W codziennym życiu nie zdajemy sobie sprawy z istnienia komunikacji, jest zjawiskiem całkowicie oczywistym
i naturalnym, jednak ma ona ogromny wpływ na nas i nasze otoczenie. Porozumiewamy się, aby zdobyć
informacje, uczyć się, stworzyć i podtrzymać więzi międzyludzkie, a także wpływać na innych i budować swój
wizerunek w ich świadomości, krótko mówiąc – komunikacja jest nam niezbędna do życia, a brak komunikacji
nie jest możliwy.
Psychologowie szacują, że na porozumiewanie się z innymi ludźmi przeznaczamy poza godzinami snu około
70% czasu. W tym 32% zajmuje nam mówienie i 42-57% słuchanie (Cooper, 1994). Dane te dobitnie wskazują,
że zdecydowaną większość potrzeb i zadań życiowych realizujemy za pomocą komunikowania się. Umiejętność
komunikowania się jest ważna nie tylko w zawodach wymagających kontaktowania się z innymi ludźmi. J.
Stewart (2000) zwraca uwagę na związek jakości komunikacji z jakością życia. Osobisty wymiar
komunikowania się z innymi ludźmi decyduje o typie kontaktów pomiędzy osobami. Rozpatrywanie procesu
komunikacji na wymiarze bezosobowym-osobowy pokazuje, że komunikacja pełni nie tylko funkcje ekspresyjne
i instrumentalne, ale także decyduje o tym kim jesteśmy jako osoby.
Czym jest komunikacja i na czym polega?
Komunikację można określić jako proces wymiany wiadomości w środowisku społecznym, który obejmuje
aktywność poznawczą, stany aktywne oraz zachowania.
Inni natomiast taktują ten proces jako werbalne i niewerbalne zachowanie się człowieka w otoczeniu, a więc
interakcję, porozumiewania się.
Komunikujemy się na dwa sposoby:
-
poprzez werbalną wymianę informacji,
-
obserwując zachowania innych.
Do komunikacji należy również cisza, która, mimo że zwykle jest brakiem zachowań, może być jednak
kreowana w określonym celu i posiadać znaczenie, np. w sytuacji czczenia kogoś lub czegoś minuta ciszy.
Cisza posiada jednak zwykle konotacje negatywne, dlatego ludzie starają się jej unikać.
Współcześnie istnieje także specyficzny rodzaj porozumiewania się- komunikacja przez media, nazywana też
komunikacją masową, w związku z czym dzielimy także komunikację na pośrednia i bezpośrednią.
Komunikacja może mieć różny charakter – uniwersalny lub uwarunkowany kulturowo: mimiczny wyraz emocji
jest uniwersalny dla wszystkich kultur, ale nabywane w takcie socjalizacji emblematy posiadają różne
znaczenie w różnych kulturach, a ich nieodpowiednie używanie może prowadzić do, nawet groźnych,
nieporozumień.
Termin „komunikacja” wywodzi się z łaciny od słowa communicatio i oznacza łączność, wymianę, rozmowę.
W relacji między ludźmi komunikacja to przekaz pewnej informacji(komunikatu) i zdolność do odbioru i
rozumienia tego przekazu. Często pojęcie to utożsamia się również ze sposobem przekazywania
informacji(komunikatów) oraz z relacjami, jakie zachodzą podczas ich wymiany. Przekazywanie komunikatów
odbywa się za pomocą umownych znaków, takich jak: słowa, gesty, dźwięki litery, liczby, symbole. Systemy
takich znaków nazywamy kodami.
Porozumiewanie się polega na słownym bądź bezsłownym przesyłaniu informacji i kształtuje relacje między
ludźmi.
Umiejętność porozumiewania się jest podstawą dobrych kontaktów koleżeńskich, małżeńskich, rodzinnych i
innych. Brak takich umiejętności może prowadzić do samotności i poczucia bezsilności, niezadowolenia z pracy
i rozczarowań w życiu osobistym.
Nie zawsze odbiorca odczytuje przekazany komunikat w takim samym znaczeniu, w jakim nadał go nadawca.
Powiemy wówczas, iż w procesie komunikacji wystąpiły pewne zakłócenia. Odebrany komunikat na wyjściu
jest różny od podanego na wejściu. Przyczyny takiej sytuacji mogą być różne. Nadawca mógł swoje myśli,
zamiary, uczucia wyrazić w sposób niezbyt jasny lub niezrozumiały dla odbiorcy i w ten sposób pełne
porozumienie się oraz skomunikowanie stało się utrudnione lub nawet niemożliwe. Taki stan rzeczy nie tylko
utrudnia porozumienie między ludźmi, ale również powoduje znaczne zniekształcenie celów, których dany
komunikat dotyczy.
O doskonałym procesie komunikacji międzyludzkiej powiemy więc wówczas, gdy w efekcie tego procesu w
umyśle odbiorcy powstanie identyczny obraz jak ten, który powstał w umyśle nadawcy, lub innymi słowy – gdy
komunikat odebrany przez odbiorcę będzie miał takie samo znaczenie, jak komunikat wysłany przez nadawcę.
Model procesu komunikacji interpersonalnej:
Nadawca
Źródło
Komunikat Kodowanie
Komunikat Kanał
Komunikat Dekodowanie
Komunikat Odbiorca
Sprzężenie zwrotne
Komunikat zxfgh Komunikat Komunikat Komunikat
Sprzężenie zwrotne
Źródłem komunikacji jest człowiek wysyłający komunikat. Komunikatem z kolei jest aktualna, fizyczna postać
przekazywanej informacji. Komunikat może przybierać różne postacie. Dla mówcy nadawanym komunikatem
jest treść jego przemówienia, dla piszącego –treść pisma, dla malarza obraz, dla policjanta kierującego ruchem
na jezdni – odpowiedni układ rąk.
Komunikat jest przekazywany do odbiorcy za pomocą wybranej przez nadawcę drogi, którą nazywamy kanałem.
Każdy kanał ma swoje specyficzne kody, czyli znaki, symbole, gesty, których używamy w celu przekazania
treści i znaczenia wysyłanego komunikatu. Czynność zamiany naszych intencji na kod nazywamy kodowaniem.
Odbiorca jest tym elementem w modelu komunikacji interpersonalnej, do którego komunikat jest kierowany.
Wszystkie kody komunikatu wysyłanego przez nadawcę muszą zostać odpowiednio przetłumaczone, aby
informacja mogła być zrozumiana przez odbiorcę. Proces ten nazywamy dekodowaniem.
Należy pamiętać jednak że na drodze przekazywania komunikatu mogą wystąpić pewne zakłócenia - zarówno
po stronie nadawcy, jak i odbiorcy. Dlatego też w fazie końcowej procesu komunikacji, poprzez sprzężenie
zwrotne, upewniamy się zazwyczaj, czy komunikat został właściwie odebrany i czy porozumienie(co do jego
treści) zostało osiągnięte.
Proces komunikacji między ludźmi może odbywać się w formie:
Nadawca
Ź
ród
ło
Kodowanie
Kana
ł
Dekodowanie
Odbiorca
• komunikacji werbalnej
• komunikacji niewerbalnej
Obydwa te rodzaje komunikacji wzajemnie się uzupełniają oraz wpływają na siebie – komunikacja
niewerbalna przekazuje emocje, postawy i intencje nadawcy, przez co czyni werbalna bardziej zrozumiała oraz
podtrzymuje ją. Jednak z drugiej strony, elementy niewerbalne maja znaczenie, sens w zależności od kontekstu,
w którym występują.
Można również powiedzieć, że komunikacja występuje na dwóch poziomach:
-
denotacyjnym (dosłowna teść)
-
metakomunikacyjnym (komentarz do denotacyjnego, pewnego rodzaju komunikatu o komunikacie, który
może być również werbalnym).
Bardzo ważne jest, aby komunikacja była kongruentne, czyli, aby obydwa poziomy komunikatu były ze sobą
zgodne, aby przekazywały niepotrzebne wiadomości. Komunikat niekongruentny ma miejsce, kiedy np. ktoś
mówi z uśmiechem: „nienawidzę cię” (chociaż czasem może być potraktowany jako żart).