MINERAŁY

●

To pierwiastki lub związki chemiczne powstałe
w skorupie ziemskiej w wyniku procesów
geologicznych. Są to przeważnie ciała stałe,
rzadziej ciekłe (woda, ropa naftowa, rtęć
rodzima) lub gazowe (gaz ziemny).
Najczęściej mają one budowę krystaliczną
(czyli złożoną z kryształów), rzadziej
bezpostaciową.

MINERALOGIA

●

Nauka zajmująca się rozpoznawaniem
minerałów, określaniem ich składu
chemicznego ich cech fizycznych, warunkami
powstawania i procesami prowadzącymi do ich
przeobrażenia oraz występowania w skorupie
ziemskiej.

●

Nauka interdyscyplinarna pełniąca istotną rolę
w badaniach z zakresu chemii, fizyki, ochrony
środowiska, astronomii, medycyny, nauk
technicznych

CIAŁA BEZPOSTACIOWE

●

Ciało amorficzne, stan skupienia materii
charakteryzujący się własnościami
reologicznymi zbliżonymi do ciała
krystalicznego, w którym nie występuje
uporządkowanie dalekiego zasięgu.

●

Cząsteczki ciała amorficznego ułożone są w
sposób chaotyczny zbliżony do spotykanego w
cieczach (szkło, opale, bursztyny, obsydian itp)

KRYSZTAŁ

●

Ciało stałe z uporządkowanym systemem
atomów oraz cząstek i odpowiadającym temu
ułożeniu kształtem geometrycznym
wielościanu.

UŁOŻENIA KRYSZTAŁÓW

●

Skupienie ziarniste (ziarna kryształów
rozmieszczone są równomiernie)

●

Skupienie blaszkowate (kryształy ułożone są w
postaci łusek lub blaszek)

●

Skupienie włókniste (ziarna ułożone są w
postaci równoległych lub promienistych włókien
lub pręcików)

●

Skupienie kuliste (kryształy rozmieszczone są
w koncentrycznych sferach.

SKUPIENIA KRYSTALICZNE

●

OOLITY – zbiorowisko kulistych skupień
krystalicznych o średnicy 0,1-2,0 mm i budowie
koncentrycznej lub włóknistej

●

GROCHOWCE – podobne do oolitów ale
wielkości grochu,

●

NERKOWATE – zdeformowanych skupieniach
kulistych

●

FORMY NACIEKOWE – minerał krystalizował z
roztworu w postaci sopli (stalaktyty, stalagmity)

POWSTAWANIE MINERAŁÓW

●

W czasie ochładzania się i krzepnięcia magmy
następuje krystalizacja kolejnych minerałów (w
głębi ziemi powstają kryształy większe, na
powierzchni drobno- lub skrytokrystaliczna)

●

Z gazów wulkanicznych (siarkowodór i
dwutlenek siarki – wolna siarka)

●

Z roztworów wodnych (sól kamienna i inne
minerały), powstają pojedyncze kryształy, grupy
kryształów, skupienia i buły krystaliczne

WŁASNOŚCI FIZYCZNE minerałów

●

Barwa – określa sięją na podstawie rysy

●

Połysk – odbijanie się światła od głatkich
pwierzchni

●

Przezroczystość - przepuszczanie promieni

●

Łupliwość – zdolność do pękania i rozdzielania

●

Gęstość – masa jednostki objętości

●

Inne – smak, rozpuszczalność, magnetyzm,
przeodnictwo elektryczne, własności optyczne

TWARDOŚĆ –

wielkość oporu na działanie

mechaniczne, skala Mohsa:

●

Talk

●

Gips

●

Kalcyt

●

Fluoryt

●

Apatyt

●

Ortoklaz

●

Kwarc

●

Topaz

●

Korund

●

Diament

SYSTEMATYKA MINERAŁÓW

●

Pierwiastki

●

Kruszce, czyli siarczki i pokrewne

●

Halogenki, czyli chlorki i pokrewne

●

Tlenki i wodorotlenki

●

Sole kwasów tlenowych (węglany, siarczany,
krzemiany, glinokrzemiany)

●

Związki organiczne i pokrewne

PIERWIASTKI

●

Miedź

rodzima (czysta lub z domieszką żelaza,

złota lub srebra)

●

Srebro

rodzime (występuje b. rzadko)

●

Złoto

rodzime (dom. srebra, miedzi, palladu lub

bizmutu)

●

Platyna

(dom. żelaza, palladu, niklu i miedzi)

●

Siarka

rodzima

●

Grafit

●

Diament

(bezbarwny przezroczysty, czarne

skupienia-karbonado, ołowianoszre zrosty-bort)

SOLE KWASÓW TLENOWYCH

●

Kalcyt CaCO

3

zbity, skrytokryst. skł. wapieni,

margli itp.(odm. przezroczysta to

spat islandzki

)

●

Aragonit CaCO

3

o budowie cząsteczkowej

●

Syderyt FeCO

3

krajowa ruda żelaza-rejon

częstochowski i radomski

●

Smitsonit ZnCO

3

składnik galmanu

●

Malachit Cu(OH)

2

CUCO

3

do wyr. biżuterii itp

●

Dolomit CaMg(CO

3

)

2

●

Gips CaSO

4

·2H

2

O tworzy piękne kryształy

c.d.

●

Anhydryt CaSO

4

r. od gipsu barak wody kryst.

(w zł. Gipsu i zł. Soli)

●

Baryt BaSO

4

(Góry Swietokrzyskie, G. D. Ślask,

ok. Krakowa i w Tatrach

●

Mirabilit Na

2

SO

4

·10H

2

O nat. sól glauberska

●

Epsonit MgSO

4

·7H

2

O nat. Sól gorzka

●

Kwarc SiO

2

, grubokrystaliczne-kryształ górski,

ametyst, cytryn, kwarc zadymiony, morin-czerw.
Skrytokrystaliczne-chalcedon, agat

c.d.

●

Opal SiO

2

·nH

2

O- bezpostaciowy,

●

Oliwiny(Mg,Fe)

2

(SiO

4

) składnik skał poch. mag.

●

Pirokseny i amfibole-złożone krzemiany
iglinokrzem. magnezu, żelaza, wapnia i sodu

●

łyszczki(miki)- uwodnione glinokrzem. potasu,
magnezu i żelaza (biotyt, muskowit)

●

Skalenie-glinokrzemiany potasu, sodu i wapnia-
minerały skałotwórcze ok.50% sk. Ziemskiej
(plagioklazy, ortoklazy)

●

Kaolinit i montmorylonit-minerały ilaste, skladn.
glin, zwietrzelin i gleb