Niedomoga kręgosłupa



Dotyczy 2/3 dorosłych

Dotyczy 2/3 dorosłych



2-gi najczęstszy powód wizyty u

2-gi najczęstszy powód wizyty u

lekarza

lekarza



Najczęstsza i najdroższa przyczyna

Najczęstsza i najdroższa przyczyna

niezdolności do pracy

niezdolności do pracy

Niedomoga kręgosłupa



Statystyka bólu kręgosłupa

Statystyka bólu kręgosłupa



30-60% populacji odczuwa bóle kręgosłupa (w 80% dotyczą

30-60% populacji odczuwa bóle kręgosłupa (w 80% dotyczą

one odcinka L-S), u 80-90% z tej grupy dolegliwości maja

one odcinka L-S), u 80-90% z tej grupy dolegliwości maja

charakter nawracający

charakter nawracający



65-85% populacji przynajmniej raz w życiu cierpiało z

65-85% populacji przynajmniej raz w życiu cierpiało z

powodu bólu kręgosłupa

powodu bólu kręgosłupa



90% stanowią niespecyficzne bóle kręgosłupa

90% stanowią niespecyficzne bóle kręgosłupa



10% specyficzne bóle kręgosłupa (nowotwór, zakażenie,

10% specyficzne bóle kręgosłupa (nowotwór, zakażenie,

zapalenie, złamanie)

zapalenie, złamanie)



Naturalny przebieg

Naturalny przebieg

-

80-90 % ustępuje w ciągu miesiąca

80-90 % ustępuje w ciągu miesiąca

-

20-30% charakter przewlekły

20-30% charakter przewlekły

-

5-10% niepełnosprawność

5-10% niepełnosprawność

Niedomoga kręgosłupa



Oparta na konstrukcji resorowo-sprężynowej

Oparta na konstrukcji resorowo-sprężynowej



Obudowana następującymi układami:

Obudowana następującymi układami:

- podporowym (kostno-stawowo-ścięgnistym)

- podporowym (kostno-stawowo-ścięgnistym)

- mięśniowym

- mięśniowym

- nerwowym

- nerwowym

- naczyniowym

- naczyniowym



Spionizowała się w procesie ewolucji

Spionizowała się w procesie ewolucji

pionowa konstrukcja mniej stabilna niż pozioma

pionowa konstrukcja mniej stabilna niż pozioma

zmiana konstrukcji kręgosłupa i kończyn ze względu na

zmiana konstrukcji kręgosłupa i kończyn ze względu na

naciski górnej części ciała i drgania w czasie ruchu

naciski górnej części ciała i drgania w czasie ruchu

lokomocyjnego

lokomocyjnego

wielopiętrowy system zabezpieczający: esowaty kształt

wielopiętrowy system zabezpieczający: esowaty kształt

kręgosłupa, sprężynujące stawy, łuki podłużne i poprzeczne

kręgosłupa, sprężynujące stawy, łuki podłużne i poprzeczne

stóp

stóp

Dynamiczna oś ciała

Przeciążenie lub uszkodzenie układów będących składowymi osi ciała

Przeciążenie lub uszkodzenie układów będących składowymi osi ciała

– podporowego, mięśniowego, nerwowego i zasilającego

– podporowego, mięśniowego, nerwowego i zasilającego

narusza dynamiczną resorowo-sprężynową konstrukcję osi ciała

narusza dynamiczną resorowo-sprężynową konstrukcję osi ciała

Po wyczerpaniu się mechanizmów autoregulacyjnych i

Po wyczerpaniu się mechanizmów autoregulacyjnych i

kompensujących dochodzi do deformacji osi ciała

kompensujących dochodzi do deformacji osi ciała

Niedomoga kręgosłupa

Niedomoga kręgosłupa

Uwypuklenie/wypadnięcie Zespół uwięźnięcia

Uwypuklenie/wypadnięcie Zespół uwięźnięcia

korzenia

korzenia

jądra miażdżystego

jądra miażdżystego

Oś ciała



Zmiany ukrwienia w pierścieniu ścięgnistym mogą

Zmiany ukrwienia w pierścieniu ścięgnistym mogą

spowodować:

spowodować:

- rozciągnięcie bez rozerwania jego ciągłości

- rozciągnięcie bez rozerwania jego ciągłości

- rozerwanie z przerwaniem ciągłości

- rozerwanie z przerwaniem ciągłości



Przemieszczenie dysku może się odbywać w 3 kierunkach:

Przemieszczenie dysku może się odbywać w 3 kierunkach:

- bocznym – najczęstszy kierunek przemieszczenia

- bocznym – najczęstszy kierunek przemieszczenia

dysku w dolnej części kręgosłupa, objawy kliniczne bocznego

dysku w dolnej części kręgosłupa, objawy kliniczne bocznego

wypadnięcia wiążą się z zespołem jednokorzeniowym, o czym

wypadnięcia wiążą się z zespołem jednokorzeniowym, o czym

świadczy ból promieniujący wzdłuż jednego korzenia

świadczy ból promieniujący wzdłuż jednego korzenia

- przyśrodkowym – promieniowanie bólu jest

- przyśrodkowym – promieniowanie bólu jest

wielokorzeniowe, nie tylko do koñczyny dolnej, lecz również

wielokorzeniowe, nie tylko do koñczyny dolnej, lecz również

do pachwiny

do pachwiny

- centralnie – towarzyszy zespół ogona koñskiego.,

- centralnie – towarzyszy zespół ogona koñskiego.,

promieniowanie bólu jest wielokorzeniowe, chory zazwyczaj

promieniowanie bólu jest wielokorzeniowe, chory zazwyczaj

zgłasza osłabienie w odsiebnych częściach koñczyn dolnych

zgłasza osłabienie w odsiebnych częściach koñczyn dolnych

oraz trudności albo niemożność oddania moczu

oraz trudności albo niemożność oddania moczu

Wypadnięcie jądra miażdżystego

Wypadnięcie jądra miażdżystego

Wypadnięcie jądra miażdżystego

Wypadnięcie jądra miażdżystego

T1

T2

Wypadnięcie jądra miażdżystego

Wypadnięcie jądra miażdżystego



W przebiegu niedomogi kręgosłupa wyróżnia się trzy

W przebiegu niedomogi kręgosłupa wyróżnia się trzy

grupy powikłañ neurologicznych:

grupy powikłañ neurologicznych:

- zespoły korzeniowe lub wielokorzeniowe –na przykład

- zespoły korzeniowe lub wielokorzeniowe –na przykład

ogona koñskiego

ogona koñskiego

- zespoły rdzeniowe

- zespoły rdzeniowe

- zespoły pnia mózgu, móżdżku i płatów potylicznych

- zespoły pnia mózgu, móżdżku i płatów potylicznych

Powikłania neurologiczne niedomogi

kręgosłupa



Należą do najpowszechniej występujących objawów

Należą do najpowszechniej występujących objawów

niedomogi kręgosłupa

niedomogi kręgosłupa



Pod względem częstości układają się w następującej

Pod względem częstości układają się w następującej

kolejności:

kolejności:

- lędźwiowo-krzyżowe

- lędźwiowo-krzyżowe

- szyjne

- szyjne

- piersiowe

- piersiowe

Zespoły korzeniowe



Faza podrażnieniowa

Faza podrażnieniowa

-

-

występuje w początkowym okresie

występuje w początkowym okresie

- cechuje ją ból korzeniowy, zniekształcenie kręgosłupa,

- cechuje ją ból korzeniowy, zniekształcenie kręgosłupa,

wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych

wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych

- nie ma objawów ubytkowych

- nie ma objawów ubytkowych



Faza ubytkowa

Faza ubytkowa

- objawia się po krótszej lub dłuższej fazie podrażnieniowej

- objawia się po krótszej lub dłuższej fazie podrażnieniowej

- deficyt czynności ruchowych jest zwykle niewielki

- deficyt czynności ruchowych jest zwykle niewielki

Zespoły korzeniowe – dwufazowość procesu



Ból – wzdłuż anatomicznego toru korzenia, nasila się przy

Ból – wzdłuż anatomicznego toru korzenia, nasila się przy

pochylaniu, głębokim oddychaniu, napinaniu tłoczni

pochylaniu, głębokim oddychaniu, napinaniu tłoczni

brzusznej – parciu, kaszlu i kichaniu, bolesność palpacyjna

brzusznej – parciu, kaszlu i kichaniu, bolesność palpacyjna

wzdłuż toru korzeniowego (punkty uciskowe Valleixa)

wzdłuż toru korzeniowego (punkty uciskowe Valleixa)



Deformacja osi ciała – fizjologiczny kształt kręgosłupa

Deformacja osi ciała – fizjologiczny kształt kręgosłupa

ulega zniekształceniu (wyrównanie lordozy, hiperlordoza,

ulega zniekształceniu (wyrównanie lordozy, hiperlordoza,

skolioza itp.)

skolioza itp.)

Zespoły korzeniowe – objawy ogólne

Jeśli jądro miażdżyste
znajduje się na zewnątrz
korzenia – pacjent pochyla
tułów na str. zdrową

Jeśli j. miażdżyste znajduje
się od wew. korzenia – na
stronę chorą



Ograniczona ruchomość kręgosłupa

Ograniczona ruchomość kręgosłupa



Mięśnie przykręgosłupowe na wysokości wyjścia chorobowo

Mięśnie przykręgosłupowe na wysokości wyjścia chorobowo

zmienionego korzenia są napięte po jednej lub po obu stronach

zmienionego korzenia są napięte po jednej lub po obu stronach



Objawy rozciągowe: Lasegue’a (prostowanie podudzia przy

Objawy rozciągowe: Lasegue’a (prostowanie podudzia przy

zgiętym udzie), Mackiewicza (zginanie podudzia w pozycji na

zgiętym udzie), Mackiewicza (zginanie podudzia w pozycji na

brzuchu), Fajersztajna-Krzemickiego (odwrócony Laseque),

brzuchu), Fajersztajna-Krzemickiego (odwrócony Laseque),

Neriego (zginanie karku-odruchowe zgięcie kolana po str.

Neriego (zginanie karku-odruchowe zgięcie kolana po str.

chorej

chorej

Zespoły korzeniowe – objawy ogólne



O rozpoznaniu, który korzeñ jest podrażniony lub

O rozpoznaniu, który korzeñ jest podrażniony lub

uszkodzony, decydują objawy kliniczne

uszkodzony, decydują objawy kliniczne



Korzeñ identyfikuje się na podstawie:

Korzeñ identyfikuje się na podstawie:

- toru bólowego

- toru bólowego

- zaburzeñ czucia

- zaburzeñ czucia

- ubytku sprawności ruchowej i siły mięśniowej

- ubytku sprawności ruchowej i siły mięśniowej

Zespoły korzeniowe – objawy szczegółowe



Najczęstszym powikłaniem neurologicznym towarzyszącym

Najczęstszym powikłaniem neurologicznym towarzyszącym

niedomodze kręgosłupa są zespoły korzeniowe S1,

niedomodze kręgosłupa są zespoły korzeniowe S1,

L5

L5

, L4

, L4



Zespół uszkodzenia korzenia S1:

Zespół uszkodzenia korzenia S1:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia S1 (boczny brzeg stopy)

- ból promieniuje wzdłuż korzenia S1 (boczny brzeg stopy)

- ubytek siły dotyczy mięśnia pośladkowego wielkiego po

- ubytek siły dotyczy mięśnia pośladkowego wielkiego po

stronie uszkodzenia. (obniżenie fałdu pośladkowego) oraz

stronie uszkodzenia. (obniżenie fałdu pośladkowego) oraz

osłabieniem zginania podeszwowego stopy (trudności w

osłabieniem zginania podeszwowego stopy (trudności w

stawaniu na palcach, podskakiwaniu na jednej nodze)

stawaniu na palcach, podskakiwaniu na jednej nodze)

- odruch skokowy bywa osłabiony albo zniesiony

- odruch skokowy bywa osłabiony albo zniesiony

Zespoły korzeniowe lędźwiowo-krzyżowe



Zespół uszkodzenia korzenia L5:

Zespół uszkodzenia korzenia L5:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia L5 (grzbiet

- ból promieniuje wzdłuż korzenia L5 (grzbiet

stopy i boczna powierzchnia podudzia)

stopy i boczna powierzchnia podudzia)

- występuje niedowład przy grzbietowym prostowaniu

- występuje niedowład przy grzbietowym prostowaniu

palucha – m. prostownik palucha długi (objaw Kugelberga) i

palucha – m. prostownik palucha długi (objaw Kugelberga) i

stopy

stopy



Zespół uszkodzenia korzenia L4:

Zespół uszkodzenia korzenia L4:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia L4 (przednia powierzchnia

- ból promieniuje wzdłuż korzenia L4 (przednia powierzchnia

uda i wewn. podudzia), nasila się przy zginaniu podudzia

uda i wewn. podudzia), nasila się przy zginaniu podudzia

- niedowład mięśnia czworogłowego – wstawanie z pozycji

- niedowład mięśnia czworogłowego – wstawanie z pozycji

siedzącej

siedzącej

jest utrudnione

jest utrudnione

- odruch kolanowy jest osłabiony, rzadziej zniesiony

- odruch kolanowy jest osłabiony, rzadziej zniesiony

Zespoły korzeniowe lędźwiowo-krzyżowe



Zespół wielokorzeniowy – ogona koñskiego

Zespół wielokorzeniowy – ogona koñskiego

- asymetryczny niedowład koñczyn dolnych (silniej wyrażony

- asymetryczny niedowład koñczyn dolnych (silniej wyrażony

w częściach odsiebnych), typowe są opadające stopy z chodem

w częściach odsiebnych), typowe są opadające stopy z chodem

kogucim lub brodzącym

kogucim lub brodzącym

- zaburzenia czucia o typie korzeniowym, którym w ostrym

- zaburzenia czucia o typie korzeniowym, którym w ostrym

okresie towarzyszy rwący ból, promieniujący wzdłuż toru

okresie towarzyszy rwący ból, promieniujący wzdłuż toru

korzeniowego

korzeniowego

- zaburzenia zwieraczy pęcherza moczowego – trudności lub

- zaburzenia zwieraczy pęcherza moczowego – trudności lub

niemożność oddawania moczu

niemożność oddawania moczu

Zespoły korzeniowe lędźwiowo-krzyżowe



Zespół uszkodzenia korzenia C8:

Zespół uszkodzenia korzenia C8:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C8, zwłaszcza do V palca.

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C8, zwłaszcza do V palca.

- występuje niedowład zginaczy palców i nadgarstka oraz

- występuje niedowład zginaczy palców i nadgarstka oraz

odwodziciela

odwodziciela

krótkiego kciuka i prostownika wskaziciela (drobne m. dłoni)

krótkiego kciuka i prostownika wskaziciela (drobne m. dłoni)

- opisywano odruch Jacobsona po stronie uszkodzonego korzenia

- opisywano odruch Jacobsona po stronie uszkodzonego korzenia

- osłabienie odruchu z m, trójgłowego

- osłabienie odruchu z m, trójgłowego



Zespół uszkodzenia korzenia C7:

Zespół uszkodzenia korzenia C7:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C7, zwłaszcza do palca

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C7, zwłaszcza do palca

środkowego - niedowład mięśni: trójgłowego, prostowników

środkowego - niedowład mięśni: trójgłowego, prostowników

nadgarstka i palców, mięśnia nawrotnego

nadgarstka i palców, mięśnia nawrotnego

- osłabienie odruchu z mięśnia trójgłowego

- osłabienie odruchu z mięśnia trójgłowego

Zespoły korzeniowe szyjne



Zespół uszkodzenia korzenia C6:

Zespół uszkodzenia korzenia C6:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C6, zwłaszcza do palca

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C6, zwłaszcza do palca

II (wskaziciela)

II (wskaziciela)

- niedowład występuje w mięśniach: dwugłowym i

- niedowład występuje w mięśniach: dwugłowym i

naramienno-promieniowym

naramienno-promieniowym

- osłabiony odruch z m. dwugłowego

- osłabiony odruch z m. dwugłowego



Zespół uszkodzenia korzenia C5:

Zespół uszkodzenia korzenia C5:

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C5, jednak rzadko

- ból promieniuje wzdłuż korzenia C5, jednak rzadko

poniżej stawu łokciowego

poniżej stawu łokciowego

- niedowład mięśni: nadgrzebieniowego,

- niedowład mięśni: nadgrzebieniowego,

podgrzebieniowego, naramiennego, dwugłowego oraz

podgrzebieniowego, naramiennego, dwugłowego oraz

naramiennego

naramiennego

- osłabiony odruch z m. dwugłowego

- osłabiony odruch z m. dwugłowego

Zespoły korzeniowe szyjne



Występują rzadko

Występują rzadko



Ból ma charakter połowiczy, opasujący

Ból ma charakter połowiczy, opasujący



Należy je różnicować ze schorzeniami narządów

Należy je różnicować ze schorzeniami narządów

wewnętrznych, z rzutowaniem bólu (strefy Heada) lub

wewnętrznych, z rzutowaniem bólu (strefy Heada) lub

guzem zewnątrzrdzeniowym

guzem zewnątrzrdzeniowym

Zespoły korzeniowe piersiowe

Brzuch – tętniak aorty
Nerka – pielonefrosis, hydronefrosis, guz, infekcja, ropień
Jajnik – torbiel, guz
Miednica – endometrioza, zapalenie
Pęcherz moczowy - infekcje



Zespoły uszkodzenia rdzenia szyjnego:

Zespoły uszkodzenia rdzenia szyjnego:

- zespół ten na poziomie szyjnym poprzedza wieloletnia niedomoga

- zespół ten na poziomie szyjnym poprzedza wieloletnia niedomoga

kręgosłupa szyjnego ze zmianami deformacyjno-zwyrodnieniowymi oraz

kręgosłupa szyjnego ze zmianami deformacyjno-zwyrodnieniowymi oraz

patologia wielopoziomową krążków międzykręgowych

patologia wielopoziomową krążków międzykręgowych

- cechą charakterystyczną są niedowłady spastyczno-wiotkie koñczyn

- cechą charakterystyczną są niedowłady spastyczno-wiotkie koñczyn

górnych z zanikami mięśniowymi i niedowład spastyczny k. dolnych

górnych z zanikami mięśniowymi i niedowład spastyczny k. dolnych

- czasami wystêpują zaburzenia czucia typu korzeniowego

- czasami wystêpują zaburzenia czucia typu korzeniowego

- nie stwierdza się drżeñ pęczkowych

- nie stwierdza się drżeñ pęczkowych

- odruchy, zarówno w koñczynach górnych, jak i dolnych, są wygórowane

- odruchy, zarówno w koñczynach górnych, jak i dolnych, są wygórowane

- różnicowanie ze stwardnieniem bocznym zanikowym

- różnicowanie ze stwardnieniem bocznym zanikowym



Niedokrwienie rdzenia kręgowego piersiowego:

Niedokrwienie rdzenia kręgowego piersiowego:

- bardzo rzadko

- bardzo rzadko

- zaburzenie powstałe w krążeniu rdzeniowym wiąże się z największą w

- zaburzenie powstałe w krążeniu rdzeniowym wiąże się z największą w

tym odcinku tętnicą korzeniową - a. radicularis magna Adamkiewicza,

tym odcinku tętnicą korzeniową - a. radicularis magna Adamkiewicza,

która wnika do kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe na

która wnika do kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe na

wysokości między Th10 a L2

wysokości między Th10 a L2

- klinicznie obserwuje się niedowład spastyczny koñczyn dolnych z

- klinicznie obserwuje się niedowład spastyczny koñczyn dolnych z

zaburzeniami sznurowymi wszystkich rodzajów czucia, zaburzenia

zaburzeniami sznurowymi wszystkich rodzajów czucia, zaburzenia

obejmują dolne segmenty piersiowe

obejmują dolne segmenty piersiowe



Zespół stożka (S3-S5):

Zespół stożka (S3-S5):

- zaburzenia czucia w obszarze skóry okolicy perianalnej, perigenitalnej i

- zaburzenia czucia w obszarze skóry okolicy perianalnej, perigenitalnej i

wewnętrznej powierzchni ud

wewnętrznej powierzchni ud

- zaburzenia mikcji i funkcji seksualnych

- zaburzenia mikcji i funkcji seksualnych

- zniesiony jest odruch odbytniczy

- zniesiony jest odruch odbytniczy

Zespoły rdzeniowe



Wystąpienie wyżej wymienionych zespołów poprzedzają

Wystąpienie wyżej wymienionych zespołów poprzedzają

bardzo często objawy niedomogi kręgosłupa

bardzo często objawy niedomogi kręgosłupa



Zniekształcenia osi w tym odcinku prowadzą do

Zniekształcenia osi w tym odcinku prowadzą do

zaburzeñ krążenia mózgowego tylnego

zaburzeñ krążenia mózgowego tylnego



Sam ucisk na naczynia kręgowe prawdopodobnie nie

Sam ucisk na naczynia kręgowe prawdopodobnie nie

powoduje nieodwracalnych zmian w mózgu. Aby

powoduje nieodwracalnych zmian w mózgu. Aby

powstały, musi współistnieć wiele innych czynników,

powstały, musi współistnieć wiele innych czynników,

między innymi miażdżyca, nadciśnienie tętnicze,

między innymi miażdżyca, nadciśnienie tętnicze,

zaburzenia reologiczne, które destabilizują przepływ w

zaburzenia reologiczne, które destabilizują przepływ w

krążeniu śródczaszkowym

krążeniu śródczaszkowym

Zespoły pniowe, móżdżkowe, płatów

potylicznych



Ograniczenie aktywności ruchowej

Ograniczenie aktywności ruchowej



Farmakologiczne

Farmakologiczne

- zniesienie bólu – NLPZ, opioidy

- zniesienie bólu – NLPZ, opioidy

- obniżenie napięcia mieśniowego – tolperyzon, baklofen, tyzanidyna,

- obniżenie napięcia mieśniowego – tolperyzon, baklofen, tyzanidyna,

tetrazepam

tetrazepam

- leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, nasenne

- leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, nasenne

- blokady farmakologiczne – odwracalne zablokowanie przewodnictwa

- blokady farmakologiczne – odwracalne zablokowanie przewodnictwa

nerwowego za pomocą środków miejscowo znieczulających

nerwowego za pomocą środków miejscowo znieczulających



Niefarmakologiczne

Niefarmakologiczne

- fizykoterapia (diadynamic, jonoforeza, galwanizacja, pole

- fizykoterapia (diadynamic, jonoforeza, galwanizacja, pole

elektromagnetyczne o małej częstotliwości, ultradźwięki, laser, krioterapia)

elektromagnetyczne o małej częstotliwości, ultradźwięki, laser, krioterapia)

- kinezyterapia (ćwiczenia czynne, bierne, czynno-bierne)

- kinezyterapia (ćwiczenia czynne, bierne, czynno-bierne)

- masaże

- masaże



Operacyjne

Operacyjne

- w przypadku wystąpienia deficytu neurologicznego

- w przypadku wystąpienia deficytu neurologicznego

- w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym

- w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym

- cel: dekompresja struktur układu nerwowego, rekonstrukcja warunków

- cel: dekompresja struktur układu nerwowego, rekonstrukcja warunków

anatomicznych

anatomicznych

Leczenie



Sprężyste krążki, znajdujące się między kręgami znoszą

Sprężyste krążki, znajdujące się między kręgami znoszą

obciążenia, które liczy się w kilogramach na centymetr

obciążenia, które liczy się w kilogramach na centymetr

kwadratowy.

kwadratowy.



leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kg/cm

leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kg/cm

2

2



chodzenie 85 kg/cm

chodzenie 85 kg/cm

2

2



skakanie 110 kg/cm

skakanie 110 kg/cm

2

2



pochylanie w pozycji stojącej 150 kg/cm

pochylanie w pozycji stojącej 150 kg/cm

2

2



siedzenie bez podparcia 180 kg/cm

siedzenie bez podparcia 180 kg/cm

2

2

Niedomoga kręgosłupa