Badanie jamy brzusznej i jej
narządów
Badanie fizykalne
Badanie jamy brzusznej i jej
narządów
Badanie fizykalne
Wywiad dotyczący układu
pokarmowego
Trudności, ból przy połykaniu
Niestrawność ( dokładne określenie czy
jest ona typu pieczenia,
rozpierania,nagromadzenia gazów )
Nudności, wymioty (charakter i ilość)
Zaparcia i wypróżnienia (ocena ilościowa
i jakościowa)
Dietę, apetyt
Wyniki pomiarów – masa ciała, wzrost i
wahania masy ciała
Wywiad cd
Używki (papierosy, kawa, alkohol)
Leki (ilość, uczulenia, reakcja organizmu)
Przebyta żółtaczka
Choroby przewlekłe
Zabiegi operacyjne w jamie brzusznej
Przeszczepy narządów
Funkcjonowanie układu moczowego (ilość
moczu, częstość i bolesność przy mikcji,
parcie, nietrzymanie moczu)
Bóle brzucha
Ból w okolicy brzucha –
ból trzewny
Bóle trzewne – mają charakter napadowy- kolki
wywołuje je kurcz trzewi zwłaszcza w warunkach
niedokrwienia lub przekrwienia (posiłek). Może
występować po mechanicznym rozciąganiu
torebki narządów miąższowych – wątroby,
śledziony, nerki.
Umiejscowienie –
–
Nadbrzusze – choroby pęcherzyka, żołądka,
dwunastnicy
–
Śródbrzusze – choroby jelita cieńkiego, wyrostka
robaczkowego
–
Podbrzusze – choroby okrężnicy poprzecznej w
zstępującej
Bóle somatyczne – tzw.
ścienne
Powstają w skutek drażnienia zakończeń
bólowych rdzeniowych (Th 5-12, L1-5, S1-2)
unerwiających czuciowo otrzewną ścienną
oraz w wyniku drażnienia zakończeń nerwu
przeponowego C3,C4,C5).
Ból ten jest stały, kłujący nasila się przy
zmianie pozycji ciała. Bóle somatyczne mogą
być w wyniku drażnienia powierzchni
otrzewnej toksynami bakteryjnymi, sokiem
żołądkowym, jelitowym, trzustkowym, żółcią,
moczem, krwią.
Podział topograficzny jamy
brzusznej
A) Stosuje się podział na cztery
kwadranty
B) 9 części
C) dzieli się brzuch za pomocą linii
poprzecznych na nadbrzusze, podbrzusze
i śródbrzusze.
Podział na cztery kwadranty
Najczęściej
brzuch dzieli się
na 4 kwadranty,
utworzone
poprzez linię
środkową ciała
i poprzeczną
przechodzącą
pod kątem
prostym przez
pępek
Kwadrant prawy górny
Wątroba
Pęcherzyk żółciowy
Drogi wątrobowe i
żółciowe
Nerka prawa
Jelito cienkie w tym
dwunastnica
Jelito grube: część
wstępujące i
poprzeczna
Głowa trzustki
żołądek
Kwadrant lewy górny
Trzustka (ogon i
trzon)
Żołądek: część
wpustowa
Śledziona
Nerka lewa
Jelito cienkie
Jelito grube: część
poprzeczna,
zstępująca
Kwadrant prawy dolny
Jelito grube w tym
kątnica
Moczowód prawy
Część pęcherza
moczowego
U kobiet:
Jajnik prawy
Przydatek prawy
jajowód prawy
Część macicy
Kwadrant lewy dolny
Wszystkie narządy i ich części które
wypełniają kwadrant prawy dolny z
wyjątkiem wyrostka robaczkowego.
Czynniki warunkujące
prawidłowe badanie jamy
brzusznej
Dobre oświetlenie
Pełna ekspozycja brzucha
Pacjent zrelaksowany
Pozycja płaska na plecach z ugiętymi
nogami w kolanach. Można pod głowę
podłożyć poduszkę
Ręce ułożone wzdłuż ciała.
Należy pamiętać aby:
Pacjent miał opróżniony pęcherz
moczowy – 30 min przed badaniem
Zainteresować pacjenta innym tematem
w celu obniżenia napięcia mięśni brzucha
Na końcu badać miejsce (okolicę ) w
której pacjent odczuwa ból
Najkorzystniej podczas badania stać po
prawej stronie chorego
Istotna jest obserwacja twarzy chorego.
Kolejność badania jamy
brzusznej
Oglądanie
Osłuchiwanie
Opukiwanie
Badanie dotykiem
Oglądanie
Symetria
Nieprawidłowe tętnienie
Kształt
Blizny, torbiele, poszerzenie żył,
widoczna perystaltyka.
Twarz kredowobiała
twarz z kroplami potu na czole i w okolicy
brwi może sugerować ostrą
niedokrwistość
Twarz szaroblada
Z zapadniętymi oczami, apatycznym
wyrazem twarzy obserwuje się u chorych
we wstrząsie np. na skutek perforacji
wrzodu, ostrym zapaleniu trzustki lub po
urazach jamy brzusznej.
Twarz o ostrych
(wyrzeźbionych) rysach
twarzy
Wciągnięte policzki, zapadnięte gałki
oczne, smutny, tępy wyraz twarzy, może
świadczyć o ostrym zapaleniu otrzewnej,
ciężkiej toksemii lub silnym odwodnieniu.
Oglądanie brzucha
Oglądanie skóry jej cechy + rozstępy
Oglądanie pępka – zaczerwienienie, obrzęk,
przepukliny
Zarys i kształt brzucha – widoczne narządy,
zgrubienia, uwypuklenia, wodobrzusze
Tętnienie aorty- III-IV palec powyżej pępka –
osoby szczupłe
Praca jelit – osoby szczupłe.
Osłuchiwanie
Odgłosy perystaltyki jelit
Szmer tętniczy
Odgłosy tarcia
Osłuchiwanie
Odgłos perystaltyki jelit – obecność lub brak.
Prawidłowo ok. 30 ruchów robaczkowych na
minutę. Mają tendencje do występowania
salwami. Są określane jako bulgotanie,
trzaski lub szelesty. Brak szmerów jelitowych
jest obecny przy zapaleniu otrzewnej,
porażennej niedrożności jelit. Częściowe
zaburzenia występują przy niedrożności
mechanicznej.
Szmer tętniczy
Osłuchujemy w kierunku „buczeń” nad
aortą, tętnicą biodrową, udową oraz
nerkową.
Osłuchujemy za pomocą lejka stetoskopu.
Odgłosy tarcia
W przypadku patologicznych zmian np.
guzy wątroby – buczenie żylne
Głośne szmery perystaltyczne – bez
towarzyszącego bólu – zatrucie
pokarmowe, ostry nieżyt żołądka
Tony serca i szmery oddechowe nie są
przenoszone przez jamę brzuszną –
słyszalne tylko we wzdęciu, lub obecności
krwi w jamie brzusznej
-
Tętnica biodrowa
Tętnica udowa
Tętnica nerkowa
Aorta
Osłuchiwanie szmeru
tętniczego
aorta
Opukiwanie
Opukując brzuch otrzymuje się:
A) odgłos bębenkowy – spowodowany
obecnością gazów w jelitach, lub przy
lekkim wzdęciu ale u osób zdrowych
B) odgłos metaliczny – przy dużym wzdęciu
C) odgłos stłumiony – płyn w jamie
brzusznej, otłuszczenie lub obrzęk powłok
brzusznych, guzy, narządy – wątroba i
śledziona.
Ocena wątroby opukowo
fizjologicznie stłumienie wątroby rozciąga
się wzdłuż prawej linii sutkowej od V
żebra do końca łuku żebrowego prawego
6-12 cm w prawej linii środkowo
obojczykowej
Śledziona
Jest narządem trudnym do opukania
Znajduje się po stronie lewej w linii
pachowej przedniej na wysokości XII
międzyżebrza ku górze zwracając uwagę na
zmianę odgłosu z jawnego na stłumiony.
Bada się w ułożeniu na prawym boku
Stłumienie śledziony mogą fałszować:
nagromadzone gazy w jelicie grubym lub
masy kałowe
Stwierdzenie płynu w jamie
brzusznej
Odgłos zmienia się wraz z położeniem
ciała
Położenie płynu w pozycji na
plecach
Na plecach odgłos
bębenkowy w
środkowej części
przechodząc w
stłumiony w
częściach bocznych.
Zmiana odgłosu
bębenkowego i stłumienia w
pozycji na boku.
Badanie palpacyjne
Badanie powierzchowne – całą dłoń
ułożoną płasko, delikatnie zanurzamy do
2 cm. Rozpoczynamy jak najdalej od
miejsca tkliwego, bolącego.
Badanie głębokie – zanurzanie do 5 cm.
Wyczuwamy guzy i opory patologiczne.
Palpacja – badanie dotykiem
- cel
Stwierdzenie napięcia powłok brzusznych
Określenie umiejscowienia i stopnia
bolesności uciskowej
Głębszym badaniem stwierdzenie
obecności gazów, oporów, tętnień, kontrola
narządów – wątroby, śledziony, nerek
Wywołanie objawu otrzewnowego (objaw
Blumberga)
Palpacja wrót przepuklinowych
Wypełniony pęcherz moczowy.
Guzy zapalne w jamie
brzusznej
Wyczuwa się je jako wzmożony opór. Po
całkowitym rozluźnieniu można określić
ich wielkość. Są bolesne, tkliwe, słabo
ograniczone, nieruchome. Mają
niewyraźny, wątpliwy zarys.
Guzy niezapalne
To najczęściej nowotwory żołądka, jelita
grubego, macicy, torbiele jajników,
wątroby i inne.
Są wyraźnie ograniczone, niebolesne,
przesuwalne, niektóre są ruchome
oddechowo.
Kolejność badania
palpacyjnego narządów jamy
brzusznej
Wątroba
Śledziona
Nerki
Badanie dotykiem wątroby
Badanie rozpoczyna się od dołu biodrowego
prawego
Badanie wykonuje się w warunkach normalnego
oddechu i na wdechu
W warunkach fizjologii wątroba nie powinna być
macalna (wystawać poza łuk żebrowy) i gładka.
Jeżeli jest wyczuwalna należy zwróci uwagę na:
wielkość narządu, konsystencję (spoistość),
powierzchnię, tkliwość. Bolesność występuje przy
zapaleniu wątroby lub niewydolności zastoinowej.
Technika badania wątroby
lewą rękę podkładamy pod
plecy, a prawą umieszczamy
pod prawym łukiem żebrowym
chorego (płasko z kierując palce
w kierunku głowy lub w stronę
lewego boku) i mocno uciskamy.
Prosimy pacjenta o wykonanie
głębokiego wdechu, uciskamy
palcami pod prawym łukiem
żebrowym, przy wydechu nadal
utrzymujemy ucisk (staramy się
wejść palcami pod żebra w linii
środkowoobojczykowej i na
prawo od niej.
Badanie palpacyjne śledziony
Jeżeli nie stwierdzimy
patologii, próbujemy
wyczuć śledzionę
u pacjenta w pozycji
leżącej na plecach lub
na prawym boku.
Badanie palpacyjne nerek
Badanie wykonuje się
na wdechu
Nerki są trudne do
oceny, szczególnie u
osób tęższych
Do badania używamy
obu rąk
Objaw Goldflama
Wykonuje się go w celu oceny tkliwości
okolicy nerek
Dodatni objaw sugeruje stany zapalne
nerek i dróg wyprowadzających mocz
Wywołuje się go przez przyłożenie lewej
ręki do badanej okolicy i uderzenie w nią
prawą ręką.
Techniki specjalne
ukierunkowane na wykrycie
objawów patologicznych
Jama brzuszna
Objaw Blumberga
Pozycja na wznak
Powoli uciskamy tkliwy obszar, a
następnie gwałtownie zwalniamy ucisk
Silniejszy ból przy odjęciu ręki określamy
jako dodatni, który sugeruje zapalenie
otrzewnej
Badanie
płynu
w
jamie
brzusznej
Asystent uciska brzuch
boczną stroną dłoni w
linii pośrodkowej
badający jedną dłoń
kładzie na brzuchu
chorego drugą dłonią
delikatnie uderza w
boczną ścianę brzucha
(po przeciwnej stronie).
Objaw Murphý ego
Wykonywany przy podejrzeniu ostrego
zapalenia pęcherzyka żółciowego
Wykonywany w pozycji na wznak
Zahaczamy kciuk pod prawym łukiem
żebrowym, na brzegu mięśnia prostego i
prosimy żeby pacjent nabrał głęboko
powietrza
Ostra bolesność i nagłe zatrzymanie
oddechu świadczy o dodatnim objawie
Technika balotowania
Stosowana w celu oceny narządu lub
tworu ale w sytuacji wodobrzusza.
Techniki zahaczania
W ten sposób można wybadać brzeg
wątroby niewyczuwalnej w innym
badaniu
Objaw Chełmońskiego
Należy do objawów wstrząsowych
sugerujących zapalenie wątroby, dróg
żółciowych i schorzenia pęcherzyka
żółciowego
Polega na uderzaniu prawą ręką – częścią
grzbietową w grzbiet lewej ręki położonej
na nadbrzuszu pacjenta
Badanie wykonujemy po stronie prawej i
lewej
Jeżeli ból występuje po stronie prawej
objaw jest dodatni.