ZABURZENIA LĘKOWE

• DSM-IV LĘK ZGENERALIZOWANY; GENERALIZED

ANXIETY DISORDER (DSM-IV: 300.02)

• ICD –10: Uogólnione Zaburzenie Lękowe (ICD-10:

F41.1)

• DSM-IV: FOBIA SPECYFICZNA ; SPECIFIC PHOBIA

(DSM-IV: 300.29)

• ICD-10: Zaburzenie Lękowe w postaci fobii w

dzieciństwie (ICD-10: F93.1)

• DSM-IV: FOBIA SPOŁECZNA; SOCIAL PHOBIA

(DSM-IV: 300.23)

• ICD-10: Lęk społeczny w dzieciństwie (ICD-10:

F93.2)

• DSM-IV: LĘK SEPARACYJNY; SEPARATION ANXIETY

DISORDER (DSM-IV: 309.21)

• ICD-10: Lęk przed separacją w dzieciństwie (ICD-

10: F93.0)

• DSM-IV: NAPADY PANIKI BEZ AGORAFOBII; PANIC

DISORDER WITHOUT AGORAPHOBIA (DSM-IV:

300.1)

• DSM-IV: NAPADY PANIKI Z AGORAFOBIĄ; PANIC

DISORDER WITH AGORAPHOBIA (DSM-IV: 300.21)

• ICD-10: Agorafobia z napadami paniki (ICD-10

F40.01) Agorafobia bez napadów paniki (ICD-10:

F40.00)

• DSM-IV: ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYJNE;

OBSESSIVE-COMPULSIVE DISORDER (DSM-IV: 300.3)

• ICD-10: Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica

natręctw) (ICD-10: F42)

• DSM-IV: POSTTRAUMATYCZNY STRES;

POSTTRAUMATIC STRESS DISORDER (DSM-IV:

309.81)

• ICD-10: Reakcja na ciężki stres i zaburzenia

adaptacyjne (ICD-10: F43)

• Dziecięce zaburzenia lękowe

klasyfikowane są w DSM-IV i w ICD-10 w
dwóch sekcjach w sekcji „Zaburzenia
rozpoczynające się w niemowlęctwie,
dzieciństwie i w adolescencji” oraz w sekcji
„Zaburzenia lękowe”. W DSM-IV tylko Lęk
przed separacją zaliczany jest do grupy
zaburzeń rozpoczynających się w
dzieciństwie (inaczej jest w ICD-10).
Wszystkie inne zaburzenia lękowe
zaliczane są w DSM-IV do takich które
mogą rozpocząć się zarówno w
dzieciństwie jak w dorosłości.

DSM-IV: ZGENERALIZOWANE

ZABURZENIE LĘKOWE;
GENERALIZED ANXIETY

DISORDER (DSM-IV 300.02)

• Kryteria dla zdiagnozowania

dziecięcego Uogólnionego Lęku to:

1. nadmierny niepokój i lęk dotyczący

wielu aktywności i sytuacji,

2. trudności w kontrolowaniu tego lęku
3. objawy lęku: niepokój ruchowy,

męczliwość, problemy z
koncentracją, irytacja, napięcie
mięśniowe, zaburzenia snu.

• Od normalnych niepokojów,

doświadczanych przez wszystkie
dzieci odróżnia je częstość, czas
trwania, oraz nasilenie.

• Uogólnione Zaburzenie Lękowe różni

się od innych zaburzeń lękowych
tym, że nie istnieje żadna
specyficzna sytuacja lub jeden
specyficzny problem, który wywołuje
lęk. Niepokój lub lęk wywołują bardzo
różnorodne sytuacje.

Częstość występowania

Statystyki dotyczą nie dzieci lecz

występowania Uogólnionych
Zaburzeń Lękowych w populacji. W
ciągu życia około 5% ludzi rozwija
Uogólnione Zaburzenia Lękowe.

ZABURZENIA

WSPÓŁWYSTĘPUJĄCE

• W grupie wiekowej od 5-11 lat u 70%

dzieci z diagnozą Uogólnionych Zaburzeń
Lękowych zdiagnozowano również Lęk
Separacyjny a u 35% zdiagnozowano
Deficyt Uwagi z Nadaktywnością;

• W grupie wiekowej od 12-19 lat u 47%

młodzieży z diagnozą Uogólnionych
Zaburzeń Lękowych zdiagnozowano
również Depresję a u 41% Specyficzną
Fobię

OBRAZ KLINICZNY

• Dzieci z Uogólnionym zaburzeniem lękowym

prezentują się często jak osoby pseudo dorosłe.

Często czują się lepiej z dorosłymi niż z

rówieśnikami. Ich styl prowadzenia konwersacji

oraz tematy na które lubią rozmawiać jest

bardziej podobny do stylu ich rodziców niż

rówieśników. Często starają się być "perfekt" i w

jak największym stopniu zaspakajać oczekiwania

opiekunów. Rzadko angażują się w aktywności

typowe dla ich wieku w szczególności takie, które

wymagają jakiegoś występowania przed grupą

lub wykazania się czymś w grupie.

ETIOLOGIA

• Brak badań nad etiologią

Zgeneralizowanego Zaburzenia
Lękowego

• Teorie poznawcze wskazują na rolę

powtarzających się negatywnych
doświadczeń, które dziecko
internalizuje wytwarzając sobie obraz
świata złego, niebezpiecznego,
pełnego przerażających zdarzeń.

METODY DIAGNOZOWANIA

1. Skale obserwacyjne wypełniane przez rodziców i nauczycieli

Skale Achenbacha

2. Metody kwestionariuszowe do diagnozy zaburzenia

lękowego

• Revised Children's Manifest Anxiety Scale

• Fear Survey Schedule for Children-Revised

• State-Trait Anxiety Inventory

• Children's Anxious Self Statement Questionnaire

3. Inne testy, które dostarczają informacji na temat poziomu

niepokoju

• Piers-Harris Self-Concept Scale

• MMPI-A

dostępne w Polsce testy,

pozwalające na diagnozę

zaburzeń lękowych u dzieci

• SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI

JESTEŚ

Autorzytestu: Elżbieta Skrzypek i Mieczysław Choynowski

• Kwestionariusz służący do badania

poziomu niepokoju u dzieci i

młodzieży (wiek: dzieci z IV - VI klasy

szkoły podstawowej i I - III klasy

gimnazjum ). Pomiar uwzględnia

zarówno poznawczy jak i

emocjonalno-fizjologiczny składnik

lęku. Dodatkowo kwestionariusz

opatrzony jest w skalę Kłamstwa

• INWENTARZ STANU I CECHY LĘKU

DLA DZIECI STAIC

C. D. Spielberger, C. D. Edwards, R. E. Lushene, J. Montuori, D.

Platzek

Polska adaptacja: C. D. Spielberger, T. Sosnowski, D. Iwaniszczuk

Podręcznik: Aleksandra Jaworowska (2005

)

• STAIC jest narzędziem przeznaczonym do

badania lęku rozumianego jako przejściowy i

uwarunkowany sytuacyjnie stan jednostki

oraz lęku rozumianego jako względnie stała

cecha osobowości (wiek: dzieci i młodzież).

• Opis: STAIC składa się z dwóch podskal, z

których jedna (C-1) służy do pomiaru lęku-

stanu, a druga (C-2) - lęku-cechy. Pytania,

składające się na podskale umieszczone są

po obu stronach jednego arkusza testowego.

Każda podskala składa się z 20 pozycji, na

które badany odpowiada wybierając jedną z

czterech skategoryzowanych odpowiedzi.

METODY ODDZIAŁYWANIA

• A. Oddziaływania behawioralne
• Techniki relaksacyjne
• Desensytyzacja (odczulanie)
• Wzmacnianie pozytywne
• Trening umiejętności społecznych

METODY ODDZIAŁYWANIA c.d.

B. Metody Psychoterapeutyczne;

metody zalecane w terapii zaburzeń

lękowych to metody poznawczo-

behawioralne

1. Trening umiejętności społecznych
2. Poznawcza restrukturalizacja

(uświadamianie alternatywnych

interpretacji sytuacji)

3. Obserwacja i kontrola (monitorowanie)

somatycznych objawów własnego lęku

METODY ODDZIAŁYWANIA c.d.

• C. Leczenie Farmakologiczne
• Benzodiazepiny
• Trójpierścieniowe leki antydepresyjne
• Antyhistaminy

DSM-IV: STRES

POSTTRAUMATYCZNY (DSM-

IV 309.81)

ICD –10: Reakcja na ciężki

stres i zaburzenia

adaptacyjne (ICD-10: F43)

• Wystąpienie symptomów po

przeżyciu traumatycznego
wydarzenia.

• Traumatyczne wydarzenie to takie,

które spełnia dwa kryteria 1. osoba
musi doświadczyć zagrożenia dla
życia lub zagrożenia fizycznego
bezpieczeństwa , zagrożenie obrażeń
ciała. 2. musi wystąpić bardzo silny
lęk, terror, poczucie bezsilności, lub w
przypadku dzieci, zdezorganizowane
zachowanie lub niepokój ruchowy.

• Symptomy można zaliczyć do jednej z

trzech kategorii:

1.natrętne, powtarzające się,

doświadczanie traumatycznego
zdarzenia;

2.unikanie wszystkiego co kojarzy się z

wydarzeniem;

3. symptomy fizjologicznego pobudzenia

Częstość występowania

W ciągu życia około 1.2% kobiet i

0.5% mężczyzn rozwija
posttraumatyczny stres.

30% dzieci, które przeżyły

traumatyczne wydarzenie reaguje
posttraumatycznym stresem
(American Academy of Child and
Adolescent Psychiatry)

OBRAZ KLINICZNY

Dzieci cierpiące na posttraumatyczny stres:
a unikają rozmów o przeżytym wydarzeniu (Tendencja

ta może się załamać gdy dziecko znajdzie się w

sytuacji przypominającej traumatyczne wydarzenie.)

b.relacjonują wydarzenie w sposób aemocjonalny
c. wycofują się, wydają się ostrożne
d.unikające nowych doświadczeń.
e.Objawy cierpienia jakie występują u dorosłych są

rzadkie.

• Objawy różnią się w zależności od cech dziecka i

jego funkcjonowania przed przeżytą traumą oraz w

zależności od typu traumy (np. trauma chroniczna

prowadzi do zaburzenia w rozwoju, jednorazowa

prowadzi do nagle występujących koszmarów

nocnych, dezorganizacji zachowania, lub wycofania).

ETIOLOGIA

• Teorie biologiczne zakładają, że u osób,

które rozwijają posttraumatyczny stres
istnieje przed chorobowa nad aktywność
autonomicznego układu nerwowego

• Teorie poznawcze zakładają, że ludzie

tworzą schematy poznawcze. Schematy
tworzą oczekiwania które pozwalają im
rozumieć zdarzenia. Zdarzenia
traumatyczne zaburzają te schematy i iżeby
móc ponownie funkcjonować normalnie,
trzeba zmienić posiadane schematy. Osoba
stara się przbudowywać swoje schematy
jednocześnie unikając reakcji emocjonalnej.

METODY ODDZIAŁYWANIA

• Metody behawioralne
Odtwarzanie wydarzenia w

bezpiecznych warunkach-
desensytyzacja

• Psychoterapia

• Cel: uzyskanie integracji wspomnienia

traumatycznego wydarzenia z istniejącymi

schematami poznawczymi. W terapii prosi

się pacjenta by analizował z detalami swoje

wspomnienia. Terapeuta stara się zmieniać

poznawczo-emocjonalną interpretację

wspomnień, stara się przekształcić klienta z

uczestnika wspomnień w obserwatora

wspomnień .

• Rola obserwatora pozwala na większą

kontrolę i na doświadczanie wspomnień z

mniejszym zaangażowaniem emocjonalnym.

W końcu możliwa staje się integracja

wspomnienia z obrazem świata klienta.

DSM-IV: ZABURZENIE

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE;

(DSM-IV 300.03)

ICD –10: Zaburzenie

obsesyjno-kompulsyjne

(nerwica natręctw) (ICD-10:

F42)

• Zarówno u dzieci jak i u dorosłych aby

zdiagnozować nerwicę natręctw muszą wystąpić

albo myśli obsesyjne albo kompulsje albo i jedno i

drugie.

• Obsesje zdefiniowane są jako uparte myśli,

obrazy lub impulsy, które uważa się za

niewłaściwe i przeszkadzające i które powodują

wyraźny dyskomfort lub niepokój.

• Kompulsje to zachowania lub zachowanie

wykonywane w myśli powtarzane wielokrotnie w

celu zredukowania stresu lub niepokoju.

Zachowania te nie są ani przyjemne ani nie

przynoszą żadnych korzyści (ego-dystonic).

Objawy muszą znacząco zaburzać normalne

funkcjonowanie albo dlatego, ze zajmują bardzo

dużo czasu, albo dlatego, że powodują silny stres.

Częstość występowania

W ciągu życia około 2.5% ludzi

rozwija zaburzenie obsesyjno-
kompulsyjne. U dzieci 0.2% do 0.8%.
U młodzieży 2 %.

ZABURZENIA

WSPÓŁWYSTĘPUJĄCE

• depresja
• fobie specyficzne i uogólnione

zaburzenie lękowe

• Zaburzenie opozycyjno buntownicze
• deficyt uwagi

ETIOLOGIA

• Silny komponent rodzinny,

wskazujący zarówno na
uwarunkowania genetyczne
(rodzinna historia tików i OCD) jak
środowiskowe (stress).

• Teorie biologiczne: niedobór

serotoniny, zakażenie paciorkowcem

• Teorie behawioralne

METODY DIAGNOZOWANIA

1. Skale obserwacyjne wypełniane przez rodziców i

nauczycieli takie jak skale Achenbacha

2. Ewaluacja skierowana bezpośrednio na diagnozę

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

(A) Administrowane przez klinicystę:
ustruktualizowany wywiad z użyciem Anxiety

Disorders Interview Schedule for Children

Yale-Brown Obsesive-Compulsive Scale
(B) Wypełniane przez dziecko:
Maudsley Obsessional-Compulsive Inventory
Leyton Obsessional Inventory-Child Version
Compulsive Activity Checklist

METODY ODDZIAŁYWANIA

A. Oddziaływania behawioralne i

psychoterapia

terapia behawioralno -poznawcza (identyfikacja

myśli obsesyjnych i analiza realistycznych

alternatyw) z komponentami albo:

a. konfrontacja objawu, "przepisanie objawu" jak

przepisuje się lek na recepcie; albo

b. niedopuszczenie do wystąpienia objawu

(response prevention). Zmiana w środowisku tak

by zachowanie stało się trudne do wykonania lub

kary za niepożądane zachowania

terapię rodzinna oraz psychoedukacja

rodziców.

Członkowie rodziny mogą służyć jako

ko-terapeuci.

Rodzina może wymagać pomocy

terapeutycznej w związku ze stresem

spowodowanym objawami dziecka.

Rodzice mogą potrzebować pomocy w

zrozumieniu, że swoim zachowaniem

mogą odgrywać rolę w

podtrzymywaniu objawów dziecka.

Rodzina może potrzebować pomocy w

radzeniu sobie z poczuciem winy.

Leczenie Farmakologiczne
(leczenia farmakologicznego używa się

jako oddziaływanie wspomagające
terapię.)

• Leki antydepresyjne

(Zanajskuteczniejsze obecnie
uważane są fluoxetine-Prozac oraz
clomipramine -Anafranil

• Leki antypsychotyczne