Prawo spadkowe

Wykład III

Forma testamentu

• czynność prawna sformalizowana → brak zachowania

formy = czynność prawna nieważna (art. 958 k.c.);

przyczyny rygoryzmu

• wielość form testamentu

• Testamenty zwykłe:

 Holograficzny – art. 949 k.c.

 Notarialny – art. 950 k.c.

 Allograficzny – art. 951 k.c.

• Testamenty szczególne

 Ustny – art. 952 k.c.

 Sporządzony na polskim statku morskim lub

powietrznym – art. 953 k.c.

 Wojskowy – art. 954 k.c.

Testament holograficzny

(własnoręczny)

• własnoręczne pismo (w całości

testament musi zostać spisany przez
spadkodawcę)

• Data (aby ustalić zdolność

dziedziczenia oraz kolejność
testamentów)

• podpis

Testament notarialny

• Przepisy ustawy z dnia 14 lutego

1991 roku – Prawo o notariacie

• Maksymalna stawka wynosi za

sporządzenie aktu notarialnego

dokumentującego testament wynosi

50 zł, testament zawierający zapis,

polecenie lub pozbawienie

uprawnionego prawa do zachowku -

150 zł; odwołanie testamentu - 30 zł

Testament allograficzny

• Forma testamentu urzędowego z uwagi na

obecność osoby, która pełni funkcję publiczną

• Przesłanki ważności:

Ustne oświadczenie woli spadkodawcy wobec

osoby urzędowej i 2 świadków (nie jęz.

migowy)

Spisanie woli testatora w protokole z

podaniem daty jego sporządzenia

Odczytanie spadkodawcy protokołu w

obecności świadków

Podpisanie protokołu przez spadkodawcę,

osobę urzędową oraz świadków

Testamenty szczególne

• Mogą być sporządzone, gdy spełnione

są dodatkowe przesłanki np.
niemożliwość sporządzenia
testamentu w zwykłej formie

• Ograniczona moc czasowa =

testament traci moc z upływem 6 m-
cy od ustania okoliczności
uzasadniających niezachowanie
zwykłej formy testamentu

Testament ustny

Musi wystąpić przynajmniej 1 z okoliczności:
• obawa rychłej śmierci,
• zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe
• zachowanie zwykłej formy jest utrudnione

Spadkodawca oświadcza swoją wolę USTNIE

przy jednoczesnej obecności co najmniej 3
świadków

Skuteczność testamentu

ustnego

• Konieczne stwierdzenie treści dokonanych

rozrządzeń – 2 sposoby:

Spisanie treści testamentu przed upływem

roku od jego sporządzenia (w protokole

data i miejsce sporządzenia testamentu

oraz sporządzenia protokołu) lub

Zgodne zeznania świadków złożone przed

sądem w terminie 6 m-cy od otwarcia

spadku

Jeśli w powyższych terminach nie zostanie

stwierdzony testament – jest

bezskuteczny

Testament na polskim statku

morskim lub powietrznym

• Testator oświadcza swoją wolę wobec

dowódcy statku (jego zastępcy) w
obecności 2 świadków

• Dowódca statku (jego zastępca) spisuje

wolę spadkodawcy, podając datę jej
spisania i pismo to w obecności świadków
odczytuje spadkodawcy

• Pismo podpisuje spadkodawca, świadkowie,

dowódca statku (jego zastępca)

Testament wojskowy

• rozp. Ministra Obrony Narodowej z 30

stycznia 1965 roku w sprawie
testamentów wojskowych

• w czasie mobilizacji, wojny,

przebywania w niewoli

• Podmioty - § 2 rozporządzenia
• 3 podstwowe formy + 1 szczególna

(obawa rychłej śmierci)

Świadkowie testamentu

• szczególna rola świadków
• jeśli pełni rolę świadka osoba nie

mająca zdolności do tego:

Testament nieważny (art. 958 k.c.) lub
Nieważne niektóre rozrządzenia (art.

957 § 2 k.c.)

• Wyłączenia dot. także tzw. świadków

kwalifikowanych

Niezdolność bycia świadkiem

Bezwzględna (art. 956 k.c.)

1)brak pełnej zdolności

do czynności prawnych
2)niewidomy, głuchy,

niemy
3)nie mogący czytać i

pisać
4)nie władający językiem

testamentu – uwaga –

tylko niezdolność

względna
5)skazany prawomocnym

wyrokiem za fałszywe

zeznania

Względna (art. 957 § 1 k.c.)

1)osoba, dla której

przewidziano w

testamencie korzyść (także

organ osoby prawnej, dla

której przewidziano

korzyść)
2)jej małżonek
3)jej krewni
4)jej powinowaci I lub II

stopnia
5)osoby pozostające z nią

w stosunku

przysposobienia

Treść testamentu

• nie może być sprzeczna z ustawą i zws,

ani mieć na celu obejście ustawy

• spadkodawca może powołać jednego lub

wielu spadkobierców (art. 959 k.c.), ale

możliwe sporządzenie tzw. testamentu

negatywnego → bezpośrednie

powołanie spadkobiercy nie jest

koniecznym elementem testamentu

• mogą znaleźć się tylko dyspozycje

niemajątkowe

Swoboda testowania

• możliwość spadkodawcy dysponować

swoim majątkiem na wypadek śmierci
(możliwość powołania do dziedziczenia
wybranej osoby, możliwość
dysponowania całym majątkiem)

• reguła = brak ograniczeń w swobodzie

testowania

• ograniczenie sui generis - zachowek

Ustanowienie spadkobiercy

• powołanie do całości lub do części spadku (=

ułamkowa część spadku)

• spadkobierca musi zostać określony tak, aby

można było go zindywidualizować

• nie można upoważnić osoby trzeciej do wskazania

spadkobiercy

• nie można powołać spadkobiercy pod warunkiem

ani z zastrzeżeniem terminu (art. 962 k.c.)

• jeśli w testamencie przeznaczono spadkobiercy

poszczególne przedmioty, które wyczerpują

prawie cały spadek → w razie wątpliwości

traktować jako spadkobiercę do całego spadku;

bierze się pod uwagę przedmioty należące do

spadkodawcy w chwili sporządzania testamentu

• kilku spadkobierców → należy określić ich udział →

nie wynika z testamentu = części równe

Wydziedziczenie

• język potoczny - spadkobierca pozbawiony

udziału w spadku

• k.c. – pozbawienie spadkobiercy ustawowego

prawa do zachowku – art. 1008 k.c. – tylko w

testamencie i trzeba określić przyczynę

• przyczyny wydziedziczenia:

 uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z

zws wbrew woli spadkodawcy,

 umyślne przestępstwo względem spadkodawcy

lub jednej z najbliższych mu osób przeciwko

życiu, zdrowiu, wolności albo rażącej obrazy czci

 uporczywe niedopełnianie względem

spadkodawcy obowiązków rodzinnych

• bezskuteczne – w razie wybaczenia

Podstawienie (substytucja)

• możliwość powołania w testamencie

spadkobiercy na wypadek, jeśli osoba

powołana jako spadkobierca ustawowy lub

testamentowy nie chce lub nie może być

spadkobiercą (art. 963 k.c.)

• niedopuszczalne podstawienie powiernicze

(zobowiązanie spadkobiercy do zachowania

nabytego spadku i pozostawienia go innej

osobie) → jeśli pojawi się w testamencie ta

inna osoba jest powołana do spadku na

wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał lub

nie mógł być spadkobiercą (ale jeśli bez

takiego ograniczenia spadkobierca nie byłby

powołany – powołanie nieważne)

Przyrost

• powołano kilku spadkobierców w

testamencie, a jeden nie chce albo

nie może dziedziczyć →

przeznaczony dla niego udział (w

braku odmiennej woli spadkodawcy)

przypada pozostałym spadkobiercom

testamentowym proporcjonalnie do

przypadających im udziałów

• wyłączeniu przyrostu może nastąpić

przez podstawienie

Zapis

• dyspozycja spadkodawcy, która

nakłada na spadkobiercę (lub
zapisobiercę)* obowiązek dokonania
przysporzenia majątkowego na
rzecz określonej osoby

* dalszy zapis
• zapisobierca z chwilą otwarcia spadku

uzyskuje roszczenie o wykonanie
zapisu

Zapis

• zapisobierca musi mieć zdolność

dziedziczenia i nie zostać uznany za

niegodnego

• można odrzucić zapis = obciążony zapisem

jest zwolniony z obowiązku jego wykonania,

ale ma obowiązek wykonać dalsze zapisy

• Przykład: zobowiązanie do przeniesienia

własności i wydania rzeczy, obowiązek

ustanowienia ograniczonego prawa

rzeczowego, wypłata sumy pieniędzy

• roszczenie o wykonanie zapisu wymagalne

niezwłocznie po otworzeniu testamentu w

braku odmiennej woli spadkodawcy

• przedawnia się z upływem 5 lat od dnia

wymagalności

Polecenie

• rozrządzenie testamentowe nakładające na

spadkobiercę (zapisobiercę) obowiązek

oznaczonego działania lub zaniechania bez

czynienia kogokolwiek wierzycielem

• polecenie może mieć na celu uzyskanie korzyści

przez jakąś osobę (destynariusza,

beneficjariusza), ale można tylko określić cel

świadczenia bez wskazania jakiegoś podmiotu

• niewykonanie polecenie – brak sankcji

• może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy

• wykonania może żądać:

 każdy spadkobierca/wykonawca testamentu

(chyba że polecenie tylko ma na celu korzyść

obciążonego)

 właściwy organ państwowy (na wzgl. interes

społeczny)

Wykonawca testamentu

• można powołać każdą osobę mającą pełną zdolność do

czynności prawnych

• konieczne wyraźne wskazanie tej osoby w testamencie

– może nim być spadkobierca lub zapisobierca

• sąd wydaje wykonawcy odpowiednie zaświadczenie

• osoba powołana – może nie przyjąć tego obowiązku →

musi złożyć oświadczenie przed sądem (przed

podjęciem obowiązków)

• sąd może zwolnić wykonawcę z obowiązków z ważnych

powodów

• jego obowiązki określa spadkodawca – brak określenia

= zarządza majątkiem spadkowym, spłaca długi,

wykonuje zapisy i polecenia, wydaje majątek

spadkobiercom

• może pozywać i być pozwanym w sprawach

wynikających z zarządu spadkiem/o długi spadkowe

• należy mu się wynagrodzenie i zwrot kosztów zarządu,

które poniósł

Inne dyspozycje testamentowe

• głównie o charakterze

niemajątkowym

• dotyczące pogrzebu
• wskazówki co do wychowania dzieci
• dokonanie działu spadku → obecnie

brak skutków prawnych – inaczej
Prawo spadkowe