Zaburzenia okresu 
późnej dorosłości

Poznanie i nastrój

 

 

Wiek podeszły – fakty i 
mity



„starzejące się” społeczeństwa



brak „normy” starzenia się



podeszły wiek nie oznacza automatycznie 

gorszego przystosowania czy mniejszej 

sprawności



wiek metrykalny jest złym predykatorem 

fizycznego i psychicznego zdrowia



zróżnicowane osłabianie się 

poszczególnych funkcji



znaczenie różnic indywidualnych



stan zdrowia, negatywny wpływ chorób

 

 

Wiek podeszły a stadia 
cyklu życia rodziny



rodzina „początkująca”



rodzina „rodząca” (child bearing)



rodzina „wychowująca”



rodzina z nastolatkami



rodzina „opuszczana”



rodzina w średnim wieku



rodzina starzejąca się

 

 

Późna dorosłość – obraz 
kliniczny



Zmiany somatyczne:



ruchy



siła fizyczna



odporność



zmysły



mózg



hormony



Zmiany psychiczne:



funkcje intelektualne



wsparcie społeczne



Osobowość

 

 

Zmiany funkcjonowania w 
wieku podeszłym a poczucie 
tożsamości



Poczucie tożsamości jako schemat 

organizujący doświadczenia jednostki 

poprzez asymilację i akomodację



Doświadczenia pogorszenia sprawności 

zmuszają do akomodacji



Model „wielu progów” Whitbourne’a (1996):



Próg – taki moment w biegu życia, kiedy 

osoba zauważa zmiany w jakimś obszarze 

funkcjonowania, co wymaga zmiany 

schematów



Progi dla różnych obszarów funkcjonowania 

są rozmieszczone w czasie

 

 

Demencja (otępienie)



Ogólny i postępujący proces 
deterioracji czynności poznawczych, 
któremu często towarzyszą 
negatywne zmiany psychiczne 
(depresja, pobudzenie, agresja, 
apatia)

 

 

Demencja – cechy ogólne



Pogorszenie funkcjonowania pamięciowego



Zaburzenia poznawcze:



afazja



apraksja



agnozja



Zmiany stopniowe i postępujące, nie nagłe



Znaczne pogorszenie poziomu dotychczasowego 

funkcjonowania



W dalszym okresie pogorszenie zdolności 

planowania zachowania oraz hamowania 

niewłaściwych zachowań



Częste współwystępowanie symptomów 

psychotycznych i depresyjnych

 

 

Typy demencji 
(występujące po 60 rż.)



Choroba Alzheimera



Demencja naczyniowa



Demencja płata czołowego



Demencja wynikająca z choroby 
Parkinsona

 

 

Choroba Alzheimera



Najpowszechniejszy rodzaj demencji



Deficyty pamięciowe i poznawcze



Znaczne upośledzenie funkcjonowania 

społecznego i zawodowego



Zaburzenia snu (wędrowanie), 

zanieczyszczanie się, trudności z 

równowagą i chodzeniem



Częste występowanie urojeń i halucynacji



Stopniowy przebieg, zazwyczaj po 65 rż., 

pierwsze symptomy i postępująca 

deterioracja



Charakterystyczne zmiany w mózgu

 

 

Przewidywanie choroby 
Alzheimera



Badania prospektywne, obejmujące 2-3 
lata, w którym to okresie u części 
badanych rozwinęła się choroba



Predykatory:



Gorsze wyniki w testach pamięci epizodycznej 
(rozpoznawanie twarzy, przypominanie słów 
zorganizowanych w kategorie)



Gorsze wyniki w symbolach cyfr i 
podobieństwach (WAIS)



Gorsze wyniki w testach nazywania 
przedmiotów i kategoryzowania

 

 

Różnicowanie choroby 
Alzheimera



Różnicowanie łagodnego stadium i 
braku choroby – testy pamięci 
epizodycznej (np. rozpoznawanie)



Różnicowanie stadiów demencji 
(łagodna – umiarkowana) – testy 
pamięci epizodycznej, zdolności 
werbalnych i wizualno – 
przestrzennych

 

 

Longitudinalne badania 
progresji choroby 
Alzheimera



Znaczne pogorszenie w testach 
zdolności werbalnych i wizualno – 
przestrzennych



Mniejsze zmiany w testach pamięci 
epizodycznej

 

 

Przebieg pogorszenia sprawności 
poznawczych w chorobie Alzheimera 
(badania Brooks i in., 1993

)

początek
choroby

t

norma

 

 

Demencja naczyniowa



Deficyty pamięciowe i poznawcze



Ogniskowe objawy neurologiczne 
(odruchy, poruszanie się)



Często efekt udaru mózgu lub 
choroby naczyniowo mózgowej



Częste objawy depresji

 

 

Demencja płata czołowego



Zwyrodnienie neuronów w płatach 
czołowych (przede wszystkim)



Niewielkie zaburzenia pamięci



Zmiany osobowościowe



Wraz z postępem choroby 
symptomy poznawcze



Pojawia się pomiędzy 50 i 60 rż.

 

 

Demencja wynikająca 
z choroby Parkinsona



Ch. Parkinsona (neurologiczna) – 
nieprawidłowości ruchowe



Demencja pojawia się w 20 do 60 % 
przypadków choroby



Deficyty pamięciowe i poznawcze

 

 

Delirium



Zaburzenie nagłe i zmienne



Deficyty poznawcze



Zaburzenia świadomości



Zaburzenia uwagi



Efekt ogólnego stanu somatycznego 
albo substancji psychoaktywnych

 

 

Inne zaburzenia 
występujące w wieku 
podeszłym



Depresja



Lęk uogólniony, fobie (społeczna, 
agorafobia, specyficzna)



Występowanie objawów lęku (STAI) 
w podeszłym wieku – 20%



Nadużywanie substancji



Zaburzenie urojeniowe



Późna schizofrenia

 

 

Diagnoza (nozologiczna) a 
opis



diagnoza nozologiczna - 
zaklasyfikowanie zaburzeń 
starszego pacjenta do określonej 
kategorii diagnostycznej



opis - określenie profilu 
funkcjonowania psychologicznego 
starszego pacjenta, układu 
umiejętności i deficytów

 

 

Opis funkcjonowania 
starszych pacjentów



ocena poszczególnych funkcji 
psychicznych i ich zmian



ustalenie „normy” starzenia się



zróżnicowane osłabianie się 
poszczególnych funkcji



znaczenie różnic indywidualnych



stan zdrowia, negatywny wpływ 
chorób 

 

 

Kategorie opisu 
funkcjonowania starszych 
pacjentów



inteligencja



pamięć i uczenie się



szybkość pracy



mowa i język



sprawności „neurologiczne”



przystosowanie, zadowolenie z życia