Badanie jamy brzusznej i jej

narządów

Badanie fizykalne

Wywiad dotyczący układu

pokarmowego



Trudności, ból przy połykaniu



Niestrawność ( dokładne określenie czy

jest ona typu pieczenia,

rozpierania,nagromadzenia gazów )



Nudności, wymioty (charakter i ilość)



Zaparcia i wypróżnienia (ocena ilościowa

i jakościowa)



Dietę, apetyt



Wyniki pomiarów – masa ciała, wzrost i

wahania masy ciała

Wywiad cd



Używki (papierosy, kawa, alkohol)



Leki (ilość, uczulenia, reakcja organizmu)



Przebyta żółtaczka



Choroby przewlekłe



Zabiegi operacyjne w jamie brzusznej



Przeszczepy narządów



Funkcjonowanie układu moczowego (ilość

moczu, częstość i bolesność przy mikcji,

parcie, nietrzymanie moczu)



Bóle brzucha

Ból w okolicy brzucha –

ból trzewny



Bóle trzewne – mają charakter napadowy- kolki
wywołuje je kurcz trzewi zwłaszcza w warunkach
niedokrwienia lub przekrwienia (posiłek). Może
występować po mechanicznym rozciąganiu
torebki narządów miąższowych – wątroby,
śledziony, nerki.



Umiejscowienie –

–

Nadbrzusze – choroby pęcherzyka, żołądka,
dwunastnicy

–

Śródbrzusze – choroby jelita cieńkiego, wyrostka
robaczkowego

–

Podbrzusze – choroby okrężnicy poprzecznej w
zstępującej

Bóle somatyczne – tzw.

ścienne



Powstają w skutek drażnienia zakończeń
bólowych rdzeniowych (Th 5-12, L1-5, S1-2)
unerwiających czuciowo otrzewną ścienną
oraz w wyniku drażnienia zakończeń nerwu
przeponowego C3,C4,C5).



Ból ten jest stały, kłujący nasila się przy
zmianie pozycji ciała. Bóle somatyczne mogą
być w wyniku drażnienia powierzchni
otrzewnej toksynami bakteryjnymi, sokiem
żołądkowym, jelitowym, trzustkowym, żółcią,
moczem, krwią.

Podział topograficzny jamy

brzusznej



A) Stosuje się podział na cztery
kwadranty



B) 9 części



C) dzieli się brzuch za pomocą linii
poprzecznych na nadbrzusze, podbrzusze
i śródbrzusze.

Podział na cztery kwadranty



Najczęściej

brzuch dzieli się

na 4 kwadranty,

utworzone

poprzez linię

środkową ciała

i poprzeczną

przechodzącą

pod kątem

prostym przez

pępek

Kwadrant prawy górny



Wątroba



Pęcherzyk żółciowy



Drogi wątrobowe i
żółciowe



Nerka prawa



Jelito cienkie w tym
dwunastnica



Jelito grube: część
wstępujące i
poprzeczna



Głowa trzustki



żołądek

Kwadrant lewy górny



Trzustka (ogon i
trzon)



Żołądek: część
wpustowa



Śledziona



Nerka lewa



Jelito cienkie



Jelito grube: część
poprzeczna,
zstępująca

Kwadrant prawy dolny



Jelito grube w tym
kątnica



Moczowód prawy



Część pęcherza
moczowego



U kobiet:



Jajnik prawy



Przydatek prawy



jajowód prawy



Część macicy

Kwadrant lewy dolny



Wszystkie narządy i ich części które
wypełniają kwadrant prawy dolny z
wyjątkiem wyrostka robaczkowego.

Czynniki warunkujące

prawidłowe badanie jamy

brzusznej



Dobre oświetlenie



Pełna ekspozycja brzucha



Pacjent zrelaksowany



Pozycja płaska na plecach z ugiętymi
nogami w kolanach. Można pod głowę
podłożyć poduszkę



Ręce ułożone wzdłuż ciała.

Należy pamiętać aby:



Pacjent miał opróżniony pęcherz
moczowy – 30 min przed badaniem



Zainteresować pacjenta innym tematem
w celu obniżenia napięcia mięśni brzucha



Na końcu badać miejsce (okolicę ) w
której pacjent odczuwa ból



Najkorzystniej podczas badania stać po
prawej stronie chorego



Istotna jest obserwacja twarzy chorego.

Kolejność badania jamy

brzusznej



Oglądanie



Osłuchiwanie



Opukiwanie



Badanie dotykiem

Oglądanie



Symetria



Nieprawidłowe tętnienie



Kształt



Blizny, torbiele, poszerzenie żył,
widoczna perystaltyka.

Twarz kredowobiała



twarz z kroplami potu na czole i w okolicy
brwi może sugerować ostrą
niedokrwistość

Twarz szaroblada



Z zapadniętymi oczami, apatycznym
wyrazem twarzy obserwuje się u chorych
we wstrząsie np. na skutek perforacji
wrzodu, ostrym zapaleniu trzustki lub po
urazach jamy brzusznej.

Twarz o ostrych

(wyrzeźbionych) rysach

twarzy



Wciągnięte policzki, zapadnięte gałki
oczne, smutny, tępy wyraz twarzy, może
świadczyć o ostrym zapaleniu otrzewnej,
ciężkiej toksemii lub silnym odwodnieniu.

Oglądanie brzucha



Oglądanie skóry jej cechy + rozstępy



Oglądanie pępka – zaczerwienienie, obrzęk,

przepukliny



Zarys i kształt brzucha – widoczne narządy,

zgrubienia, uwypuklenia, wodobrzusze



Tętnienie aorty- III-IV palec powyżej pępka –

osoby szczupłe



Praca jelit – osoby szczupłe.

Osłuchiwanie



Odgłosy perystaltyki jelit



Szmer tętniczy



Odgłosy tarcia

Osłuchiwanie



Odgłos perystaltyki jelit – obecność lub brak.
Prawidłowo ok. 30 ruchów robaczkowych na
minutę. Mają tendencje do występowania
salwami. Są określane jako bulgotanie,
trzaski lub szelesty. Brak szmerów jelitowych
jest obecny przy zapaleniu otrzewnej,
porażennej niedrożności jelit. Częściowe
zaburzenia występują przy niedrożności
mechanicznej.

Szmer tętniczy



Osłuchujemy w kierunku „buczeń” nad
aortą, tętnicą biodrową, udową oraz
nerkową.



Osłuchujemy za pomocą lejka stetoskopu.

Odgłosy tarcia



W przypadku patologicznych zmian np.

guzy wątroby – buczenie żylne



Głośne szmery perystaltyczne – bez

towarzyszącego bólu – zatrucie

pokarmowe, ostry nieżyt żołądka



Tony serca i szmery oddechowe nie są

przenoszone przez jamę brzuszną –

słyszalne tylko we wzdęciu, lub obecności

krwi w jamie brzusznej

-

Tętnica biodrowa

Tętnica udowa

Tętnica nerkowa

Aorta

Osłuchiwanie szmeru

tętniczego

 

aorta

Opukiwanie



Opukując brzuch otrzymuje się:



A) odgłos bębenkowy – spowodowany

obecnością gazów w jelitach, lub przy

lekkim wzdęciu ale u osób zdrowych



B) odgłos metaliczny – przy dużym wzdęciu



C) odgłos stłumiony – płyn w jamie

brzusznej, otłuszczenie lub obrzęk powłok

brzusznych, guzy, narządy – wątroba i

śledziona.

Ocena wątroby opukowo



 fizjologicznie stłumienie wątroby rozciąga
się wzdłuż prawej linii sutkowej od V
żebra do końca łuku żebrowego prawego

6-12 cm w prawej linii środkowo

obojczykowej

Śledziona



Jest narządem trudnym do opukania



Znajduje się po stronie lewej w linii
pachowej przedniej na wysokości XII
międzyżebrza ku górze zwracając uwagę na
zmianę odgłosu z jawnego na stłumiony.



Bada się w ułożeniu na prawym boku



Stłumienie śledziony mogą fałszować:
nagromadzone gazy w jelicie grubym lub
masy kałowe

Stwierdzenie płynu w jamie

brzusznej



Odgłos zmienia się wraz z położeniem
ciała

Położenie płynu w pozycji na

plecach



Na plecach odgłos
bębenkowy w
środkowej części
przechodząc w
stłumiony w
częściach bocznych.

Zmiana odgłosu

bębenkowego i stłumienia w

pozycji na boku.

Badanie palpacyjne



Badanie powierzchowne – całą dłoń
ułożoną płasko, delikatnie zanurzamy do
2 cm. Rozpoczynamy jak najdalej od
miejsca tkliwego, bolącego.



Badanie głębokie – zanurzanie do 5 cm.
Wyczuwamy guzy i opory patologiczne.

Palpacja – badanie dotykiem

- cel



Stwierdzenie napięcia powłok brzusznych



Określenie umiejscowienia i stopnia

bolesności uciskowej



Głębszym badaniem stwierdzenie

obecności gazów, oporów, tętnień, kontrola

narządów – wątroby, śledziony, nerek



Wywołanie objawu otrzewnowego (objaw

Blumberga)



Palpacja wrót przepuklinowych



Wypełniony pęcherz moczowy.

Guzy zapalne w jamie

brzusznej



Wyczuwa się je jako wzmożony opór. Po
całkowitym rozluźnieniu można określić
ich wielkość. Są bolesne, tkliwe, słabo
ograniczone, nieruchome. Mają
niewyraźny, wątpliwy zarys.

Guzy niezapalne



To najczęściej nowotwory żołądka, jelita
grubego, macicy, torbiele jajników,
wątroby i inne.



Są wyraźnie ograniczone, niebolesne,
przesuwalne, niektóre są ruchome
oddechowo.

Kolejność badania

palpacyjnego narządów jamy

brzusznej



Wątroba



Śledziona



Nerki

Badanie dotykiem wątroby



Badanie rozpoczyna się od dołu biodrowego
prawego



Badanie wykonuje się w warunkach normalnego
oddechu i na wdechu



W warunkach fizjologii wątroba nie powinna być
macalna (wystawać poza łuk żebrowy) i gładka.



Jeżeli jest wyczuwalna należy zwróci uwagę na:
wielkość narządu, konsystencję (spoistość),
powierzchnię, tkliwość. Bolesność występuje przy
zapaleniu wątroby lub niewydolności zastoinowej.

Technika badania wątroby



lewą rękę podkładamy pod
plecy, a prawą umieszczamy
pod prawym łukiem żebrowym
chorego (płasko z kierując palce
w kierunku głowy lub w stronę
lewego boku) i mocno uciskamy.



Prosimy pacjenta o wykonanie
głębokiego wdechu, uciskamy
palcami pod prawym łukiem
żebrowym, przy wydechu nadal
utrzymujemy ucisk (staramy się
wejść palcami pod żebra w linii
środkowoobojczykowej i na
prawo od niej.

Badanie palpacyjne śledziony



Jeżeli nie stwierdzimy
patologii, próbujemy
wyczuć śledzionę
u pacjenta w pozycji
leżącej na plecach lub
na prawym boku.

Badanie palpacyjne nerek



Badanie wykonuje się
na wdechu



Nerki są trudne do
oceny, szczególnie u
osób tęższych



Do badania używamy
obu rąk

Objaw Goldflama



Wykonuje się go w celu oceny tkliwości
okolicy nerek



Dodatni objaw sugeruje stany zapalne
nerek i dróg wyprowadzających mocz



Wywołuje się go przez przyłożenie lewej
ręki do badanej okolicy i uderzenie w nią
prawą ręką.

Techniki specjalne

ukierunkowane na wykrycie

objawów patologicznych

Jama brzuszna

Objaw Blumberga



Pozycja na wznak



Powoli uciskamy tkliwy obszar, a
następnie gwałtownie zwalniamy ucisk



Silniejszy ból przy odjęciu ręki określamy
jako dodatni, który sugeruje zapalenie
otrzewnej

Badanie

płynu

w

jamie

brzusznej



Asystent uciska brzuch
boczną stroną dłoni w
linii pośrodkowej



badający jedną dłoń
kładzie na brzuchu
chorego drugą dłonią
delikatnie uderza w
boczną ścianę brzucha
(po przeciwnej stronie).

Objaw Murphý ego



Wykonywany przy podejrzeniu ostrego

zapalenia pęcherzyka żółciowego



Wykonywany w pozycji na wznak



Zahaczamy kciuk pod prawym łukiem

żebrowym, na brzegu mięśnia prostego i

prosimy żeby pacjent nabrał głęboko

powietrza



Ostra bolesność i nagłe zatrzymanie

oddechu świadczy o dodatnim objawie

Technika balotowania



Stosowana w celu oceny narządu lub
tworu ale w sytuacji wodobrzusza.

Techniki zahaczania



W ten sposób można wybadać brzeg
wątroby niewyczuwalnej w innym
badaniu

Objaw Chełmońskiego



Należy do objawów wstrząsowych

sugerujących zapalenie wątroby, dróg

żółciowych i schorzenia pęcherzyka

żółciowego



Polega na uderzaniu prawą ręką – częścią

grzbietową w grzbiet lewej ręki położonej

na nadbrzuszu pacjenta



Badanie wykonujemy po stronie prawej i

lewej



Jeżeli ból występuje po stronie prawej

objaw jest dodatni.