Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
w pielęgniarstwie
Anna Jurczak
Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
w pielęgniarstwie
Anna Jurczak
Pomorska Akademia Medyczna
Nauka o
pielęgniarstwie
Pielęgniarstwo to pojęcie
wieloznaczne, które może
oznaczać m.in.:
działalność praktyczną,
działalność naukową
(teoretyczną).
Pomorska Akademia Medyczna
Nauka o pielęgniarstwie może
występować pod kilkoma
znaczeniami:
treściowym,
funkcjonalnym,
instytucjonalnym.
Nauka o
pielęgniarstwie
Pomorska Akademia Medyczna
W znaczeniu treściowym:
System uzasadnionych pojęć,
twierdzeń i hipotez;
Wytwór działalności naukowej
pielęgniarek
Nauka o
pielęgniarstwie
Pomorska Akademia Medyczna
Nauka o
pielęgniarstwie
W znaczeniu funkcjonalnym:
Ogół czynności składających się na
działalność badawczą prowadzoną
przez pielęgniarki.
W znaczeniu instytucjonalnym:
Przedmiot studiów na poziomie
akademickiego kształcenia
pielęgniarek.
Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
Działalność naukowa to inaczej
wysiłek podejmowany na rzecz
budowania nauki o pielęgniarstwie.
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny
Florence Nightingale jako pierwsza
podjęła
się tego, co dziś określane jest jako
działalność naukowa w pielęgniarstwie.
Wniosła ona pionierski
wkład w badania
naukowe, które
prowadziła w trakcie
sprawowania opieki
nad rannymi
żołnierzami; badania
nad wpływem
środowiska na stan
chorych i rannych.
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny -
USA
1902 r. – przeprowadzono pierwszy
eksperyment pielęgniarski z zakresu
wychowania zdrowotnego.
1912 r. – rozpoczęto badania w grupie
amerykańskich pielęgniarek środowiskowych;
przedmiotem badań było:
przygotowanie tej grupy pielęgniarek do
wykonywania powierzonej im pracy zawodowej
rozmieszczenie ich w terenie zamieszkania
podopiecznych
koszty usług pielęgniarskich świadczonych przez
badane pielęgniarki środowiskowe
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny -
USA
1920 r. – pielęgniarka J. Goldmark
prowadziła badania, których celem
było rozpoznanie stanu sal
demonstracyjnych
w szkołach pielęgniarskich (głównie
pod kątem ich wyposażenia i
niewygody wynikającej z tego stanu
dla uczennic praktykujących w tych
salach);
w dziedzinie kształcenia zawodowego
i narzędzi możliwych do
wykorzystania
w pielęgniarstwie.
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny
Kolejne lata przyniosły w USA
gwałtowny rozwój badań naukowych
w pielęgniarstwie oraz
upowszechniania ich wyników. W
1952 r. powołano czasopismo
pielęgniarskie „Nursing Research”.
1958 r. – odbyła się konferencja
naukowa
1978 r. – powołano Europejską Grupę
Pielęgniarek Badaczy (WENR)
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny -
USA
Nie tylko rozwój samych badań jest
ważną sprawą, ale także to, że coraz
częściej ich przedmiotem stawały się
takie zagadnienia jak:
edukacja
pielęgniarek
jakość świadczonej
opieki
pielęgniarskiej
Pomorska Akademia Medyczna
Rys historyczny-
Polska
1935 r. – w Krakowskiej Szkole
Pielęgniarstwa prowadzone były (przez
lekarzy) badania psychotechniczne
uczennic. Nie wiadomo nic na temat
udziału pielęgniarek w tych badaniach.
1964 – 1966 w Centralnym Ośrodku
Doskonalenia Kadr Medycznych w
Warszawie (kierowanym przez pielęgniarkę
Rachelę Hutner) zostały przeprowadzone
planowe prace badawcze nad organizacją
pracy pielęgniarek.
Pomorska Akademia Medyczna
Zarys historyczny-
Polska
1969 r. – rozpoczęto w Polsce akademickie
kształcenie pielęgniarek (Wydział
Pielęgniarski AM w Lublinie). Była to
pierwsza placówka, która rozpoczęła
planową, statutową działalność naukową
w pielęgniarstwie. Przyjmuje się, że
powstanie wydziału miało kluczową wartość
dla narodzin pielęgniarstwa naukowego,
gdyż stworzone zostały warunki i klimat do
podejmowania planowej działalności
naukowej w pielęgniarstwie.
Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
Działalność naukowa w
pielęgniarstwie może być
realizowana:
teoretycznie przez wszystkie
pielęgniarki, które zostały do tego
odpowiednio przygotowane
(merytorycznie i praktycznie) i są
szczególnie zainteresowane tego rodzaju
działalnością,
praktycznie przez pielęgniarki (choć nie
wyłącznie) – pracowników naukowo
-dydaktycznych skupionych w uczelniach
wyższych, w których odbywa się
kształcenie pielęgniarek, ale nie tylko.
Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
Z teoretycznego punktu widzenia
możliwe jest podejmowanie działań na
rzecz rozwoju tylko jednego z dwóch
obszarów wymienionych.
W praktyce pielęgniarka podejmując
określone działania na rzecz własnego
rozwoju naukowego (np.
przygotowanie rozprawy doktorskiej)
czyni wkład w naukę o pielęgniarstwie.
Pomorska Akademia Medyczna
Działalność naukowa
Zakres
Rozwój
własny
(pielęgniarki)
Rozwój nauki
(pielęgniarst
wo)
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Zagadnienie badań naukowych
w pielęgniarstwie to przedmiot
szczególnego zainteresowania
pielęgniarek, w tym:
badaczy
praktyków – pielęgniarek
sprawujących opiekę nad podmiotem
opieki w sposób bardziej lub mniej
bezpośredni, dążących do podnoszenia
jakości opieki pielęgniarskiej na
podstawie wyników badań naukowych.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Badania naukowe to „rozważania
(rozumowanie) teoretyczne oparte na
dostępnej wiedzy połączone z
działaniami praktycznymi, mające na
celu wykrycie istotnych zależności
pomiędzy interesującymi badacza
zjawiskami”.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe -
cele
Cel praktyczny badań:
szeroko rozumiana praktyka
zawodowa, zmiana jakości świadczonej
opieki, modelu pielęgnowania itp.
Cel dydaktyczny badań:
nauczanie, uczenie się; zmiany i ich
uwarunkowania itp.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe -
cele
Cel inny badań
(np. ekspertyzy):
analiza ocen
i oceny
wykonywane na
rzecz innych
osób, instytucji
itp.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Istotny, współczesny trend
w badaniach
pielęgniarskich to ich
praktyczność. Istota badań
obejmuje najczęściej to, co
wynika z bezpośredniej
pracy z podmiotem opieki.
Oznacza to, że uzyskane
wyniki będą mogły mieć
zastosowane
w praktyce.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe -
zasady
Zasadą jest, że teoretycznie
pielęgniarki mogą badać niemal
wszystko, pod warunkiem że:
stanowi to istotne zagadnienie dla
pielęgniarstwa (z punktu widzenia
teorii
i/lub praktyki),
pielęgniarka dysponuje niezbędną
wiedzą i narzędziami badawczymi,
które pozwolą na zebranie
potrzebnego materiału badawczego.
Pomorska Akademia Medyczna
Poszczególne obszary
„penetrowane” są (przez
pielęgniarki-badaczy) w różnym
stopniu, przy czym nasilenie
zainteresowań poszczególnymi
obszarami zmienia się i jest
związane
z panującymi trendami w
pielęgniarstwie oraz naukach
wspomagających pielęgniarstwo.
Badania naukowe
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Naukowa działalność
pielęgniarek może być
realizowana w ramach
różnych prac i programów
badawczych.
Istotną kwestię
w przygotowaniu do badań
naukowych stanowi wybór
metody badań; niekiedy już
to może gwarantować
sukces.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Stworzenie dobrego programu
badawczego zależy od wielu
czynników, przy czym do
najważniejszych zalicza się:
stopień wkładu praktyków, którzy są
w stanie formułować problemy
badawcze
z pozycji praktyki,
stan struktury organizacyjnej, w
której obrębie badania są prowadzone,
w tym źródła finansowania.
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: podmiot
opieki.
Podmio
t opieki
Rodzin
a
Pojedyncz
y
(człowiek;
pacjent)
Społecznoś
ć lokalna
Środowisko
(pracy, nauki,
bytowania)
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: praktyka i
teoria.
Praktyka
(pielęgnowan
ie)
Pielęgniar
ka
Teoria
(pielęgniarst
wo)
Pomorska Akademia Medyczna
Badania naukowe
Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: kształcenie
i doskonalenie.
- Instytucje doskonalenia
zawodowego
- Słuchacz kursów doskonalących
- Programy doskonalenia
Kształceni
e
Doskonalen
ie
- Szkoła i szkolnictwo pielęgniarskie
- Nauczyciel (szkolny, akademicki)
- Uczeń, student, absolwent
- Programy kształcenia
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań -
definicje
„typowe i powtarzalne sposoby zbierania,
opracowywania i interpretacji danych
empirycznych, służących do uzyskiwania
optymalnie uzasadnionych odpowiedzi na
stawiane w nich pytania”
(Nowak, za: Wrońską, 1997)
„zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów
koncepcyjnych (teoretycznych) i
instrumentalnych (praktycznych)
obejmujących najogólniej całości
postępowania badacza, zmierzającego do
rozwiązania określonego problemu
naukowego”
(Kamiński, 1974, za: Wierzchowską-Konera, 2000)
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Oprócz metod badawczych należy
uwzględnić prawdy mówiące o:
Technikach badawczych
(inaczej: czynności praktyczne,
rzemiosło prowadzenia badań)
Narzędziach badawczych
(inaczej: przedmioty
umożliwiające zastosowanie w
praktyce wybranej techniki)
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Metody badawcze wykorzystywane
w pielęgniarstwie środowiskowym
wg. Wrońskiej:
analiza i krytyka piśmiennictwa
metoda sondażu
diagnostycznego
metoda indywidualnych
przypadków
metoda eksperymentalna
metoda porównawcza
analiza dokumentów
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Metody badawcze
wg. Wierzchowskiej-Konera:
obserwacja
eksperyment
metoda indywidualnych
przypadków
metoda sondażu
diagnostycznego
metoda biograficzna
metoda badania w działaniu –
„action researche”
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Pielęgniarstwo rodzime od lat
interesuje się wszystkimi dostępnymi
metodami,
a w szczególności:
obserwacją (pielęgniarską, jako
metodą i/lub techniką)
obserwacją migawkową
(wykorzystywaną do oceny
wybranych cech zachowania
pacjentów)
metodą indywidualnych
przypadków (wykorzystywaną np. w
wielu pracach licencjackich)
Pomorska Akademia Medyczna
metodą sondażu diagnostycznego
(wykorzystywaną dość powszechnie
w pracach magisterskich)
metodą badania w działaniu (ang.
action research) – mimo, że
opisywaną
i polecaną, nie cieszącą się
zainteresowaniem rodzimej
społeczności pielęgniarskiej; w
pielęgniarstwie światowym dobrze
znaną
i wykorzystywaną w praktyce.
Metody badań
Pomorska Akademia Medyczna
Ponieważ pielęgniarstwo nie wypracowało
jeszcze własnych, specyficznych metod
badań, posługuje się zweryfikowanymi
metodami wykorzystywanymi przez inne
nauki, takie jak:
nauki medyczne
nauki humanistyczne
nauki pedagogiczne
adaptuje je modyfikując do własnych
potrzeb.
To powoduje, że zmieniają one swój
charakter, ale zachowują dotychczasową
sprawdzalność
i wiarygodność.
Metody badań
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Badania naukowe w pielęgniarstwie –
charakter.
Charakte
r
Indywidual
ne
Małe
(kilkuosobow
e)
Zespołowe
Duże
(wieloosobowe;
interdyscyplinar
ne)
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Badania naukowe w pielęgniarstwie –
zakres.
Badania
naukowe
(programy
badań)
Międzynarodo
we
Międzyresorto
we
Inn
e
Resortow
e
Rządowe
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Należy dokładnie wiedzieć:
1.Co chce się badać.
Podstawowe wymagania
przed przystąpieniem do
badań to:
Dobre przygotowanie
teoretyczne
Sprecyzowany cel
pracy (cel badań, jakie
zakłada się
przeprowadzić)
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Założenia podstawowe:
badać istotne fakty
sformułować hipotezę, jaką zakłada
się zweryfikować
konfrontować fakty z teorią
uszczegółowiać teorię
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
Hipoteza to:
przypuszczenie (tymczasowe)
mające ułatwić naukowe wyjaśnienie
zjawisk
Założenie oparte na
prawdopodobieństwie, a
wymagające sprawdzenia
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
2.Istotne jest na jakie pytania
szczegółowe chce się
odpowiedzieć:
opisowe (opis i
klasyfikacja zjawisk
badanych; jak często
występują itp.)
wyjaśniające (ukazanie,
wyjaśnienie zależności
pomiędzy zjawiskami)
Pomorska Akademia Medyczna
Metody badań
3. Jak dane zjawisko zakłada
się badać:
metody badań
(ilościowe, jakościowe)
plan prowadzenia badań
realizacja badań
4. Jak chce się
upowszechnić wyniki z
przeprowadzonych
badań.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Coraz powszechniej przyjmuje się, że
dobra praktyka,
to praktyka oparta
na faktach (EBP- ang. evidence based
practice).
W publikacjach oraz na licznych
konferencjach pielęgniarskich coraz
więcej miejsca i uwagi poświęca się
informacjom obrazującym zakres i
charakter działań podejmowanych na
rzecz inwestowania
w ideę EBP i jej upowszechniania.
Powstają różne grupy, rady itp.,
zrzeszające osoby szczególnie
zainteresowane tym zagadnieniem.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Wzrasta zainteresowanie
inwestowaniem w praktykę,
która nie będzie oparta głównie
na tradycji, intuicji i dobrych
chęciach, ale na sprawdzonej
wiedzy, na faktach
dowiedzionych empirycznie (czyli
w badaniach naukowych).
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Wymaga to świadomego
połączenia możliwości jakimi
dysponują:
aktywni intelektualnie praktycy
dociekliwi, zainteresowani
wynikami praktyki badacze
Tylko taki związek gwarantuje
oparcie praktyki na wynikach
z przeprowadzonych badań.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Mówi się o:
opiece opartej na faktach (EBC –
evidence based care)
medycynie opartej na faktach (EBM -
evidence based medicine)
pielęgniarstwie opartym na faktach
(EBN - evidence based nursing)
jako o wynikach określonych działań,
podejmowanych przez badaczy i osoby
związane z praktyczną stroną
poszczególnych dyscyplin.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Podstawowym celem
wspólnych
przedsięwzięć jest dobro
podmiotu opieki – jego
zdrowie i dobre
samopoczucie
uzyskiwane
i (lub) utrzymywane
w drodze zastosowania
najbardziej korzystnych
działań i środków.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Praca z żywym człowiekiem i na jego żywym
organizmie, jego leczenie, pielęgnowanie,
jest na tyle odpowiedzialnym zadaniem, że
wymaga wcześniejszego, rzetelnego
potwierdzenia proponowanych metod
postępowania. Można
i należy dokonywać tego na drodze
empirycznej (badawczej), z wykorzystaniem
odpowiednio dużych, reprezentatywnych
populacji osób badanych. To w znacznym
stopniu zagwarantuje, że propozycja
pielęgnowania będzie tą najlepszą
z możliwych, wyselekcjonowaną w drodze
dokonania racjonalnego wyboru i w związku
z tym przyniesie założone wyniki.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Zdrowie i życie człowieka to
zbyt cenne wartości, aby dla
ich utrzymania i (lub)
potęgowania można było
podejmować działania, co do
których nie ma pewności,
istnieje obawa co do ich
wiarygodności.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
EBN nie interesuje to, że
uzyskano „jakieś” wyniki, że tak
postępowano wcześniej, że
tradycja, panujące zwyczaje
podpowiadają takie, a nie inne
rozwiązania. Celem EBN jest
uzyskanie wyników najlepszych
z możliwych i to nie „ogólnie”,
ale
w konkretnych, a nawet
szczególnych sytuacjach.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Pielęgniarstwo budowane na
faktach niejako wymusza
współpracę
i współdziałanie badaczy
i praktyków, przy czym
szczególnie stawia na tych
ostatnich. Zostają oni włączeni
w cały proces badawczy: od
formułowania pytań
problemowych do
upowszechniania wyników.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Pielęgniarstwo budowane na faktach
należy traktować jako szczególne
wyzwanie. W tym podejściu, można
powiedzieć – w jego „filozofii”,
zawarte są dwie istotne,
komplementarne względem siebie
prawdy:
opieka pielęgniarska zorientowana
jest na pacjenta
wiedza pielęgniarska jest po to,
aby racjonalnie z niej korzystać.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Pacjent oczekuje „idealnego”,
najbardziej korzystnego pod
każdym względem pielęgnowania,
natomiast
w rzeczywistości otrzyma takie,
które będzie proporcjonalne do
zawodowej świadomości
pielęgniarki i zasobów,
z których korzysta (doświadczenie
zawodowe, tradycja i (lub)
intuicja; wiedza).
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Wiedza jest po to, aby
czerpać z niej dla
potrzeb praktyki;
każda pielęgniarka,
pracująca
bezpośrednio
z podmiotem opieki,
musi mieć tego
świadomość.
Pomorska Akademia Medyczna
Pielęgniarstwo na
faktach
Stan dyscypliny (pielęgniarstwa) nie
ma charakteru statycznego, zmienia
się, powiększa, dzięki czynieniu
racjonalnego, systematycznego
wkładu. Dokonuje się to przez
prowadzenie planowych badań
naukowych i uzyskiwanie nowych
wyników pielęgnowania,
gromadzenie nowych faktów,
przyjmowanie nowych ustaleń,
formułowanie nowych uogólnień
i praw.
Pomorska Akademia Medyczna
Dziękuję za uwagę