieuleczalne



Nacieczenie tłuszczowe wątroby jest
zjawiskiem fizjologicznym dla okresu
okołoporodowego i wymaga kontroli



Wskaźniki uszkodzenia i
niewydolności wątroby winny być
oceniane łącznie ze stężeniem WKT i
stężeniem cholesterolu

Parametry oceny uszkodzenia i

niewydolności wątroby



AST – aminotransferaza
asparaginianowa



GGT -  - glutamylotransferaza



SDH – dehydrogenaza sorbitolowa



GLDH – dehydrogenaza
glutaminianowa



Bilirubina całkowita



Cholesterol

Ocena statusu makroelementów



Największe zainteresowanie ze względu na
zachorowal-ność na: porażenie
poporodowe, zaleganie okołoporodo- we i
zespół słabej krowy wzbudzają wapń (Ca),
fosforan (P), magnez (Mg), sód (Na), potas
(K), chlor (Cl) i siarka (S)



Stężenie we krwi makroelementów nie jest
odbiciem stanu zaopatrzenia ze względu
na prawidłowo funkcjonujące mechanizmy
homeostazy



Stężenie P, Mg, S, K we krwi są
odzwierciedleniem stopnia ich spożycia

Ocena statusu makroelmentów

cd.



Stężenie Na i Cl ulegają zmianie, kiedy układ
moczowy i pokarmowy nie funkcjonują
prawidłowo lub występują ekstremalne
niedobory w paszy



Stężenie Ca we krwi w okresie
okołoporodowym określa sprawność układu
regulacyjnego i możliwości wystąpienia
subklinicznej lub klinicznej hipokalcemii



Wskazane byłoby określić parametry układu
homeostatycznego bezpośrednio
odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego
stężenia makroelementów we krwi

Ocena statusu mikroelementów



Najważniejsze mikroelementy Fe, Cu, Zn, Se



Stężenie we krwi nie zawsze odzwierciedla
status żywieniowy (regulacja
homeostatyczna)



Pobieranie próbek w okresie „stresu
metaboliczne- go” [okres okołoporodowy]
pozwala niekiedy wykryć krowy podatne na
choroby metaboliczne



Stężenie mikroelementów we krwi może mieć
znaczenie w przypadku przewlekłych
problemów dietetycznych



Stężenie mikroelementów w wątrobie jest
lepszym, bardziej adekwatnym wskaźnikiem

Ocena statusu mikroelementów

cd.



Deficyt mikroelementów wraz z
deficytem witamin rozpuszczalnych w
tłuszczach prowadzi do upośledzenia
odporności

Ocena statusu witaminowego



Praktyczne znaczenie ma oznaczanie

-karotenu, witaminy A, C, E



U cieląt do 4 miesiąca życia

fizjologicznie niskie stężenie witamin



Sezonowe wahania w stężeniu

witamin najniższe stężenia od

stycznia do marca a najwyższe

wartości maja do października



Krowy w początkowej fazie laktacji

mają niższe stężenie -karotenu



Najwyższe stężenie wit. E występuje

w listopadzie a najniższe w lutym,

przed porodem i po porodzie

Ocena statusu witaminowego

cd.

Wartości prawidłowe dla krów mlecznych



-karoten – ponad 1,3 mol/L



Witamina A – 0,2 – 0,7 mg/L



Witamina E – ponad 3 mg/L

Ocena lotnych kwasów tłuszczowych

w treści żwacza



Lotne kwasy tłuszczowe (LKT, VFA) to

kwas octowy, propionowy i masłowy



LKT mają wpływ na wydajność mleczną,

zawartość tłuszczu w mleku, skuteczność

wykorzystania paszy do produkcji mleka



Wartości LKT w żwaczu 100 – 130

mmol/L, w tym kw. octowy 55-65%, kw.

propionowy 20 – 25% i kw. masłowy 10 –

20 mmol/L



Proporcja kw. octowego do kw.

propionowego 2,5 – 3,0



Wzrost kwasu octowego w żwaczu w

przypadku anoreksji, chorób z biegunka

Ocena lotnych kwasów tłuszczowych

w treści żwacza cd.



Spadek kw. propionowego wskazuje na
deficyt energii



Przyczyna niskiej zawartości tłuszczu
w mleku jest spadek kw. octowego, kw.
masłowego i wzrost kw. propionowego



Niska zawartość tłuszczu w mleku jest
potencjalnym zwiastunem zaburzeń
przemian w żwaczu (hyperkeratoza,
wzdęcie), przemieszczenia trawieńca,
ketozy, zwyrodnienia wątroby

Ocena różnicy kationowo-

anionowej w dawce pokarmowej

(RKA)



DCAB

– dietetary cation-anion balance



DCAB

oblicza się według wzoru

DCAB [mEq/100g] = mEq (Na + K) – mEq (Cl +



wskaźnik jest szczególnie użyteczny w

okresie zasuszenia krów



wartość wskaźnika u krów zasuszonych winna

wynosić –10 do –15 mEq/100 g lub –100 do –

150 mEq/kg suchej masy paszy (sm)



jeżeli DCAB wynosi powyżej 0 mEq/100g sm

u zasuszonych krów, to po porodzie wzrasta

ryzyko wystąpienia porażenia poporodowego

Ocena różnicy kationowo-

anionowej w dawce pokarmowej

cd.



wysoki DCAD spowodowany nadmiarem
kationów jednowartościowych (Na, i K)
powoduje powstanie we krwi środowiska
alkalicznego, które osłabia reakcję kości i
nerek na działanie parathormonu



wysoki DCAD: zmniejsza się uwalnianie
wapnia z kości i ogranicza się synteza
aktywnej witaminy D

w nerkach

(warunkuje prawidłowe wchłanianie Ca z
jelit)



nadmiar jonu K ogranicza pobranie jonu
Mg

Ocena różnicy kationowo-

anionowej w dawce pokarmowej

cd.

DCAD

moczu

zasuszon

ych krów

RKZ

zasuszony

ch krów

Wapń we

krwi

wycielon

ych krów

Dodatni

mEq/100g

7,0 – 8,0

alkaloza

niskie

stężenie

Ujemny

mEq/100

5,5 – 6,5

łagodna

kwasica

metabolic

zna

prawidło

stężenie

poniżej

5,5

przeciąże
nie nerek,
kryzys

Hakorośl rozesłana – działanie



przeciwzapalne



przeciwreumatyczne



przeciwbólowe



pobudzające wydzielanie soków
trawiennych



poprawiające trawienie



przeciwartretyczne



żółciopędne

Hakorośl rozesłana – wskazania do

stosowania



choroby reumatyczne, artretyzm, bóle mięśni i

stawów, artretyzm



niedokwaśność i bezsoczność żołądka, zaburzenia

przepływu żółci, stany zapalne wątroby, wirusowe

zapalenie wątroby,



stany zapalne ścięgien i więzadeł, kontuzje

sportowe, nerwobóle, zapalenie wielonerwowe, rwa

kulszowa.



stany zapalnych narządów rodnych (np. zapalenie

przydatków, zapalenie sromu, upławy, zapalenie

jąder),



choroby alergiczne, choroby przeziębieniowe,

choroby zakaźne i choroby autoimmunologiczne

(autoagresja, np. łuszczyca, toczeń rumieniowaty,

ziarnica, twardzina).

Hakorośl rozesłana – wskazania

do stosowania i preparaty



trądzik (hamuje stany zapalne)



przewlekłe schorzenia oczu oraz
uszu na tle infekcji bakteryjnych i
stanów zapalnych z wysiękiem



Preparaty dla psów CANIVITON
FORTE, ARTROFLEX, ARTROSCAN



Preparaty: Reumaherb tabl.,
Reumaphyt caps., Harpagon tabl.,
Pagosid kaps. tabl., Flexi-bel kaps.,
Harpagophytum Arkogelules

Document Outline