Prawo spadkowe

Wykład IV

Oświadczenie o przyjęciu lub

odrzuceniu spadku

• Spadkodawca nabywa spadek z chwilą śmierci, ale

to nie jest nabycie definitywne

• Spadek można przyjąć wprost, z dobrodziejstwem

inwentarza albo odrzucić – art. 1012 KC

• Odrzucenie spadku = spadkodawca traktowany

jakby nie dożył otwarcia spadku

• Gmina i Skarb Państwa dziedziczące na podstawie

ustawy nie mogą spadku odrzucić

• Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

może złożyć osoba mająca pełną zdolność do

czynności prawnych

• Możliwe złożenie oświadczenia przez pełnomocnika

– pełnomocnictwo w formie pisemnej z urzędowo

poświadczonym podpisem + wskazany sposób

przyjęcia spadku wzgl. jego odrzucenie

• Oświadczenie można złożyć w ciągu 6 m-

cy od dowiedzenia się o tytule powołania

• Składa się przed sądem lub notariuszem
• Przed złożeniem oświadczenia:
Spadkobierca odpowiada za długi

spadkowe tylko ze spadku,

Nie może zbyć spadku ani udziału w

spadku, ani przedmiotu należącego do
spadku

Nie może uzyskać postanowienia o

stwierdzeniu nabycia spadku

Transmisja

• Spadkobierca umiera przed złożeniem

oświadczenia co do spadku i przed upływem

terminu do złożenia oświadczenia → jego

spadkobiercy wstępują w jego sytuację

• zmarły spadkobierca = transmitent

• Osoba powołana do dziedziczenia po nim –

transmitariusz

• Oświadczenie co do spadku po spadkodawcy

transmitenta może zostać złożone:

 Po złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku

po transmitencie,

 Równocześnie z takim oświadczeniem

Odrzucenie spadku

• Spadkobierca traci prawa i obowiązki

wchodzące w skład spadku

• Skutki:
Zmiana tytułu powołania do spadku
Zmiana wielkości udziałów
Zmiana kręgu spadkobierców

Bezskuteczność oświadczenia

o odrzuceniu spadku

• Jeśli odrzucenie spadku nastąpiło z

pokrzywdzeniem wierzycieli, wierzyciel, które

wierzytelność istniała w chwili otwarcia

spadku, może żądać uznania odrzucenia za

bezskuteczne w stosunku do niego (art. 1024

§ 1 KC) – stosuje się przepisy o ochronie

wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika

• Skutek = wierzyciel może kierować egzekucję

do przedmiotów spadkowych jakby spadek

został przyjęty przez dłużnika

• Termin – 6 m-cy od powzięcia wiadomości o

odrzuceniu spadku, ale nie później niż 3 lata

od odrzucenia spadku

Termin złożenia

oświadczenia

• 6 m-cy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział

się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 KC)

• Brak oświadczenia – konsekwencje z art. 1015 § 2

KC

• Art. 1016. Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął

spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się,

że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w

terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z

dobrodziejstwem inwentarza.

• Termin do złożenia oświadczenia przez

transmitariusza - nie może się skończyć wcześniej

aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do

spadku po zmarłym spadkobiercy

Inne cechy oświadczenia

spadkowego

• Nie może zostać złożone pod warunkiem ani z

zastrzeżeniem terminu – jeśli są takie

zastrzeżenia oświadczenie nieważne

• Nie może być odwołane

• Szczególny sposób uchylenia się od skutków

prawnych oświadczenia złożonego pod

wpływem BŁĘDU lub GROŹBY (oświadczenie

przed sądem, wymaga zatwierdzenia przez

sąd)

• Musi być złożone przez SĄDEM lub

NOTARIUSZEM

• USTNIE lub NA PIŚMIE Z PODPISEM URZĘDOWO

POŚWIADCZONYM

Treść oświadczenia

spadkowego

• Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

powinno zawierać:

1)imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego

śmierci oraz miejsce jego ostatniego

zamieszkania;

2)tytuł powołania do spadku;
3)treść złożonego oświadczenia
4)wymienienie wszelkich wiadomych składającemu

oświadczenie osób należących do kręgu

spadkobierców ustawowych, wszelkich

testamentów, chociażby składający oświadczenie

uważał je za nieważne oraz danych dotyczących

treści i miejsca przechowania testamentów.

Stwierdzenie nabycia

spadku

• Sąd wydaje postanowienie na wniosek osób

mających w tym interes

• Tryb nieprocesowy

• Sąd bada z urzędu kto jest spadkobiercą, czy

były testamenty i wzywa osoby, u których są

testamenty do ich złożenia – rozstrzyga

spory co do ważności testamentów

• Sąd nie bada, jakie składniki wchodzą w

skład spadku – wyj. art. 961 KC

• W postanowieniu sądu są wymienieni

wszyscy spadkobiercy oraz określone są

przypadające im udziały

Stwierdzenie nabycia

spadku

• Stwierdzenie nie może nastąpić przed upływem

6 m-cy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy
znani spadkobiercy złożyli oświadczenia
spadkowe

• Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

ma charakter deklaratywny

• Domniemywa się, że osoba, która uzyskała

stwierdzenie nabycia spadku jest spadkobiercą

• Każdy zainteresowany może wystąpić o

uchylenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku

Skutki stwierdzenia nabycia

spadku

• w stosunku do osób trzecich, które nie zgłaszają

roszczeń do spadku - spadkobierca może

udowodnić swoje prawa, które wynikają z

dziedziczenia tylko postanowieniem o

stwierdzeniu nabycia spadku (art. 1027 KC)

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

jest niezbędne do ujawnienia praw spadkobiercy

w księdze wieczystej

• Jeśli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia

spadku, ale spadkobiercą nie jest, rozporządza

prawem należącym do spadku na rzecz osoby

trzeciej, osoba ta nabywa prawo lub zostaje

zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej

wierze (art. 1028 KC)

Ochrona dziedziczenia

• Spadkobierca może żądać od osoby władającej

spadkiem (poszczególnymi przedmiotami), aby

spadek wydała – art. 1029 KC

• Roszczenie nieposiadającego spadkobiercy

przeciwko posiadającemu rzekomemu

spadkobiercy

• Nie jest to roszczenie stricte petytoryjne

• Może konkurować z roszczeniem windykacyjnym

• Art. 1029 KC nie ma zastosowania, jeśli osoba

władająca opiera swoje uprawnienia nie na

spadkobraniu

• Roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat (od

chwili pozbawienia władztwa albo otwarcia spadku)

Odpowiedzialność

spadkobierców za długi

spadkowe

• Odpowiedzialność = możliwość

zaspokojenia się wierzyciela z majątku

dłużnika w drodze postępowania

egzekucyjnego

• Odpowiedzialność osobista
• 2 postacie ograniczeń:
Cum viribus hereditatis
Pro viribus hereditatis
• DO CHWILI PRZYJĘCIA SPADKU –

spadkobierca odpowiada tylko ze spadku

Odpowiedzialność

spadkobierców za długi

spadkowe

• PO PRZYJĘCIU SPADKU:
 jeśli przyjął spadek wprost – ponosi

odpowiedzialność całym swoim majątkiem

Jeśli przyjął spadek z dobrodziejstwem

inwentarza – odpowiedzialność ograniczona
kwotowo – do wartości stanu czynnego
spadku (wartość aktywów ustalana w spisie
inwentarza)

• Do działu spadku współspadkobiercy

odpowiadają solidarnie za długi spadkowe

Spis inwentarza

• Sporządza się na wniosek lub z urzędu

(gdy złożono oświadczenie o przyjęciu
spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a
inwentarz nie był wcześniej sporządzony
lub gdy ustanowiono kuratora spadku)

• Szczegółowe zasady – rozp. Min.

Sparwiedl. z 01.10.1991 r. w sprawie
szczegółowego trybu postępowania przy
zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu
spisu inwentarza

Powołanie się na ograniczenia

odpowiedzialności

• W toku postępowania

rozpoznawczego lub egzekucyjnego

• W wyroku powinno zostać

zastrzeżone, że pozwany w post.
Egzekucyjnym może powoływać się
na ograniczenia odpowiedzialności –
art. 319 KPC

Ustanie ograniczeń

odpowiedzialności

• Spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza

przedmiotów należących do spadku lub podał

nieistniejące długi – art. 1031 § 2 zd. 2 KC

• Spadkobierca musiał działać podstępnie

• Przy spłacaniu długów spadkobierca powinien

zachować należytą staranność – ustalić, jakie są

długi i spłacać je proporcjonalnie

• Jeśli spłaca niektóre długi wiedząc o istnieniu

innych ponosi odpowiedzialność za te długi

ponad wartość stanu czynnego, ale tylko do

takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je

zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie

długi spadkowe – art. 1032 § 2 KC

Ograniczenia

odpowiedzialności

Nie mają znaczenia:
1)Spadkodawca ponosił odpowiedzialność

rzeczową za dług (zabezpieczenie hipoteką i
zastawem),

2)Przy zapisach i poleceniach –

odpowiedzialność do wartości stanu
czynnego spadku,

3)Przy zachowku, zapisach i poleceniach

ciążących na spadkobiercy uprawnionym do
zachowku

Odpowiedzialność po dziale

spadku

• Odpowiedzialność w stosunku do

wielkości przypadających udziałów

• Jeśli zobowiązanie jest niepodzielne

także po dziale spadku
współspadkobiercy odpowiadają jak
dłużnicy solidarni

Ochrona najbliższych krewnych

zmarłego

• 2 systemy:
Zachowek
Rezerwa
Podmioty uprawnione do zachowku

(art. 991 § 1 CK):

o Zstępni,
o Małżonek
o Rodzice – jeśli byliby powołani do

dziedziczenia z ustawy

Ochrona najbliższych krewnych

zmarłego

Prawo do zachowku nie przysługuje:

o Osobom, które zostały uznane za niegodne

dziedziczenia, zrzekły się dziedziczenia, odrzuciły

spadek przypadający im z ustawy,

o Małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia na

podstawie art. 940 KC

o Osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę
UWAGA – uprawnionymi do zachowku mogą być także

osoby dochodzące do dziedziczenia, jeśli ich udział w

spadku nie pokrywa należnego im zachowku

Roszczenie o zapłatę zachowku powstaje, jeśli

uprawniony nie otrzymał go także w innej postaci niż

powołanie do dziedziczenia

Zobowiązani z tytułu

zachowku

• Spadkobiercy powołani do dziedziczenia
• Jeśli sami są uprawnieni do zachowku -

odpowiedzialność ograniczona do wysokości

nadwyżki przekraczającej ich własny zachowek

• Jeżeli od tych osób nie można otrzymać zachowku,

można żądać sumy potrzebnej do uzupełnienia

zachowku od obdarowanego (zobowiązany do

zapłaty w granicach wzbogacenia będącego

skutkiem darowizny)

• Za zachowek odpowiadają wszyscy obdarowani – w

pierwszej kolejności obdarowany najpóźniej

• Sytuacja obdarowanych zależy od tego, czy są sami

uprawnieni do zachowku i kiedy darowiznę

otrzymali

• Obdarowany może zwolnić się z obowiązku wydając

przedmiot darowizny (art. 1000 § 3 KC)

Wysokość zachowku

• ½ lub 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby

uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym

• 2/3 = trwale niezdolny do pracy, małoletni
Ustalanie wysokości:
I. Ustalenie wielkości udziału spadkowego, który

przypadłby uprawnionemu (uwzgl. się

niegodnych i tych, co odrzucili; nie uwzgl. tych,

co się zrzekli lub zostali wydziedziczeni

II.Ustalenie, czy pełnoletni i zdolny do pracy
III.Ustalenie SUBSTRATU ZACHOWKU = czystej

wartości spadku powiększonej o wartość

podlegających doliczeniu darowizn (dolicza się

wszystkie z wyj.:

Wysokość zachowku

• drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach

przyjętych,

• dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc

wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie

będących spadkobiercami albo uprawnionymi do

zachowku

• Jeśli zachowek dla zstępnego - darowizn uczynionych

przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych

(chyba że darowizna nie wcześniej niż 300 dni przed

urodzeniem),

• Jeśli zachowek dla małżonka - darowizn, które

spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa

Wartość substratu należy pomnożyć przez odpowiedni

ułamek

Inne zagadnienia dot.

zachowku

• Roszczenie o zachowek podlega przedawnieniu

w ciągu 3 lat od ogłoszenia testamentu (przy

dziedziczeniu ustawowym – od otwarcia spadku)

• roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do

uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej

darowizny przedawnia się z upływem 3 lat od

otwarcia spadku

• Roszczenie o zachowek przechodzi na

spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku

tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do

osób uprawnionych do zachowku po pierwszym

spadkodawcy – art. 1002 KC