1
Temat 27 .Zagrożenia pożarowe, chemiczne, wybuchowe oraz metody prewencji i ich zwalczania
w przedsiębiorstwie
Zagrożenie wybuchowe- w załączniku
Zagrożenie chemiczne – w załączniku
ZAGROŻENIE POŻAROWE: zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających wpływ na
możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.
PpoŻ W FIRMIE- ZAŁACZNIK
Zagrożenia pożarowe od urządzeń elektrycznych
W Polsce urządzenia elektryczne są przyczyną około 9000 pożarów rocznie. Najwięcej pożarów wynika z wad
urządzeń elektrycznych, pozostałe są skutkiem błędów w użytkowaniu tego rodzaju urządzeń.
Najczęstsze przyczyny pożarów to:
zły stan zestyków lub niewłaściwy dobór aparatów łączeniowych
zły stan lub niewłaściwy dobór zabezpieczeń przetężeniowych (nadprądowych)
zły stan izolacji lub niewłaściwy rodzaj izolacji elektrycznej
nadmierne nagrzewanie się urządzeń elektrycznych podczas ich pracy
błędne połączenia lub zwarcia w instalacjach (np. pomiędzy przewodami N i PE)
występowanie łuku elektrycznego
brak ostrożności przy pracach spawalniczych
niewłaściwe użytkowanie urządzeń grzejnych
wewnętrznych zwarć w aparatach i urządzeniach zawierających palny olej mineralny
występowania przepięć pochodzenia atmosferycznego i łączeniowego.
Zły stan zestyków w aparatach łączeniowych lub w bezpiecznikach topikowych (luźne lub zanieczyszczone
zestyki), źle dokręcone (i zanieczyszczone) końcówki przewodów do zacisków lub niewłaściwie połączone
przewody aluminiowe (utlenione powierzchnie źle przewodzą) powodują, że w miejscach styku powstaje
rezystancja „zestykowa” o dużej wartości. Podczas przepływu prądu na rezystancji tej wydziela się ciepło,
następuje nagrzewanie się zestyku, co powoduje utlenianie się jego powierzchni i brak kontaktu elektrycznego.
Wydzielające się przy tym coraz intensywniej ciepło i w wielu przypadkach występujące iskrzenie może
doprowadzić do zapłonu izolacji lub innych materiałów.
Jeżeli zabezpieczenia przetężeniowe, np. bezpieczniki topikowe lub wyzwalacze nadprądowe, mają zbyt duży
prąd znamionowy w stosunku do obciążalności przewodów lub do mocy zasilanych urządzeń, które mają
zabezpieczać, to mogą one być przyczyną powstania pożaru. Szczególnie niebezpieczna sytuacja występuje
wtedy, gdy zamiast oryginalnej wkładki topikowej jest zastosowana wkładka „naprawiana” - kawałkiem drutu
lub innym przypadkowym przedmiotem - stosowanie takich „rozwiązań” jest niedozwolone.
2
W takich przypadkach przy przeciążeniach, a w szczególności podczas zwarć, następuje silne nagrzanie
materiału przewodzącego i izolacyjnego, ponieważ urządzenia zabezpieczające nie wyłączają zasilania
w odpowiednio krótkim czasie.
Podczas pełnych zwarć metalicznych w instalacjach i urządzeniach elektrycznych zasilanie powinno
z reguły zostać szybko wyłączone jest przez urządzenia zabezpieczające. Jednakże mogą powstać tzw. zwarcia
niepełne, nazywane również rezystancyjnymi lub słaboprądowymi, na skutek uszkodzenia izolacji lub powstania
ścieżki przewodzącej na powierzchni izolacji. Ma to miejsce nierzadko wskutek zmniejszenia się rezystancji
izolacji w wyniku jej starzenia, zanieczyszczenia lub zawilgocenia. W miejscu uszkodzenia, wskutek
wystąpienia prądu upływu, dochodzi do silnego nagrzania materiału izolacyjnego (mogącego prowadzić nawet
do zwęglenia), mogącego być przyczyną pożaru - urządzenia zabezpieczające reagujące na wzrost wartości
prądu w obwodzie nie mogą wyłączyć zasilania z powodu zbyt małej wartości prądu. Natomiast skuteczną
ochronę zapewnić tutaj mogą zabezpieczenia różnicowoprądowe, reagujące na pojawienie się upływu prądu
z obwodu.
W urządzeniach elektroenergetycznych może powstać łuk elektryczny przy zwarciach oraz podczas błędnych
czynności łączeniowych. Łuk elektryczny może spowodować pożar, a nawet wybuch, np. w przypadku zwarcia
wewnętrznego w aparacie lub urządzeniu zawierającym palny olej mineralny.
Bardzo częstą przyczyną pożarów są wszelkiego rodzaju grzejniki elektryczne, nie posiadające automatycznej
regulacji lub ograniczników temperatury oraz pozostawianie bez nadzoru w pobliżu łatwo palnych materiałów.
Przepięcia powstające samoistnie w sieciach elektroenergetycznych w chwili dokonywania łączeń powodują
naprężanie elektryczne izolacji i możliwość jej przebicia, prowadzącego do powstania upływu prądu mogącego
spowodować pożar. Podobne działanie mają przepięcia indukowane przez pobliskie wyładowania atmosferyczne
w czasie burzy. Najczęściej jednak dochodzi do uszkodzeń w elektronicznym wyposażeniu urządzeń
gospodarstwa domowego lub maszyn.
Stosuje się następujące sposoby eliminacji i ograniczenia zagrożenia pożarowego od urządzeń elektrycznych:
wszędzie tam, gdzie jest to wskazane, stosuje się wyłączniki różnicowoprądowe o znamionowym prądzie
wyzwalającym do 500 mA, dobrze spełniające zadanie środka ochrony przeciwpożarowej
wykonuje się instalację i urządzenia tak, aby nie podtrzymywały i nie rozprzestrzeniały pożaru, niezależnie od
tego, czy powstał on w nich samych, czy w ich pobliżu
elementy instalacji i urządzeń elektrycznych stykające się z materiałami palnymi odpowiednio się dobiera lub
umieszcza się w bezpiecznej odległości albo z użyciem niepalnych podkładek
instaluje się przewody i kable z izolacją wykonaną z materiałów niepalnych i nie wydzielających chloru ani
chlorowodoru w przypadku ich przegrzania; chlorowodór z wodą tworzy kwas solny, szkodliwy dla człowieka
oraz powodujący bardzo duże szkody wynikające z korozji obiektów budowlanych i urządzeń
przy długich wiązkach przewodów i kabli zapewnia się ich zwiększoną odporność na działanie ognia, przez
zastosowanie odpowiedniej izolacji lub pomalowanie specjalną farbą bądź przez natryskiwanie spienionego
tworzywa
wykonuje się ognioodporne przejścia przewodów przez przeciwpożarowe ściany i stropy
w obiektach, w których łatwo jest wzniecić pożar (np. w lakierniach, stolarniach, itp.), stosowane są tylko
niezbędne urządzenia elektryczne i w odpowiednich osłonach
w obiektach, w których pożar zagraża życiu wielu osób lub mieniu o dużej wartości (np. hotele i inne budynki
użyteczności publicznej, kopalnie, itp.), instalacje i urządzenia elektryczne wykonuje się z materiałów, które
podczas pożaru wydzielają jak najmniej dymu i toksycznych gazów
3
obiekty budowlane wyposaża się w instalacje piorunochronne
instaluje się ochronniki przeciwprzepięciowe w instalacjach elektrycznych obiektów
opraw lamp w „ciągach świetlnych” nie wykonuje się z materiałów łatwo palnych.
Dokonuje się regularnych przeglądów instalacji elektrycznych
Temat 28. Podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze – zastosowanie zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej.
Temat 29. Zastosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia pożaru
Prezentacja w załączniku
Instrukcja PPOŻ – w załączniku
Temat 30. System pomocy medycznej w przypadku sytuacji stanowiącej zagrożenie zdrowia i życia.
Temat 31-32. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia i zdrowia.
33-34. Udzielanie pierwszej pomocy przy urazach mechanicznych, porażeniu prądem oraz zatruciach
substancjami chemicznymi
Prezentacja
Instrukcja PP
35. Charakterystyka wymagań dotyczących bezpiecznej eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych
Broszura - w załączniku
36. Analiza działania maszyn i urządzeń technicznych pod katem przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy
Przepisy nie narzucają formy, w jakiej pracodawca powinien udokumentować ocenę maszyn. Określają
jedynie, że wyniki kontroli ocenianych maszyn w zakresie minimalnych wymagań powinny być:
rejestrowane i przechowywane przez pracodawców przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych
kontroli oraz
dostępne dla zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy.
Pracodawcy mają obowiązek dokonywania oceny zgodności użytkowanych maszyn i urządzeń
z minimalnymi wymaganiami (rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy). W rozporządzeniu nie
sprecyzowano jednak, jakie dokumenty powinien mieć pracodawca, który dokonał oceny użytkowanych
maszyn.
Brak uregulowań prawnych dotyczących wyników przeprowadzonej oceny zgodności maszyn
i urządzeń z minimalnymi wymaganiami daje dużą dowolność w tym zakresie pracodawcom.
4
WAŻNE!
Dokumenty potwierdzające przeprowadzenie oceny spełnienia minimalnych wymagań mogą być różne, np.
protokoły oceny maszyn, listy kontrolne, świadectwa oceny, deklaracje minimalnych wymagań, karty oceny,
a nawet harmonogramy działań dostosowawczych do minimalnych wymagań.
Ważne, aby dokumentacja odnosiła się do konkretnej maszyny i zawierała np. jej nazwę, typ i numer seryjny,
producenta,
rok
produkcji
oraz
stwierdzenia
dotyczące
oceny
zgodności
maszyny
z przepisami.
Należy pamiętać, że zgodność maszyny z wymaganiami minimalnymi mogą weryfikować organy nadzoru
i kontroli podczas rutynowych kontroli w zakładzie oraz podczas innych czynności, np. podczas ustalania
okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
PODSTAWA PRAWNA
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas
pracy (DzU nr 191, poz. 1596 ze zm.). – w załączniku
37. Raport z przeprowadzonej kontroli maszyn i urządzeń technicznych w przedsiębiorstwie
LISTA KONTROLI MASZYNY – w załączniku