Piotr Gorczyca
Wczesne wykrywanie
autyzmu u dzieci to
wczesne rozpoczęcie
terapii
Piotr Gorczyca
Wczesne wykrywanie
autyzmu u dzieci to
wczesne rozpoczęcie
terapii
Autyzm należy do całościowych zaburzeń
rozwojowych (wg ICD-10):
- zaburzenie „całościowe”, czyli dotyczące
różnych sfer funkcjonowania dziecka (w
przeciwieństwie do zaburzeń specyficznych,
np. zaburzenia rozwoju mowy i języka,
zaburzenia w rozwoju umiejętności
szkolnych).
Do całościowych zaburzeń rozwojowych
zaliczamy m.in..:
- autyzm dziecięcy objawy są już przed 2 r.ż.
- zespół Aspergera – objawy „krystalizują” się w
wieku wczesnoszkolnym
- Część autorów wyróżnia i włącza do tej grupy
zaburzeń „fenotyp graniczny” („broader
phenotype”) – kategorię obejmującą dzieci
prezentujące objawy nie spełniające restrykcyjnych
kryteriów PDD (King, Bearman 2009)
- W mojej opinii ta postać i te z nieznacznym
nasileniem objawów składają się na tzw. intuicyjne
rozpoznanie lekarza, tak trudne do zaakceptowania
przez rodziców, co też często skutkuje
nieprzychylnością wobec diagnosty (patrz wpisy na
forach internetowych)
Obecnie coraz powszechniej używa się terminu
spektrum zaburzeń autystycznych
lub zaburzenia spektrum autyzmu
(ASD - Autistic Spectrum Disorders),
ze względu na dane pochodzące z badań
empirycznych, zgodnie z którymi poszczególne
jednostki chorobowe, wchodzące w skład grupy
całościowych zaburzeń rozwojowych nie są
dobrze wyodrębnione czy jednorodne oraz nie
wykluczają współwystępowania (comorbidity)
innych zaburzeń.
ASD czyli całościowe zaburzenia
rozwojowe (wg ICD-10) charakteryzują:
1.Zaburzenia interakcji społecznych;
2.Zaburzenia komunikacji werbalnej
i niewerbalnej;
3.Ograniczone wzorce zachowania,
zainteresowań i aktywności.
Rozpowszechnienie zaburzeń spektrum
autyzmu (ASD) w populacji ogólnej wynosi
0,1-0,6%, z przewagą wśród mężczyzn (3-
4:1); ASD występuje u 1 na 91 dzieci w
wieku 3-17 lat oraz 1 na 110 dzieci 8-
letnich.
(Kogan, Blumberg, Schieve i
wsp.2009)
Osiowe objawy autyzmu pojawiają się już w okresie
niemowlęcym, lecz mają swoją specyfikę, wynikającą z
wieku rozwojowego.
Niektórzy badacze wykazali, że autyzm może być rozpoznany
w wieku jednego roku i już wtedy różnicowany z
upośledzeniem umysłowym (analiza zapisu kamer video z 1
urodzin – dzieci autystyczne rzadziej spoglądały na inne
osoby i rzadziej odwracały się na dźwięk swoich imion).
(Osterling 2002, Cederlund 2004)
Co powinno zaniepokoić?
Za: Signs of Autism in Early Childhood (AutismOntario)
Interakcje społeczne:
- Rzadki kontakt wzrokowy,
- Brak wskazywania dla pokazania rzeczy,
którymi dziecko jest zainteresowane,
- Rzadki „uśmiech społeczny”,
- Większe zainteresowanie przedmiotami niż
ludźmi,
- Preferowanie samotnej zabawy,
- Niepodejmowanie prób zwrócenia uwagi
rodzica,
- Bycie w „swoim świecie”,
- Nieodpowiadanie na podejmowane przez
rodzica próby zabawy,
- Unikanie lub ignorowanie innych dzieci.
Co powinno zaniepokoić?
Komunikacja:
-
Brak gaworzenia do 11mż,
- Brak prostych gestów (takich jak „pa, pa”) do
12mż,
- Brak pojedynczych słów do 16mż,
- Brak fraz dwuwyrazowych
(rzeczownik+czasownik) do 24mż,
- Brak reakcji na swoje imię,
- Utrata umiejętności językowych lub
społecznych w każdym wieku.
Co powinno zaniepokoić?
Zachowanie:
- Dziwne lub powtarzające się ruchy palców rąk lub
dłoni (trzepotanie, kręcenie),
- Nadwrażliwość na pewne dźwięki, światło, faktury,
- Brak zainteresowania zabawkami lub nietypowa
zabawa (zwracanie uwagi raczej na części
zabawki),
- Kompulsje lub rytuały (przymus wykonywania
aktywności w określonej sekwencji),
- Nietypowe zainteresowania,
- Nietypowe dla wieku dziecka lęki, obawy.
CHAT
(Checklist for Autism in Toddlers)
Kwestionariusz autyzmu w okresie
poniemowlęcym
(za: Bobkowicz-Lewartowska L.,
2000)
Kwestionariusz opracowali S. Baron-Cohen, J. Allen,
Ch. Gillberg, opierając się na 2 faktach
rozwojowych:
1) Zabawa symboliczna (pretend play) czyli zabawa
z udawaniem – obiekty są wykorzystywane,
jakby były czymś innym; rozwija się pomiędzy 12 a
15mż.
2) Wspólne pole uwagi (joint-attention behaviour) –
pokazywanie obiektu, aby wywołać zainteresowanie
innej osoby (wskazywanie protodeklaratywne);
pojawia się pomiędzy 9 a 14mż.
Rokowanie w ASD jest uzależnione od wielu czynników, w tym
początku objawów, ich nasilenia, wczesnej diagnozy oraz
wprowadzenia odpowiedniej terapii.
„Przedwczesna interwencja (podjęta po błędnym rozpoznaniu
autyzmu) jest mniej szkodliwa, niż jej niesłuszne zaniechanie
i czekanie na dalszy rozwój wypadków” (prof. Ewa Pisula)
Ten tzw. błąd, w mojej ocenie jest stanem pomiędzy normą a
zaburzeniem, dla którego nie znajduje się odpowiedniej
nazwy poza ASD.
Wczesna diagnoza oraz odpowiednia intensywna
terapia, polegająca na wspomaganiu obszarów
rozwoju, w których dziecko odbiega od
rówieśników, zwiększają szansę na lepsze
funkcjonowanie w przyszłości.
(McCollum 2002, Oser 2000)
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera według P. Szatmari (1989)
1. Samotnictwo (co najmniej jedna z następujących cech):
- brak bliskich przyjaciół,
- unikanie innych ludzi,
- brak zainteresowania zawieraniem przyjaźni,
- samotnik.
2. Zaburzone interakcje społeczne
(co najmniej jedna z następujących cech):
- zwraca się do innych ludzi tylko wtedy, gdy chodzi o
spełnienie jego potrzeb,
- niezdarne kontakty społeczne,
- jednostronne reakcje na rówieśników,
- trudności w wyczuwaniu emocji innych ludzi,
- oderwanie – brak reakcji na odczucia innych.
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera według P. Szatmari (1989)
3. Zaburzona komunikacja niewerbalna
(co najmniej jedna z następujących cech):
- ograniczona ekspresja mimiczna,
- brak możliwości odczytywania emocji z mimiki
dziecka,
- brak zdolności porozumiewania się spojrzeniami,
- nie patrzy na innych,
- nie wykorzystuje gestów rąk jako środka ekspresji,
- gesty są szerokie i niezdarne,
- podchodzi zbyt blisko do innych osób.
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera według P. Szatmari (1989)
4. Dziwaczna mowa
(co najmniej dwie z poniższych cech):
- nienormalna fleksja,
- mówi zbyt dużo,
- mówi za mało,
- brak spójności w konwersacji,
- idiosynkratyczne użycie słownictwa,
- repetytywność mowy.
5. Nie spełnia kryteriów DSM-III-R dla autyzmu.