36 Projektowanie mebli id 36160 Nieznany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Janusz Tokarski

Projektowanie mebli 311[32].Z6.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Łukasz Styczyński
inż. Bogusław Szumilas

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sołtysiak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[32].Z6.04

Projektowanie mebli zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
technologii drewna.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przegląd form plastycznych mebli z wybranych okresów historycznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podział mebli

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Podstawowe części składowe konstrukcji meblarskich

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Funkcjonalność mebli

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Projektowanie mebli a środowisko mieszkalne

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Konstrukcje mebli skrzyniowych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Konstrukcje mebli szkieletowych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Meble tapicerowane i metody ich wytwarzania

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Meble wyplatane

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Tobie pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu projektowania

mebli. Na proces projektowania mebli ma wpływ szereg czynników, które wynikają
z materiału nauczania, zawartego w tej jednostce modułowej.

Jednostka modułowa: Projektowanie mebli.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś posiadać,

aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej, które określają umiejętności, jakie opanujesz

w wyniku procesu kształcenia.

3. Materiał nauczania, który zawiera informacje niezbędne do realizacji zaplanowanych

szczegółowych celów kształcenia, umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również:

– pytania sprawdzające wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,
– ćwiczenia z opisem sposobu ich wykonania oraz wyposażenia stanowiska pracy,
– sprawdzian postępów, który umożliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po

wykonaniu ćwiczeń.

4. Sprawdzian osiągnięć w postaci zestawu pytań sprawdzających opanowanie umiejętności

z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego jest dowodem umiejętności określonych w tej
jednostce modułowej.

5. Wykaz literatury dotyczącej programu jednostki modułowej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza,
że opanowałeś materiał lub nie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[32].Z6.07

Wykonywanie

dokumentacji techniczno-

technologicznej wyrobu

311[32].Z6.06

Określanie trwałości

i wytrzymałości

konstrukcji z drewna litego

i tworzyw drzewnych

311[32].Z6.03

Wykonywanie

dokumentacji konstrukcji

wielkowymiarowych

z drewna

311[32].Z6.05

Projektowanie wyrobów

stolarki budowlanej

Moduł 311[32].Z6

Technologia projektowania

wyrobów z drewna

311[32].Z6.01

Klasyfikowanie wyrobów

z drewna

311[32].Z6.04

Projektowanie mebli

311[32].Z6.02

Wykonywanie połączeń

elementów

w konstrukcjach z drewna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżniać i stosować różne materiały konstrukcyjne,

–

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunków,

–

dobierać różne materiały wykończeniowe,

–

posługiwać się normami,

–

wykonywać i odczytywać szkice, schematy i rysunki,

–

wykorzystywać techniki komputerowe,

–

stosować zasady tolerancji i pasowań,

–

zakwalifikować meble do odpowiednich konstrukcji,

–

określać właściwości fizyczne i mechaniczne drewna i tworzyw drzewnych,

–

rozróżniać rodzaje stosowanych połączeń w konstrukcjach z drewna,

–

rozróżniać drzewne i niedrzewne materiały konstrukcyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

– określić styl mebla, jego przeznaczenie i funkcje,
– nazwać podstawowe elementy, podzespoły i zespoły w meblu oraz określić ich znaczenie

w konstrukcji,

– rozróżnić zestawy połączeń stosowanych w meblach o różnej konstrukcji,
– zidentyfikować konstrukcję mebla,
– sklasyfikować meble według historycznego pochodzenia,
– dobrać materiały do produkcji elementów i podzespołów,
– naszkicować mebel konstrukcji skrzyniowej oraz dobrać zestaw połączeń,
– naszkicować mebel konstrukcji szkieletowej oraz dobrać zestaw połączeń,
– naszkicować mebel tapicerowany oraz dobrać zestaw połączeń,
– naszkicować mebel wyplatany oraz dobrać zestaw połączeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przegląd form plastycznych mebli z wybranych okresów

historycznych

4.1.1. Materiał nauczania

Starożytność

Wiadomości o tych meblach zawdzięczamy znaleziskom pochodzących z bogatych

komór grobowych, tkaninom z przedstawieniami scen rytualnych oraz barwnym malowidłom
zdobiącymi ściany grobowców.
W starożytności do siedzenia służyły fotele z wklęsłymi poręczami i drewnianymi lub
papirusowymi podnóżkami, różnego rodzaju i różnej wysokości krzesła i stołki – przeważnie
składane. Siedziska były twarde – wyplatane lub miękkie obite skórą lub barwną tkaniną.
Pierwsze łoża zbudowane były z prostokątnej, wypełnionej skórą lub plecionką ramy wspartej
na krótkich i prostych nogach.
Odzież i sprzęt domowy przechowywano w skrzyniach z wiekami płaskimi lub
dwuspadowymi oraz w szafach z półkami.
Do mebli zaliczyć można, trójnożne i czteronożne, podstawy z brązu i żelaza, na których
ustawiano wazy i okrągłe tace. Meble wytwarzano przeważnie z drewna, rzadziej z metalu
i kamienia. Elementy mebli łączono połączeniami prostopadłymi i uciosowymi, wzmacniano
kołkami lub rzemykami.
W połączeniach tych stosowano złącza czopowe, wczepowe skośne i stykowe. Połączenia
maskowano ozdobną blachą lub skórą. Znano konstrukcję ramową i ramowo-płycinową.
W celu zabezpieczenia drewna, przed gniciem, nasączali ałunem.
Do obijania mebli stosowano barwioną skórę oraz płótno lniane o cienkich nitkach i gęstym
splocie. Uchwyty wyrabiano głównie z miedzi. Do intarsjowania (zdobienia mebli) używano
drewna cytrynowego, hebanowego i innych szlachetnych gatunków. Do inkrustacji stosowano
kość słoniową, złoto, kamienie szlachetne.
Nowością było wprowadzenie przez Rzymian zawiasów i zamków z kluczami.

Wczesne średniowiecze

Meblarstwo podobnie jak cała sztuka bizantyjska, czerpała z tradycji sztuki klasycznej,

szczególnie hellenistycznej. Ze wschodu przyjęło skłonności do przepychu, barwne
powierzchnie oraz ornamentykę. Wiele informacji o meblach dostarczają nam przedstawione
na miniaturach malarskich i mozaikach płaskorzeźbione reliefy na kości słoniowej oraz
figurki ceramiczne i inne ozdoby. Materiał ten pokazuje przeważnie krzesła, ławy, trony
i łoża. Meble skrzyniowe prawie nie występowały. Oprócz mebli opartych na wzorach
klasycznych były też takie, w których zrezygnowano z wklęsłych oparć, czy szablasto
wygiętych nóg, charakterystycznych dla mebli greckich i późnorzymskich. Do wytwarzania
mebli stosowano głównie drewno, ale także marmur i metal. Ważnym elementem
dekoracyjnym były tkaniny, zwłaszcza barwny, wzorzysty jedwab, którym pokrywano stoły,
krzesła, łoża. Ozdobą mebli były toczone elementy, które w poziomym i pionowym układzie
łączono z motywami architektonicznymi – arkadami i kolumnami. Oprócz tego często duże
powierzchnie boków i frontów mebli rzeźbiono albo wykładano mozaiką, złotymi lub
srebrnymi aplikacjami.

Wiadomości o meblach romańskich czerpiemy głównie z miniatur zdobiących rękopisy

oraz z rzeźb i witraży mebli z tego okresu ocalało niewiele. Popularnymi meblami były

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skrzynie różnych rozmiarów oraz szafy. Skrzynie służyły jako schowki, stoły, miejsca do
spania, siedzenia, a w podróżach pełniły rolę kufrów. Szafy kształtem przypominały skrzynię
ustawioną jedną na drugiej. Służyły do przechowywania rękopisów, broni i naczyń. Do
malowania, czytania i pisania były przeznaczone pulpity. Skrzynie i szafy bogato malowano.
Krzesła, stoły i łóżka robiono tak, że można je było demontować, pakować i transportować.
Krzesła miały wysokie oparcia, które wypełniano tralkami (toczonymi prętami) układanymi
poziomo i pionowo, aż do wypełnienia całej przestrzeni. Nogi krzeseł były toczone
z delikatnymi nacięciami. Często używanymi meblami były fotele wsparte na trzech nogach
oraz stołki o konstrukcji krzyżakowej lub wsparte na czterech nogach o przekroju
prostokątnym. Meble romańskie były masywne i ciężkie. Głównym łącznikiem były okucia
z żelaza, które chroniły masywne elementy przed odkształceniami i pełniły funkcję ozdobną.
Cechą charakterystyczną mebli skrzyniowych był brak konstrukcji ramowo-płycinowej. Płyty
stołów kładziono luźno na stelażu o konstrukcji krzyżakowej. Ich prymitywną konstrukcję
przykrywano tkaniną. Łoża wykonywano z drewna lub metalu z podwyższonym wezgłowiem
i z baldachimem.

Gotyk

Początki stylu gotyckiego sięgają XII wieku. Formy i zdobnictwo przetrwało do XV

wieku.

Do XV wieku dominowały w meblach gotyckich rozwiązania techniczne wypracowane

we wczesnym średniowieczu. Wśród licznie zachowanych mebli gotyckich występuje dużo
mebli skrzyniowych (skrzynie, kredensy, szafy, szafki) oraz stoły, pulpity, meble do
siedzenia, łoża, umywalnie i kołyski. Skrzynie odznaczały się szczególnie bogatymi formami.
Motywy dekoracyjne przyjęte z architektury lub herby właścicieli pokrywały płyciny
frontowe i boczne.

Kredensy wbudowywano w ścianę (charakterystyczną cechą wnętrz gotyckich było

łączenie mebli ze ścianami np. wmontowywanie ich w boazerie lub wnęki). Ich górna i dolna
część miała drzwiczki, pośrodku była szuflada.

Nowym typem mebla był kredens służący do przechowywania naczyń kuchennych.

Mógł być wbudowany w ścianę lub wolnostojący.

Szafy były jedno-, dwu- i czterodrzwiowe. Umiarem i elegancją w zdobnictwie

wyróżniały się szafy francuskie i flamandzkie, natomiast angielskie i hiszpańskie były bogato
zdobione.

W stołach gotyckich oskrzynia stanowiła rodzaj szuflady, a podnoszona płyta

umożliwiała do niej dostęp. Płytę wierzchnią stołu można było powiększyć przez rozsunięcie
dwóch pokrywających się płyt.

Krzesła i fotele były całkowicie zabudowane z wysokimi oparciami zdobionymi rzeźbą.

Obudowa siedzisk w formie skrzyń służyła do przechowywania przedmiotów, a rolę wieka
spełniało siedzisko.

Bardzo rozpowszechnione były stołki z twardym lub wyplatanym siedziskiem cztero- lub

trójnożne.

Meble gotyckie rzeźbiono, polichromowano, pozłacano, intarsjowano, inkrustowano.

Należy wspomnieć o włoskiej technice zwanej cartosiną, która polegała na pokrywaniu
powierzchni drewna mozaiką o motywach geometrycznych.
Elementy tej mozaiki wykonywano z różnych gatunków drewna, kości słoniowej, masy
perłowej i metali, po czym naklejano ją na drewno.
Drewniane powierzchnie mebli wykańczano nasycając je pokostem lub gorącym woskiem.
Wczesnogotyckie meble skrzyniowe konstruowane były z masywnych desek ciosanych. Od
1322 r. zaczęto stosować cienkie deski cięte piłą napędzane energią wodną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Późnogotyckie meble wykonywano już z podzespołów o konstrukcji ramowo-płycinowej.
Konstrukcja ta była lżejsza, oszczędniejsza w zużyciu materiału. Profile ram płycin były
bogate, gdyż używano strugów i dłut o bardziej urozmaiconych kształtach ostrzy.

Renesans

Renesans jako nowy kierunek w sztuce trwał od XIV do XVI wieku. W okresie renesansu

skrzynie były ciągle głównym sprzętem we wnętrzach mieszkalnych. Służyły do
przechowywania bielizny, futer i odzieży oraz jako siedzenie, stoły lub kufry podróżne.
Powierzchnie zewnętrzne zdobiono intarsją lub malowidłami. Skrzynia wsparta była na
wolutowych (w kształcie zwoju lub spirali) nogach lub na lwich albo niedźwiedzich kapach
umieszczonych w narożnikach. Przednie łapy ustawione były diagonalnie. Z czasem do
skrzyń dołączono oparcia i podłokietniki. W ten sposób powstała skrzynio-ława. Oparcia
i podłokietniki (w kształcie prostokątów lub zaokrąglone) stanowiły konstrukcyjną całość
nastawianą na skrzynię.

Kredensy miały kształt niskiej, ale szerokiej szafki, najczęściej dwudrzwiowej, rzadziej

jedno, trzy i czterodrzwiowej, wspartej na lwich łapach lub na całych lwach. Między płytą
wierzchnią, a szafką na ogół znajdowały się szuflady. Uchwyty szuflad i drzwi wykonywano
w kształcie grzybka-rozety, ludzkiej głowy lub metalowej antaby. W XVI wieku pojawiły się
pierwsze kabinety. Były to meble – zwykle wzbogacone wymyślną dekoracją, składały się
z dwóch szafek ustawionych jedna na drugiej, z których jedna miała ruchomą przednią szafkę,
służącą po opuszczeniu do pisania. Kabinety miały trzy rodzaje podstaw. Pierwsza – to rodzaj
małej szafki lub komody z dwiema szufladami u góry, z dwiema jednoskrzydłowymi
szafkami na dole. Druga – o konstrukcji szkieletowej składająca się z sześciu kolumn, po trzy
z każdego boku; środkowe kolumny połączone były rzędem małych tralek i łuków. Trzeci
rodzaj podstawy – to konstrukcja typowa dla stołów. Stoły miały dwie podpory
o masywnych, rzeźbionych elementach połączonych szeroką łączyną. Do wąskich
powierzchni deskowych płyt stołów doklejano szerokie, ozdobne listwy imitujące konstrukcję
oskrzyniową.

Łoża miały masywną konstrukcję skrzyniową i zajmowały centralne miejsce we wnętrzu.

Krzesła wytwarzano w kilku odmianach konstrukcyjnych. Jedną z nich są krzesła

wieloszczebelkowe o konstrukcji krzyżakowej ze szczebelkowym siedziskiem i deską
oparciową ograniczającą rozwarcie nóg; inną formą krzeseł o tej konstrukcji były krzesła
złożone z dwóch par masywnych podpór, poręczy, siedziska krytego skórą lub aksamitem,
mocowanymi mosiężnymi gwoździami o dużych łbach. Drugim typem były krzesła
konstrukcji deskowej. W krzesłach tych deskowe siedzisko w kształcie trapezu lub ośmiokąta
wsparte było na dwóch, bogato rzeźbionych, podporach płytowych sklejonych z desek.
Przykładem zastosowania tego rodzaju konstrukcji jest Zydel.

W 1562 r. wynaleziono cienką piłę (włośnicę), dzięki czemu po raz pierwszy

zastosowano technikę wycinania intarsji z kilku jasnych i ciemnych płytek nałożonych na
siebie. W okresie renesansu zaczęto stosować technikę „gesso” (rzeźbienie w masie złożonej
z gipsu, kleju pergaminowego i oleju lnianego) oraz inkrustację polegającą na wykonywaniu
w drewnie wygłębień, które wypełniano masą kredowo-klejową. Meble inkrustowano także
kością

słoniową,

hebanem.

Stosowano

złocenia

gruncie

kredowo-klejowym,

polichromowanie, barwienie, pokostowanie, woskowanie i szlifowanie powierzchni.

Barok

Barok został zapoczątkowany w drugiej połowie XVI wieku we Włoszech

i rozpowszechnił się w Europie w XVII wieku i pierwszej połowie XVIII wieku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po 1700 roku zaczęto produkować we Francji nowy mebel skrzyniowy – komodę. Był to

mebel wsparty na czterech nogach z szufladami, które służyły do przechowywania bielizny
stołowej.

Powstały również nowe formy mebli skrzyniowych – szyfoniery, sekretery. Szyfoniera to

wysoka komoda z licznymi szufladami, przeznaczona do przechowywania bielizny,
a sekretera to wieloszufladowa komoda z dwudrzwiową nadstawką. Komodę od nadstawki
dzielił sekretarzyk, którego otwierana płyta służyła do pisania. Sekretarzyk stanowił fragment
sekretery, stał się z czasem meblem niezależnym i przybrał postać stołu z szufladami
i nadstawką.

Powstały dwa rodzaje szaf: jednokondygnacyjna – z podwojonymi, wysokimi drzwiami,

oraz dwukondygnacyjna, w której każda kondygnacja miała podwójne drzwi.

Kredensom nadawano podobne formy.

Stoły duże, bogato rzeźbione i złocone pełniły we wnętrzu funkcję ozdobną. Płyty stołów

wykonywano z marmurów, alabastru, mozaiki kamiennej. Nogi stołów były proste, bogato
rzeźbione, później – wygięte. Wytwarzano też stoły skromniejsze o gładkich płytach,
prostych, często toczonych i skromnie rzeźbionych nogach.

Krzesła i fotele były ciężkie, miały wysokie, tapicerowane lub wyplatane oparcia. Nogi

były proste i miały kształt spiralnie skręconych kolumn lub tralek przerywanych kostkami
w miejscach połączeń.

W baroku najpopularniejszym meblem stała się komoda, której wszystkie powierzchnie

i krawędzie były krzywoliniowe. Wklęsło-wypukłe ściany komód (i innych mebli
skrzyniowych) kształtowano poprzez sklejenie na szerokość desek (w układzie poziomym lub
pionowym, zależnie od kierunku krzywizny) na styk, odpowiednio ścinając pod kątem wąskie
powierzchnie. Potem ostatecznie profilowano jedynie zewnętrzne powierzchnie, które
następnie okleinowano najczęściej intarsją. Wewnętrzne powierzchnie pozostawały
nieobrobione. Ostatnią fazą baroku jest Rokoko. Meble rokokowe okleinowano i intarsjowano
drewnem amarantowym, cytrynowym, palisandrowym i innych gatunków egzotycznych.
Płyty stołów i komód były często wykonywane z marmuru i alabastru. Okucia i inne
akcesoria meblowe wykonywano z brązu. W tapicerce stosowano pasy konopne, jutę, włosie
końskie, trawę zamorską. Na obicia używano brokatu, tkanin haftowanych krzyżykami. Do
maskowania połączeń tapicerki z drewnem używano ozdobnych gwoździ i tasiemek. Do
wyplatania niektórych mebli stosowano trzcinę hiszpańską, a do wykończania powierzchni
werniks i lakę chińską. Ponadto meble woskowano, pozłacano i malowano na biało.

Barokowe meble polskie

W barokowym meblarstwie polskim odnajdujemy wpływy włoskie, wiedeńskie, saskie

i niderlandzkie. Do mebli niderlandzkich, w których odrzucano dekorację snycerską na
korzyść stolarskiej – ram, listew – najbardziej zbliżone były meble gdańskie. Ich nogi były
spiralnie skręcone, kuliste lub esowato wygięte. Szafy gdańskie różniły się od niderlandzkich
głównie przełamanym wieńcem górnym i płaskorzeźbową dekoracją. W Gdańsku
produkowano też duże i ciężkie jednodrzwiowe szafy kabinetowe, które zamiast
skrzyniowego wieńca dolnego zawierającego szufladę miały wysoką podstawę w formie
stołu, a ich nogi były w kształcie spiralnie skręconych kolumn. Płaskie powierzchnie tych szaf
oklejano na ogół fornirem orzechowym, czasem jesionowym, lub pokrywano snycerką. Na
płycinach szaf występowały motywy ramy.

Stoły gdańskie (z około 1700 roku) charakteryzowały się rzeźbą umieszczoną na

szufladach znajdujących się w pudle utworzonym przez wysokie oskrzynie oraz tak zwanymi
ażurowymi fartuchami. Płyty stołów gdańskich były na ogół prostokątne, rozsuwane,
a oskrzynie wsparte były na czterech toczonych balasach w kształcie waz połączonych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

płaskimi łączynami spoczywającymi na kulach. Wytwarzano też krzesła i fotele o wysokich
oparciach, wyplatane lub tapicerowane, często kryte skórą.

W skrzyniowych meblach niderlandzkich stosowano głównie dąb okleinowany hebanem,

palisandrem i drewnem gatunków egzotycznych. Od 1660 r. obok drewna dębowego
stosowano drewno orzechowe. W latach 1680 – 1690, na skutek zwiększonych kontaktów ze
Wschodem, meble niderlandzkie były wykańczane laką z malowidłami chińskimi,
a w inkrustacji stosowano kość słoniową.

Rzeźbione meble gdańskie (wpływ sztuki niderlandzkiej) w pierwszej połowie XVIII

wieku wykonywano z drewna dębowego. Później drewno dębowe zastąpiono drewnem
orzechowym w połączeniu z hebanem, mahoniem, palisandrem lub drewnem jesionowym
o atrakcyjnym rysunku słojów rocznych. Stosowano masę perłową i szylkret. Fotele i krzesła
pokrywano kurdybanem, często miejscowej roboty, lub plecionką z trzciny hiszpańskiej.

Wykonywano też szafki narożne, szafy, stoły i stoliki prostokątne i okrągłe trójnożne,

stoliki do gry w karty, kanapy, fotele, krzesła.

Inną grupą mebli „zadomowionych” w Polsce były meble saskie. Przywożono je do

Polski z Drezna, dużego w tym czasie ośrodka meblarskiego. Według wzorów drezdeńskich
wyrabiali je także stolarze warszawscy lub rzemieślnicy, którzy wraz z dworem przenosili się
z Drezna do Warszawy.

Konstrukcja mebli saskich miała swoiste cechy, gdyż elementy konstrukcyjne mebli

miały warstwową budowę. Oskrzynie stołów i mebli do siedzenia były klejone na grubość
z dwóch desek. Wewnętrzna pełniła funkcję nośną dla zewnętrznej – rzeźbionej (w dużych
elementach często połączenie desek wzmacniano kołkami). Esowato wygięte nogi mebli
wykonywano ze sklejonych na długość i szerokość kilku elementów. Profilowane czoła
szuflad mebli skrzyniowych były wypiłowane z bloku desek sklejonych na grubość i na
długość. Taka konstrukcja krzywoliniowych i nośnych elementów chroniła przed pękaniem,
paczeniem się i wykazywała dużą wytrzymałość na obciążenia. Szuflady prowadzone były na
prowadnicach, a na obrzeżach ich czół występowały przylgi wykonane z półwałków. Wnętrza
mebli skrzyniowych nie były wykańczane, lecz starannie wygładzane, w przeciwieństwie do
wnętrz w meblach francuskich. Ściany mebli skrzyniowych były wewnątrz płaskie.
Zewnętrzny krzywoliniowy profil uzyskiwano przez naklejenie wklęsłych lub wypukłych
(zależnie od krzywizny ściany) kształtek. Ważną cechą charakteryzującą meble saskie, nawet
jeśli wykonywano je w powtarzalnej formie, było zróżnicowanie ich gabarytów, wymiarów
elementów składowych oraz wymiarów elementów rzeźby (np. liczby i wymiarów pukli
dekorujących oskrzynie stołów). Oznacza to, że w odróżnieniu od mebli angielskich
i francuskich nie były one wykonywane przy użyciu szablonów.

Zbliżone wyglądem do mebli wiedeńskich pochodzących z okresu panowania cesarzowej

Marii Teresy i cesarza Józefa były meble kolbuszowskie, wytwarzane głównie jako meble
skrzyniowe (komody, sekretarzyki, kredensy, szafy narożne, szafy, rzadziej stoliki, krzesła
i kanapy).
Zarówno meble wiedeńskie, jak i kolbuszowskie charakteryzowała symetryczna budowa
elementów i układów kompozycyjnych. Cechą odróżniającą meble kolbuszowskie od mebli
wiedeńskich były szczegóły ornamentów intarsji i wycięcia w deskach podobne do
stosowanych w meblach ludowych. Konstrukcja mebli kolbuszowskich w porównaniu
z

wiedeńskimi

była

cięższa oraz mniej dokładnie wykonana (prawdopodobnie

prymitywniejszymi narzędziami). Do jej wykonania stosowano drewno jodły, świerka,
rzadziej sosny, modrzewia i dębu.

Charakterystyczną cechą konstrukcyjną mebli kolbuszowskich były przylgi szuflad

utworzone przez fornir wystający od 3 do 5 mm ponad wąską powierzchnię szuflady.
Maskowały one i uszczelniały szczeliny między otworem a szufladami. Inną cechą
charakterystyczną był sposób blokowania szufladek – skrytek dźwignią, która zapadała

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w wycięcie w szufladzie. Dopiero po uniesieniu ukrytej dźwigienki skrytkę można było
otworzyć.

Meble kolbuszowskie zdobione były intarsją, czasami wykańczano je laką chińską albo

malowano czarną farbą. Najczęściej spotykanymi motywami dekoracyjnymi były: motyw
wstęgowo-cęgowy, motywy geometryczne i roślinne. Spośród motywów geometrycznych
najczęściej występowały koła i owale promieniście podzielone, gwiazdy o dosyć szerokich
ramionach z kółkiem w środku maskującym miejsce schodzenia się ramion, ukośna
i romboidalna szachownica, kręcone sznurki i żyłki, kostka. Motywy roślinne to liście
i kwiaty oraz gwiazdy z liści i gwiazdy z kwiatów. Częstym elementem dekoracyjnym były
herby.

Do okleinowania mebli kolbuszowskich stosowano drewno jasnego i ciemnego orzecha,

jesionu, wiązu górskiego, czereśni, brzozy i czeczotowatej topoli. Do intarsjowania używano
drewna różnych, ale wyłącznie krajowych drzew: orzecha, śliwy, jaworu, czarnego dębu,
gruszy, topoli i czeczotowatej brzozy. Intarsję wzbogacano wypalaniem i rytowaniem.

Tablica I. Polskie meble barokowe: kolbuszowskie (1-3), saskie (4-6), gdańskie (7-9) [3,s.33]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasycyzm

Okres klasycyzmu przypada na drugą połowę XVIII wieku oraz pierwsze lata XIX

wieku. W okresie tym na podstawowe elementy konstrukcyjne mebli skrzyniowych
stosowano drewno dębowe. Do okleinowania mebli używano 49 odmian drewna gatunków
egzotycznych i 29 krajowych.

Nogi wszystkich mebli wytwarzanych w tym czasie były proste, zwężające się ku dołowi

o przekroju kwadratowym lub okrągłym, wzbogacone pionowymi lub spiralnymi kanelami.

Do skrzyniowych mebli wytwarzanych w tym czasie należały bufety, komody, kabinety,

sekretery, szyfoniery i szafy biblioteczne. Komody i bufety często poszerzano dodając
boczne, zaokrąglone części, stanowiące otwarte lub zamykane drzwiczkami półki. W ten
sposób powstał typ komody – serwantki lub komody – etażerki. Skrzyniowe meble miały
prostokątne kształty zarówno z przodu jak i z boku, a ich płytowe elementy otoczone były
drewnianą lub metalową ramką, czasami załamaną w narożach wokół umieszczonej tam
rozety. Wytwarzano wiele typów stołów. Bywały przyścienne stoły – bufety, stoły –
serwantki, stoły – etażerki i stoliki przenośne produkowane w różnych odmianach. Płyty
wierzchnie stołów wszystkich typów miały proste brzegi. Wiele małych stołów i mebli
skrzyniowych miało płyty wykonane z barwnych marmurów, czasami otoczonych metalową
galeryjką. Stoły do pisania i biurka miały najczęściej płyty pokryte skórą. W okresie tym
wytwarzano wiele typów krzeseł, foteli i kanap różniących się kształtem oparć i poręczy.
Oskrzynie krzeseł i foteli były proste lub eliptyczne, a oparcia prostokątne, owalne lub
w kształcie liry. Powierzchnię mebli wykańczano techniką woskowania lub polerowania.
W okresie cesarstwa za panowania Napoleona wykształcił się nowy kierunek – klasycyzm
monumentalny zwany empirem. W meblach empirowych starano się utrzymać symetrię
i poprawność kompozycji form grecko-rzymskich, nie przywiązując wagi do zapewnienia
komfortu w ich użytkowaniu. Są one reprezentacyjne, ciężkie i masywne, wprowadzono kilka
nowych odmian mebli. Prawie wszystkie stoły były okrągłe albo ośmiokątne z marmurowymi
płytami, oskrzyniami zdobionymi aplikacjami i wspartymi na postaciach ludzkich,
zwierzęcych lub na formach kombinowanych np. na postaci kobiety wyłaniającej się z nogi ...
Przeważnie jednak płyta była wsparta na kolumnie, która spoczywała na trójkątnym cokole.
Skrzyniowe meble empirowe (szafy, komody, sekretery, kabinety) ustawiane były na krótkich
nogach lub na masywnym cokole. Listwy profilowe i płyciny zanikły. Drzwi, boki i wieka
wykonywano z jednej okleinowej płyty. Podstawową dekoracją mebla był rysunek drewna,
z którego był on wykonany. Meble zdobiono aplikacjami wykonanymi z mosiądzu. Meble
empirowe wykonywano z litego mahoniu lub drewna iglastego okleinowanego mahoniem.

Zaprzestano żłobkowania powierzchni, a rzadziej .... markieterie układano z drewna

hebanu i z metali (srebra, mosiądzu).

Klasycyzm (meble polskie)

W dekoracji mebli stosowano figury geometryczne: koła, kwadraty, romby i prostokąty.

W meblach skrzyniowych motywy te są często widoczne w intarsji wykonanej
z różnobarwnego drewna, a w meblach szkieletowych – w ażurowych oparciach.

W południowej części Polski elementy konstrukcyjne wykonywano z drewna jodły,

świerka, sosny, rzadziej z drewna lipy, gruszy i czereśni, a w północnej – z drewna dębu. Do
okleinowania powierzchni używano drewna orzecha, cisu, brzostu, jesionu, modrzewia, olszy,
brzozy (zwykłej i czeczotowatej), klonu, topoli i drzew owocowych. W końcu XVIII wieku
stosowano też okleiny mahoniowe.

Meble z okresu Księstwa Warszawskiego (1806–1815) zachowują klasyczne formy, są

masywne i monumentalne. Z umiarem zdobiono je płaskorzeźbą, rzadziej intarsją. Oparcia
mebli do siedzenia wypełniano pionowo usytuowanymi drewnianymi prętami, podstawy
stołów zaś wykonywano w kształcie liry. Formy te, obok nowych, przetrwały aż do połowy
XIX wieku w Królestwie Polskim, w Wielkim Księstwie Poznańskim i w Rzeczypospolitej
Krakowskiej. Do ich wykonywania, obok mahoniu, wykorzystywano również drewno
gatunków krajowych głównie jesionu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablica II. Polskie meble klasycystyczne: z czasów panowania Stanisława Augusta(1-3),

z okresu Księstwa Warszawskiego (4-10) [3,s.43]

Biedermeier

Biedermeier był klasycyzującym stylem sztuki charakterystycznym dla austriackiej

i niemieckiej kultury mieszczańskiej w latach 1815-1848. Symbolizował on mieszczański
gust, dawał poczucie intymności, przytulności i wygody. Meble tego okresu cechuje solidne,
dobre wykonanie. Styl ten rozpowszechnił się na ziemiach polskich, zwłaszcza zaboru
austriackiego i pruskiego i przetrwał prawie do połowy stulecia. Charakterystyczne dla tego
okresu było tworzenie kompletów mebli o jednakowej dekoracji, przeznaczonych do wnętrz
o konkretnej funkcji np. jadalni, salonu czy sypialni. Do popularnych mebli tego okresu
należały proste w kształcie sekretery, szafy z oszkloną z przodu i boku witryną, służąca do
przechowywania porcelany oraz etażerki spełniające podobne funkcje. Spotyka się również
dwuszufladowe komody na wysokich nóżkach oraz masywne trójszufladowe komody, stojące
na niskich klockowatych nogach.

Kanapy, fotele i krzesła konstruowano z myślą o wygodzie. Oparcia foteli i krzeseł były

ażurowe, a siedziska tapicerowane. Od wysokości krzeseł uzależniano wysokość stołu. Stoły
były najczęściej okrągłe lub owalne, wsparte na jednej nodze albo na trzech lub czterech
nogach odgiętych w kształcie litery „S”. Można też było spotkać stoły prostokątne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z bocznymi klapami. Stoły te miały podstawy w kształcie liry. W meblach skrzyniowych daje
się zauważyć podział elementów na poziome i pionowe. Do elementów poziomych należą
wieńce: dolny i górny – ograniczające korpus mebla, a do pionowych – elementy w kształcie
pilastrów, półkolumienek, które pełniły wyłącznie funkcje zdobniczą.

Największe zmiany konstrukcyjne dokonano w meblach szkieletowych. Wprawdzie

krzesła i fotele miały nadal konstrukcję oskrzyniową, lecz wprowadzono również konstrukcję
stojakową. W meblach konstrukcji stojakowej nogi tylne i przednie oraz ramiaki boczne
tworzyły stojaki, do których przymocowane były ramiaki (przedni i tylny) umieszczone nieco
niżej, tak, aby można było włożyć tapicerowane ramy siedziska. Krzesła i fotele konstrukcji
oskrzyniowej były często wzmacniane łączyną łączącą przednią i tylną oskrzynię. Stoły były
konstrukcji oskrzyniowej lub deskowej (policzkowej). W oskrzyni stołu znajdowała się jedna
lub dwie szuflady. Stoły konstrukcji deskowej miały pozorowaną oskrzynię, doklejoną do
spodniej powierzchni płyty. Ponieważ w meblach biedermeierowskich walory rysunku
drewna spełniają rolę dekoracyjną, umiejętność pozyskiwania oklein doprowadzono do
perfekcji, uzyskując ozdobne układy słojów rocznych ze stycznego przekroju pnia.

Okleiny pozyskiwano z ręcznego piłowania, a ich grubość wynosiła ponad 2 mm. Po

skonstruowaniu mechanicznej pilarki hamburskiej minimalna grubość okleiny wynosiła
1,5 mm. Okleina pozyskiwana mechanicznie była bardziej równomierna, niż piłowana ręcznie
w latach trzydziestych, bowiem we Francji i Anglii wynaleziono frezarkę dolnowrzecionową,
co umożliwiło seryjną produkcję mebli. Rozwinęła się sztuka barwienia drewna, szczególnie
na kolor hebanu i mahoniu. Dużo uwagi poświęcono produkcji kleju. W 1823 roku
w Niemczech powstała pierwsza manufaktura produkująca klej kostny. Powierzchnię mebli
politurowano wykańczając je na połysk. Około 1820 roku udoskonalono technikę
tapicerowania mebli biedermeierowskich. Polegały one na zastosowaniu sprężyn.

Historyzm i inne kierunki w meblarstwie XIX, XX wieku

W meblarstwie dziewiętnastowiecznym z jednej strony można zauważyć poszukiwanie

nowych kształtów i materiałów, a z drugiej nawiązywanie do starych form, stąd meble
historyzujące.

Meble windsorskie

Ważną rolę w poszukiwaniu nowych form w meblarstwie odegrały krzesła windsorskie –

prowincjonalne meble angielskie. Wytwarzane w średniowieczu, potem zupełnie zanikły,
a następnie rozpowszechniły się ponownie opanowując cały świat. Wytwarzane są w skali
przemysłowej do czasów obecnych.

Cechą charakterystyczną mebli windsorskich jest różnie profilowany kształt nóg.

Toczone profilowo nogi łączono za pomocą 3 łączyn w literę H lub 4. Łączyn łączących dwie
sąsiednie nogi w układzie kwadratu lub prostokąta. Nogi krzeseł połączone były z siedziskiem
w dwojaki sposób. Najczęściej w siedzisku wiercono przelotowe otwory, w których
osdadzano nogi. W wierzchołek nogi wbijano klin. Dodatkowo wzmacniano połączenie
klejem skórnym lub rybim.

Meble Thoneta

W jego fabrykach produkowano głównie krzesła, fotele, łóżka i fotele bujane, potem całe

komplety do salonu, jadalni, sypialni. Początkowo formowano meblowe elementy gięto-
klejone z 4-5 warstw drewna bukowego, elementy te następnie okleinowano mahoniem lub
orzechem. Dopiero około 1860 roku zaczęto wytwarzać elementy gięte wyłącznie z drewna
bukowego, zastosowano przy tym nową metodę gięcia elementów drewnianych, używając
stalowej taśmy na zewnętrzne strony elementu giętego. W ten sposób ułożona taśma
przejmowała na siebie większą część naprężeń rozciągających, co zapobiegało pękaniu
elementów giętych. Meble Thoneta mają wiele zalet, są lekkie dzięki niewielkim przekrojom
elementów. Mimo że przekroje są małe, meble te okazały się bardzo trwałe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Meble Arts and Crafts

Twórcy Arts and Crafts nawoływali do odrodzenia rękodzielnictwa, powrotu do

cechowej organizacji pracy. Byli oni przeciwnikami uprzemysłowienia procesu wytwarzania
i postulowali powrót do pracy ręcznej. Były to meble drogie, dużych rozmiarów z dekoracją
nawiązującą do mebli średniowiecza. Niewątpliwie cechuje je osobliwy wygląd.

Meble secesyjne

Meble secesyjne odrzucały symetrię, a dopuszczały kształty wydłużone, faliste,

gwałtowne skręty. Źródłem inspiracji była natura. Nogi stołów i krzeseł rzeźbiono w kształcie
łodyg roślinnych. Ulubionymi roślinnymi motywami zdobniczymi były: lilie wodne, powoje,
osty, maki, jemioła, a zwierzęcymi: motyle, pawie oraz łabędzie. Meble secesyjne były trudne
do wykonania ze względu na krzywoliniowe kształty i przesadne wzornictwo.

W okresie tym produkowano zestawy mebli o różnorodnym przeznaczeniu np. do jadalni

sypialni, i gabinetów. Biurka były owalne, oparcia foteli miały często kształt płatków
kwiatów, szafy i kredensy były oszklone małymi szybkami oprawionymi w metalowe ramki.

Meble shakersów

Meble shakersów nawiązywały do angielskich mebli wiejskich. Projektowane przez

ascetów, odznaczały się prostotą, funkcjonalnością i dużą wytrzymałością. Były to meble
niedużych rozmiarów z wyjątkiem stołów jadalnych i mebli wbudowanych w ściany. Shakersi
zwracali uwagę na dobór materiałów i jakość wykończenia mebli.

Meble Art. Deco

Od 1920 roku wykształcił się nowy kierunek w sztuce, który przetrwał do połowy lat

trzydziestych. Kierunek ten zapoczątkował powstanie trzech nowych typów mebli: coctail-
kabinetu, radio-kabinetu i radio-gramofonu. Meble w swych kształtach przypominały figury
geometryczne lub były stylizowane. Meble te nawiązywały do mebli empirowych.

Meble zakopiańskie

Pod wpływem idei Johna Ruskina i Williama Morrisa Towarzystwo Tatrzańskie w 1876r.

założyło w Zakopanem szkołę snycerską, przekształconą potem w Szkołę Przemysłu
Drzewnego. Początkowo kształcono w niej fachowców dla przemysłu drzewnego, później
zaczęto zwracać uwagę na naukę wytwarzania mebli w stylu regionalnym Podhala. Niemałą
rolę w programowaniu stylu zakopiańskiego odegrały publikacje o Podhalu, m.in.
Władysława Matlakowskiego „Budownictwo ludowe na Podhalu” (1902 r.) i „Zdobienie
i sprzęt ludu polskiego na Podhalu” (1901 r.).

Od 1886 roku w Zakopanem przebywał przez 17 lat Stanisław Witkiewicz, który starał

się stworzyć polski styl oparty na ludowej sztuce podhalańskiej, realizując swoje pomysły
architektoniczne i wnętrzalskie. W 1904 r. Stanisław Witkiewicz wraz ze Stanisławem
Barabaszem, Wojciechem Brzegą i Wiktorem Gosienieckim opracowali wspólnie tekę
wzorów mebli pt. „Styl zakopiański – pokój jadalny”. Starali się rozwinąć wypracowaną
dotychczas przez Podhalan konstrukcję i ornamentykę, i wykorzystać ją w takich meblach
podhalańskich, jak: stoły, kredensy, półki wiszące, krzesła, ławy, łoża, biurka.

Meble zakopiańskie wykonywano z jaworu, świerka, jesionu, wiązu górskiego, gruszy,

jabłoni i dębu. Meble te rzeźbiono, polichromowano, rzadziej intarsjowano. W intarsji
spotyka się drewno cisu, kosodrzewiny, jaworu. Konstrukcja i zdobnictwo drzwi kredensów
były takie same, jak drzwi góralskich chat. Krawędzie elementów mebli fazowano, co
przydawało im lekkości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablica III. Meble zakopianskie [3, s.56]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wymień cechy charakterystyczne mebli gotyckich.
2. Omów konstrukcje mebli renesansowych.
3. Czym charakteryzowały się polskie meble barokowe?
4. Wymień główne cechy mebli klasycystycznych europejskich oraz polskich.
5. Omów styl biedermeier.
6. Wyjaśnij czym charakteryzują się meble Thoneta.
7. Omów charakterystyczne cechy mebli zakopiańskich.
8. Wymień cechy charakterystyczne stylu zwanym empirem.
9. Wymień cechy charakterystyczne poszczególnych stylów na przestrzeni okresów

historycznych.

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj odręcznie komodę kolbuszowską, omów konstrukcje i zdobnictwo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z konstrukcją mebli barokowych,
2) zapoznać się z zasadami wykonywania intarsja i inkrustacji,
3) zapoznać się ze sposobami wykanczania mebli barokowych,
4) zapoznać się z materiałami konstrukcyjnymi i zdobniczymi stosowanymi w tym okresie,
5) naszkicować komodę kolbuszowską,
6) omówić konstrukcją i zdobnictwo komody kolbuszowskiej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A-4,

–

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Narysuj odręcznie stół konsolowy mody klasycystycznej. Omów konstrukcję

i zdobnictwo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z konstrukcją mebli mody klasycystycznej,
2) zapoznać się z zasadami zdobienia mebli tego okresu w Europie oraz Polsce,
3) zapoznać się z zasadami wykończenia mebli tego okresu,
4) zapoznać się z rodzajami materiałów stosowanych w tej modzie,
5) zapoznać się z rodzajami połączeń konstrukcyjnych stosowanych w tym okresie,
6) narysować odręcznie stół konsolowy mody klasycznej,
7) omówić konstrukcję i zdobnictwo stołu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– przybory do rysowania,
– długopis,
– kartka papieru formatu A-4,
– notatnik.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij czym charakteryzują się meble Thoneta. Omów to na przykładzie krzesła,

zaprojektuj i narysuj połączenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z technologią zastosowaną w meblach Thoneta,
2) zapoznać się z rodzajami materiałów stosowanych w procesie gięcia drewna,
3) zapoznać się z rodzajami połączeń stosowanych w meblach Thoneta,
4) narysować krzesło i zaprojektować połączenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– długopis, ołówek,
– kartka papieru formatu A-4,
– notatnik.

Ćwiczenie 4

Naszkicuj przykład mebla zakopiańskiego. Omów materiały, z których go wykonano.

Naszkicuj charakterystyczny element zdobniczy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z konstrukcją mebli zakopiańskich,
2) za poznać się z rodzajami materiałów stosowanych w meblach zakopiańskich,
3) zapoznać się z technikami zdobniczymi stosowanymi w tych meblach,
4) zapoznać się z charakterystycznymi elementami zdobniczymi,
5) naszkicuj przykład mebla zakopiańskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– przybory do rysowania,
– kartka papieru formatu A-4,
– notatnik, długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) przedstawić rozwój form plastycznych mebli z poszczególnych okresów

rozwoju konstrukcji meblarskich?

2) wyjaśnić techniki zdobnicze z wybranych okresów historycznych?

3) scharakteryzować stosowane połączenia konstrukcyjne w poszczególnych

stylach?

4) przedstawić sposoby wykończenia mebli stosowane w poszczególnych

okresach (stylach)?

5) scharakteryzować meble produkowane w Polsce w okresie baroku?

6) scharakteryzować meble produkowane w Polsce w okresie klasycyzmu?

7) scharakteryzować meble ludowe produkowane w Polsce?

8) scharakteryzować cechy mebli gotyckich?

9) scharakteryzować cechy mebli Thoneta?

10) scharakteryzować cechy mebli empire?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podział mebli

4.2.1. Materiał nauczania

Rodzaje i podział mebli

Wszystkie wyroby stolarskie – zależnie od ogólnego celu, jakiemu mają służyć – dzieli

się na kilka grup, z których najważniejszymi są:
– wyroby stolarsko-budowlane, stosowane do wykończeniowych prac budowlanych

i będące zwykle częściami stałymi wyposażenia budynku,

– wyroby meblarskie, będące podstawowymi, trwałymi i zwykle przenośnymi urządzeniami

wnętrz, wprowadzanymi w ostatnim etapie zagospodarowania budynku.

Kryteria, na podstawie których można dokonać podziału mebli, mogą być różne. Granice

podziału są dość płynne, ponieważ cechy mebli tak się o siebie zazębiają, że ścisłe
rozgraniczenie jest często bardzo trudne. Stosuje się zatem tylko te kryteria, które
umożliwiają podzielenie wyrobów na pewne określone zbiory. Mimo to w praktyce granice
pomiędzy określonymi zbiorami wyrobów będą nieostre.

Odrębne zagadnienie stanowi podział mebli pod względem formy plastycznej. Podział ten

pozwala

przyporządkować

poszczególne

meble

odpowiednim

stylom

meblarskim

(architektonicznym), stanowiącym zespół cech charakteryzujących twórczość meblarską
w danym okresie historycznym. Szczegóły dotyczące tego podziału omówiono w rozdziale 4.1.

W praktyce przyjmuje się zazwyczaj następujące podstawowe kryteria podziału mebli:

funkcję, przeznaczenie, konstrukcję, materiał, obróbkę i wykończenie powierzchni. Podziały
w zależności od rodzaju materiału, sposobu obróbki i wykończenia nie mają we
współczesnym meblarstwie większego znaczenia, stosuje się bowiem takie materiały i takie
sposoby wytwarzania, jakie są w danych warunkach najodpowiedniejsze (optymalnie
przydatne).

Chociaż ustalenie jednolitego kryterium podziału byłoby w praktyce najkorzystniejsze,

jednak nie zapewniałoby ono kompleksowego rozwiązania zagadnienia. W zależności od
potrzeby stosuje się tylko te kryteria (jedno lub więcej), które w danych okolicznościach są
istotne i konieczne. Oczywiście przedstawione podziały w miarę zmian zachodzących
w meblarstwie są udoskonalane i uzupełniane. Głównym ich celem jest ułatwienie
porozumienia autora z czytelnikami oraz meblarzy pomiędzy sobą – w działalności
zawodowej.

Podział według funkcji
W zależności od spełnianej funkcji użytkowej wyróżnia się:
– meble do siedzenia i leżenia,
– meble do pracy i spożywania posiłków,
– meble do przechowywania przedmiotów,
– meble wielofunkcyjne i uzupełniające.

Podział według przeznaczenia
W zależności od tzw. ogólnego przeznaczenia (miejsca użytkowania) wyróżnia się:
–

meble mieszkaniowe,

–

meble biurowe,

–

meble szkolne oraz do przedszkoli i żłobków,

–

meble internatowe i koszarowe,

–

meble szpitalne i uzdrowiskowe,

–

meble hotelowe,

–

meble stołówkowe, restauracyjne i kawiarniane,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

meble świetlicowe i widowiskowe,

–

meble sklepowe,

–

meble okrętowe i kolejowe,

–

meble ogrodowe i kampingowe,

–

meble inne.

Podział według materiału

Konstrukcje meblarskie w zależności od rodzaju materiału użytego na podstawowe części

konstrukcji dzieli się na:
– meble drewniane,
– meble metalowe,
– meble z tworzyw sztucznych,
– meble z innych materiałów.

Podział ten nie miał dotychaczas większego praktycznego znaczenia. Ostatnio jednak,

w związku z coraz szerszym zastosowaniem tworzyw sztucznych w konstrukcjach mebli, jego
znaczenie wyraźnie wzrosło. Czasem jeszcze spotyka się podział mebli drewnianych na:
– meble z drewna miękkiego (np. sosnowe, modrzewiowe),
– meble z drewna twardego (np. dębowe, brzostowe),
– meble z drewna giętego,
– meble z drewna warstwowo-sklejanego (często nazywane gięto-klejonymi).

Podział według wykończenia powierzchni

Z punktu widzenia ochrony i wyglądu powierzchni mebli konwencjonalny podział

według wykończenia stracił nieco na znaczeniu. W każdym razie, w zależności od rodzaju
zewnętrznego wykończenia powierzchni wyróżnia się następujące meble:
– z widocznym podłożem (przeświecającym przez powłokę malarsko-lakierniczą lub przez

folię),

– z niewidocznym podłożem (zakrytym powłoką meblarsko-lakierniczą lub folią),
– o specjalnym wykończeniu ( laminowane, intarsjowane, inkrustowane, metalizowane,

srebrzone, złocone, lazerowane, glazurowane, wytrawiane, rytowane, wytłaczane,
rzeźbione, itp.).

Powłoki lub folie wykończeniowe mogą być bezbarwne lub barwne, połyskujące

(lśniące) lub niepołyskujące (matowe).

Podział według obróbki

Podobnie jak podziały według materiału i wykończenia powierzchni, również i podział

według sposobu obróbki traci swoje znaczenie praktyczne. Przy zastosowaniu tego kryterium
podziału można wyróżnić:
– meble stolarskie,
– meble gięte,
– meble tapicerowane.

Pierwsze zwykło się dzielić na właściwe meble stolarskie, meble toczone i rzeźbione;

drugie – na typowe meble gięte oraz meble prasowane, w tym gięto-klejone i wyplatane;
trzecie natomiast na bardzo miękkie, miękkie, półmiękkie i twarde.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Krzesła stolarskie: a) typowe stolarskie, b) toczone, c) rzeźbione [1, s.36]

Rys. 2. Krzesła gięte: a) typowe gięte, b) prasowane, c) wyplatane.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dokonaj podziału mebli według funkcji.
2. Dokonaj podziału mebli według ich przeznaczenia.
3. Dokonaj podziału mebli według zastosowanych materiałów.
4. Dokonaj podziału mebli według wykończenia powierzchni.
5. Dokonaj podziału mebli ze względu na sposób obróbki.
6. Co rozumiesz pod pojęciem mebel pojedynczy?
7. Co rozumiesz pod pojęciem zestaw mebli?
8. Co oznacza pojęcie meble wbudowane?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj wybrane meble do odpowiedniej grupy według kryteriów przedstawionych

w jednostce modułowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać meble do kwalifikacji (mogą być z klasy szkolnej),
2) dokonać zakwalifikowania do odpowiedniej grupy według kryteriów zawartych

w rozdziale 2.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– długopis,
– notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) przedstawić podział mebli według funkcji?

2) przedstawić podział mebli według ich przeznaczenia?

3) dokonać podziału mebli według zastosowanych materiałów?

4) dokonać podziału mebli według wykończenia powierzchni?

5) dokonać podziału mebli według rodzaju obróbki?

6) scharakteryzować mebel pojedynczy?

7) wyjaśnić pojęcie zestaw mebli?

8) wyjaśnić pojęcie mebla wbudowanego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Podstawowe części składowe konstrukcji meblarskich

4.3.1. Materiał nauczania

Nazwy i określenia elementów oraz wymagania techniczne

Istotne znaczenie dla konstrukcji meblarskich ma ustalenie prawidłowych wymiarów

i kształtów oraz wytrzymałości i sztywności ich części składowych, jak też ich wzajemne
połączenie w jednorodną całość, tj. mebel. Istotne znaczenie ma również ustalenie dla
tapicerskich części konstrukcji meblarskich właściwej sprężystości. Mebel składa się
z odpowiednio rozmieszczonych i połączonych ze sobą elementów i podzespołów, elementy
i podzespoły (względnie łącznie jedne i drugie) składają się na zespoły.

Elementy

Elementy są podstawowymi częściami składowymi mebla o różnych wymiarach

i kształtach. Elementy o małym przekroju w stosunku do swojej długości i o szerokości nie
przekraczającej dwukrotnej grubości nazywa się graniakowymi. Natomiast elementy,
których szerokość jest zbliżona do długości i jednocześnie wielokrotnie większa od grubości
nazywają się płytowymi.

Wielu meblarzy proponuje jeszcze inne podziały elementów. Wyróżniane są elementy

lite – wykonane z drewna litego, elementy płytowe – wykonane z płyt meblowych o różnych
konstrukcjach.

Elementy graniakowe mogą być prostoliniowe lub krzywoliniowe. Elementy

wykonane z jednego kawałka materiału, nie sklejane, są nazywane pojedynczymi. Elementy
sklejane z dwóch lub większej liczby części są nazywane złożonymi. Elementy graniakowe
najczęściej wytwarza się z tarcicy iglastej ogólnego przeznaczenia (PN-75/D-96000)
i półfabrykatów iglastych do wyrobu mebli (BN-76/7111-03) oraz z tarcicy liściastej
ogólnego przeznaczenia (PN-72/D-96002) i dębowych elementów meblowych.

Półfabrykaty iglaste produkuje się z drewna sosnowego i świerkowego w zależności od

przeznaczenia i jakości drewna. Dzieli się na elementy:
W1 – widoczne w gotowym wyrobie o powierzchni nieokleinowanej,
W2 – widoczne w gotowym wyrobie o powierzchniach okleinowanych lub krytych
materiałami lakierniczymi pigmentowanymi,
NW – niewidoczne w gotowym wyrobie o powierzchniach nieokleinowanych.

Elementy prostoliniowe pojedyncze kształtuje się w zasadzie stosując piłowanie

prostoliniowe, wzdłuż włókien drewna. W tradycyjnych warunkach produkcji, wymiary
przekrojów elementów prostoliniowych nie powinny, ze względu na odkształcenia
higroskopijne – przekraczać: szerokości 100 mm i grubości 50 mm, w przypadku produkcji
uwzględniającej zasadę wzajemnej zamienności elementów podane wartości zmniejsza się co
najmniej dwukrotnie.

Elementy prostoliniowe złożone są bardziej wytrzymałe na obciążenia i odporne na

działanie zmiennych warunków wilgotności, niż elementy granikowe pojedyncze. Dlatego też
wymiary ich przekrojów mogą być odpowiednio mniejsze.

Przy konstruowaniu elementów granikowych z drewna litego należy zwrócić uwagę, aby

ich części dokładnie przylegały do siebie dordzeniowymi wąskimi płaszczyznami (bokami),
bowiem łącząca ich spoina klejowa jest wtedy mniej narażona na zerwanie, a cały element
ulega

mniejszym

odkształceniom

niż

przy

łączeniu części elementu stronami

przeciwrdzeniowymi (prawymi).

Przy złączeniu części składowych elementu tak, aby płaszczyzna lewa przylegała do

prawej, siły wywołujące odkształcenia w obydwu częściach będą działały w tym samym
kierunku, co spowoduje zwiększenie odkształcenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nie łączy się części o przekroju stycznym z częścią o przekroju promieniowym,

w każdym z tych przekrojów drewno kurczy się w innym stopniu, co powodowałoby
niekorzystne odkształcenia elementu.

Elementy krzywoliniowe pojedyncze – kształtuje się wypiłowując je z desek lub bali

albo też gnąc uplastycznione łaty (tzw. giętarskie). Wypiłowywanie elementów
krzywoliniowych powoduje znaczne straty materiałowe (niejednokrotnie przekraczające 50%)
oraz obniża wytrzymałość elementu ze względu na przecięcie włókien. Dlatego też elementy
krzywoliniowe wypiłowywane są w uzasadnionych przypadkach, przede wszystkim
względami estetycznymi.

Elementy krzywoliniowe złożone stosuje się wtedy, gdy wymagania stawiane meblowi

– zarówno pod względem wytrzymałości, jak i trwałości użytkowej – są duże. Elementy
krzywoliniowe złożone wykonuje się wówczas z dwu lub więcej warstw drewna –
z odpowiednio przygotowanych listew sklejanych z jednoczesnym wyginaniem. Elementy
takie nazywa się potocznie elementami gięto-klejonymi.

Elementy płytowe dzieli się na prostoliniowe i krzywoliniowe. Podstawowym

tworzywem do wytwarzania elementów płytowych meblarskich są:
– płyty wiórowe PN-EN 309:2005; PN_EN 312:2005,
– płyty paździerzowe BN-72/7124-02,
– sklejka PN-EN 313-1:2001; PN-EN 313-2:2001,
– płyty stolarskie PN-76/d-97000,
– płyty pilśniowe BN-747122-1123.

Meble skrzyniowe konstruuje się głównie z płyt wiórowych, dlatego też rozważenie ich

właściwości istotnych dla konstrukcji wydaje się celowe.

W normie PN-74/F-06002 podano dwie właściwości płyt: wichrowatość i strzałkę

ugięcia, które w zasadzie oznaczają tylko płaskość. Ustalono, że maksymalne, dopuszczalne
odchylenie od płaskości wynosi 2 mm/m.

Do drugiej grupy właściwości należą wilgotność i higroskopijność i spęcznienie płyt.

Przy oznaczeniu tych właściwości można się posługiwać metodami stosowanymi
w przemyśle płytowym.
Oznaczenie wilgotności: PN-EN 322:1999/APL:2002,
Higroskopijność: PN-64/D-04211
Spęcznienia na grubość: PN-75/D-04235

Higroskopijność i spęcznienie płyt rozpatruje się w meblarstwie łącznie.

Do trzeciej grupy właściwości należy masa właściwa (gęstość) płyt. Opierając się na

dotychczasowych doświadczeniach można przyjąć, że gęstość płyt wiórowych meblarskich
nie powinna być większa niż 700 kg/m³, zaś płyt wiórowych laminowanych nie powinna
przekraczać 760 kg/m³.

Do czwartej grupy można zaliczyć wytrzymałość na zginanie statyczne, współczynnik

sprężystości giętnej, wytrzymałość na rozciąganie w kierunku prostopadłym do płaszczyzny
płyty i zdolność wytrzymywania wkrętów.

Wytrzymałość na zginanie statyczne jest ważną cechą z tego względu należałoby przyjąć

wartości podane w normie PN-EN 309:2005 i wynoszą one: dla płyt o grubości 16-19 mm –
najmniej 17,7 MPa, zaś dla płyt o grubości 22-25 mm – najmniej 15,7 MPa.

Współczynnik

sprężystości

giętnej

należy

najistotniejszych

właściwości

mechanicznych płyt z punktu widzenia ich zastosowania w konstrukcjach meblarskich.
Według badań współczynnik sprężystości powinien wynosić dla płyt wiórowych
trzywarstwowych około 29,4 MPa. Wartości te zapewniają spełnienie wymaganej normy
w zakresie dopuszczalnych ugięć płytowych elementów mebli tylko w odniesieniu do
elementów pionowych i stosunkowo krótkich poziomych. Natomiast w przypadku elementów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

poziomych o przykładowej długości 1000 mm współczynnik sprężystości płyty powinien
wynosić 83,4-112,8 MPa.

Wytrzymałość na rozciąganie w kierunku prostopadłym do płaszczyzn jest istotną cechą

płyt meblarskich, współdecyduje bowiem o wytrzymałości złączy w połączeniach
meblarskich. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że płyty wiórowe o wytrzymałości na
rozciąganie w kierunku prostopadłym do płaszczyzn według normy PN-72/D-97004 (przy
grubości płyt 8÷16 mm – 0,34 MPa, a przy grubości płyt 19÷25 – 0,29 MPa), jakkolwiek
spełniają wymagania podane w normach zagranicznych, budzą zastrzeżenia naszych
producentów mebli. Prawdopodobnie wynika to z innych warunków wytwórczych.

Zdolność utrzymania wkrętów zależy nie tylko od budowy płyty, lecz także w znacznym

stopniu od budowy wkrętu. Inne wkręty nadają się do łączenia płyt wiórowych, a inne do
łączenia drewna. Z badań wynika, że wymagane zdolności utrzymywania wkrętów przez
płytę w bokach wynosi co najmniej 39,2 N/mm, zaś w płaszczyźnie 78,5 N/mm.

Elementy płytowe krzywoliniowe są wykonywane z płyt stolarskich, wiórowych,

paździerzowych, sklejki i twardych płyt pilśniowych.

Stosunkowo łatwo wykonuje się elementy krzywoliniowe z płyt stolarskich

Krzywoliniowe elementy płytowe można także wytwarzać ze sklejki lub twardej płyty

pilśniowej. Najmniejszy promień wygięcia elementu ze sklejki o grubości do 5 mm wynosi
6÷8 grubości tej sklejki, gdy kierunek włókien obłogu jest zgodny z kierunkiem zginania.
Gdy nie ma takiej zgodności, najmniejszy promień wygięcia jest dwukrotnie większy.
Najwygodniej jest płytowe elementy krzywoliniowe wyrzynać z gotowych kształtek
z fornirów, potocznie nazywanymi kształtkami sklejkowymi. Są to sklejane z fornirów,
specjalnie (zależnie od przeznaczenia) wyprofilowane, złożone z odpowiedniej dla
przeznaczenia liczby i grubości warstw, gotowe elementy, a raczej podzespoły. Wyróżnia się
cztery asortymenty jakościowe kształtek, zależnie od przeznaczenia. Elementy płytowe
krzywoliniowe z drewna litego można kształtować według potrzeb w sposób przedstawiony
na rysunku 4. Można w ten sposób kształtować np. boki mebli skrzyniowych (komód,
kredensów, biurek), oskrzynie stołów, czoła szuflad – zwłaszcza w kopiach mebli
zabytkowych.

Rys. 3. Przykłady płytowych elementów krzywoliniowych wykonanych z drewna
litego: a) sklejonych z desek łączonych na szerokość, b) sklejonych z segmentów
łączonych na długość, c) wypiłowanych z bloków sklejonych z desek na szerokość
i długość, d) z jednostronną lub dwustronną krzywizną osiąganą dzięki doklejeniu
do płaskiej płyty kształtek z drewna litego [4, s.19]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podzespoły

Podzespoły składają się z elementów połączonych ze sobą trwale, najczęściej w jednej

tylko płaszczyźnie. Wyróżnia się dwie najważniejsze formy podzespołów : ramę i skrzynię.
Rama jest zbudowana z elementów graniakowych, skrzynia z elementów płytowych.

Ramy – inaczej nazywane podzespołami ramowymi – mogą być prostokątne,

kwadratowe, trapezowe, okrągłe i owalne. Najczęściej tworzą je cztery odpowiednio
połączone elementy graniakowe zewnętrzne. Mogą być one dodatkowo połączone
graniakowymi elementami wewnętrznymi. Elementy ramy łączy się najczęściej złączami
czopowymi lub wpustkowymi.

Skrzynie – inaczej nazywane podzespołami skrzyniowymi lub korpusami – zwykle

tworzą cztery lub pięć odpowiednio ze sobą połączonych elementów płytowych zewnętrznych
(ściany zewnętrzne). Mogą być one dodatkowo połączone poziomymi lub pionowymi
elementami wewnętrznymi (ściankami wewnętrznymi, nazywanymi potocznie przegrodami).

Do podzespołów zalicza się także tapicerowane części mebli trwale złączone

z konstrukcją mebla.

Zespoły

Zespoły składają się z podzespołów lub elementów, albo z podzespołów i elementów

połączonych razem, najczęściej przestrzennie, a więc w kilku płaszczyznach. Konstrukcyjnie
mogą stanowić już gotowe wyroby (także cały mebel), ale ze względów funkcjonalnych
muszą być jeszcze zestawione odpowiednio z innymi zespołami, zgodnie z przeznaczeniem,
w określoną całość.

Usunięcie zespołu z konstrukcji wyrobu gotowego, choćby jej nawet nie naruszyło,

znacznie ogranicza funkcjonalność użytkową mebla.

W przypadku mebli giętych zespołem nazywa się zestaw kilku podzespołów

zmontowanych i przygotowanych do montażu końcowego w gotowy wyrób. Zespoły
stanowią także luźno kładzione części tapicerowane.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest różnica między elementami graniakowymi, a płytowymi?
2. Jaka jest różnica między elementami krzywoliniowymi pojedynczymi a złożonymi?
3. Jakim kryteriom powinny odpowiadać elementy płytowe stosowane w konstrukcjach

meblarskich?

4. Jakie badania należy wykonać, aby sprawdzić jakość elementów płytowych stosowanych

w konstrukcjach meblarskich?

5. Wyjaśnij jak wykonujemy elementy płytowe krzywoliniowe.
6. Co nazywamy podzespołem?
7. Co nazywamy zespołem?
8. Co kryje się pod pojęciem skrzynia?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na przykładzie mebli o konstrukcji skrzyniowej znajdującego się w sali szkolnej wskaż

elementy i podzespoły. Wyjaśnij różnicę między elementami a podzespołami. Określ
materiały z jakich wykonany jest rozpatrywany mebel.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać mebel o konstrukcji skrzyniowej,
2) wskazać elementy i podzespoły składające się na konstrukcje,
3) dokonać właściwego nazewnictwa elementów i podzespołów,
4) określić rodzaje zastosowanych materiałów w tej konstrukcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– mebel o konstrukcji skrzyniowej,
– literatura z rozdziału 6,
– notatnik,
– długopis.

Ćwiczenie 2

Na przykładzie szafy, stołu i krzesła określ rodzaje elementów, zmierz wymiary lub

odczytaj z rysunku i określ wielokrotności szerokości i długości do grubości. Wyjaśnij
różnicę między elementami graniakowymi a płytowymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) posiadać rysunki szafy, stołu i krzesła,
2) nazwać poszczególne rodzaje elementów,
3) zmierzyć poszczególne elementy
4) dokonać podziału na elementy płytowe i graniakowe,
5) wyjaśnić różnicę między elementami graniakowymi a płytowymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– rysunki wyrobów,
– przymiar kreskowy,
– długopis,
– notatnik
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Na przykładzie mebla o konstrukcji szkieletowej znajdującego się w sali szkolnej wskaż

elementy konstrukcyjne płytowe i graniakowe. Dokonaj właściwego nazewnictwa. Określ
materiały z jakich wykonany jest ropatrywany mebel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać mebel o konstrukcji szkieletowej,
2) wskazać elementy o konstrukcji płytowej i graniakowej,
3) dokonać właściwego nazewnictwa,
4) określić rodzaje materiałów zastosowanych w tej konstrukcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– mebel o konstrukcji skrzyniowej,
– literatura z rozdziału 6,
– notatnik,
– długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) wyjaśnić różnicę między elementami graniakowymi, a płytowymi?

¨ ¨

2) określić różnicę między elementami krzywoliniowymi pojedynczymi,

a złożonymi?

¨ ¨

3) scharakteryzuj kryteria jakim powinny odpowiadać elementy płytowe

stosowane w konstrukcjach meblarskich?

¨ ¨

4) wykonać badania pozwalające sprawdzić jakość elementów płytowych

stosowanych w konstrukcjach meblarskich?

¨ ¨

5) wykonać elementy płytowe krzywoliniowe?

¨ ¨

6) wyjaśnić co to jest podzespół?

¨ ¨

7) wyjaśnić co nazywamy zespołem?

¨ ¨

8) określić co kryje się pod pojęciem skrzynia?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Funkcjonalność mebli

4.4.1. Materiał nauczania

Funkcje i funkcjonalność mebla

Poprawnie wykonany mebel powinien mieć zharmonizowane trzy podstawowe cechy:

funkcjonalność, estetykę i konstrukcję. Brak pożądanej funkcjonalności spowoduje, że mebel
będzie nieużyteczny; jeżeli nie będzie dbałości o estetykę, mebel nie będzie się nam podobał;
jeżeli zaś nieodpowiednia będzie konstrukcja – mebel okaże się nietrwały.

Funkcjonalność mebli to ich użyteczność i praktyczna przydatność gwarancją

poprawnego spełnienia założonej (przewidzianej) funkcji.
Funkcjonalność zależy od następujących cech mebla:
– przystosowaniu do programu użytkowego, jakiemu mebel ma służyć,
– poprawność podstawowych wymiarów funkcjonalnych, dostosowania kształtu do budowy

fizycznej człowieka lub do wymiarów, kształtu i liczności przechowywanych
przedmiotów,

– dostosowanie gabarytowych wymiarów mebla do wielkości powierzchni oraz wysokości

pomieszczeń,

– dostosowaniu rodzaju materiałów do funkcji elementów wykonanych z tych materiałów

lub nimi wykończonych,

– dobre działanie części ruchomych i łatwość korzystania z mebla,
– łatwość czyszczenia i odnawiania mebla,

Przystosowanie mebla do programu użytkowego

W zależności od spełnianej funkcji rozróżnia się meble przeznaczone do:

– siedzenia,
– leżenia,
– pracy i spożywania posiłków,
– przechowywania przedmiotów.

Meble mogą spełniać jedną lub wiele funkcji np. skrzynio-ława służy do

przechowywania przedmiotu a równocześnie jest przystosowana do siedzenia.

Ustalanie wymiarów funkcjonalnych i kształtu mebla

Projektowanie mebli nie może być oderwane od wnętrz, do jakich są one przeznaczone.

Przeciwnie należy je projektować w ścisłym związku z wnętrzem, warunkami w nim
panującymi oraz ze znajomością wymagań i cech użytkownika. Kształt i wymiary mebli
muszą uwzględniać budowę anatomiczną człowieka. Zależnością tą zajmuje się ergonomia,
czyli nauka o dostosowaniu urządzeń technicznych oraz sprzętów związanych z pracą
i wypoczynkiem do cech fizycznych i psychicznych człowieka. Zależność wymiarów mebli
od budowy człowieka może być bezpośrednia lub pośrednia. Przykładem zależności
bezpośredniej są krzesła, fotele i inne meble do siedzenia, pośredniej zaś – meble do
przechowywania przedmiotów, w których np. odległości między półkami mogą wynikać
z wymiarów najnowszego sprzętu.

Wymiary funkcjonalne mebli ustala się na podstawie pomiarów człowieka w określonych

pozycjach, jakie przyjmuje on przy pracy wypoczynku i wykonywaniu innych czynności.

Specjalną grupą wymiarów funkcjonalnych są wymiary gabarytowe, czyli największe

zewnętrzne wymiary mebli . Powinny być one dostosowane do:
– wymiarów ciała człowieka, tak, aby były dla niego dostępne,
– wymiarów otworów drzwiowych i okiennych, aby mebel można było wnieść do wnętrza,
– wysokości pomieszczeń, która wynosi minimum 2,60 m,
– modułów budowlanych (podstawowy moduł wynosi 50 cm), których powinny być

wielokrotnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania funkcjonalne dotyczące krzeseł i foteli

Meble do siedzenia są najtrudniejszymi meblami w projektowaniu, gdyż postawa

siedząca jest podstawą wymuszoną, a równocześnie ma być spoczynkową. Warunkiem
wygody jest odciążenie części ciała narażonych na ucisk, co osiąga się przez odpowiednie
podparcie ciała. Nieprawidłowa postawa powoduje rozciąganie kręgów kręgosłupa, osłabia
ich połączenia lub powoduje zniekształcenie postawy np. wypukłe plecy.

Tabela 1. Podstawowe wymiary funkcjonalne krzeseł ( bez poręczy – a, b i z poręczami
– c, d) do pracy lub spożywania posiłków (wg PN –91/F-06027/03) [4,s. 245]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania funkcjonalne dotyczące leżysk

Przy określaniu wymiarów łóżka należy uwzględnić wzrost człowieka i określoną

przestrzeń ruchową wynikającą z możliwości spania z podkurczonymi nogami, wchodzenia
oraz schodzenia oraz słania łóżka. Te wymagania powinny wpływać na ustalenie długości,
szerokości i wysokości lóżka.

Tabela 2. Podstawowe wymiary funkcjonalne mebli do wypoczynku w pozycji siedzącej (wg PN-91/F-

06027/03)[4,s.246]

Leżyska powinny być płaskie i równe. Powinny podpierać całe ciało, a zwłaszcza jego

miejsca wklęsłe. Przy różnych wypukłościach ciała (barki, miednica, biodra) leżysko powinno
uginać się lokalnie na małych promieniach.

Oprócz wymienionych cech leżysko powinno spełniać jeszcze inne wymagania:

– utrzymywać ciepło,
– pochłaniać pot lub parę wodną wydzielaną przez ciepło,
– nie pochłaniać kurzu i umożliwiać skuteczne czyszczenie.

Wymagania funkcjonalne dotyczące mebli do pracy i spożywania posiłków

Pracując przy biurku lub jedząc przy stole – siedzimy, dlatego wymiary tych mebli,

a zwłaszcza ich wysokości, muszą być związane z wymiarami człowieka i uwzględniać
wymiary mebli do siedzenia.

Wysokość stołów i biurek powinna być taka, aby osoba siedząca mogła swobodnie

zmieścić nogi pod konstrukcją płyty stołu, a odległość oczu od płyty nie była większa niż
400 mm. Długość krawędzi płyty stołu dla jednej osoby wynosi minimum 600 mm, głębokość
zaś – 400 mm. Kształt stołu wpływa na wykorzystanie powierzchni. Można też konstruować
stoły o zmiennej powierzchni roboczej – tzw. rozkładane.

Płyty biurek są najczęściej prostokątne. Długość płyty jest zwykle podyktowana

zasięgiem rąk i wynosi 1200÷1500 mm, szerokość zaś 600-750 mm. Konstrukcja biurek może
także umożliwiać powiększenie płyty, regulację jej wysokości i kąta nachylenia.

Bardziej skomplikowane jest ustalenie wysokości płaszczyzn pracy w kuchni, gdzie są

wykonywane różnorodne czynności. Na rysunku 4 przedstawiono sposób wyznaczania
najwygodniejszego poziomu do wykonywania wszystkich czynności w pozycji stojącej.

Powierzchnie robocze płyt mebli służących do pracy, zwłaszcza mebli kuchennych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinny być łatwe do czyszczenia, nie plamiące się, odporne na uderzenia, porysowania
i wysoką temperaturę, nie dające refleksów świetlnych, nie wydzielające zapachów.
Jednocześnie powinny być estetyczne.

W przypadku zestawiania szafek kuchennych stojących i wiszących, ważne są odległości

powierzchni roboczych od spodu szafek wiszących.

Wymagania funkcjonalne dotyczące mebli do przechowywania przedmiotów

Do przechowywania przedmiotów służą szafy, komody, barki, regały itp.

O funkcjonalności tych mebli decyduje właściwe opracowanie podziału ich wnętrza, które
powinno być dostosowane do wymiarów i ciężaru przechowywanych przedmiotów oraz
przeznaczenia i sposobu ich użytkowania. W meblach do przechowywania przedmiotów
wyróżnia się strefy wysokościowe o zróżnicowanym stopniu wygody, z jaką można do nich
zajrzeć i sięgnąć:
– strefa bardzo niska: od poziomu podłogi do 40 cm powyżej niej, widoczność

i dosięgalność jest tu trudna, ale można ją poprawić przez stosowanie szuflad – np.
prowadzonych na rolkach,

– strefa niska: od 40 do 75 cm nad poziomem podłogi, widoczność jest jeszcze ograniczona,

a dosięganie wymaga pochylenia się, znacznym udogodnieniem jest zastosowanie półek
w formie wysuwanych szuflad o osłoniętych bokach i ściance tylnej, dostęp do szuflad na
tej wysokości jest wygodny,

– strefa średnia: od 75 do 170 cm nad poziomem podłogi, widoczność dobra i dosięgalność

bardzo dobra,

– strefa wysoka: od 190 do 250 cm nad poziomem podłogi, widoczność do pewnego stopnia

ograniczona, dosięgalność niemożliwa bez użycia schodków.

Ergonomia w meblach do siedzenia

Na podstawie badań ortopedycznych i fizjologicznych ustalono następujące wymagania

stawiane przy projektowaniu mebli do siedzenia:
– siedzisko powinno mieć kształt umożliwiający częstą zmianę pozycji siedzącej. Ciężar

ciała ludzkiego jest przenoszony na siedzisko krzesła poprzez guzy kulszowe, dlatego też,
aby wygodnie usiąść, wystarczy głębokość siedziska 200÷260 mm. Nieuniknione jednak
zmiany pozycji osoby siedzącej zmuszają do zwiększenia głębokości siedziska.
Maksymalny wymiar głębokości siedziska limitują użytkownicy niższego wzrostu tj.
osobnicy o krótkich nogach. Zbyt głębokie siedzisko byłoby dla nich niewygodne.

Rys. 4. Powierzchnia robocza w kuchni powinna być usytuowana na wysokości 85 cm nad podłogą.
Wymiar ten ustalono doświadczalnie dla osób o średnim wzroście, wykonujących różne czynności
kuchenne: a) oczyszczanie produktów, b) krojenie, c) gotowanie, d) e) stawianie zimnych i gorących
naczyń, f) zmywanie [4, s.249]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyjmuje się często, że głębokość siedziska powinna mieścić się w granicach od 2/3 do
3/4 długości uda,

– odległość siedziska od podłogi nie może być większa od odległości podkolanowej nóg

osoby na nim siedzącej (stopy spoczywają spokojnie na podłodze). Zbyt wysoko osadzone
siedzisko uciska mięśnie ud, co z kolei ogranicza krążenie krwi w nogach, dlatego
właściwe jest projektowanie krzeseł i foteli z nieco niżej umieszczonymi siedziskami.
Siedziska położone za wysoko zmuszają siedzącą osobę niskiego wzrostu do
przyjmowania podczas siedzenia pozycji niewygodnej – ze zwisającymi nogami,

– kąt nachylenia oparcia – jest go trudno ustalić na podstawie wymiarów budowy

anatomicznej człowieka ze względu na pewne rozbieżności jakie istnieją pomiędzy
pozycją osoby siedzącej podczas pracy oraz pozycją zapewniającą należytą wygodę.
Ważne jest, aby ciało ludzkie było równomiernie podtrzymywane oparciem (zapleckiem)
krzesła, a kręgosłup zachowywał prawidłowy, naturalny kształt. Odchylenie oparcia
w meblach do siedzenia projektuje się tak, aby zapewniało ono wygodę i nie kolidowało
z założeniami funkcjonalnymi mebla. Szerokość oparcia wynika z szerokości ramion
człowieka. Oparcie zwęża się ku dołowi – do szerokości siedziska,

– właściwa pozycja ciała i uzyskiwanie możliwie największej wygody podczas siedzenia

jest wtedy gdy punkt podparcia miednicy nie leży na linii działania siły ciężkości tułowia
przyłożonej w punkcie przenikania kręgosłupa i miednicy. W tym stanie rzeczy powstały
moment siły dąży do obrócenia miednicy człowieka siedzącego i przesunięcia jej ku
przodowi. Moment ten może być zrównoważony przez podparcie osoby siedzącej
odpowiednio ukształtowanym siedziskiem i oparciem pleców. Niewłaściwe podparcie
układu kostnego siedzącego na krześle człowieka może prowadzić do zmian w układzie
kostnym.

Rys. 5. a). Schemat sił działających na układ kostny człowieka, b) Przykłady niewłaściwego
i właściwego podparcia układu kostnego siedzącego człowieka – widok z przodu [1,s. 195]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym powinien charakteryzować się poprawnie zaprojektowany mebel?
2. Od jakich cech zależy funkcjonalność mebla?
3. Jakie czynniki mają wpływ na ustalenie wymiarów funkcjonalnych i kształtu mebla?
4. Jakie znasz wymagania funkcjonalne dotyczące krzeseł i foteli?
5. Wymień wymagania funkcjonalne dotyczące leżysk.
6. Wymień wymagania funkcjonalne dotyczące mebli do pracy i spożywania posiłków.
7. Wymień wymagania funkcjonalne dotyczące mebli do przechowywania przedmiotów.
8. Jakie są główne założenia ergonomiczne w meblach do siedzenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj krzesło z poręczami i nanieś wymiary funkcjonalne. Określ konstrukcję lub

styl.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z podstawowymi wymiarami funkcjonalnymi krzesła,
2) zapoznać się z ergonomicznymi zasadami konstruowania krzesła i wprowadzić do

projektu,

3) przygotować narzędzia rysunkowe,
4) wykonać szkic i nanieść wymiary funkcjonalne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– ołówek,
– kartka formatu A-4,
– długopis,
– przybory do rysowania,
– notatnik.

Ćwiczenie 2

Naszkicować stół oraz nanieść wymiary funkcjonalne. Określić konstrukcję lub styl.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z podstawowymi wymiarami funkcjonalnymi stołów,
2) przygotować narzędzia rysunkowe,
3) narysować szkic stołu i nanieść wymiary funkcjonalne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– kartka papieru formatu A-4,
– przybory do rysowania,
– długopis,
– notatnik.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) poprawnie zaprojektować wybrany mebel?

¨ ¨

2) scharakteryzować cechy funkcjonalne wybranego mebla?

¨ ¨

3) scharakteryzować czynniki mające wpływ na ustalenie wymiarów

funkcjonalnych i kształtu mebla?

¨ ¨

4) zastosować w projektowaniu wymagania funkcjonalne dotyczące

krzeseł i foteli?

¨ ¨

5) przedstawić wymagania funkcjonalne dla leżysk?

¨ ¨

6) Wyjaśnić wymagania dotyczące mebli do pracy i spożywania posiłków?

7) Scharakteryzować wymagania dotyczące mebli do przechowywania

przedmiotów?

¨ ¨

8) Przedstawić główne założenia ergonomii zastosowane w meblach?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Projektowanie mebli a środowisko mieszkalne

4.5.1. Materiał nauczania

Mebel jako element mieszkania

Współczesne urządzenie mieszkania powinno cechować przede wszystkim celowość,

racjonalność i estetyka. Poza tym ma ono nie tylko odpowiadać warunkom aktualnej
rzeczywistości i być jej wyrazem, ale również ma w możliwie największym stopniu ją
wyprzedzać. W każdym wypadku meble koordynuje się wymiarowo z wnętrzem
mieszkalnym i innymi elementami jego wyposażenia. Naczelną zasadą racjonalnego
zagospodarowania mieszkania jest dążenie do zaspakajania istotnych potrzeb jego
użytkowników. Ramy tego zagospodarowania wyznacza wielkość i ilość pomieszczeń
będących do dyspozycji użytkowników. Ważne też jest zwrócenie uwagi na to, aby meble nie
utrudniały sprzątania. Należy więc unikać stosowania na powierzchniach mebli wszelkich
zbędnych zagłębień i występów (zbieraczy kurzu), za szerokich półek na książki, zbyt niskich
podstaw mebli. Na przykład nóżkowe podstawy mebli (stelaże) powinny być tak
konstruowane, aby umożliwiały sprzątanie podłogi odkurzaczem, zaś cokołowe powinny być
cofnięte w stosunku do lica wieńca dolnego ustawionego na nich mebla tak, aby umożliwiały
zagłębienie się stopy użytkownika i były zabezpieczone przed obijaniem i brudzeniem.
Ogólnie można powiedzieć, że współczesne mieszkanie powinno być urządzone przede
wszystkim dla wygody jego użytkowników, zaś dopiero w drugiej kolejności – dla przyjęć
lub spotkań towarzyskich większej liczby osób. Ustawienie i wzajemna współzależność mebli
muszą być podporządkowane potrzebom stałych użytkowników mieszkania. Prawidłowo
urządzone współczesne mieszkanie charakteryzuje się głównie tym, że są w nim wydzielone
miejsca do spania i wypoczynku, do pracy, rozrywek i innych czynności umożliwiających
człowiekowi życie w domu w zdrowych warunkach, bez skrępowania i niewygód. W celu
poprawnego spełnienia każdej funkcji z osobna i także kilku w odpowiednim ich ze sobą
powiązaniu, funkcje mają wydzielone we wnętrzu odpowiednie miejsca. Miejsca te trzeba
odpowiednio usytuować, zarówno w stosunku do ścian i istniejących w nich otworów (okna,
drzwi), jak też w stosunku do miejsc zajmowanych na inne cele (funkcje) i ustalić ich
wymiary w rzucie poziomym i pionowym. W komponowaniu wnętrza mieszkalnego trzeba
tak przewidzieć rozmieszczenie mebli, aby zapewniały one dobrą organizację poszczególnych
stanowisk pracy i umożliwiały właściwe rozstawienie klasycznych (dotychczas używanych)
i nowoczesnych (możliwych do zastosowania w przyszłości) różnych urządzeń technicznych
ułatwiających pracę. Dotyczy to w szczególności kuchni, która powinna się charakteryzować
cechami zbliżonymi do laboratorium o określonym przebiegu procesu technologicznego
przygotowania posiłków i sprzątania – zapewniającym odpowiednie warunki z punktu
widzenia organizacji, fizjologii i higieny pracy. Racjonalne urządzenie kuchni od dawna było
i jest również obecnie przedmiotem badań. W oparciu o uzyskiwane wyniki projektuje się
nowe wyposażenie i urządzenia kuchenne.
W kuchni wydziela się zazwyczaj:
– część roboczą, w której wykonuje się czynności zasadnicze związane z jej

przeznaczeniem,

– część jadalną, w której rodzina spożywa pełne lub częściowe posiłki; czasem część ta

służy również do wypoczynku.

Podstawą każdego układu kuchni są cztery główne zasady:
– zachowanie ścisłego powiązania pomiędzy takimi elementami jak zlewozmywak, trzon

kuchenny, powierzchnia do pracy oraz miejsce do przechowywania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– swoboda poruszania się między tymi elementami po jak najkrótszej drodze; między

zlewozmywakiem, a trzonem kuchennym powinna być płyta do podgrzewania potraw,

– zachowanie nieprzerwanego ciągu łączącego funkcjonalnie te trzy podstawowe

urządzenia; ciąg ten działa jak taśma produkcyjna, z tym, że gospodyni przesuwa się z jej
biegiem; połączenie tych urządzeń w obudowę ciągłą za pomocą segmentów kuchennych
umożliwia optymalne wykorzystanie przestrzeni przeznaczonej na cele kuchenne,

– umieszczenie najczęściej używanych przedmiotów kuchennych w miejscu ich

wykorzystania oraz także zaprogramowanie miejsca na naczynia i sprzęt, aby na sięganie
po nie wydatkować jak najmniej energii, ważne jest także zapewnienie takiego sposobu
otwierania drzwiczek i szuflad w meblach i lodówce, aby nie zagradzały dostępu do tej
części, w której się pracuje.

Kuchnię urządza się zazwyczaj meblami tzw. segmentowymi składającymi się z kilku lub

kilkunastu zespołów w różny sposób zestawionych. Możliwe jest stopniowe urządzanie
kuchni, każdy zespół (segment) stanowi bowiem pewną określoną całość. Kącik jadalny może
być organizowany w kuchni, gdy jest ona odpowiednio duża, lub – gdy kuchnia jest mała –
może przylegać do kuchni, jako fragment sąsiadującego z nią pokoju. W meblach kuchennych
istotne jest ich wyposażenie w różne urządzenia pomocnicze (akcesoria) ułatwiające pracę.
Zalicza się do nich przede wszystkim koszyczki do owoców, pojemniki na butelki, półki
siatkowe, itp.

Pomieszczenie przedpokojowe spełnia głównie zadanie rozdzielni komunikacyjnej dla

ludzi przybywających z zewnątrz, jak też dla stałych użytkowników mieszkania. Poza tym
coraz częściej umieszcza się w przedpokoju meble skrzyniowe do przechowywania różnych
przedmiotów, składowanych dawniej w części mieszkalnej lub kuchennej, zwłaszcza
przedmiotów wspólnego użytkowania (przybory do utrzymywania czystości w mieszkaniu,
szczotki do czyszczenia ubrań, obuwia, itp.). Ważnym elementami przedpokoju są: wieszaki
do wieszania ubrań, stojak na parasol oraz lustro, itp.

Zasady konstruowania mebli

Poprawność konstrukcji mebla powinien charakteryzować zbiór właściwie skojarzonych

cech, takich jak wytrzymałość, sztywność, stateczność i niezawodność działania w ustalonym
dla mebla czasie użytkowania. Istotną rolę w konstrukcjach mebli odgrywa ich trwałość
użytkowa. Zwiększa się ona wraz ze zwiększeniem wytrzymałości i zmniejszeniem
odkształceń. Ustala się je doświadczalnie lub szacunkowo biorąc pod uwagę określone
warunki. Przeciwko nadmiernej „solidności” i trwałości mebli przemawiają okresowo
występujące – ostatnio coraz szybciej – zmiany mody, na rynku meblarskim. Przyjmuje się,

że okres trwałości użytkowej mebli szkieletowych wynosi 10-15 lat, a mebli skrzyniowych
15-20 lat. Teoretycznie wszystkie części składowe mebla powinny charakteryzować się
jednakową trwałością użytkową. W praktyce meblarskiej obserwuje się często zarówno
niedostateczną, jak i zbyt dużą wytrzymałość, czy podatność mebli na odkształcenia.
Nadwyżka wytrzymałości powoduje nadmierną materiało- i pracochłonność, natomiast
w przypadku niedoboru wytrzymałości okres trwałości konstrukcji mebla skraca się poniżej
wymaganego minimum. Przy konstruowaniu mebli przyjmuje się następującą zasadę
trwałości wszystkich części konstrukcji wykonanych z właściwych materiałów i przy
zastosowaniu optymalnych metod wytwarzania oraz trwałości łączących je złączy powinny
być teoretycznie jednakowe. Nie wyklucza to w pewnych uzasadnionych przypadkach
stosowania takich części konstrukcji, które będą co pewien czas wymieniane. Ta właśnie
zasada stanowi podstawę do podjęcia decyzji o wyborze części konstrukcji. Dążeniem
konstruktora jest więc osiągnięcie jednakowej trwałości przynajmniej najważniejszych części
mebla. Poza tym poprawna konstrukcja powinna być dostosowana do zwiększających się
możliwości obrobczych i montażowych, jak też do aktualnych możliwości użycia do jej
wykonania optymalnie przydatnych materiałów. Spełnienie tych warunków decyduje
o zapewnieniu najbardziej ekonomicznego procesu wytwarzania mebla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo użytkowania mebli

Badania wytrzymałości mebli polegają na poddaniu całego układu konstrukcyjnego

i części konstrukcyjno-użytkowej mebla obciążeniom urządzenia probierczego i sprawdzeniu
wpływu tych obciążeń na trwałość konstrukcji oraz na funkcjonalność i formę plastyczną
mebla. W metodzie badań przyjęto założenie, że charakter sił wywieranych przez urządzenie
probiercze powinien odpowiadać co do wartości, kierunku, miejsca położenia i liczbie cykli
działania naturalnym obciążeniom użytkowym, którym podlega dany rodzaj mebla.
W założonym okresie użytkowania zgodnie z przeznaczeniem miernikami wytrzymałości
mebla są skutki działania obciążeń, obserwowane w czasie badania i po jego zakończeniu
w postaci rozluźnień połączeń konstrukcyjnych, pęknięć, złamań, odkształceń lub innych
uszkodzeń – zależnie od rodzaju badanego mebla. Ze względu na różnicę w konstrukcji
i w warunkach użytkowania (charakterze obciążeń użytkowych) poszczególnym rodzajom
mebli stawia się odmienne wymagania w zakresie wytrzymałości i sprawdza się te
wymagania w nieco inny sposób, właściwy dla danego rodzaju mebla.
Stąd rozróżnia się badania:
– wytrzymałości oraz sztywności mebli skrzyniowych,
– wytrzymałości, odkształcalności oraz stateczności stołów,
– wytrzymałości oraz odkształcenia tapczanów, kanap i leżanek,
– wytrzymałości i sztywności łóżek,
– wytrzymałości oraz odkształcalności foteli,
– wytrzymałości oraz odkształcalności krzeseł.

Na podstawie przeprowadzonych badań wytrzymałościowych mebli określane są:

Wymagania krytyczne – wymagania charakteryzujące grupę właściwości mebli,

niespełnienie których może spowodować:
– zagrożenie życia lub zdrowia użytkownika,
– niewypełnienie zasadniczego przeznaczenia użytkowego, któremu mebel ma służyć.

Wymagania istotne – wymagania charakteryzujące grupę właściwości mebli,

niespełnienie których może spowodować:
– obniżenie zdatności mebla do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem,
– wyraźne obniżenie estetyki mebla.
Bezpieczeństwo użytkowania – wytrzymałość mebli – powinno odpowiadać:
– BN-82/7140-12/00÷06 Wytrzymałość zawieszenia drzwi,
– BN-83/7140-12/10÷14 Łożyska - wytrzymałość i sztywność
– BN-83/7140-12/20÷22 Zespoły tapicerowane – wytrzymałość odkształcalność,
– BN-84/7140-12/30 Meble dziecięce – wytrzymałość sztywność stateczność.
– instrukcji badania wytrzymałości, odkształcalności i stateczności mebli nie objętych

znormalizowanymi metodami.

Dokonywanie w trakcie produkcji zmiany materiałów lub przekroju podstawowych

elementów konstrukcyjnych, zmiany złącz lub inne zmiany konstrukcji, mogące wpłynąć na
obniżenie wytrzymałości mebli, powinny być udokumentowane świadectwami badań
wytrzymałościowych.

Bezpieczeństwo połączeń oraz elementów i podzespołów w konstrukcjach nośnych
Wymagania krytyczne

W złączach oraz elementach i podzespołach konstrukcyjnych nośnych wykonanych

z drewna litego, takich jak np.: stelaże, łączyny, nogi, ramy lub ramiaki nie wsparte na
oskrzyni lub innym elemencie wzmacniającym, obręcze, pałąki, półobręcze i inne,
niedopuszczalne są następujące wady drewna według PN-79/D-01012, obniżające
wytrzymałość:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– sęki zdrowe zrośnięte przechodzące pojedyncze i skrzydlate, których największy wymiar

jest większy niż 1/3 szerokości powierzchni, na której występuje,

– sęki nadpsute, zepsute, częściowo zrośnięte, niezrośnięte, otwory niezaprawione

i zaprawione, których największy wymiar jest większy niż 1/3 szerokości powierzchni na
której występuje,

– pęknięcia

głębokie,

nieprzechodzące

pęknięcia

przechodzące

zaprawione

i niezaprawione,

– skręt włókien większy niż 30 mm na 1 m długości,
– zgnilizna, zakorki, rdzeń.
Wymagania istotne

Na powierzchni złącz nierozłącznych tworzących w konstrukcji węzły nośne,

niedopuszczalne są szczeliny; dopuszcza się połączenia widoczne w postaci linii styku
elementów łączonych lub linii spornych klejowej.

Stopień zaokrąglenia krawędzi i narożników z którymi styka się użytkownik
Wymagania krytyczne
– promień łuku zaokrąglenia w meblach dziecięcych nie powinien być mniejszy niż 2 mm.
Wymagania istotne
– w pozostałych meblach krawędzie elementów, z którymi styka się użytkownik powinny

być załamane.

Zabezpieczenie części ruchomych mebla
Wymagania krytyczne
– niedopuszczalne jest stosowanie zamków magnetycznych do drzwi o poziomej osi obrotu,

pozostającym po zamknięciu w płaszczyźnie pionowej (np. klapy barków, sekretarzyków)
z wyjątkiem odchylanych w górę oraz umieszczonych segmentach dolnych (nad podłogą),

– w meblach dla dzieci okucia zabezpieczające części ruchome mebli przed

nieoczekiwanym opadaniem, wypadaniem, otwarciem, itp., powinny być sprawne.

Wymagania istotne
– w pozostałych meblach okucia zabezpieczające części ruchome mebli przed wypadaniem,

nieoczekiwanym opadaniem, otwarciem, itp., powinny być sprawne.

Higieniczność
Wymagania krytyczne
– stosowanie w meblach materiałów pochodzenia chemicznego tj. materiały lakiernicze,

kleje, tworzywa sztuczne – w tym okleiny, materiały gąbczaste i inne nie powinny być
szkodliwe dla użytkownika w postaci i ilościach w jakich występują w meblach,

– nowe materiały chemiczne mogą być zastosowane do produkcji mebli tylko na podstawie

pozytywnego atestu Państwowego Zakładu Higieny lub innej instytucji upoważnionej do
atestowania wyrobów w omawianym zakresie.

Wybrane zagadnienia z dziedziny wzornictwa – kierunki w meblarstwie współczesnym

Każda epoka czy styl z biegiem czasu stopniowo wykształca się, dojrzewa, a następnie

ustępuje dając jednocześnie podstawę i warunki do stopniowego wykształcania się nowego stylu.

Podobnie jest w meblarstwie współczesnym. Główną cechą nowoczesnych konstrukcji

jest odstępowanie od kształtowania części mebli z drewna litego i przechodzenie do
kształtowania ich z drewna warstwowego. Dotyczy to elementów graniakowych – tworzących
stelaż, jak i płytowych – tworzących siedzisko, oparcie, przy produkcji mebli szkieletowych.
Znaczenie konstrukcji krzeseł tzw. giętoklejonych jest dość istotne, one bowiem stanowią
wstęp do prac nad przemysłowymi konstrukcjami krzeseł z tworzyw sztucznych, które
najprawdopodobniej zapoczątkowują przemysłowe konstrukcje mebli dnia jutrzejszego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dalszy etap rozwoju to zapewne pełna integracja wnętrza i jego wyposażenia,

szczególnie w zakresie funkcji i estetyki. Tak więc tradycyjne wnętrze o równych
płaszczyznach wypełnione tradycyjnymi meblami, w większości luźno związanymi ze
ścianami będzie zastąpione przez takie „meblo-wnętrze”, którego nieregularne kształty i inne
cechy będą wynikały z potrzeb przyszłego użytkownika.

Można przypuszczać, że w okresie przejściowym od mebli nam współczesnych do

„meblo-wnętrzy” przyszłości meble skrzyniowe (głównie do przechowywania przedmiotów)
będą stopniowo wypierane z powierzchni podłogi w ściany mieszkania lub też będą tworzyły
samodzielne ścianki działowe, tracąc przez to dotychczasowy charakter typowych mebli,
stając się integralną częścią wnętrza. Meble szkieletowe (głównie do siedzenia i pracy)
najdłużej zachowają swoją dotychczasową „pozycję” w mieszkaniu pozostaną nadal
typowymi meblami, a będą ulegać zmianom wynikającym przede wszystkim ze
zmieniających się warunków użytkowych.

Powinno stać się zasadą, że wszystko to, co zamyka przestrzeń wnętrza (podłoga,

sciana,,sufit) uczestniczy w jego urządzaniu tak, aby człowiekowi jak najlepiej się mieszkało,
aby wnętrze mieszkalne mogło stać się jego mikroświatem.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wymień czynniki, które decydują o właściwie urządzonym mieszkaniu współczesnym.
2. Jak należy konstruować podstawy mebli skrzyniowych ze względu na wygodę

użytkownika?

3. Omów zasady projektowania kuchni z punktu widzenia organizacji i higieny pracy

w kuchni.

4. Jakie warunki należy spełnić w pomieszczeniu przedpokojowym?
5. Wymień badania jakim należy poddać meble ze względu na wytrzymałość

i bezpieczeństwo użytkowania.

6. Podaj definicję wymagań krytycznych i istotnych podczas użytkowania mebli.
7. Omów nowoczesne kierunki w meblarstwie współczesnym i jego wpływ na wzornictwo

nowoczesnych mebli.

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj wyposażenie kuchni w meble kuchenne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaproponować i wykonać szkic pomieszczenia kuchennego (zgodnego z modułami

stosowanymi w budownictwie),

2) ustalić miejsce i nanieść na szkic miejsca gdzie będą znajdowały się urządzenia

techniczne,

3) zaprojektować meble kuchenne do tego pomieszczenia (z uwzględnieniem wymiarów

funkcjonalnych),

4) narysować meble w skali 1:10,
5) rozmieścić zaprojektowane meble, tak aby zapewniały właściwą organizację pracy

w kuchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

blok rysunkowy,

–

przybory do rysowania

–

notatnik,

–

długopis.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) scharakteryzować czynniki, które decydują o prawidłowym urządzeniu

mieszkania współczesnego?

2) określić zasady konstrukcji podstaw mebli ze względu na wygodę

użytkowania?

3) przedstawić podstawowe zasady projektowania kuchni z punktu widzenia

organizacji i higieny pracy?

4) scharakteryzować jakie warunki spełnia nowoczesny przedpokój?

5) określić podstawowe badania wytrzymałościowe jakie trzeba wykonać

przed wprowadzeniem mebla do produkcji?

6) scharakteryzować wymagania krytyczne i istotne na przykładzie

dowolnego mebla?

7) scharakteryzować nowoczesne kierunki w projektowaniu mebli?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Konstrukcje mebli skrzyniowych

4.6.1. Materiał nauczania

Rodzaje i typy konstrukcji mebli skrzyniowych

Do łączenia ze sobą płytowych części mebli są stosowane połączenia równoległe

i kątowe o złączach prostopadłych i uciosowych przeważnie łącznikowe. Mogą być to złącza
nierozłączne, częściej jednak są to złącza rozłączne.

Stały wzrost udziału nowoczesnych konstrukcji meblarskich w ogólnej produkcji tych

wyrobów jest uwarunkowany m.in. odpowiednim zwiększeniem udziału nowoczesnych okuć
(oraz łączników) w ich ogólnej produkcji. Dotyczy to zwłaszcza okuć, które warunkują
rozkładalność konstrukcji meblarskich, a w związku z tym współdecydują o nowoczesności
tych

konstrukcji.

Jak

wiadomo

rozkładalność

konstrukcji

wiąże

się

zarówno

z funkcjonalnością mebla i technologicznością jego konstrukcji, jak i z jego opakowaniem
i przewozem z miejsca wytwarzania do miejsca użytkowania. Dlatego też współcześni
meblarze dążą do zastąpienia złączy nierozłącznych, złączami rozłącznymi. Wszystko to
może się odbywać jedynie w granicach technologicznie i ekonomicznie uzasadnionych.

W zależności od układu płyt tworzących korpusy mebli skrzyniowych dzieli się je na

stojakowe, typowo skrzyniowe i wieńcowe.

W meblach o konstrukcji deskowej elementy płytowe są wykonywane z desek

połączonych ze sobą na szerokość.

W meblach o konstrukcji ramowo-płycinowej elementy płytowe konstruowane są w ten

sposób, że w ramy wmontowane są płyciny (płyty o różnorodnej konstrukcji).

Meble o konstrukcji płytowej wykonuje się z różnych płaskich lub profilowanych płyt

oklejanych okleiną naturalną lub folią.

Rys. 6. Podstawowe konstrukcje szaf: a-c)stojakowa, d-f) typowo skrzyniowa,
g-i) wieńcowa, a, d, g) deskowa, b, e h) ramowo-płycinowa, c,f,i) płytowa.[4, s.70]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawy

Podstawy mebli skrzyniowych służą do utrzymywania korpusu mebla nad podłogą lub na

podłodze w położeniu użytkowym. Podstawy mebli są konstruowane jako samodzielne
podzespoły, które następnie łączy się z dolnym wieńcem korpusu mebla, najczęściej na łatki
lub wkręty. Podstawy mebli można podzielić na: cokoły, stelaże, nogi.

Drzwi

Dostęp do wnętrza mebla skrzyniowego jest możliwy przez otwartą niezabudowaną

ścianę albo przez ruchome, otwierane drzwi, które po zamknięciu tworzą ścianę mebla. Drzwi
są najczęściej umieszczone z przodu mebla, a w niektórych przypadkach mogą być też
umieszczone w bocznych, a nawet górnych miejscach konstrukcji tworzącej skrzynię.

Drzwi obracane wokół osi pionowej. Na rysunku 7 przedstawiono przykłady łączenia

skrzydeł drzwiowych z korpusami mebli skrzyniowych. W zależności od sposobu
wzmocnienia doklejkami przyzawiasowej części skrzydła otrzymujemy połączenie bardziej
lub mniej odporne na działanie obciążeń użytkowych.

Rys. 7. Przykłady łączenia skrzydeł drzwiowych z korpusami mebli skrzyniowych
za pomocą: a-l) zawiasów taśmowych, m-o) czopikowych, p) puszkowych,
r) kołkowych. [4, s. 83]

Wewnętrzne części mebli skrzyniowych

Szuflady są to części mebli w formie wysuwanych skrzynek. Najczęściej spotykamy je

w komodach, kredensach, biurkach, szafkach kuchennych, dawniej w stołach. Służą do
przechowywania różnych drobnych przedmiotów, także bielizny, obrusów i innych. Kiedyś
wykonywano je głównie z deseczek oraz sklejki. Obecnie ściany szuflad są często
wykonywane z płyt wiórowych, a dno z twardej płyty pilśniowej; coraz częściej także cała
szuflada jest wytwarzana z tworzywa sztucznego. Zwykle w takich przypadkach czoło
szuflady to deseczka z litego drewna, płyta drewnopodobna lub płyta wiórowa laminowana.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dno stanowi cienka sklejka lub twarda płyta pilśniowa. W ścianę przednią i ściany

boczne dno jest wpuszczane we wpust, do ściany tylnej mocuje się je wkrętami.

Łączenie ścian szuflad może być różne. Najczęściej są to połączenia wczepowe, skośne

półkryte lub proste, które zapewniają dużą sztywność. Często spotykane są połączenia
kołkowe lub wręgowe. Sposoby łączenia ścian szuflad przedstawiono na rysunku.

Szuflada powinna dać się łatwo i cicho wysuwać. Wysuwanie szuflady umożliwiają

prowadnice. Budowa prowadnic jest uzależniona od konstrukcji i materiału szuflady oraz od
przewidywanej masy przedmiotów. W jednostce modułowej 311[32]26.02 są dokładnie
opisane połączenia.

Okucia i akcesoria meblowe

W skład konstrukcji meblarskich wchodzą także okucia i akcesoria meblowe.

Konstrukcja, funkcjonalność, estetyka i standard mebla w znacznej mierze zależą od tego,
w jakie okucia i akcesoria go wyposażymy. Z tej przyczyny okucia i akcesoria muszą spełniać
wiele zróżnicowanych wymagań – bezpiecznie przenosić duże obciążenia, być niezawodne
i trwałe oraz estetyczne. Powinny także zdobić meble.

Okucia. Istnieje bardzo szeroki asortyment okuć meblowych. Najogólniej można je

podzielić na:
– okucia meblowe o przeznaczeniu ogólnym, które można stosować do różnych rodzajów

i typów mebli,

– okucia meblowe o przeznaczeniu specjalnym, które można stosować do określonego

rodzaju i typu mebli (np. rozkładanych lub okrętowych).

Są jeszcze inne podziały okuć, np. ze względu na spełniane funkcje rozróżnia się okucia

do łączenia części konstrukcyjnych, okucia do otwierania i zamykania, albo inaczej – złącza,
zamki, zawiasy, uchwyty i inne.

Okucia można podzielić na:

1) Okucia łączące:

– nieruchome części mebli – płytki płaskie i kątowe, gwoździe, wkręty, śruby, złącza

mimośrodowe, zaczepowe itp.,

– ruchome części mebli – obrotowe (zawiasy taśmowe, odcinkowe, czopikowe,

przegubowe, zapadkowe itp.), posuwowe (szyny, suwnice, wałki prowadzące itp.),
przemieszczane

(podpórki

przenośne,

podpórki

przegubowe

nieprzenośne,

podnośniki sprężynowe itp.).

2) Okucia zamykające:

–

do zamykania bez kluczy – zatrzaski (kulkowe, rolkowe, zaciskowe, zaczepowe,
magnetyczne), zasuwki (nakładane, wpuszczane itp.),

–

do zamykania kluczem – zamki zasuwkowe, wpuszczane, nakładane, ryglowe,
pazurowe, rozsuwnikowe (baskwilowe) itp.

3) Okucia uchwytowe – uchwyty, gałki, wsporniki, wieszaki itp.
4) Okucia zabezpieczające (chroniące) – tulejki, wpustki, blaszki zaczepowe, ochraniacze

przeciwpyłowe, ochraniacze wąskich powierzchni elementów itp.

5) Okucia specjalne – nie mieszczące się w poprzednich grupach, ze szczególnym

uwzględnieniem takich okuć, które służą całemu meblowi, jak: ślizgacze, rolki, stopki,
kółka, rozpórki itp.

Metalowe okucia meblowe, w zależności od kategorii mebli, mogą być mosiądzowe,

niklowane lub chromowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest główny podział mebli skrzyniowych?
2. Omów konstrukcję podstaw stosowanych przy meblach skrzyniowych.
3. Omów konstrukcję drzwi obracanych wokół osi pionowej.
4. Jakie stosuje się połączenie podczas produkcji szuflad?
5. Omów połączenia ścian tylnych z korpusami.
6. Omów łączenie skrzydeł drzwiowych z korpusami.
7. Podaj przykład usytuowania drzwi w stosunku do spodu i wierzchu oraz w stosunku do

ścian bocznych.

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz mebel skrzyniowy znajdujący się w szkole. Zakwalifikuj go do określonego

typu konstrukcji. Nazwij i narysuj podzespoły i połączenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać wyboru dowolnego mebla skrzyniowego,
2) zakwalifikować go do określonego typu konstrukcji,
3) wyodrębnić poszczególne podzespoły i nazwać wybrane podzespoły oraz elementy,
4) narysować wybrane podzespoły (np. połączenie boku z wieńcem),
5) narysować połączenie ściany tylnej z korpusem (rysunek wykonać w skali 1:1),
6) narysować sposób zawieszenia drzwi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

notatnik,

–

długopis,

–

blok rysunkowy.

Ćwiczenie 2

Narysuj znane Ci przykłady prowadzenia szuflad oraz typową szufladę z połączeniami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować typową szufladę wykonaną z deseczek,
2) narysować połączenie boku z tyłem szuflady,
3) narysować połączenie boku z przodem szuflady,
4) narysować sposoby prowadzenia szuflad w wyrobie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

notatnik,

–

długopis,

–

blok rysunkowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Narysuj szafę ubraniową o konstrukcji stojakowej, drzwi płycinowe nakładane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać wyboru materiałów, z których będzie wykonana szafa,
2) zapoznać się z wymaganiami funkcjonalnymi i dotyczącymi mebli do przechowywania

przedmiotów,

3) wybrać odpowiednie połączenia konstrukcyjne,
4) narysować szafę w skali 1:10 (rys. zestawieniowy),
5) narysować rysunki elementów w skali 1:1,
6) narysować szczegóły konstrukcyjne w skali 1:1.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

notatnik,

–

długopis,

–

blok rysunkowy.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) dokonać podziału mebli skrzyniowych?

2) scharakteryzować rodzaje podstaw stosowanych przy produkcji mebli

skrzyniowych?

3) przedstawić konstrukcję drzwi o pionowej osi obrotu?

4) określić rodzaje połączeń stosowanych podczas produkcji szuflad?

5) przedstawić sposoby prowadzenia szuflad w meblach?

6) scharakteryzować rodzaje połączeń boku z wieńcami przy zastosowaniu

płyt wiórowych?

7) podać przykłady łączenia ścian tylnych z korpusami?

8) dokonać wyboru odpowiednich okuć do łączenia skrzydeł drzwiowych

z korpusami?

9) podać przykłady usytuowania drzwi w stosunku do spodu i wierzchu

oraz w stosunku do ścian bocznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Konstrukcje mebli szkieletowych

4.7.1. Materiał nauczania

Charakterystyka i podział mebli szkieletowych

Meble szkieletowe tworzą bryły ażurowe. W zależności od kształtu zasadniczych części

i sposobu ich wzajemnego połączenia konstrukcje szkieletowe dzieli się na kratowe
i stojakowe.

W konstrukcji kratowej zasadnicze części (elementy graniakowe bądź prętowe) są

połączone ze sobą trwale lub rozłącznie i tworzą szkielet, z którym jest odpowiednio złączone
siedzisko skonstruowane w różny sposób. Typowym przedstawicielem meblarskich
konstrukcji kratowych jest krzesło.

Rys. 8. Podstawowe typy konstrukcji krzeseł: a) krzyżakowa, b) deskowa,
c) oskrzyniowa, d) bezoskrzyniowa, e) ramowa, f) stojakowa .[4, s.90]

W konstrukcji stojakowej zasadnicze części (elementy graniakowe lub prętowe) są

połączone ze sobą trwale lub rozłącznie i tworzą stojak (stelaż), na którym jest umieszczona
robocza płyta o różnej konstrukcji. Typowym przedstawicielem meblarskich konstrukcji
stojakowych jest stół.

Konstrukcje mebli do siedzenia

Podstawowymi podzespołami mebli do siedzenia – z racji przypadającej im do spełnienia

funkcji – są:
– podstawa podtrzymująca siedzisko i oparcie,
– siedzisko,
– oparcie, zwane też zapleckiem,
– podłokietniki, zwane także oparciami bocznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konstrukcje stołów
Podstawowe podzespoły i konstrukcje

Stoły składają się z podstawy (stelaża) tworzącej konstrukcję nośną płyty, którą ta

konstrukcja podtrzymuje, oraz łączyn wchodzących w skład podstawy.

Płyty stołów mogą mieć stałą lub zmienną powierzchnię roboczą. W drugim przypadku

płyty są rozsuwane, rozkładane, odchylane itp. Kształt płyt stołów może być dowolny, a więc
okrągły, owalny, kwadratowy, prostokątny. Może też przypominać inne figury geometryczne
lub kształty (np. nerki).

Najczęściej spotyka się stoły o płytach prostokątnych lub kwadratowych, które są łatwe

do zestawienia i ustawienia we wnętrzu.

Łączyny w podstawach mają układ podobny do układu łączyn w krzesłach.

Konstrukcje podstaw stołów podobne są do konstrukcji podstaw krzeseł. Wśród

konstrukcji stołów wyróżniamy konstrukcje: krzyżakową, deskową, oskrzyniową,
bezoskrzyniową, ramową, stojakową, kolumnową i jednoczęściową.

Stoły o konstrukcji deskowej i krzyżakowej dodatkowo wyposaża się w poziome łączyny

podłużne, usztywniające podstawę.

Ramy stołów okrągłych o konstrukcji ramowej są wykonywane w sposób przedstawiony

na rysunku 9. Rama jest sklejona na wysokość i długość z segmentów okleinowanych okleiną
o włóknach przebiegających wzdłuż lub w poprzek obwodu ramy. Kierunek włókien
podokleiny (jeśli jest stosowana) jest zawsze prostopadły do kierunku przebiegu włókien
okleiny.

Rys. 9. Rama stołu: a) konstrukcja warstwowa ze zróżnicowanym układem włókien w okleinie
i podokleinie, b) przykład okleinowania ramy jednostronnego, c) jednostronnego z podokleiną,
d) dwustronnego z podokleiną [4, s. 102]

Odpowiednie wykończenie zabezpieczające wąskie powierzchnie płyt przed działaniem

szkodliwych warunków użytkowania jest bardzo ważne. Dotyczy to zwłaszcza płyt stołów
wykonanych z płyt wiórowych lub z innych tworzyw drzewnych o okleinowanych
powierzchniach. W takich przypadkach, aby zabezpieczyć krawędzie płyt przed
odłupywaniem, stosuje się doklejki z drewna litego lub z tworzyw sztucznych. Przykłady
zabezpieczeń wąskich powierzchni płyt przedstawiono na rysunku 9.

Odpowiednia jakość płyty stołu zależy głównie od trwałego zachowania założonego

kształtu. Płyta nie może paczyć się i pękać. Tak na przykład płyty sklejone z drewnianych
elementów na szerokość powinny być tak konstruowane, aby dordzeniowe płaszczyzny
łączonych elementów były zwrócone do siebie. Umożliwi to praktycznie najlepsze
zachowanie równowagi sił dzięki równoważeniu się naprężeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Sposoby wzmacniania płyt deskowych: a) listwami czołowymi,
b) listwami wpuszczanymi w spodnią powierzchnię płyty [4, s.104].

Również doklejki do wąskich powierzchni płyt, zwłaszcza czołowych, usztywniają

i stabilizują ich konstrukcję. Listwy mocowane od spodu płyty spełniają podobną funkcję
(rys.10). Stosuje się je przeważnie w stołach o konstrukcji deskowej, krzyżakowej
i bezoskrzyniowej. Ważne jest również takie umocowanie płyty do podstawy, aby
umożliwiało ono zmianę wymiarów płyty występującą przy wahaniach parametrów powietrza
we wnętrzu pomieszczeń.

Na rysunku 11 zamieszczono przykłady połączeń płyty stołów z podstawą.

Rys. 11. Przykłady połączenia płyt stołów z podstawą [4, s.104]

Konstrukcje stołów ze zmienną powierzchnią roboczą płyty

Stoły ze zmienną powierzchnią roboczą płyty dzieli się na następujące grupy:

– z powiększoną powierzchnia roboczą,
– z uchylną powierzchnią (płytą) roboczą,
– stoły rozstawiane lub zestawiane.

Wśród stołów z powiększaną powierzchnią roboczą można wyodrębnić:

– stoły z ruchomymi płytami wspieranymi po rozłożeniu na odchylanych nogach,
– stoły z ruchomymi płytami wspieranymi na rozsuwanych oskrzyniach,
– stoły z płytami bocznymi wspieranymi na dodatkowych podpórkach,
– stoły z płytami powiększonymi za pomocą płyt pomocniczych (wkładek).

Stoły z ruchomymi płytami wspieranymi po rozłożeniu na odchylanych nogach. Są to

stoły o konstrukcji oskrzyniowej. Ruchome płyty mogą leżeć na płycie stałej, w razie
potrzeby są odchylane o 180° oraz wspierane na jednej lub dwóch odchylanych nogach. Mogą
być też inne rozwiązania, np. płyty ruchome zwisają wzdłuż boków głównej stałej płyty, a po
rozłożeniu stołu są wsparte na odchylanych nogach (najczęściej dwóch).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stoły z ruchomymi płytami wspieranymi na oskrzyniach. Konstrukcja stołów jest

oskrzyniowa. W stanie złożonym płyty stołów mają kształt prostokątów, po rozłożeniu tworzą
w przybliżeniu kwadraty. Płyta ruchoma spoczywająca na płycie stałej. Jest z nią połączona
zawiasami. Po odchyleniu o 180° spoczywa na wysuwanej części oskrzyni (najczęściej
połączonej szufladą). Inne rozwiązanie polega na obróceniu płyty o 90° wokół sworznia
umieszczonego w oskrzyni i rozłożeniu płyty na pozostałej części oskrzyni.

Stoły z płytami bocznymi wspieranymi na dodatkowych podpórkach. Konstrukcja tych

stołów najczęściej jest oskrzyniowa.

Płyty ruchome zwisają po obydwu stronach stałej płyty, wzdłuż jej długości lub

szerokości. Ruchome płyty boczne, podnoszone o 90°, podpierane są odchylanymi
podpórkami o kształcie skrzydełek albo podpórkami wysuwanymi z oskrzyni, umieszczonymi
w specjalnych prowadnicach.

Stoły z płytami powiększanymi za pomocą płyt pomocniczych (wkładek). Płyta główna

w tych stołach jest podzielona na dwie, najczęściej jednakowe części, stykające się ze sobą
czołami. W celu zwiększenia powierzchni użytkowej stołu odsuwa się od siebie części płyty
głównej i w powstałe wolne miejsce wkłada się płytę pomocniczą. Może być ona połączona
z podstawą różnymi sposobami.

Stoły z uchylną płytą roboczą. Stoły tej grupy mają stałą powierzchnię płyty, nie istnieje

więc możliwość powiększania jej powierzchni roboczej, a jedynie zmiany pozycji. W czasie
gdy stół nie jest używany, płytę można odchylić do pozycji pionowej. Zajmuje ona wtedy
mało miejsca. Są to zwykle stoły o okrągłych płytach wspartych na podstawie o konstrukcji
kolumnowej. Odchylenie płyt do pozycji pionowej możliwe jest dzięki zastosowaniu
okrągłych czopów łączących wspornik z płytą, wokół których płyta się obraca.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dokonaj podziału mebli szkieletowych do siedzenia.
2. Dokonaj podziału mebli szkieletowych do pracy i spożywania posiłków.
3. Wymień podstawowe podzespoły konstrukcyjne mebli do siedzenia.
4. Scharakteryzuj podstawowe rodzaje siedzisk.
5. Wyjaśnij zasady wykonywania ramy stołów okrągłych.
6. Wymień podstawowe podzespoły konstrukcyjne stołów.
7. Scharakteryzuj sposoby łączenia płyty stołów z podstawą.
8. Scharakteryzuj sposoby wzmacniania płyt deskowych.

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj krzesło o konstrukcji oskrzyniowej. Zaprojektuj połączenia elementów podstawy

z nogami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać wyboru materiałów, z których będzie wykonane krzesło,
2) zapoznać się z wymaganiami funkcjonalnymi dotyczącymi krzeseł,
3) zaprojektować odpowiednie połączenia konstrukcyjne,
4) narysować krzesło w skali 1:10 (rys. zestawieniowy),
5) narysować rysunki elementów w skali 1:1,
6) narysować szczegóły konstrukcyjne w skali 1:1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

blok rysunkowy,

–

notatnik,

–

długopis.

Ćwiczenie 2

Narysuj stół o dowolnej konstrukcji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać wyboru stołu określonej konstrukcji,
2) dokonać wyboru materiałów konstrukcyjnych,
3) zapoznać się z wymogami funkcjonalnymi stołów,
4) narysować stół w skali 1:10 (rys. zestawieniowy),
5) narysować rysunki elementów w skali 1:1,
6) narysować szczegóły konstrukcyjne w skali 1:1.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

blok rysunkowy,

–

przybory do rysowania,

–

notatnik,

–

długopis.

Ćwiczenie 3

Narysuj sposoby połączenia płyty stołu z podstawą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przykładami połączenia płyt stołów z podstawami,
2) rysować wszystkie rozwiązania (szczegóły konstrukcyjne skala 1:1),

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

blok rysunkowy,

–

przybory do rysowania,

–

notatnik,

–

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) dokonać podziału mebli szkieletowych do siedzenia?

2) scharakteryzować meble szkieletowe do pracy i spożywania posiłków?

3) wymienić podstawowe podzespoły konstrukcyjne mebli do siedzenia?

4) scharakteryzować podstawowe rodzaje siedzisk?

5) wyjaśnić zasady wykonywania ramy stołów okrągłych?

6) wymienić podstawowe podzespoły konstrukcyjne stołów?

7) scharakteryzować sposoby łączenia płyt stołów z podstawą?

8) scharakteryzować sposoby wzmacniania płyt deskowych stołów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Meble tapicerowane i metody ich wytwarzania

4.8.1. Materiał nauczania

Podział mebli tapicerowanych

Każdy

mebel

wyściełany

składa

się

konstrukcji

nośnej

(szkieletowej)

i z tapicerowanej. Ze względu na rodzaj części tapicerowanej meble tapicerskie dzieli się na:
półmiękkie i miękkie. Meble półmiękkie mają podłoża tapicerskie (warstwę podtrzymującą)
twarde lub elastyczne, zaś meble miękkie mają podłoże sprężynujące.
Tak samo jak wszystkie również meble tapicerskie podlegają podobnym kryteriom podziału,
do których zalicza się: funkcję użytkową, przeznaczenie, konstrukcję, jakość materiału oraz
wykonanie i wykończenie wyrobu.

Najliczniejszą grupę asortymentową stanowią meble wyściełane o określonej funkcji

użytkowej, znane jako meble jednofunkcyjne i wielofunkcyjne. Pierwsze spełniają tylko jedną
funkcję z przeznaczeniem do: siedzenia (np. krzesła, fotele), leżenia (np. leżanki, kanapy) lub
do leżenia i do spania (np. tapczany). Te ostatnie zalicza się do mebli wielofunkcyjnych
znanych jako meble rozkładane. Spełniają one dwie lub więcej funkcji. Są to w szczególności
takie meble jak: tapczano-kanapy (wersalka), tapczano-półki oraz fotele tapicerskie
rozkładane (amerykanki).

Zależnie od miejsca użytkowania meble tapicerskie mogą mieć różne przeznaczenia, jak

na przykład: meble mieszkalne, biurowe, hotelowe, szpitalne.

Zależnie od rodzaju użytych materiałów na konstrukcję nośną rozróżnia się meble

tapicerskie drewniane, metalowe oraz meble wyściełane z tworzyw sztucznych.
Meble tapicerskie o drewnianej konstrukcji nośnej dzieli się ponadto na meble konstrukcji
skrzyniowej (np. tapczany, kanapy, niektóre rodzaje foteli i łóżka) i szkieletowej (np. fotele
i krzesła tapicerskie).

Zależnie od jakości użytych materiałów pokryciowych rozróżnia się cztery grupy mebli

tapicerowanych oznaczonych według jakości tych materiałów numeracją cyfr rzymskich I, II,
III, IV przy czym grupa jakościowo najlepsza jest oznaczona cyfrą I. Podstawą tego podziału
jest różna jakość tkanin meblowych spowodowana różną zawartością włókien wełny.

Części składowe konstrukcji mebli tapicerowanych

Meble tapicerskie przeznaczone do leżenia składają się z dwóch różnych zespołów

konstrukcyjnych tj. z części tapicerowanej i z konstrukcji nośnej, czyli podstawy.

Tapczan jest skonstruowany zwykle w ten sposób, że część tapicerowana obejmuje dwa

zespoły, jeden siedziskowo-leżyskowy drugi konstrukcyjny, jako pojemnik na pościel,
umiejscowiony w podstawie tapczanu.

W leżance podobnie jak w tapczanie część tapicerowana mebla stanowi tylko jeden

zespół siedziskowo-leżyskowy zmontowany z konstrukcją podstawy, zwykle bez pojemnika
na pościel.
Inne rozwiązania konstrukcyjne – mają tapczano-kanapy typu wersalka.
Część tapicerowana składa się z dwóch rozkładanych podzespołów siedziskowo-leżyskowej
i oparczo-leżyskowej. Meble tego rodzaju mają różne rozwiązania zarówno w części
tapicerowanej jak i w konstrukcji podstawy, która ma zwykle pojemnik na pościel oraz
oparcia boczne w postaci poręczy podłokietnikowych.

Fotele maja różne rozwiązania konstrukcyjne i funkcjonalne. Odznaczają się na ogół

bogatą forma plastyczną i występowaniem poręczy podłokietnikowych. Części tapicerowane,
a więc siedziska oparcia i poręcze podłokietnikowe, stanowią najczęściej oddzielne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podzespoły funkcjonalne, które łączy się z konstrukcją podstawy, przy czym oparcia i poręcze
podłokietnikowe są przeważnie wsparte na nogach konstrukcji nośnej. W innych
rozwiązaniach konstrukcji foteli występuje połączenie części tapicerowanych siedziska
i oparcia w jeden zespół wielofunkcyjny tj. siedzisko-leżysko wsparte na konstrukcji
podstawy. Wiele współcześnie wytwarzanych foteli ma bardzo różne rozwiązania
konstrukcyjne i funkcjonalne m.in. ruchome siedziska i oparcia, dostawne podnóżki, a także
bieguny i ograniczniki na oparcia.

Krzesła tapicerskie różnią się od foteli wymiarami i formą plastyczną. Krzesła nie mają

poręczy podłokietnikowych. Tapicerowane siedziska i oparcia, często o różnych kształtach
(np. owalne, trapezowe, koliste) są wsparte na konstrukcji szkieletu drewnianego lub
metalowego.
Krzesła i fotele mogą być produkowane z tworzyw sztucznych.
Konstrukcja nośna mebli tapicerskich składa się z wielu elementów połączonych ze sobą
w określone podzespoły, ramy i oskrzynie, na których mocuje się właściwe części
tapicerowane, jak: siedziska, oparcia, poręcze podłokietnikowe itp.

Podzespół ramowy w konstrukcji szkieletu drewnianego składa się z ramiaków

połączonych na czopy i widlice w zamknięty obwód w kształcie prostokąta, kwadratu lub
trapezu.
Rama jest to ważny podzespół konstrukcji nośnej części tapicerowanej mebla. Służy na
podłoża:
–

siedziskowo-leżyskowe w tapczanach i leżankach,

–

siedziskowo-leżyskowe i oparciowo-leżyskowe w wersalkach,

–

siedzisk stałych i wyjmowanych w krzesłach, fotelach i taboretach.

Podzespoły oskrzyniowe są częścią konstrukcyjną szkieletu prawie wszystkich mebli

tapicerskich. Podzespół oskrzyniowy składa się z czterech elementów płytowych połączonych
ze sobą zwykle złączami wieloczopowymi, kołkowymi itp. Podzespoły oskrzyniowe tworzą
siedziska krzeseł, foteli, taboretów, kanap i tapczanów. Podzespoły oskrzyniowe krzeseł
i foteli wykonuje się najczęściej z drewna litego (bukowego lub sosnowego). Często są
okleinowane i wykańczane na mat lub połysk.

Oparcia występują w konstrukcjach krzeseł, we wszelkiego rodzaju fotelach, kanapach

i tapczano-kanapach. Wykonuje się je różną techniką, z różnych materiałów drzewnych.
Z uwagi na rozwiązania konstrukcyjne rozróżnia się następujące rodzaje oparć:
– oparcia stanowiące całość z tylnymi nogami konstrukcji wyrobu,
– oparcia oddzielone łączone z tylnymi nogami lub szkieletem (np. w konstrukcjach kanap

i foteli wypoczynkowych),

– oparcia stanowiące całość z siedziskiem tj. siedziskooparcia boczne (galeryjki)

w konstrukcjach podstaw tapczanów i leżanek.

Poręcze podłokietnikowe są elementami konstrukcyjnymi kanap i foteli wszystkich

typów. Spośród różnych rozwiązań konstrukcyjnych najczęściej są stosowane:
– poręcze osadzone na podporze,
– poręcze stanowiące przedłużenie przednich nóg,
– poręcze stanowiące całość z podporami,
– poręcze stanowiące całość z nogami, podporą i podgłówkiem albo tylko z podporą

i podgłówkiem,

– poręcze stanowiące przedłużenie podgłówka z podporą lub bez podpory,
– poręcze stanowiące jednocześnie pełny bok np. w konstrukcji fotela,
Poręcze wykonuje się z drewna liściastego (np. buk, brzoza, dąb) oraz z drewna iglastego
okleinowanego.

Nogi mebli tapicerskich jako elementy konstrukcyjne są przeważnie zbieżyste o różnym

przekroju – kołowym, owalnym, prostokątnym, kwadratowym. W konstrukcjach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szkieletowych mebli tapicerowanych nogi stanowią również ważny element dekoracyjny.
Zależnie od rodzaju wyrobu i jego przeznaczenia nogi mogą być proste lub profilowane
o różnych kształtach i wymiarach. W wielu konstrukcjach mebli szkieletowych przedłużenie
tylnych nóg tworzy jednocześnie oparcie. Są one przeważnie połączone na stałe (np. czterema
łączynami za pomocą złączy czopowych) lub rozłącznie (np. nogi wkręcane na gwint). Nogi
konstrukcji szkieletowej mebli wykonuje się z drewna drzew liściastych (buk, brzoza, dąb)
lub iglastych i wykańcza zwykle lakierami na mat lub połysk.
Konstrukcje układów tapicerskich

Meble tapicerowane składają się z czterech podstawowych warstw:

–

podtrzymująca

–

sprężynująca

–

wyściełająca

–

pokryciowa.

Warstwa podtrzymująca – w meblach wyściełanych warstwa podtrzymująca jest

podłożem pozostałych warstw części tapicerowanej. Musi ona dlatego odznaczać się
wytrzymałością i trwałością a także odpowiednia elastycznością. Warstwa ta (podłoże
tapicerskie) składa się zwykle z ramy i przymocowanych do niej taśm tekstylnych (zwykłych
i elastycznych) lub pasków gumowych a także często z elementów płytowych i podbitki
pyłochronnej. Części składowe warstwy podtrzymującej w meblu tapicerskim mogą być
wykonane jako podzespoły ramowe i elementy płytowe z materiałów drzewnych
(np. z tarcicy, sklejki, płyt pilśniowych) lub innych materiałów w postaci ram metalowych,
sprężyn, poziomych taśm stalowych (zimnowalcowanych) pod warunkiem, że całe podłoże
tapicerskie zapewni prawidłowe funkcjonowanie i właściwą wytrzymałość na obciążenia
użytkowe mebla.

Warstwa sprężynująca – jest zasadniczą warstwą składową części tapicerowanej mebla.

Odznacza się ona zwykle określoną elastycznością i stosunkowo dużą trwałością. Warstwa ta
spoczywa bezpośrednio na podłożu tapicerskim. Wykonuje się ją przeważnie z materiałów
sprężynujących w postaci tradycyjnych sprężyn stożkowych lub też formatek sprężynujących
typu Bonnela, a także z innych półfabrykantów sprężynujących w postaci formatek
koszyczkowych stosowanych jako wkłady siedzisk i foteli. We współczesnych rozwiązaniach
części tapicerowanej mebla warstwą sprężynującą jest płyta piankowa lub inna płyta
z tworzyw gąbczastych wsparta na elastycznym podłożu.

Rys.12

Rys.12. Warstwy składowe typowej części tapicerowanej
mebla: 1-podtrzymująca, 2-sprężynująca, 3-wyściełająca,
4-pokryciowa [4.s.289]

Rys.13. Warstwy składowe współczesnej części tapicerowanej
mebla: 1-podtrzymująca z elastycznymi taśmami, 2-sprężynująca
z płyty piankowej, 3-wyściełająca, 4-pokryciowa [4.s.289]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warstwa wyściełająca – kolejna warstwa części tapicerowanej – składa się licznych

materiałów wyściółkowych pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego albo z półfabrykatów
w postaci matowej i formatek tapicerskich. Zapewnia ona równość powierzchni oraz trwałość
kształtu mebla tapicerowanego. Zależnie od jakości mebla i jego przeznaczenia warstwa
wyściełająca może być ułożona bezpośrednio na podłożu tapicerskim (np. na podłożu
twardym) albo – w odniesieniu do mebli tapicerowanych miękkich i półmiękkich – na
warstwie sprężynującej pokrytej gęstą tkaniną jutową (płótnem workowym). Warstwę
wyściełającą kształtuje się zwykle z wyściółki zasadniczej pokrytej rzadką tkaniną jutową
oraz z wyściółki uzupełniającej w postaci bardziej rozwłóknionej (np. wata tapicerska), której
zadaniem jest formowanie właściwego kształtu części tapicerowanej mebla. Do kształtowania
zasadniczej warstwy wyściełającej stosuje się maty tapicerskie wytwarzane z płótna
workowego wypełnionego równomiernie materiałami wyściółkowymi, płyty z gumy
piankowej (lateksowe), płyty z włókniny wyściółkowej klejonej lub przeszywanej, formatek
szczecinowo-lateksowe a także formatki z waty tapicerskiej o określonej sprężystości
i wilgotności.

Warstwa pokryciowa – jest to ostatnia warstwa części tapicerowanej, która spełnia

funkcję użytkową i estetyczną wyrobu. Zależnie od rodzaju mebla tapicerowanego, jego
jakości i przeznaczenia warstwa ta składa się albo z jednej tkaniny meblowej zewnętrznej
nałożonej bezpośrednio na wyściełanie lub z dwóch tkanin, z których tkanina dekoracyjna jest
nakładana pośrednio jako druga warstwa po pokryciu „na biało” płótnem surowym lub
bielonym. Dla wszystkich rodzajów tkanin stosowanych w tapicerstwie są określone normą
wymagania techniczno-użytkowe, przy czym dla tkanin meblowych zewnętrznych zwraca się
także uwagą na walory kolorystyczne dostosowane do zewnętrznej powierzchni mebla.

Jakościowy wybór tkanin meblowych ułatwiają specjalne katalogi próbek wydawane

przez producentów.

Produkowane obecnie tworzywa skóropodobne o właściwościach zbliżonych do skór

naturalnych, mogą się także wydatnie przyczynić do wzbogacenia wzornictwa mebli
tapicerskich przez zastosowanie atrakcyjnych materiałów pokryciowych.

4.8.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Dokonaj podziału mebli tapicerowanych.
2. Scharakteryzuj poszczególne części składowe konstrukcji mebli przeznaczonych do

leżenia i wypoczynku.

3. Scharakteryzuj poszczególne części składowe konstrukcji mebli przeznaczonych do

siedzenia.

4. Wymień podstawowe warstwy występujące w klasycznym układzie tapicerskim.
5. Scharakteryzuj poszczególne warstwy konstrukcyjnych układów tapicerskich.
6. Wymień materiały tworzące poszczególne warstwy tapicerki sprężynowej.
7. Wymień

materiały

tworzące

poszczególne

warstwy

tapicerki

układzie

bezsprężynowym.

4.8.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj ramę do siedziska kanapy (narysuj ramę i szczegóły konstrukcyjne połączeń,

podaj wymiary).

Sposób wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wymiarami funkcjonalnymi mebli do spania,
2) narysować ramę w skali 1:10,
3) narysować szczegóły konstrukcyjne połączeń w skali 1:1,
4) nanieść na rysunek wymiary,
5) podać przekroje ramiaków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– przybory do rysowania,
– blok rysunkowy,
– długopis,
– notatnik.

Ćwiczenie 2

Narysuj przekrój układu tapicerskiego siedziska fotela z miękką tapicerka. Wymień

materiały tworzące poszczególne warstwy tapicerskie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować przekrój układu tapicerskiego siedziska fotela z miękką tapicerką,
2) wymienić poszczególna warstwy tej tapicerki,
3) scharakteryzować materiały, z których wykonane są poszczególne warstwy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6,
– przybory do rysowania,
– blok rysunkowy,
– długopis,
– notatnik.

Ćwiczenie 3

Narysuj dowolny układ tapicerski sprężynowy. Wymień materiały tworzące

poszczególne warstwy tapicerki. Podaj jakie zadanie mają do spełnienia poszczególne
warstwy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować układ tapicerski sprężynowy,
2) wymienić poszczególne warstwy tapicerki, jakie zadania spełniają poszczególna

warstwy,

3) omówić poszczególne materiały, z których wykonane są poszczególne warstwy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

blok rysunkowy,

–

długopis,

–

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Narysuj dowolny układ tapicerski bezsprężynowy. Wymień materiały tworzące

poszczególne warstwy tapicerki.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować dowolny układ tapicerski bezsprężynowy,
2) wymienić materiały tworzące poszczególne warstwy,
3) podać jakie zadanie mają do spełnienia poszczególne warstwy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do rysowania,

–

blok rysunkowy,

–

długopis,

–

notatnik.

4.8.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1)

dokonać podziału mebli tapicerowanych?

scharakteryzować poszczególne części składowe konstrukcji mebli
przeznaczonych do leżenia i wypoczynku?

scharakteryzować poszczególne części składowe konstrukcji mebli
przeznaczonych do siedzenia?

wymienić podstawowe warstwy występujące w klasycznej tapicerce?

scharakteryzować poszczególne warstwy konstrukcyjnych układów
tapicerskich?

wymienić materiały tworzące poszczególne warstwy tapicerki
sprężynowej?

wymienić materiały tworzące poszczególne warstwy w układzie
bezsprężynowym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Meble wyplatane

4.9.1. Materiał nauczania

Materiały plecionkarskie

Meble można wyplatać w całości lub tylko częściowo, np. siedzisko i oparcie. Do

wyplatania mebli stosuje się materiały pochodzenia krajowego (wiklinę, rogożynę, słomę,
sitowie, rzemyki skórzane, sznurek) bądź importowane (rotang, bambus, rafię, malakkę,
pedding oraz taśmy lub żyłki rotangowe, zwane też taśmami trzcinowymi, hiszpańskimi lub
dartką). Mogą też być stosowane pasma wykonane z tworzyw sztucznych.

Jakość materiałów służących do wyplatania zależy od następujących ich właściwości:

barwy, połysku, gęstości, wilgotności, sprężystości, giętkości, odporności na kolankowanie
(odpornością na kolankowanie nazywa się zdolność do zginania prętów bez powstawania
trwałego kolanka). Materiały w formie prętów, np. wiklina i rotang, powinny być gonne,
a więc wykazywać jak najmniejszą różnicę grubości w wierzchołku i odziomku, powinny też
być nieugałęzione oraz nierozwidlające się.

Poniżej omówiono niektóre materiały służące do wyplatania.

Materiały plecionkarskie krajowe

Wikliną nazywa się jednoroczne lub wieloletnie ścięte pędy krzewów wierzbowych

(amerykanki – Salix americana, konopianki – Salix viminali, migdałowej – Salix amygdalina
L., purpurowej – Salix purpurea L.). Jeśli długość ściętego pędu wynosi więcej niż 50 cm, to
nazywa się go prętem wiklinowym. Jeśli długość pędu wynosi co najmniej 140 cm, jego
grubość 8÷40 mm, a pęd jest pozbawiony odgałęzień i korony (tj. rozwidlenia lub
odgałęzienia w górnej części), to nazywamy go kijem wiklinowym.

W zależności od sposobu korowania prętów otrzymuje się wiklinę białą lub czerwoną.

Jeżeli wiklina jest korowana po moczarkowaniu lub pędzeniu (moczenie w wodzie), to
otrzymuje się tzw. wiklinę białą o naturalnej barwie drewna, gdy parzy się ją lub gotuje, to
otrzymuje się tzw. wiklinę czerwoną o barwie ceglastoczerwonej o różnych odcieniach.

Z kijów wiklinowych wyrabia się taśmy, łupiąc kij w przekroju poprzecznym na 2 lub 4

części. Taśmy służą do prac wykończeniowych – owijań oraz wyplatania siedzisk lub dużych
powierzchni (np. płyt stołów), a same kije – do budowy konstrukcji.

Rogożyna, zwana pałką wodną, należy do rodziny rogożynowatych (Typhaceae).

Materiał do wyplatania pozyskuje się z podwodnej części pałki oraz odcinka nadwodnego, na
którym liście ściśle przylegają do siebie. Rogożynę dostarcza się w postaci plecionek (motki
liczące 50 m plecionki), których używa się do wyplatania mebli wiklinowo-rogożynowych
lub owijania nóg mebli.

Słoma (same źdźbła, bez kłosów i liści) owsa, żyta i pszenicy, zebrana na 10÷14 dni

przed okresem normalnych żniw, czyli jeszcze przed dojrzeniem, wysuszona na słońcu, służy
(podobnie jak kiedyś sitowie, a obecnie sznurek papierowy) do wyplatania siedzisk krzeseł.

Jako materiały plecionkarskie mogą być też stosowane sznurki papierowe lub

bawełniane oraz żyłki z tworzyw sztucznych. Dawniej używano także cienkich rzemyków
skórzanych lub niektórych traw z rodziny turzycowatych, np. sitowia (Scirpus). Sitowia
używano najczęściej do wyplatania małych pojemników, tacek czy innych drobnych
wyrobów. Do wyplatania mebli jest ono mało przydatne ze względu na zbyt niską
wytrzymałość na rozciąganie (siedzisko krzesła wyplecione sitowiem już po dość krótkim
czasie użytkowania zapada się).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały plecionkarskie pochodzenia zagranicznego

Najważniejsze w tej grupie są plecionkarskie materiały rotangowe. Surowcem

wyjściowym są rośliny pnące, liany z rodziny palm (Palmae), nazywane trzciną indyjską
(Calamus rotand), występujące w wilgotnych lasach tropikalnych.

Rotang są to wstępnie obrobione, pozbawione blaszek i pochew liściowych odcinki łodyg

trzciny indyjskiej o określonej długości. W zależności od grubości występują one w różnych
klasach jakości, w wyniku dalszej obróbki przyjmują postać rotangopochodnych materiałów
plecionkarskich, tj. kijów i prętów peddigowych oraz taśm rotangowych lub peddigowych.
Bardzo cenną właściwością rotangu jest to, że nawet bardzo długie pędy (w handlu są pędy
o długościach 2, 2,5 i 5 m) nie wykazują znaczącej zmienności przekroju. Pędy rotangu
w tropikalnym klimacie Indii sięgają 300 m długości. Ich grubość spotykana w handlu wynosi
4÷30 mm (niekiedy nawet i więcej). Z grubych kijów konstruuje się szkielety mebli, a cieńsze
pręty służą do przeplatania. Grube kije rotangu gnie się po ich uprzednim ogrzaniu, np. lampą
benzynową, wrzącą wodą czy parą. Po ochłodzeniu pręt rotangowy zachowuje nadany mu
kształt. Powierzchnia prętów jest gładka, połyskująca (glazura) i nie wymaga wykańczania.

Pręt rotangowy jest to pojedynczy rotang o określonej maksymalnej grubości (np. do 8 mm).

Kij rotangowy to pojedynczy rotang o grubości większej niż grubość określana dla pręta

rotangowego.

Taśma rotangowa jest to zewnętrzna (licowa) część sztuki rotangu, oddzielna od niego

podczas obróbki mechanicznej. Charakteryzuje się określonym stosunkiem grubości do
szerokości. Zwana jest często żyłką rotangową, taśmą trzcinową lub (niesłusznie, ale
popularnie) trzciną hiszpańską. Służy głównie do wypalania siedzisk i oparć mebli giętych,
niekiedy także do wyplatania ram wierzchnich płyt stołów.

Peddig to rotang pozbawiony zewnętrznej (licowej) części. Jest to więc ta część kija lub

pręta rotangowego, która pozostaje po zdjęciu taśm z całego obwodu kija lub pręta. Peddig
ma niezbyt równą powierzchnię, wymagającą maszynowego wyrównania. W wyniku tego
zabiegu otrzymujemy pręt cieńszy, o równej powierzchni, ale bez zewnętrznej glazury,
charakterystycznej dla rotangu. Jeżeli otrzymany peddig jest jeszcze dość gruby, to można
powtórzyć na nim taką operację jak na rotangu, uzyskując taśmy peddigowe (wikler) i nowy
pręt peddigowy. Zabiegi takie można prowadzić aż do uzyskania bardzo cienkiego peddigu.

Pręt peddigowy jest to pojedynczy peddig o określonej maksymalnej grubości (np. do

8 mm). Powierzchnia jego przekroju może mieć kształt owalny lub wielokątny.

Kij peddigowy jest to pojedynczy peddig o grubości większej niż grubość określana dla

pręta peddigowego; podobnie jak dla pręta peddigowego, przekrój kija może mieć różny
kształt.

Taśma peddigowa to taśma wyprodukowana z peddigu; charakteryzuje się określonym

stosunkiem grubości do szerokości.

Zarówno kije i pręty, jak i taśmy peddigowe stanowią bardzo dobry, elastyczny materiał

plecionkarski. Ponadto łatwo poddają się lakierowaniu na dowolne barwy i odcienie.

Malakka są to pręty pozyskiwane z palm pnących o barwie szarozielonej; w odróżnieniu

od rotangowych, nie mają okrągłego przekroju, gdyż wzdłuż ich długości przebiega podobne
do narośli zgrubienie zniekształcające przekrój. Malakka występuje w handlu w postaci kijów
o grubości 16÷30 mm. Używa się ich głównie do konstruowania szkieletów mebli. Szkielety
mebli z malakki charakteryzuje duża wytrzymałość i trwałość.

Bambus. Rośnie on w wilgotnych lasach krajów podzwrotnikowych. Należy do rodziny

traw (Bambusa), mimo iż jego wysokość dochodzi nawet do 40 m. Łodyga bambusa jest
wewnątrz pusta, ma kształt cylindryczny. Cechę charakterystyczną stanowią międzywęźla
oddzielone od siebie pełnymi przegrodami. Długość łodygi dochodzi do 18 m, a grubość
nawet do 30 cm. Najczęściej są wykorzystywane łodygi o grubości kilku lub kilkunastu cm.
Młode łodygi mają kolor zielony, starsze są żółte lub brunatne, a nawet czarne. Zewnętrzna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

część łodygi jest pokryta twardą, szklistą powłoką składającą się głównie z krzemionki.
Dlatego bambus nie nadaje się do barwienia. Kije bambusowe stanowią doskonały materiał
konstrukcyjny, są lekkie, mają dużą wytrzymałość mechaniczną, a zewnętrzne ich
powierzchnie są naturalnie zabezpieczone. Znajdują szerokie zastosowanie do budowy
szkieletów mebli.

Rafia jest to bardzo dobry materiał plecionkarski wyrabiany z liści palmy rafii (Raphia

ruffia) rosnącej w tropikalnych lasach Afryki i Ameryki. Palma ta ma bardzo duże, pierzaste
liście. Surowiec plecionkarski pozyskuje się przez zdarcie z liści naskórka, który rozdziela się
na pasma. Długość pasm wynosi najczęściej około 2 m. Pasma rafii skręca się w warkocze lub
kłębki. Przed użyciem należy warkocze rozpleść, nawilżyć, a następnie rozwiesić i wysuszyć.
Po wysuszeniu uzyskują barwę dojrzałej słomy i nadają się do użycia. Pasma rafii można
dodatkowo rozjaśnić przez siarkowanie lub barwić na różne kolory (rafia dobrze poddaje się
barwieniu), dzięki czemu wyploty mogą być atrakcyjniejsze.

Sploty plecionkarskie
Splot – sposób wzajemnego przeplatania się osnowy i wątku lub tylko osnowy w wyrobach
plecionkarskich.
Osnowa – element konstrukcyjny lub nośny, stanowiący szkielet uformowanego wyrobu.
Wątek – tworzywo wyplatane do wypełnienia przestrzeni między osnowami.
Rozróżnia się dwa rodzaje splotów:
– sploty tworzące,
– sploty łączące.

Splot tworzący jest to splot wypełniający powierzchnię ścianek wyrobu, tworzący

jednolitą fakturę charakterystyczną dla zastosowanego rodzaju splotu. Sploty tworzące dzieli
się na: ścisłe (w splotach tych elementy wątku stykają się jeden z drugim bez zamierzonych
odstępów i prześwitów) oraz ażurowe (elementy tych splotów są wyplecione z zamierzonymi
i określonymi prześwitami).

Wyroby, w których obok siebie zastosowano splot ścisły i splot ażurowy są nazwane

wyrobami o wyplocie mieszanym i ujęte są w formie graficznej i opisowej w BN-69/8460-03
oraz BN-74/8460-20.

Meble wyplatane w całości

Z wikliny można wyplatać różne meble: stołki, krzesła, fotele, stoły, łóżka, etażerki lub

nawet szafy. Wykonanie każdego mebla wyplatanego zaczyna się od zbudowania właściwego
szkieletu, a więc konstrukcji nośnej, która musi odpowiadać kształtom mebla i zapewnić
potrzebną stateczność i wytrzymałość. Konieczny jest dobór kijów i sposobu ich łączenia oraz
wiązań wzmacniających, jeżeli konstrukcja jest wykonana następującymi technologiami.

Meble rotangowe i malakkowe. Szkielety tych mebli wykonuje się z prętów

rotangowych lub malakkowych. Owijanie i plecenie wykonuje się peddigiem lub taśmami
trzcinowymi. Kije malakkowe oraz rotangowe gnie się na gorąco. Po uzyskaniu
odpowiedniego wygięcia natychmiast się je hartuje, gwałtownie ochładzając, np. przez
przykładanie do miejsca wygięcia szmaty namoczonej w zimnej wodzie.

Szkielety zbija się gwoździami lub łączy wkrętami. Miejsca łączeń owija się taśmami

o barwach harmonizujących z całością konstrukcji. Elementy o większych średnicach łączy
się na okrągłe czopy.

Meble peddigowe. Wykonuje się je wiklinowe lub rogożynowe. Jedynie do owijania

i przeplatania szkieletów wiklinowych używa się prętów pełnych lub taśm peddigowych.

Meble bambusowe i ich imitacje. Są one przeznaczone do wyposażenia wnętrz

mieszkalnych, w przeciwieństwie do mebli uprzednio opisanych, które mogą służyć jako
meble ogrodowe. W warunkach dużej wilgotności bambus traci sztywność. Elementy mebli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonanych z bambusa wiąże się taśmą rotangową. Szkielety bambusowe łączy się często
plecionką z taśmy rotangowej.

Innym sposobem łączenia elementów bambusowych jest mocowanie ich w gniazdach

wywierconych w grubszych elementach bambusowych. Połączenia są wzmacniane
drewnianymi kołkami.

Produkuje się też meble imitujące bambus. Stosuje się do tego celu drewno bukowe,

klonowe, jesionowe, wiązowe oraz z drzew owocowych. Elementy toczy się tak, aby uzyskać
„obrączki” imitujące kolanka bambusa. Następnie barwi się je na kolor bambusa i łączy
wkrętami oraz złączami czopowymi.

Meble rogożynowe. Szkielety takich mebli wykonuje się z wikliny, a do przeplatania

i owijania stosuje się plecionkę rogożynową. Ponieważ plecionka rogożynowa daje się lekko
naciągać, wyplatanie należy wykonać sztywno i mocno. Dla utrwalenia owijania, szczególnie
na poręczach, stosuje się wzorzyste przeplatanie taśmami (w czasie owijania wplata się
w regularnych odstępach kolorowe taśmy, uzyskując w ten sposób barwne wzory).

Meble wyplatane z gałęzi sosny. Zaczęto je wytwarzać najpierw w Meksyku, później

metoda ta rozprzestrzeniła się dalej, do USA. Wytwarzanie takich mebli polega na przecięciu
okorowanych gałęzi o grubości 3÷5 cm, wygładzeniu przekroju i połączeniu na złącza
czopowe.

Meble kombinowane. Należą do nich:

a) meble, których szkielety są wykonane z metalowych rur,
b) meble stolarskie,
c) meble gięte.
Szkielety tych mebli wyplata się w podobny sposób jak szkielety mebli wiklinowych. Do
wyplatania można używać prętów wiklinowych, pasm tkaniny oraz prętów z elastycznych
tworzyw sztucznych. W tym ostatnim przypadku można otrzymywać różnorodne formy
siatek, podobne do wydruku komputerowego otrzymanego przez obrót rozmaitych figur
geometrycznych. Do rurek metalowych można też metodą zgrzewania przymocować
misternie plecione siatki druciane, wykańczane następnie emaliami kryjącymi.

Przykłady mebli wiklinowych

Taboret okrągły wyplatany. Jego konstrukcja składa się ze szkieletu i siedziska. Obydwa

zespoły wykonywane są osobno. Szkielet tworzą nogi wykonane z kijów o średnicy 2,5÷3 cm
i długości 42 cm. U góry są one złączone kolistą obręczą o średnicy 30 cm utworzoną
z wygiętego kija., a u dołu krzyżakiem. U dołu nogi są rozchylone na zewnątrz i zakończone
tzw. gruszkami, dzięki czemu taboret jest stabilny, ładniej wygląda i postawiony
bezpośrednio na ziemi nie zapada się. Wyplatane siedzisko wykonuje się osobno. Jego
konstrukcja jest taka sama, jak dna okrągłego kosza. Siedzisko może być wyplatane splotem
warstwowym normalnym trzyprętowym pasmem wzmacniającym lub pojedynczymi prętami
warstwowo. Siedzisko z obręczą jest łączone taśmami przewijanymi przez obręcz i dolną
część osnowy siedziska.

Na rysunku 14 przedstawiono taboret wałkowy. Szkielet taboretu nie różni się niemal od

szkieletu taboretu okrągłego, natomiast wyraźnie inne jest siedzisko. Jest efektowniejsze, ale
w wykonaniu o wiele trudniejsze; wymaga większej ilości wikliny. Sześć lub osiem
odpowiednio wygiętych, krótkich, dość grubych kijów tworzy krzyżak. Po związaniu krzyża
oplata się go dwa albo trzy razy dwuprętowym pasem wzmacniającym, a dopiero potem
wyplata się siedzisko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Taborety wyplatane: a) okrągły, b) wałkowy [4,s.154]

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie cechy fizyczne mają wpływ na jakość materiałów plecionkarskich?
2. Wymień materiały plecionkarskie krajowe.
3. Wymień materiały plecionkarskie pochodzenia zagranicznego.
4. Co oznaczają pojęcia: splot, osnowa, wątek?
5. Wymień rodzaje splotów tworzących.
6. Wymień rodzaje splotów łączących.
7. Wymień konstrukcyjne elementy plecionkarskie.
8. Wskaż różnice między prętem, a kijem rotangowym.
9. Wskaż podstawowe i uzupełniające elementy konstrukcyjne mebla wiklinowego.

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj 10 różnych splotów tworzących, nazwij je i podaj gdzie są stosowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować sploty tworzące,
2) podać ich nazwy i zastosowanie,
3) narysować znak graficzny przyporządkowany poszczególnym splotom tworzącym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

notatnik,

–

ołówek,

–

długopis,

–

gumka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Narysuj 7 różnych splotów łączących. Nazwij je i podaj gdzie są stosowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować sploty łączące,
2) podać ich nazwy i zastosowanie,
3) narysować znak graficzny przyporządkowany poszczególnym splotom łączącym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

notatnik,

–

ołówek, długopis,

–

gumka.

Ćwiczenie 3

Narysuj sploty ażurowe. Podaj ich nazwy i zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować sploty ażurowe,
2) podać ich nazwy i zastosowanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

notatnik,

–

ołówek, długopis,

–

gumka.

Ćwiczenie 4

Narysuj sploty deseniowe. Podaj ich zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) narysować sploty deseniowe,
2) podać zastosowanie splotów deseniowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6,

–

notatnik,

–

ołówek, długopis,

–

gumka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) scharakteryzować cechy fizyczne mające wpływ na jakość materiałów

plecionkarskich?

2) wymienić materiały plecionkarskie krajowe?

3) wymienić materiały plecionkarskie pochodzenia zagranicznego?

4) wyjaśnić co oznaczają pojęcia splot, osnowa, wątek?

5) wymienić rodzaje splotów tworzących?

6) wymienić rodzaje splotów łączących?

7) scharakteryzować konstrukcyjne elementy plecionkarskie?

8) scharakteryzować różnicę między prętem, a kijem rotangowym?

9) wymienić podstawowe i uzupełniające elementy konstrukcyjne mebla

wiklinowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

Do każdego pytania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi, tylko jedna jest
prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. W teście zawarte są zadania o różnym stopniu trudności:

– zadania 1-14 są z poziomu podstawowego,
– zadania 15- 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Meble kolbuszowskie były w Polsce produkowane w okresie:

a) biedermejer,
b) gotyku,
c) baroku,
d) renesansie.

2. Meble z okresu Księstwa Warszawskiego produkowano w Polsce w okresie:

a) biedermejer,
b) gotyku,
c) baroku,
d) klasycyzmu.

3. Rozpatrując wyrób skrzyniowy (np. szafa ubraniowa) wskaż podzespół:

a) drzwi,
b) wieniec górny,
c) półka,
d) cokół.

4. Rozpatrując wyrób skrzyniowy (np. szafka kuchenna) wskaż element:

a) płyta robocza,
b) cokół,
c) szuflada,
d) korpus.

5. Wymiary funkcjonalne mebli ustala:

a) właściciel zakładu stolarskiego,
b) na podstawie pomiarów człowieka w określonych pozycjach,
c) dowolnie dla każdego mebla,
d) mistrz na wydziale.

6. Przy projektowaniu mebli szkieletowych przyjmuje się okres trwałości, który wynosi:

a) 2-3 lata,
b) 3-5 lat,
c) 10-15 lat,
d) 40-50 lat.

7. Przy projektowaniu mebli skrzyniowych przyjmuje się okres trwałości, który wynosi:

a) 5-8 lat,
b) 9-12 lat,
c) 15-20 lat,
d) 40-50 lat.

8. Meble skrzyniowe stojakowe ustawione są na podłodze na:

a) cokole,
b) stelażu,
c) bokach,
d) nogach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Materiały pokryciowe stosowane w tapicerstwie dzieli się na cztery grupy (I, II, III, IV),

która z nich oznacza najlepszą jakość:
a) I,
b) II,
c) III,
d) IV.

10. Które z niżej wymienionych mebli zaliczamy do jednofunkcyjnych:

a) wersalki,
b) fotele,
c) fotele rozkładane,
d) tapczano-półki.

11. Warstwa podtrzymująca w meblach tapicerowanych wykonana jest z:

a) formatek sprężynujących typu bonneli,
b) płyty piankowe,
c) formatki szczecinowo-lateksowej,
d) ramy drewnianej i taśm elastycznych lub płytowych.

12. Do materiałów plecionkarskich zagranicznych zaliczamy:

a) wiklinę,
b) rogożynę,
c) rotang,
d) żyłka z tworzyw sztucznych.

13. Do materiałów plecionkarskich krajowych zaliczamy:

a) rafia,
b) malakka,
c) wiklina,
d) bambus.

14. Drzwi obracane wokół osi pionowej mają zastosowanie jako:

a) drzwi do szafy,
b) drzwi przesuwane,
c) drzwi żaluzjowe,
d) drzwi (klapy) zamykające barki.

15. Do konstrukcji szuflad należy zastosować połączenia:

a) równoległe czołowe,
b) narożnikowe płaskie,
c) półkrzyżowe,
d) krzyżowe.

16. Która z konstrukcji szkieletowej ma możliwość składania się w celu łatwego transportu:

a) konstrukcja oskrzyniowa,
b) konstrukcja krzyżakowa,
c) konstrukcja bezoskrzyniowa,
d) konstrukcja stojakowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Warstwa podtrzymująca elastyczna jest wykonana poprzez naprężanie na ramie:

a) formatek typu bonneli,
b) płyt piankowych,
c) sprężyn falistych,
d) sprężyn dwustożkowych.

18. Konstrukcje płycinowe mają zastosowanie w następujących rodzajach mebli:

a) w meblach o konstrukcji bezoskrzyniowej,
b) w meblach o konstrukcji skrzyniowej,
c) w meblach o konstrukcji krzyżakowej,
d) w meblach o konstrukcji kolumnowej.

19. Meble do pracy i spożywania posiłków powinny mieć następującą wysokość:

a) 720 mm,
b) 1000 mm,
c) 500 mm,
d) 850 mm.

20. Płyta robocza stołu dla sześciu osób powinna mieć następujące wymiary:

a) 800x500 mm,
b) 850x850 mm,
c) 800x1250 mm,
d) 800x1750 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Projektowanie mebli

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Mętrak C.: Meblarstwo – podstawy konstrukcji i projektowania. WNT, Warszawa 1988
2. Prządka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa część 2. WSiP, Warszawa 1991
3. Swaczyna I.: Meble naprawa i odnawianie. PWRiL, Warszawa 1995
4. Swaczyna I., Swaczyna M.: Konstrukcje mebli cz.2. WSiP, Warszawa 1993
5. Żurowski J.: Pracownia Techniczno-doświadczalna w meblarstwie. PWSZ, Warszawa
6. PN-75/D-96000 Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia
7. BN-76/7111-03 półfabrykaty iglaste
8. PN-72/D-96002 Tarcica liściasta
9. PN-EN 309:2005 PN-EN 312:2005 Płyty wiórowe Definicje i klasyfikacja
10. BN-72/7124-02 płyta paździerzowa
11. sklejka PN-EN 313-1:2001 PN-EN 313-2:2001
12. PN-76/d-97000 płyty stolarskie
13. BN-747122-1123 płyty pilśniowe
14. PN-74/F-06002 Badania płyt wiórowych
15. PN-EN 322:1999/APL:2002 Oznaczenie wilgotności
16. PN-64/D-04211 Higroskopijność
17. PN-75/D-04235 Spęcznienie na grubość
18. PN-72/D-97004 Wytrzymałość na rozciąganie
19. PN-91/F-06027/03 Wymiary funkcjonalne mebli
20. PN-79/D-01012 Wady drewna
21. BN-82/7140-12/00÷06 Wytrzymałość zawieszenia drzwi
22. BN-83/7140-12/10÷14 Łóżka – wytrzymałość sztywność
23. BN-83/7140-12/20÷22 Zespoły tapicerowane – wytrzymałość odkształcalności
24. BN-84/7140-12/30 Meble dziecięce – wytrzymałość, sztywność, stateczność

Czasopisma

−

Gazeta przemysłu Drzewnego: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.

−

Gazeta Drzewna – Holz-Zentralblatt Polska sp. z o.o. Poznań

−

Meblarstwo – pismo dla producentów i odbiorców mebli: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.

−

Przemysł Drzewny: Wydawnictwo Świat sp. z o. o.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
projekty szkolen(1) id 401146 Nieznany
Projekt nr2 id 399211 Nieznany
Projekt2 poprawiony id 400268 Nieznany
Projekt z ekologii id 399851 Nieznany
3 Projektowanie betonu id 34011 Nieznany (2)
Projektowanie przekladnie id 40 Nieznany
Projekt z budownictwa id 399843 Nieznany
Projektowanie raportow id 40062 Nieznany
Projektowanie betonu id 400490 Nieznany
Projekt 10 id 397717 Nieznany
karta oceny projektu 2010 id 23 Nieznany
Projekt 7 (najnowszy) id 398366 Nieznany
projekt 212 id 398203 Nieznany
projekt pale id 399321 Nieznany
PROJEKT WZOR 2 id 399817 Nieznany
projekt 14 id 397725 Nieznany
projekt zewo id 399982 Nieznany
Projekty domow id 401015 Nieznany
Projekt nr 2 id 399188 Nieznany

więcej podobnych podstron