protetyk_sluchu_322[17].O1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zagrożenia życia i zdrowia pracownika

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Środki ochrony indywidualnej i wypadki przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych stanach urazowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz o udzielaniu pierwszej pomocy w sytuacjach nagłych
i stanach zagrożenia życia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawiać

Ci trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].O1

Świadczenie usług

medycznych

322[17].O1.01
Nawi

ązywanie

i utrzymywanie kontaktów

interpersonalnych

322[17].O1.02

Prowadzenie dzia

łań

profilaktycznych

i promowanie zdrowia

322[17].O1.03

Stosowanie przepisów

bezpiecze

ństwa i higieny

pracy oraz udzielanie

pierwszej pomocy

322[17].O1.04

Wykorzystywanie technik

informacyjnych

świadczeniu usług

medycznych

322[17].O1.05

Stosowanie przepisów

prawa i zasad ekonomiki

w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować obowiązujące przepisy prawa dotyczące obowiązków pracownika
i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce,

−

zastosować podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,

−

określić skutki działania negatywnych czynników w środowisku pracy,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej,

−

wyeliminować czynniki szkodliwe działające na zdrowie w środowisku pracy,

−

zinterpretować przepisy, regulaminy, zasady i procedury związane z bezpieczeństwem
poza pracą,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciw pożarową,

−

rozpoznawać stany zagrożenia życia,

−

ustalić rodzaj natychmiastowej pomocy,

−

wykonać zabiegi resuscytacyjne zgodnie z procedurami udzielania pierwszej pomocy,

−

udzielić pierwszej pomocy w przypadkach nagłych, urazowych i nie urazowych,
zagrażających życiu poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Bezpieczeństwo

higiena

pracy

oraz

ochrona

przeciwpożarowa

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowe obowiązki pracownika
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy
W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy. [3]

Obowiązki osoby kierującej
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

−

Pracodawca  jest  obowiązany  zapewniać,  aby  budowa  lub  przebudowa  obiektu
budowlanego,  w  którym  przewiduje  się  pomieszczenia  pracy,  była  wykonywana
na  podstawie  projektów  uwzględniających  wymagania  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
pozytywnie  zaopiniowanych  przez  uprawnionych  rzeczoznawców,  zgodnie  z  odrębnymi
przepisami.

−

Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać
wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinna
uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju
wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.

−

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich
pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym
bezpieczne i higieniczne warunki pracy. [3]

Maszyny i inne urządzenia techniczne
Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

−

zapewniały  bezpieczne  i  higieniczne  warunki  pracy,  w  szczególności  zabezpieczały
pracownika  przed  urazami,  działaniem  niebezpiecznych  substancji  chemicznych,
porażeniem  prądem  elektrycznym,  nadmiernym  hałasem,  szkodliwymi  wstrząsami,
działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych
czynników środowiska pracy,

−

uwzględniały zasady ergonomii.

−

Konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń technicznych ponoszą
odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków, o których mowa.

−

Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań wyposaża
się w odpowiednie zabezpieczenia.

−

W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych,
wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia
należy do obowiązków pracodawcy.

Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne,
które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych
przepisach. [3]

Badania lekarskie

1. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

−

osoby przyjmowane do pracy,

−

pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub warunki uciążliwe.

−

Badaniom  wstępnym  nie  podlegają  jednak  osoby  przyjmowane  ponownie  do  pracy
u  danego  pracodawcy  na  to  samo  stanowisko  lub  na  stanowisko  o  takich  samych
warunkach  pracy,  na  podstawie  kolejnej  umowy  o  pracę  zawartej  bezpośrednio
po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy

trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy
na dotychczasowym stanowisku.

3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości

w  godzinach  pracy.  Za  czas  niewykonywania  pracy  w  związku  z  przeprowadzanymi
badaniami  pracownik  zachowuje  prawo  do  wynagrodzenia,  a  w  razie  przejazdu  na  te
badania  do  innej  miejscowości  przysługują mu  należności  na pokrycie kosztów przejazdu
według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia

lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

5. Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji

i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym
pracownikom okresowe badania lekarskie także:

−

po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,

−

po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie
takimi badaniami.

6. Badania okresowe są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto

inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi
na warunki pracy.

7. W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby

zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego,
w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nie
narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy.

8. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi

przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.

9. Pracodawca, na podstawie orzeczenia lekarskiego, przenosi do odpowiedniej pracy

pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek
wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy
w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

10. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach

szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest
to niezbędne ze względów profilaktycznych.

11. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia

higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić
środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Szkolenia
Nie  wolno  dopuścić  pracownika  do  pracy,  do  której  wykonywania  nie  posiada  wymaganych
kwalifikacji  lub  potrzebnych  umiejętności,  a  także  dostatecznej  znajomości  przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca  jest  obowiązany  zapewnić  przeszkolenie  pracownika  w  zakresie  bezpieczeństwa
i  higieny  pracy  przed  dopuszczeniem  go  do  pracy  oraz  prowadzenie  okresowych  szkoleń
w  tym  zakresie.  Szkolenie  pracownika  przed  dopuszczeniem  do  pracy  nie  jest  wymagane
w  przypadku  podjęcia  przez  niego  pracy  na  tym  samym  stanowisku  pracy,  które  zajmował
u  danego  pracodawcy  bezpośrednio  przed  nawiązaniem  z  tym  pracodawcą  kolejnej  umowy
o  pracę.  Pracodawca  jest  obowiązany  odbyć  szkolenie  w  dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy  w  zakresie  niezbędnym  do  wykonywania  ciążących  na  nim  obowiązków.  Szkolenie
to powinno być okresowo powtarzane.
Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pracodawca  jest  obowiązany  zaznajamiać  pracowników  z  przepisami  i  zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
Pracodawca  jest  obowiązany  wydawać  szczegółowe  instrukcje  i  wskazówki  dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
Pracownik  jest  obowiązany  potwierdzić na  piśmie  zapoznanie  się  z  przepisami  oraz  zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ochrona przeciwpożarowa
Możliwość  powstania  i  rozprzestrzeniania  się  pożaru  spowodowana  jest  przede  wszystkim
występowaniem  materiałów  palnych  w  budynkach  zamieszkania  zbiorowego,  użyteczności
publicznej,  a  w  zakładach  produkcyjnych  związana  jest  również  z  rodzajem  procesu
technologicznego.  Zagrożenie  to  określone  jest  przez  kategorię  zagrożenia  ludzi,  kategorię
zagrożenia  wybuchem,  wielkością  obciążenia  ogniowego  i  stopniem  rozprzestrzeniania  ognia
występujących materiałów.

Kategorie zagrożenia ludzi:

−

kategoria ZL I – domy towarowe, kina, teatry, sale zabaw, widowiskowe, banki,
restauracje, obiekty kultu religijnego itp.,

−

kategoria ZL II – szpitale, domy opieki,

−

kategoria ZL III – szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki
zdrowia itp.,

−

kategorię ZL IV stanowią budynki mieszkalne,

−

kategoria ZL V – archiwa, muzea, biblioteki.

Wymagania przeciwpożarowe

−

Obiekty powinny być wyposażone w gaśnice przenośne spełniające wymagania Polskich
Norm będących odpowiednikami norm europejskich (EN) dotyczących gaśnic
lub w gaśnice przewoźne.

−

Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które mogą
wystąpić w obiekcie:
A

−

materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie

zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli;

−

cieczy i materiałów stałych topiących się;

−

gazów;

−

metali;

−

tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.

−

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm

) zawartego w gaśnicach powinna

przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:

1) na każde 100 m

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym

urządzeniem gaśniczym:
a) zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
b) produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m

c) zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

−

Miejsce omłotów, niezależnie od wymaganych gaśnic, powinno być wyposażone
w pojemnik z wodą o objętości co najmniej 200 dm

, przygotowany do wykorzystania

w celach gaśniczych przy użyciu wiadra lub w inny równorzędny sposób.

−

Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:
1. w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a)  przy wejściach do budynków,
b)  na klatkach schodowych,
c)  na korytarzach,
d)  przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;

2. w miejscach nie narażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła

(piece, grzejniki);

3. w obiektach wielokondygnacyjnych – w tych samych miejscach na każdej kondygnacji,

jeżeli pozwalają na to istniejące warunki.

−

Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:
1. odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek,

do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;

2. do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Ewakuacja

−

Z  każdego  miejsca  przeznaczonego  na  pobyt  ludzi  w  obiekcie  powinny  być  zapewnione
odpowiednie  warunki  ewakuacji,  zapewniające  możliwość  szybkiego  i  bezpiecznego
opuszczenia  strefy  zagrożonej  lub  objętej  pożarem,  dostosowane  do  liczby  i  stanu
sprawności  osób  przebywających  w  obiekcie  oraz  jego  funkcji,  konstrukcji  i  wymiarów,
a  także  być  zastosowane  techniczne  środki  zabezpieczenia  przeciwpożarowego,
polegające na:
1.  zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
2.  zachowaniu  dopuszczalnej  długości,  szerokości  i  wysokości  przejść  oraz  dojść

ewakuacyjnych;

3. zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz

pomieszczeń;

4. zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-

budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających
zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających
usuwanie dymu;

5. zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz

przeszkodowego w obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

6. zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów

głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest
on wymagany.

−

Podstawą  do  uznania  użytkowanego  budynku  istniejącego  za zagrażający  życiu ludzi jest
niezapewnienie przez występujące w nim warunki techniczne możliwości ewakuacji ludzi,
w szczególności w wyniku:
1.  szerokości  przejścia,  dojścia  lub  wyjścia  ewakuacyjnego  albo  biegu  względnie

spocznika klatki schodowej służącej ewakuacji, mniejszej o ponad jedną trzecią
od określonej w przepisach techniczno-budowlanych;

2. długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 100 % od określonej

w przepisach techniczno-budowlanych;

3. występowania w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kategorii

zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II albo na drodze ewakuacyjnej:
a) okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego lub

kapiącego pod wpływem ognia, względnie wykładziny podłogowej z materiału
łatwo zapalnego,

b) okładziny ściennej z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej, jeżeli nie

zapewniono dwóch kierunków ewakuacji;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. niewydzielenia ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż

mieszkalny lub wysokościowego, w sposób określony w przepisach techniczno-
budowlanych;

5) niezabezpieczenia

przed

zadymieniem

dróg

ewakuacyjnych

wymienionych

w przepisach techniczno-budowlanych, w określony w nich sposób;

6) braku wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifikowanej

do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V albo na drodze ewakuacyjnej
prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.

−

Właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę pożarową przeznaczoną dla ponad
50 osób będących jej stałymi użytkownikami, niezakwalifikowaną do kategorii zagrożenia
ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie
organizacji oraz warunków ewakuacji.

−

Właściciel lub zarządca obiektu powinien powiadomić właściwego miejscowo komendanta

powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia działań, o
których mowa w ust. 1, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki dokument określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy?
2.  Jakie obowiązki ma pracownik?
3.  Jakie obowiązki ma osoba kierująca pracownikami?
4.  Jakie znasz kategorie zagrożenia ludzi pożarem?
5.  Jakie znasz badania profilaktyczne?
6.  Jakie szkolenia obowiązują pracownika?
7.  Jakie zasady obowiązują przy rozmieszczaniu gaśnic?
8.  Jakie warunki powinny spełniać drogi ewakuacyjne?
9.  Jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy?
10.  Jakie są wymagania dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy?
11.  Jakie są wymagania dotyczące maszyn i innych urządzeń technicznych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na terenie zakładu pracy wybuchł pożar. W pomieszczeniach było duże zadymienie

i słaba widoczność. Wybuchła panika, każdy próbował jak najszybciej opuścić budynek. Jeden
z mężczyzn próbował opanować sytuację. Wskaż, jakie kroki twoim zdaniem powinien
poczynić, w jaki sposób i w jakiej odległości od siebie w obiektach rozmieszczone są gaśnice,
jaką drogą powinni opuścić budynek przebywający tam ludzie i jakie kryteria powinny spełniać
drogi ewakuacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać, jakie zasady i odległości obowiązują przy rozmieszczaniu gaśnic,
4)  zwrócić uwagę jakie warunki powinny spełniać drogi ewakuacyjne,
5)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy przeciwpożarowe,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

flamastry.

Ćwiczenie 2

Znajomy poprosił cię o radę, ponieważ ma wątpliwości, czy nowy pracodawca może

przed podjęciem przez niego pracy umówić go na szkolenie z inspektorem bhp i skierować na
profilaktyczne badania lekarskie? Czy pracodawca działa zgodnie z prawem? Ustal, jakim
badaniom profilaktycznym oraz jakim szkoleniom podlegają pracownicy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie badania i szkolenia obowiązują pracowników,
4)  zwrócić uwagę jakie zasady są uwzględniane przy szkoleniach i badaniach wstępnych,
5)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Korzystając z Kodeksu pracy przedstaw obowiązki pracownika w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z poleceniem,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma pracownik w zakresie bhp,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytanie podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Korzystając z Kodeksu pracy przedstaw obowiązki osoby kierującej pracownikami

w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisanym przypadkiem,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma osoba kierująca pracownikami w zakresie bhp,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Znajomy poprosił Cię o pomoc w poszukiwaniu lokalu na gabinet protetyczny. Pomóż mu

odszukać odpowiednie przepisy dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy.
Wskaż, jakie warunki muszą spełniać pomieszczenia pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać  i  ustalić,  jakie  kryteria  powinny  spełniać  obiekty  budowlane  i  pomieszczenia

pracy,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani Anna jest zatrudniona jako protetyk słuchu w małym zakładzie. Od 54 dni przebywa

na  zwolnieniu  lekarskim,  w  tym  była  hospitalizowana  przez  12  dni  (zwolnienie  szpitalne).
Zadzwoniła  do  firmy  z  informacją,  że  jest  już  zdrowa  i  wraca  do  pracy.  Ma  ważne  badania
okresowe  jeszcze  przez  rok.  Pomimo  to  pracodawca  skierował  ją  na  badania  kontrolne
do  lekarza  medycyny  pracy.  Wskaż,  jakie  kroki  powinien  podjąć  pracodawca,  przyjmując
do pracy pracownika po tak długim zwolnieniu lekarskim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać  i  ustalić,  jakie  badania    obowiązują  pracowników  po  długim  zwolnieniu

lekarskim,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące badań lekarskich,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:
Zdefiniować pojęcia i terminy:

Tak

Nie

1) badania profilaktyczne?



2) szkolenia wstępne?



3) szkolenia okresowe?



4) szkolenie stanowiskowe?



5) drogi ewakuacyjne?



6) obowiązki pracownika?



7) obowiązki pracodawcy lub osoby kierującej pracownikami?



8) rodzaje badań profilaktycznych?



9) rodzaje szkoleń pracowniczych?



10) cechy dróg ewakuacyjnych?



11) rodzaje gaśnic?



12) rozmieszczenia gaśnic?



13) kategorie zagrożenia ludzi ?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zagrożenia zdrowia i życia pracownika

4.2.1. Materiał nauczania

Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia
1. Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez

uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia
odpowiednich środków profilaktycznych.

2. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych

w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.

3. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów

chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart
charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,
pożarem lub wybuchem.

4. Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych jest

dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom
ochronę ich zdrowia i życia.

5. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,

preparatów,  czynników  lub  procesów  technologicznych  o  działaniu  rakotwórczym  lub
mutagennym,  pracodawca  zastępuje  te  substancje,  preparaty,  czynniki  lub  procesy
technologiczne  mniej  szkodliwymi  dla  zdrowia  lub  stosuje  inne  dostępne  środki
ograniczające  stopień  tego  narażenia,  przy  odpowiednim  wykorzystaniu  osiągnięć  nauki
i techniki.

6. Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami,

czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a
także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

7. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych

czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące
narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

8. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych

czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

9. Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym,

pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy.

10. Dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana

przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może
przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych
źródeł promieniowania jonizującego.

11. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego

niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować
działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić:
a) odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich

obsługę przez osoby należycie przeszkolone,

b) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
12. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość
wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez
co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ryzyko  zawodowe  to  prawdopodobieństwo  wystąpienia  niepożądanych  zdarzeń  związanych
z  wykonywaną  pracą,  powodujących  straty,  w  szczególności  wystąpienia  u  pracowników
niekorzystnych  skutków  zdrowotnych  w  wyniku  zagrożeń  zawodowych  występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocenę  ryzyka  zawodowego  należy  bezwzględnie  przeprowadzić  jeżeli  na  stanowisku  pracy
występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe bądź uciążliwe.

Pierwszą  ocenę  ryzyka  zawodowego  na  stanowisko  pracy  przeprowadzamy  przed  oddaniem
go do eksploatacji.
Następne  oceny  przeprowadzamy  po  zastosowaniu  środków  technicznych,  organizacyjnych
czy  ludzkich  obniżających  ryzyko,  dla  sprawdzenia,  czy  przyniosły  one  zamierzoną  poprawę
warunków pracy na danym stanowisku.

−

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

−

po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych,

−

w wypadku istotnych zmian organizacyjnych i technologicznych,

−

w razie zdarzenia wypadkowego.

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy
określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

zapewnić  organizację  pracy  i  stanowisk  pracy  w  sposób  zabezpieczający  pracowników
przed  zagrożeniami  wypadkowymi  oraz  oddziaływaniem  czynników  szkodliwych  dla
zdrowia  i  uciążliwości

−

z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników,

−

zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie
technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Jeżeli  ze  względu  na  rodzaj  procesu  pracy  likwidacja  zagrożeń  nie  jest  możliwa,  należy
stosować  odpowiednie  rozwiązania  organizacyjne  i  techniczne,  w  tym  odpowiednie  środki
ochrony  zbiorowej,  ograniczające  wpływ  tych  zagrożeń  na  zdrowie  i  bezpieczeństwo
pracowników.  W  sytuacji  gdy  ograniczenie  zagrożeń  w  wyniku  zastosowania  rozwiązań
organizacyjnych  i  technicznych  nie  jest  wystarczające,  pracodawca  jest obowiązany  zapewnić
pracownikom  środki  ochrony  indywidualnej,  odpowiednie  do  rodzaju  i  poziomu  zagrożeń.

Zagrożenia mogące wystąpić na stanowiskach pracy:
A.  Czynniki  niebezpieczne  (zagrożenia  wypadkowe),  które  działając  na  człowieka  mogą

spowodować uraz (wypadek przy pracy). Można tutaj rozróżnić kilka podstawowych
grup tych czynników:

−

zagrożenie  elementami  ruchomymi  i  luźnymi  (np.  nieosłonięte  wirujące  części  maszyn,
nieprawidłowo  ułożone  stosy  worków,  obluzowane  lub  zużyte  części  maszyn,  narzędzi,
oprzyrządowania  i  obrabiane  przedmioty,  spadające  z  wysokości elementy,  np. na skutek
wibracji, naruszenia b równowagi ułożonych elementów itp.),

−

zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi (np. ostre krawędzie,
wystające śruby, gwoździe, odklejona wykładzina podłogowa itp.),

−

zagrożenia związane z przemieszczaniem ludzi (np. zbyt wąskie przejścia między
maszynami, nieodpowiednia wysokość przejścia – poniżej 2 m, śliska droga itp.),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym (np. używanie uszkodzonych odbiorników,
przewodów,

osprzętu,

stosowanie

niesprawnych

nieskutecznych

ochron

przeciwporażeniowych),

−

zagrożenie poparzeniem (np. zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura, związki chemiczne:
kwasy, zasady itp.),

−

zagrożenie pożarem lub/i wybuchem (np. stosowanie gazów palnych, cieczy tworzących
z powietrzem mieszaniny palne i wybuchowe, pyłów palnych, spawanie gazów
i elektryczne w pobliżu materiałów palnych itp.),

B. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działając na pracownika przez okres dłuższy mogą

spowodować  obniżenie  sprawności  fizycznej  i  psychicznej  pracownika  (np.  obniżenie
wydajności  pracy)  czy  zmiany  w  stanie  zdrowia  powodujące  w  ostateczności  choroby
zawodowe. Czynniki te dzielimy na 4 podstawowe grupy:
1.  Czynnik fizyczne

−

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,
wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),
mikroklimat,

−

promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

−

promieniowanie jonizujące,

−

promieniowanie laserowe,

−

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

−

pole elektrostatyczne,

−

pyły przemysłowe.

2. Czynniki chemiczne

W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka dzielimy je na substancje:

−

toksyczne,

−

drażniące,

−

uczulające,

−

rakotwórcze,

−

mutagenne,

−

upośledzające funkcje rozrodcze.

W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka wyróżniamy substancje
szkodliwe lub uciążliwe działające przez:

−

drogi oddechowe,

−

skórę i błony śluzowe,

−

przewód pokarmowy.

3. Czynniki biologiczne:

−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce.

4. Czynniki psychofizyczne

−

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

−

obciążenie psychonerwowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zagrożenia

Źródła

Skutki

Substancje
chemiczne

Występują

powszechnie

zakładach

pracy

–

przy

produkcji,

magazynach,

laboratoriach, warsztatach itd.

Wchłanianie

substancji

chemicznych

może

zachodzić

przez

drogi

oddechowe,

skórę

i  przewód  pokarmowy.  Reakcja  organizmu  na
substancje  chemiczne  zależy  od  właściwości
fizykochemicznych,  drogi  wchłaniania,  wielkości
dawki i okresu narażenia i cech organizmu. Skutki
kontaktu  z  substancjami  chemicznymi  mogą  być
miejscowe  lub  układowe.  Skutki  miejscowe  to
działanie  drażniące  i  uczulające  skórę  i  błony
śluzowe.

Skutki

układowe

zmiany

w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym,
wątrobie,

nerkach,

układzie

sercowo-

naczyniowym.  Istnieje  też  możliwość  rozwoju
zmian  patologicznych  po  dłuższym  lub  krótszym
okresie  utajenia  w  postaci  zmian  nowotworowych
oraz

zmian

wtórnych-pokoleniowych

np.

genotoksycznych, embriotoksycznych, teratogennych.
Skutki  zdrowotne  kontaktu  z  niebezpiecznymi
substancjami  chemicznymi  używanymi  w  procesie
pracy  są  określone  w  karcie  charakterystyki
substancji lub praeparatu niebezpiecznego.

Pyły

Źródłami emisji pyłów są procesy
technologiczne.

Najbardziej

pyłotwórcze  procesy  to:  mielenie,
kruszenie,  przesiewanie,  transport i
mieszanie  ciał  sypkich,  a  także
ostrzenie,

szlifowanie

polerowanie.

Pyły  mogą  mieć  działanie:  drażniące  (cząstki
węgla,  żelaza,  szkła,  aluminium,  związki  baru,
itp.);  zwłókniającym  (czastki kwarcu, krystobalitu,
trydymitu,  azbestu,  talku,  kaolinu,  pyły  rud
żelaznych  i  z  kopalni  węgla),  kancerogennym
(azbest,

minerały

azbestopochodne,

sztuczne

włókna  mineralne,  pyły  zawierające  krystaliczne
odmiany  ditlenku  krzemu),  alergizującym  (pyły
pochodzenia  roślinnego,  zwierzęcego,  leki,  pyły
arsenu,

miedzi,

cynku,

chromu).

Choroby

wywoływane przez pyły to m.in. krzemica,
rozedma płuc, pylica płuc, nowotwory płuc oraz
nosa i zatok przynosowych.

Pola i promieniowanie
elektromagnetyczne

Narażenie

pola

elektromagnetyczne

występuje:

wokół

tomografów

jądrowego

rezonansu magnetycznego i w
laboratoriach

eksploatujących

spektrometry,

przy

produkcji

wyrobów

polietylenu,

w otoczeniu kadzi elektrolitycznych
i wokół separatorówmagnetycznych
(m.in.

elektrownie,

zakłady

produkcji płyt wiórowych, obróbka

Skutki  oddziaływania  pól  elektromagnetycznych
na  organizm  ludzki  są  uzależnione  od  od
częstotliwości  i  natężenia  pola  oddziałującego,
właściwości  elektrycznych  izolacji  organizmu  od
podłoża  oraz  od  rozłożenia  ekspozycji  w  czasie
i rodzaju  ekspozycji  –  całego ciała lub jego części.
Bezpośrednie efekty oddziaływania krótkotrwałego
to:  stymulacja  tkanki  pobudliwej  na  skutek
indukowania  w  ciele  prądów  elektrycznych  oraz
ogrzewanie  tkanek  powodowane  pochłanianiem
energii pól tzw. efekt termiczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kruszywa),

przy

eksploatacji

urządzeń  spawalniczych,  w  czasie
zapalenia  łuku  elektrycznego,  w
gabinetach
fizykoterapeutycznych  stosujących
urządzenia  do  magnetoterapii,  w
otoczeniu  przemysłowych  urządzeń
elektrotermicznych:  piece  łukowe,
piece  oporowe,  piece i nagrzewnice
indukcyjne,

zgrzewarki,

elektrodrążarki,

urządzenia

lutowania,

rozdzielniach

elektroenergetycznych, w czasie
wykonywania czynności na
przewodach

pracującej

linii

wysokiegonapięcia,

elektrowniach w okolicy punktu
zerowego generatora oraz torów
prądowych,

otoczeniu

zgrzewarek i pras dielektrycznych,
wokół

diatermii

fizykoterapeutycznych, w stacjach
radiowo

−

telewizyjnych, w otoczeniu

obiektów radiolokacycjnych.

Promieniowanie
nadfioletowe

Stosowane do dezynfekcji lampy
(służba

zdrowia,

przemysł

farmaceutyczny,

spożywczy,

oczyszczalnie ścieków i wody,
salony kosmetyczne itp.), suszenia
(lakiernie,

farbiarnie

m.in.

w przemyśle

chemicznym,

poligraficznym,

meblarskim),

fototerapii (medycna i kosmetyka),
utwardzania

kopiowania

(poligrafia, przemysł chemiczny).
Źródłem

promieniowania

są:

świetlówki UV (bakteriobójcze,
UV-A, superaktyniczne itp.); lampy
rtęciowe

średnioprężne

i wysokoprężne; matalohalogenkowe
promienniki

UV,

lampy

ksenonowe, halogenowe i inne.
Promieniowanie

nadfioletowe

powstaje

również

w czasie

spawania,

cięcia

łukiem

plazmowym,

cięcia

laserowego,

natryskiwania

cieplnego,

cięcia

tlenowego, elektrodrążenia.

Szkodliwe

działanie

skórę

reakcje

fotochemiczne,

np.

rumień

skóry,

zmiany

przednowotworowe

nowotworowe,

wzrost

pigmentacji,

złuszczanie

się

naskórka.

Promieniowanie  nadfioletowe  pochłonięte  przez
oczy  może  powodować  stany  zapalne  rogówki,
spojówek,  uszkodzenie  siatkówki  i  rogówki  oraz
powstania

zaćmy

fotochemicznej.

Objawy

towarzyszące

światłowstręt,

wzmożone

łzawienie, uczucie „piasku” w oku, swędzenie,
pieczenie, upośledzenie widzenia.

Promieniowanie
podczerwone

Promieniowanie

podczerwone

stosowane

jest

lakierniach

i farbiarniach do suszenia lakieru,
w

przemyśle

spożywczym,

gastronomii, w hodowli zwierząt, w
urządzeniach

terapeutycznych.

Źródłem poczerwieni są: żarówki
IR, promienniki kwarcowe, lampy
ksenonowe,

lampy

żarowe.

procesach

technologicznych

Działanie podczerwieni na organizm człowieka ma
przede  wszystkim  charakter  termiczny,  co objawia
się  wzrostem  temperatury  narażonej  tkanki  i
tkanek  sąsiednich,  a  niekiedy  również  całego
organizmu.

Podczerwień

może

powodować

oparzenia skóry, a także choroby oczu jak zaćma,
degenaracja

naczyniówki

czy

siatkówki.

Najpoważniejszą  chorobą  związaną  z  narażeniem
oka  na  promieniowanie  podczerwone  jest  zaćma
podczerwienna  (tzw.  zaćma  hutnicza),  czyli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

żródłami

promieniowania

podczerwonego są: piece hutnicze,
paleniska, piece ceramiczne, piece
szklarskie, cięcie tlenowe, spawanie
gazowe.

zmętnienie siatkówki.

Czynniki biologiczne Mikroorganizmy - organizmy żywe

(bakterie, wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki)

oraz

wytwarzane

przez

nie

substancje

(toksyny

i alergeny) oraz makroorganizmy
(rośliny i zwierzęta)

Szkodliwy wpływ czynników biologicznych na
pracowników

jest

uzależniony

rodzaju

wykonywanej pracy. Najbardziej narażone grupy
zawodowe

to:

pracownicy

służby

zdrowia

i laboratoriów, rolnicy, pracownicy przemysłu
rolno-spożywczego oraz leśnicy i pracownicy
przemysłu

drzewnego.

Szkodliwe

czynniki

biologiczne mogą powodować choroby zakaźne,
alergiczne,

immunotoksyczne,

choroby

odzwierzęce, nowotworowe

Obciążenie
termiczne

Mikroklimat gorący, mikroklimat
zimny

Przegrzanie organizmu, zmniejszenie wydolności
organizmu, odwodnienie
Środowisko zimne powoduje chłodzenie całego
ciała, czyli hipotermię, odmrożenia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest ryzyko zawodowe?
2.  Kiedy przeprowadzamy ocenę ryzyka zawodowego?
3.  .Jakie rodzaje zagrożeń mogą występować w środowisku pracy?
4.  Co to są czynniki niebezpieczne?
5.  Co to są czynniki szkodliwe?
6.  Co to są czynniki uciążliwe?
7.  Na czym polega różnica między czynnikami niebezpiecznymi, a szkodliwymi?
8.  Jakie czynniki najczęściej powodują wypadki w miejscu pracy?
9.  Jakie czynniki najczęściej powodują choroby zawodowe?
10.  W jaki sposób można likwidować zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników w miejscu

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że pracujesz w gabinecie protetycznym. Przychodzi klient do firmy

w celu doboru aparatu słuchowego. W okolicach twarzy i uszu ma liczne ropne wykwity. Jest
osobą 80–letnią, zaniedbaną, brudną i samotną. Wskaż, jakie znasz środki ochrony
indywidualnej i na jakie czynniki ryzyka jesteś narażony. Zastanów się jakie środki ochrony
zastosujesz w tej sytuacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, na jakie czynniki narażony jest pracownik,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące środków ochrony indywidualnej,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Pracując w gabinecie protetycznym masz do czynienia z różnymi substancjami

chemicznymi, które są dostarczane do zakładu w dużych pojemnikach. Wskaż, jakie zasady
obowiązują przy pracy z substancjami chemicznymi i czy wolno przelewać w mniejsze
naczynia, jeśli tak, jakich wytycznych należy przestrzegać?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie przepisy obowiązują przy stosowaniu środków chemicznych,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wskaż, w jakich przypadkach należy ocenić ryzyko zawodowe w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z pytaniem,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić w jakich sytuacjach przeprowadza się ocenę ryzyka zawodowego,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Określ, jakie działanie na pracownika mogą mieć czynniki szkodliwe i uciążliwe i jakie mogą

być konsekwencje długotrwałego oddziaływania ww. czynników na człowieka?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie czynniki są szkodliwe, a jakie uciążliwe,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wskaż, jakie czynniki niebezpieczne, które działając na człowieka mogą spowodować

wypadek przy pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie czynniki niebezpieczne działają na człowieka w środowisku pracy,
4)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani Marta M. pracuje w firmie, w której ma ciągły kontakt z substancjami chemicznymi.

Od jakiegoś czasu gorzej się czuje. Ma bóle głowy, często pojawia się u niej wysypka na
skórze. Określ, jakie skutki dla organizmu ludzkiego mogą powodować substancje chemiczne
stosowane w miejscu pracy i co pracownik powinien zrobić w takiej sytuacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać  i  ustalić,  jakie  skutki  dla  organizmu  mogą  występować  przy  pracy

z substancjami chemicznymi,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz zdefiniować pojęcia i terminy:

Tak

Nie

1) ryzyko zawodowe?



2) czynniki niebezpieczne?



3) czynniki szkodliwe?



4) czynniki uciążliwe?



5) rodzaje zagrożeń w środowisku pracy?

Czy rozróżniasz:



1) różnicę między czynnikami niebezpiecznymi, a szkodliwymi?



2) różnicę między czynnikami szkodliwymi, a uciążliwymi?



3) jakie czynniki najczęściej powodują choroby zawodowe?



4) jakie czynniki najczęściej powodują wypadki w miejscu pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Środki ochrony indywidualnej oraz wypadki przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej,
które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie
robocze,

spełniające

wymagania

określone

Polskich

Normach:

1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca  może  ustalić  stanowiska,  na  których  dopuszcza  się  używanie  przez
pracowników,  za  ich  zgodą,  własnej  odzieży  i  obuwia  roboczego,  spełniających
wymagania  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  (nie  dotyczy  stanowisk,  na  których
są  wykonywane  prace  związane  z  bezpośrednią  obsługą  maszyn  i  innych  urządzeń
technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia
roboczego  środkami  chemicznymi  lub  promieniotwórczymi  albo  materiałami  biologicznie
zakaźnymi).

−

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego, pracodawca wypłaca
ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

−

Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz
przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

−

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, stanowią własność
pracodawcy.

−

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej
oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku
pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić
odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

−

Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być
wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę
ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były
przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

−

Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów,
o których mowa jest niedopuszczalne. [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wypadki przy pracy
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełożonych;

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia;

−

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

−

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych
w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

−

w  czasie  podróży  służbowej  w  okolicznościach  innych  niż  określone  w  ust.  1,  chyba
że  wypadek  spowodowany  został  postępowaniem  pracownika,  które  nie  pozostaje
w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

−

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

−

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego
tytułu podczas:

−

uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium
sportowe;

−

wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

−

pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;

−

odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie
odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy
urząd pracy;

−

wykonywania  przez  członka  rolniczej  spółdzielni  produkcyjnej,  spółdzielni  kółek
rolniczych  oraz  przez  inną  osobę  traktowaną  na  równi  z  członkiem  spółdzielni
w  rozumieniu  przepisów  o  systemie  ubezpieczeń  społecznych,  pracy  na  rzecz  tych
spółdzielni;

−

wykonywania  pracy  na  podstawie  umowy  agencyjnej,  umowy  zlecenia  lub  umowy
o  świadczenie  usług,  do  której  zgodnie  z  Kodeksem  cywilnym  stosuje  się  przepisy
dotyczące zlecenia;

−

współpracy  przy  wykonywaniu  pracy  na  podstawie  umowy  agencyjnej,  umowy  zlecenia
lub  umowy  o  świadczenie  usług,  do  której  zgodnie  z  Kodeksem  cywilnym  stosuje  się
przepisy dotyczące zlecenia;

−

wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej
w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

−

wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu
działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

−

wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych
z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;

−

odbywania zastępczych form służby wojskowej;

−

nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających
stypendium;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wykonywania  pracy  na  podstawie  umowy  agencyjnej,  umowy  zlecenia  lub  umowy
o  świadczenie  usług,  do  której  zgodnie  z  Kodeksem  cywilnym  stosuje  się  przepisy
dotyczące  zlecenia,  albo  umowy  o  dzieło,  jeżeli  umowa  taka  została  zawarta
z  pracodawcą,  z  którym  osoba  pozostaje  w  stosunku  pracy,  lub  jeżeli  w  ramach  takiej
umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Za  śmiertelny  wypadek  przy  pracy  uważa  się  wypadek,  w  wyniku  którego  nastąpiła  śmierć
w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za  ciężki  wypadek  przy  pracy  uważa  się  wypadek,  w  wyniku  którego  nastąpiło  ciężkie
uszkodzenie  ciała,  takie  jak:  utrata  wzroku,  słuchu,  mowy,  zdolności  rozrodczej  lub  inne
uszkodzenie  ciała  albo  rozstrój  zdrowia,  naruszające podstawowe  funkcje  organizmu, a także
choroba  nieuleczalna  lub  zagrażająca  życiu,  trwała  choroba  psychiczna,  całkowita  lub
częściowa  niezdolność  do  pracy  w  zawodzie  albo  trwałe,  istotne  zeszpecenie  lub
zniekształcenie ciała.
Za  zbiorowy  wypadek  przy  pracy  uważa  się  wypadek,  któremu  w  wyniku  tego  samego
zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Na  równi  z  wypadkiem  przy  pracy,  w  zakresie  uprawnienia  do  świadczeń  określonych
w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

−

w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem
pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

−

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

−

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Procedura postępowania powypadkowego
O  tym,  że  wypadek  miał  miejsce,  poszkodowany  –  jeżeli  stan  zdrowia  na  to  pozwala  –
powinien niezwłocznie poinformować swojego przełożonego.
Obowiązek  ten  dotyczy  też  każdego  pracownika,  który  jest  zobowiązany  zawiadomić
przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo o zagrożeniu zdrowia lub życia
ludzkiego.

Wypadki  śmiertelne,  ciężkie  i  zbiorowe  muszą  być  zgłoszone  natychmiast  do  Państwowej
Inspekcji Pracy i Prokuratury.

Okoliczności  i  przyczyny  wypadku  ustala  zespół  powypadkowy  w  skład  którego  wchodzą
pracownik służby BHP i Zakładowy Społeczny Inspektor Pracy.
Zespół jest obowiązany:

−

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego urządzeń,

−

zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ
na powstanie wypadku,

−

przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,

−

przesłuchać świadków wypadku,

−

w miarę potrzeby zasięgnąć opinii lekarza lub innych specjalistów.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie później niż
w  ciągu  14  dni  od  uzyskania  zawiadomienia  o  wypadku  protokół  powypadkowy.  Okres  ten
może  być  przekroczony  wyłącznie,  gdy  zachodzą  istotne  przyczyny  uniemożliwiające
dotrzymanie tego terminu.
Protokół  powypadkowy  zatwierdza  pracodawca,  niezwłocznie  po  jego  sporządzeniu,  nie
później jednak niż w ciągu 5 dni od jego sporządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zespół  powypadkowy  jest  obowiązany  zapoznać  poszkodowanego  pracownika  z  treścią
protokołu  przed  jego  zatwierdzeniem.  Poszkodowany  pracownik  ma  prawo  zgłosić  uwagi
i zastrzeżenia do ustaleń protokołu, o czym zespół ma obowiązek go poinformować.
Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie dostarcza poszkodowanemu,
pouczając go o sposobie i trybie odwołania.

Jeżeli  pracownik  (względnie  rodzina  w  przypadku  śmierci  pracownika)  nie  zgadza  się
z  treścią  protokołu  powypadkowego  lub  z  jego  wnioskami,  ma  prawo  wystąpienia  do  sądu
pracy. Dotyczy to jednak tylko ustaleń wyłączających prawo do świadczeń powypadkowych.

Świadczenia powypadkowe
1.  Zasiłek  chorobowy  –  dla  ubezpieczonego,  którego  niezdolność  do  pracy  spowodowana

została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ; przysługuje w wysokości 100%
podstawy wymiaru, którą stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie
wypadkowe.

2. Świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku

chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza
rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wymiar j.w.

3. Zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego

wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku
na zdrowiu.

4. Jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który wskutek wypadku przy pracy

lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

5. Renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny

do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

6. Renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczonego celowość

przekwalifikowania

zawodowego

względu

niezdolność

pracy

w dotychczasowym zawodzie, spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową.

7. Dodatek pielęgnacyjny. Osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego

przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie
o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują, gdy wyłączną przyczyną wypadku
było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i
zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia
nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem
środków odurzających czy substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do
spowodowania wypadku.

Wypadek  w  drodze  do  pracy  lub  z  pracy,  jest  to  zdarzenie  nagłe,  wywołane  przyczyną
zewnętrzną które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia, jeżeli droga
ta  był  najkrótsza  i  nie  została  przerwana. Jednakże uważa się,  że wypadek nastąpił  w  drodze
do  pracy  lub  z  pracy,  mimo,  że  droga  została  przerwana,  jeżeli  przerwa  była  życiowo
uzasadniona  i  jej  czas  nie  przekraczał  granic  potrzeby,  a  także  wówczas,    gdy  droga  została
przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
a  także  wówczas,  gdy  droga,  nie  będąc  drogą  najkrótszą,  była  dla  ubezpieczonego,  ze
względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:
1. Oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca

i okoliczności zdarzenia;

2. informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny

zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy;

3.  ustaleń sporządzającego kartę.

Ustalenie  okoliczności  w    drodze  do  pracy  lub  z  pracy  jest  dokonywane  w  karcie  wypadku
w drodze do pracy lub z pracy wg wzoru karty wypadku.
Kartę  wypadku,  o  której  mowa  pracodawca  i  podmiot  sporządzają po  ustaleniu  okoliczności
i  przyczyn  zdarzenia,  nie  później  niż  w  terminie  14  dni  od  dnia  uzyskania  zawiadomienia
o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których:

−

jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny,

−

a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej.

Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest wypadek przy pracy?
2.  Co to jest wypadek w drodze do pracy lub z pracy?
3.  Jakie zdarzenie uważa się za zbiorowy wypadek przy pracy?
4.  Jakie wypadki traktujemy na równi z wypadkiem przy pracy?
5.  Jakie świadczenie przysługują  pracownikowi z tytułu wypadku przy pracy?
6.  W jakich sytuacjach nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego?
7.  Jakie są procedury powypadkowe?
8.  Co to są środki ochrony indywidualnej?
9.  Jakie zdarzenie  jest wypadkiem ciężkim?
10.  Jakie zdarzenie nazywamy wypadkiem śmiertelnym?
11.  Kto określa, jakie środki ochrony indywidualnej stosowane są w zakładzie pracy?
12.  Kto określa, jaka odzież i obuwie robocze przysługuje pracownikom w zakładzie pracy?
13.  W  jakich  sytuacjach  powierzanie  pracownikowi  prania  odzieży  roboczej  jest

niedopuszczalne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W poradni lekarskiej powstał spór między pracownikami, a pracodawcą o pranie

i  konserwację  odzieży  i  obuwia  roboczego.  Pracownicy zażądali od pracodawcy ekwiwalentu
za  pranie  i  konserwację  ww.  odzieży,  uważając  iż  taki  sposób  jest  dla  nich  wygodny  (każdy
pracownik  pierze  swoje  rzeczy  w  domu).  Pracodawca  nie  zgadza  się  na  takie  rozwiązanie,
tłumacząc,  że  odzież  ma  kontakt  z  materiałem  biologicznie  zakaźnym  (chory  pacjent),  może
być  zabrudzona.  Pranie  i  konserwację  powierzył  firmie  piorącej.  Wskaż,  która  ze  stron  ma
rację i w jakich sytuacjach dopuszczalne jest pranie odzieży przez pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać  i  ustalić,    w  jakich  sytuacjach  zabronione  jest  powierzenie  prania i  konserwacji

odzieży roboczej pracownikowi,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W firmie B podczas pracy w nocy zdarzył się wypadek Jeden z dwóch pracowników

mających dyżur wyszedł do narzędziowni na zewnątrz budynku po potrzebne narzędzia, na
podwórzu poślizgnął się, przewrócił uderzając głową o podłoże i stracił przytomność. Wskaż
jak w takiej sytuacji zobowiązany jest postąpić drugi z pracowników i czy zdarzenie to można
uznać za wypadek przy pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma świadek wypadku przy pracy,
4)  zwrócić szczególną uwagę na definicję wypadku przy pracy,
5)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wskaż, w jakich przypadkach należy traktować wypadek na równi z wypadkiem przy

pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać i ustalić w jakich sytuacjach traktuje się wypadki na równi z wypadkami przy

pracy,

2) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
3) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wskaż, jakie są procedury postępowania powypadkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
4)  zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Pan X uległ wypadkowi na terenie zakładu pracy, będąc po spożyciu jednego piwa.

Potknął się o próg między pomieszczeniami, upadł i złamał nogę. Był 6 tygodni na zwolnieniu
lekarskim. Zespół  powypadkowy  uznał,  że  wypadek  zdarzył się z winy pracownika, który był
pod  wpływem  alkoholu.  W  związku  z  tym  nie  przysługują  mu  świadczenia  wypadkowe.
Wskaż,  czy  słusznie  i  w  jakich  sytuacjach  nie  przysługują  świadczenia  z  ubezpieczenia
wypadkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, kiedy nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani M. wracając z pracy zawsze po drodze odbiera syna z przedszkola. Pewnego dnia

wracając z dzieckiem do domu została potrącona przez samochód. Określ, czy zdarzenie to
można uznać za wypadek w drodze z pracy i jakie świadczenia przysługują poszkodowanej
kobiecie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisem przypadku,
2)  przeczytać treść rozdziału,
3)  odszukać i ustalić, co rozumiemy przez wypadek w drodze do pracy i z pracy,
4)  zwróć  szczególną  uwagę  na  świadczenia  przysługujące  z  tytułu  wypadku  w  drodze  do

pracy i z pracy,

5) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków w drodze do pracy i z pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:
definiować pojęcia i terminy

Tak

Nie

1) wypadek przy pracy?



2) wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy?



3) wypadek w drodze do pracy i z pracy?



4) wypadek ciężki?



5) wypadek śmiertelny?



6) świadczenia powypadkowe?



7) środki ochrony indywidualnej?



8) odzież i obuwie robocze?



9) protokół powypadkowy?



10) różnicę między wypadkiem przy pracy, a wypadkiem zrównanym

z wypadkiem przy pracy?



11) różnicę między środkami ochrony indywidualnej, a odzieżą

i obuwiem roboczym?



12) Jakie zdarzenie uważa się za zbiorowy wypadek przy pracy?



13) Jakie zdarzenie uważa się za ciężki wypadek przy pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia

4.4.1. Materiał nauczania

Rodzaje stanów w których może wystąpić zagrożenie życia:

−

stan nieprzytomności,

−

zatrzymanie oddechu,

−

nagłe zatrzymanie krążenia,

−

wstrząs,

−

zatrucia,

−

oparzenia,

−

porażenie prądem elektrycznym.

Stan nieprzytomności

Osoba  przytomna  odbiera  wszystkie  bodźce  zewnętrzne  i  reaguje  na  nie.  Zniesienie  pewnej
formy  kontaktu  z  otoczeniem  występuje  wprawdzie  we  śni,  jednak  ze  snu  można  osobę
obudzić.
Osoba  nieprzytomna  nie  reaguje  nawet  na  silne  bodźce  zewnętrzne.  Nie  ma  nawet  reakcji  na
ból, występuje wiotkość wszystkich mięśni.

Niebezpieczeństwa wynikające z braku przytomności:

−

zapadnięcie języka,

−

zaburzenia oddychania – niedrożność oddechowa,

−

wymioty – zachłyśnięcie,

−

uszkodzenia wynikające gwałtownego wypadku.

Postępowanie z osobą nieprzytomną:
1.  kontrola oddechu – zapewnienie drożności oddechowej,
2.  ułożenie w pozycji bezpiecznej ( bocznej ustalonej),
3.  ochrona przed utratą ciepła.

Omdlenie – krótkotrwała utrata przytomności spowodowana nagłym niedoborem tlenu.
Cechy omdlenia:
zawroty  głowy  poprzedzające  omdlenie,  mroczki  przed  oczami,  bladość  skóry,  zimny  pot  na
skórze, brak kontaktu słownego, osunięcie na podłoże.
Postępowanie:
1.  ułożenie płaskie,
2.  uniesienie nóg powyżej poziomu,
3.  zapewnienie dostępu świeżego powietrza,
4.  rozluźnienie odzieży pod szyją.
Po tych czynnościach poszkodowany odzyskuje świadomość.

Zatrzymanie oddechu – bezdech.
Przyczyny:
zapadnięcie  nasady  języka,  zatkane  ciałem  obcym,  obrzęk  błony  śluzowej  gardła, zaduszenie,
utopienie, powieszenie, uduszenie, porażenie prądem, zatrucie CO, CO2 i inne.
Objawy:
1.  utrata przytomności,  brak wyczuwalnego przepływu powietrza z nosa i ust, brak ruchów

klatki piersiowej,

2. sinica lub bladość twarzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postępowanie:
1. udrożnienie dróg oddechowych przez odgięcie głowy ku tyłowi oraz sprawdzenie czy w

jamie ustnej nie ma ciał obcych (ewentualne usunięcie ciała obcego),

2.  sztuczne oddychanie metodą usta – nos lub usta – usta,
3.  utrzymywanie rytmu oddechowego 15 oddechów na minutę,
4.  zadbanie o własne bezpieczeństwo – maseczka lub folia do sztucznego oddychania.

Nagłe  zatrzymanie  krążenia  –  stan  w  którym  dochodzi  do  nagłego  ustania  efektywnej  pracy
serca,  co  powoduje  ustanie  krążenia.  NZK  powoduje    stan    śmierci  klinicznej,  czyli  nagłe,
odwracalne zatrzymanie funkcji życiowych.
Przyczyny:  bezdech,  zawał  mięśnia  sercowego,  uraz  czaszki,  zatrucia,  utrata  krwi,  porażenie
prądem, odruch np. zimna woda.
Objawy: utrata przytomności, brak tętna na dużych tętnicach, zatrzymanie oddechu, bladoszara
barwa skóry, rozszerzone sztywne źrenice.
Postępowanie:
1.  ułożyć poszkodowanego na sztywnym podłożu,
2.  udrożnić drogi oddechowe,
3.  wykonać 2 sztuczne oddechy (u dziecka należy wykonać 5 sztucznych oddechów),
4.  wykonywać uciski na klatkę piersiową – w tym celu wyznaczyć punkt nacisku: na środku

klatki piersiowej, nad mostkiem,

5.  wykonać 30 uciśnięć mostka na głębokość 3-5 cm w kierunku kręgosłupa,
6.  wykonywać naprzemiennie 2 sztuczne oddechy i 30 uciśnięć mostka,
7.  jeśli to możliwe ułożyć nogi powyżej poziomu serca w tzw. pozycji p/wstrząsowej,
8.  co 1 minutę należy sprawdzać funkcje życiowe,
9.  reanimację należy prowadzić do powrotu funkcji życiowych lub do przyjazdu pogotowia.

Wstrząs  –  jest  to  uogólniona  reakcja  organizmu  powstała  wskutek  gwałtownej  dysproporcji
między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych narządów.
Przyczyny: zmniejszenie objętości krwi krążącej, zmniejszenie wydolności serca, powiększenie
pojemności układu naczyniowego.
Podstawowe objawy wstrząsu:
ogólne  osłabienie,  niepokój,  zimna,  wilgotna  skóra,  nieregularne,  przyspieszone  tętno,  płytki,
przyspieszony oddech, zaburzenia świadomości.
Ochrona poszkodowanych przed wstrząsem:
1.  szybkie tamowanie dużych krwawień,
2.  układanie poszkodowanych w pozycji p/wstrząsowej,
3.  ochrona przed utratą ciepła (koc ratunkowy),
4.  uspokojenie psychiczne poszkodowanego,
5.  kontrolowanie czynności życiowych.

Zatrucia
Do zatruć może dojść:
drogą pokarmową, przez drogi oddechowe przez skórę, bezpośrednio do krwioobiegu,
kilkoma drogami jednocześnie.
Substancje powodujące zatrucia:

−

leki, substancje chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym,

−

zepsute produkty spożywcze, trujące rośliny, grzyby,

−

tlenek węgla, dwutlenek węgla, inne gazy toksyczne,

−

jad węży, owadów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

środki odurzające, narkotyki,

−

środki ochrony roślin, rozpuszczalniki i inne.

Przyczyny zatruć: pomyłka, nieświadomość, lekkomyślność, nadużycie, zamach samobójczy.

Objawy zatrucia zależą od rodzaju trucizny oraz drogi zatrucia.
Mogą to być: mdłości, wymioty, biegunka, bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia świadomości,
zaburzenia oddychania, zaburzenia pracy serca, objawy wstrząsu, zmiany psychiczne.

Ogólne zasady postępowania w przypadku zatruć:
1. zapobieganie dalszemu działaniu trucizny np. wyniesienie zatrutego z pomieszczenia,

wyłączenie pracującego silnika, zdjęcie zanieczyszczonej trucizną odzieży,

2.  ocena podstawowych funkcji życiowych,
3.  podjęcie podstawowych działań ratunkowych np. reanimacja, zapobieganie wstrząsowi,
4.  wezwanie pogotowia,
5.  usuwanie trucizny przez np. obfite spłukanie wodą, prowokowanie wymiotów itp.,
6.  zabezpieczenie resztek trucizny lub opakowań dla ustalenia rodzaju trucizny.

Dane podawane podczas wzywania pomocy medycznej:
1.  wiek zatrutego,
2.  rodzaj trucizny (jeśli jest znany),
3.  ilość pobranej trucizny,
4.  czas jaki upłynął od zatrucia,
5.  objawy zatrucia i stan chorego,
6.  wykonane czynności ratunkowe.

Zatrucie tlenkiem węgla.
CO –  gaz  bezwonny,  wytwarza  się  podczas niecałkowitego  spalania  węgla, gazu, jest obecny
w  spalinach.  Z  powietrzem  tworzy  mieszaninę  wybuchową.  Wchłonięty  wiąże  trwale
hemoglobinę i blokuje wymianę gazową.
Objawy zatrucia:
ból  i  zawroty  głowy,  szum  w  uszach,  zaburzenia  wzroku,  uczucie  odurzenia,  utrata
przytomności, zatrzymanie oddechu, skóra barwy różowej.
Pierwsza pomoc:
1.  ewakuacja zatrutego z miejsca zagrożenia,
2.  zapewnienie dopływu świeżego powietrza do pomieszczenia,
3.  kontrola funkcji życiowych,
4.  reanimacja lub zastosowanie ułożenia w pozycji bezpiecznej.

Zatrucia pokarmowe
Występują,  gdy  spożywane  pokarmy  są  zepsute  i  zawierają  bakterie  wytwarzające  toksyny.
Najgroźniejsze z nich jest zatrucie jadem kiełbasianym. Toksyna tej bakterii – botulina działa na
układ nerwowy doprowadzając do porażenia ośrodka oddechowego.

Objawy zatrucia zepsutymi potrawami

Objawy zatrucia jadem kiełbasianym

Okres utajenia – ok. 3 godzin

Okres utajenia – 1 dzień

Ogólne osłabienie
gwałtowna biegunka
wymioty
bóle brzucha
bóle i zawroty głowy
podwyższona temperatura

Suchość w jamie ustnej
Zawroty głowy
Zaburzenia wzroku
Trudności w połykaniu
Silny ślinotok
Zaburzenia oddychania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dreszcze
omdlenie
utrata przytomności
Zagrożenie:
duża utrata płynów,
wstrząs

Zagrożenie:
porażenie ośrodka oddechowego
śmierć z porażenia oddechu

Pierwsza pomoc:
1. Spowodowanie wymiotów. Można podawać wodę z solą, a dziecku wodę z sokiem

malinowym. Natomiast przy zatruciu jadem kiełbasianym wskazane jest podawanie wody
z węglem leczniczym.

2.  wezwanie pomocy medycznej.
3.  zabezpieczenie resztek trucizny lub próbki wymiocin do analizy.

Zatrucie przez błony śluzowe i przez skórę
Środki  chemiczne  mogą  powodować podrażnienia skóry i błon śluzowych. Wtedy występuje
zaczerwienienie,  ból,  pęcherze  (objawy  podobne  do  oparzenia).  Niezależnie  od  tego  trucizna
może wywoływać objawy ze strony różnych narządów i układów. Często poszkodowany traci
przytomność.
Pierwsza pomoc:
Jeśli substancja znajduje się na powierzchni skóry lub ubraniu należy:
–

zdjąć ubranie,

–

skórę spłukać obficie pod strumieniem bieżącej wody,

–

zmiany na skórze zabezpieczyć jałowym opatrunkiem,

–

skontrolować parametry życiowe, zabezpieczyć poszkodowanego, wezwać pogotowie.

Oparzenia
Oparzenia  mogą  być  spowodowane  przez  wysoką  temperaturę  lub  środki  chemiczne
w wysokim stężeniu (silne kwasy lub zasady–ługi).
W  zależności  od  czasu  działania  i  wysokości  temperatury,  albo  stężenia  środka  chemicznego
objawy oparzenia mogą mieć postać 1˚, 2˚, 3˚.
Objawy w oparzeniu 1˚– ból, zaczerwienienie, obrzęk miejscowy;
Objawy w oparzeniu 2˚– pojawiają się pęcherze z płynem surowiczym;
Objawy  w  oparzeniu  3˚–  martwica  skóry  i  tkanek  położonych  pod  nią,  często  nie  ma  bólu
z powodu zniszczenia zakończeń czuciowych.
Niebezpieczeństwa:  przy  rozległych  oparzeniach  występuje  duża  ucieczka  wody  i  soli
mineralnych,  a  w  skutek  uszkodzenia  tkanek  i  zmiany  metabolizmu  dochodzi  do  zatrucia
produktami  rozpadu  i  kwasicy.  Powoduje  to  ogólne  zaburzenia  organiczne  doprowadzające
do rozwoju wstrząsu i choroby oparzeniowej.
Postępowanie:
1.  gaszenie  płonącej  odzieży  –  należy  zdjąć  nasiąknięte  gorącym  płynem  resztki  ubrania,

zdejmuje się także ubranie nasiąknięte substancją chemiczną,

2. polewanie zimną wodą – w przypadku oparzeń termicznych polewanie stosuje się przy

zastosowaniu zimnej wody przez 15–20 minut. W przypadku oparzenia chemicznego
spłukiwanie należy stosować przy użyciu letniej wody przez ok. 20 minut,

3. jałowy opatrunek – najlepiej użyć opatrunku oparzeniowego, lecz jeśli go nie mamy to

stosuje się zwykły jałowy opatrunek z gazy. Zakładanie opatrunku musi być bardzo
delikatne z uwagi na ból rany oparzeniowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. należy unikać wychłodzenia całego organizmu przez okrycie najlepiej kocem izolacyjnym

tzw. kocem p/wstrząsowym,

5. zapewnienie pomocy medycznej – jest konieczne szczególnie wtedy gdy oparzenia są

rozległe lub dotyczą twarzy, krocza, dłoni lub dróg oddechowych.

Oparzenie dróg oddechowych
Zagrożenie to występuje podczas pożaru. Poszkodowany ma wtedy trudności z oddychaniem,
duszności lub poważniejsze zburzenia oddechowe.
Pomoc polega na:
1.  zastosowaniu pozycji ułatwiającej oddychanie,
2.  szybkim wezwaniu karetki pogotowia.

Porażenie prądem elektrycznym
Do porażenia dochodzi, gdy ciało człowieka znajdzie się w obwodzie elektrycznym.
Skutki  oddziaływania  prądu  są  zależne  od  wielu  czynników.  Zasadniczy  wpływ  ma  napięcie
i  natężenie  prądu  przepływającego  przez ciało  człowieka.  Natężenie  wzrasta,  gdy spada  opór
elektryczny ciała człowieka np. w warunkach wzmożonej wilgotności (łazienka).
Prąd niskonapięciowy wpływa na pobudzenie układu nerwowego i mięśni.
Objawy porażenia:
Początkowo: mrowienie, drętwienie, przykry kurcz.
Następnie:  sztywnienie  rąk,  bolesne  kurcze  ramion  (oderwanie  rąk  od  źródła  prądu  staje  się
niemożliwe), trudności w oddychaniu, ból, niemiarowość pracy serca,
zatrzymanie pracy serca, utrata przytomności, zgon.
Pierwsza pomoc:
1.  zabezpieczyć się przed działaniem prądu (izolacja),
2.  przerwanie obwodu elektrycznego (odłączenie źródła prądu),
3.  uwolnić poszkodowanego od działania prądu – przenieść z okolicy zagrożonej,
4.  sprawdzić czynności życiowe (tętno, oddech),
5.  przeprowadzić reanimację,
6.  wezwać pogotowie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co znaczy, że poszkodowany jest nieprzytomny?
2.  Jak zabezpieczysz osobę nieprzytomną?
3.  Czym zagraża stan nieprzytomności?
4.  Jakie mogą być przyczyny bezdechu?
5.  Jak rozpoznasz nagłe zatrzymanie krążenia?
6.  Jakie są skutki bezdechu i zatrzymania krążenia?
7.  Co określamy mianem śmierci klinicznej?
8.  Co to jest reanimacja i na czym polega?
9.  Wymień czynności ratownika (krok po kroku) podczas reanimacji.
10.  Co to jest wstrząs?
11.  Wymień objawy świadczące o wystąpieniu wstrząsu.
12.  Jakie mogą być przyczyny wstrząsu?
13.  Jakimi drogami może dojść do zatrucia organizmu?
14.  Scharakteryzuj zatrucia tlenkiem węgla i dwutlenkiem węgla.
15.  Omów zasady udzielania pierwszej pomocy przy zatruciu CO i CO2.
16.  Omów zasady pierwszej pomocy przy zatruciach drogą pokarmową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.  Omów zasady pierwszej pomocy przy zatruciu przez skórę i błony śluzowe.
18.  Jakie są objawy oparzenia powierzchni skóry 1º, 2º, 3º?
19.  Jakie są objawy i skutki oparzenia dróg oddechowych?
20.  Jakie substancje mogą spowodować oparzenia chemiczne?
21.  Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzenia chemicznego?
22.  Kiedy może dojść do porażenia prądem?
23.  Jakie mogą być skutki porażenia prądem?
24.  Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na spacerze w parku spotykasz młodego człowieka, który leży bezwładnie na trawniku,

jest nieprzytomny. Udziel mu niezbędnej pierwszej pomocy. Założenie: poszkodowany ma
zachowane funkcje życiowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając szczególną uwagę na wiadomości dotyczące osoby

nieprzytomnej,

2)  określić cechy charakterystyczne dla nieprzytomnego,
3)  określić zagrożenia wynikające ze stanu nieprzytomności,
4)  zaplanować kolejność czynności przy udzielaniu pierwszej pomocy,
5)  wykonać czynności ratownicze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom do ćwiczeń z pierwszej pomocy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W autobusie, którym jedziesz do szkoły jeden z pasażerów nagle przewraca się.

Podejmujesz działanie i stwierdzasz, że nie ma ani tętna, ani oddechu. Decydujesz
o rozpoczęciu reanimacji. Zastanów się jak ją wykonasz (opisz czynności krok po kroku).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając szczególną uwagę na kolejność czynności

reanimacyjnych,

2) pamiętać o zastosowaniu właściwej techniki reanimacji,
3) pamiętać o okresowym sprawdzaniu funkcji życiowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

manekin do ćwiczeń z pierwszej pomocy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Sąsiadka na działce rekreacyjnej nie pokazała się od rana na podwórku. Decydujesz się

sprawdzić czy nie potrzebuje pomocy. Drzwi nie były zamknięte na klucz, więc wchodzisz
i zastajesz następującą sytuację: starsza pani leży na fotelu, jest nieprzytomna, jej twarz ma
barwę różową. W kominku tli się jeszcze żar nie spalonego do końca węgla. Opisz wykonanie
w kolejności właściwych czynności ratowniczych. Pamiętaj o własnym bezpieczeństwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące zatruć drogą

oddechową,

2) znaleźć informacje różnicujące zatrucie CO i CO

3) odszukać informacje o zasadach udzielania pierwszej pomocy przy zatruciu CO i CO

4) rozpoznać rodzaj zatrucia w opisanym przypadku,
5) opisać kolejność właściwych czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

W barze mlecznym mała dziewczynka wylała na siebie talerz gorącej zupy. Poparzeniu

uległy obie ręce i brzuszek. Matka dziewczynki wpadła w panikę i nie wie co ma zrobić. Udziel
właściwej pierwszej pomocy uwzględniając kolejność działań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące oparzeń

termicznych,

2) znaleźć informacje dotyczące postępowania w przypadku oparzeń,
3) opisać kolejność właściwych czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt do notowania.

Ćwiczenie 5

Pracownica ekipy sprzątającej Przychodnię Zdrowia oblała się środkiem do dezynfekcji

urządzeń sanitarnych. Wylała go sobie na stopy. Jakie zagrożenie wystąpiło u tej kobiety?
Wskaż właściwe postępowanie w zakresie pomocy przed medycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące właściwości

środków chemicznych,

2)  odnaleźć informacje opisujące skutki kontaktu środka chemicznego ze skórą,
3)  odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
4)  opisać kolejność czynności ratowniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

zeszyt do notowania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Opisz jaki wpływ na człowieka może mieć porażenie go prądem zmiennym o napięciu 230

V. Na czym powinna polegać pierwsza pomoc?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje dotyczące porażenia prądem,
2)  zwrócić uwagę na skutki porażenia,
3)  odszukać informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy,
4)  opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt do notowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?
zdefiniować pojęcia:

Tak

Nie

1) stan nieprzytomności?



2) śmierć kliniczna?



3) reanimacja?



4) oparzenie 1˚, 2˚, 3˚?



rozpoznać objawy:

5) zatrzymania oddychania?



6) zatrzymania pracy serca?



7) braku przytomności ?



8) poparzenia dróg oddechowych?



9) zatrucia pokarmowego?



10) zatrucia CO lub CO



11) określić zadania ratownika podczas reanimacji?



określić zasady:

12) reanimacji?



13) udzielania pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej?



14) udzielania pierwszej pomocy osobie z poparzeniem termicznym?



15) udzielenia pierwszej pomocy osobie poparzonej środkiem

chemicznym?



16) udzielenia pierwszej pomocy osobie z zatruciem pokarmowym?



17) udzielenia pierwszej pomocy osobie, która uległa zatruciu CO lub



18) postępowania z osoba porażoną prądem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych stanach urazowych

4.5.1. Materiał nauczania

Zranienia
Są to uszkodzenia ciągłości skóry i tkanek pod nią się znajdujących spowodowane
zadziałaniem zewnętrznego urazu mechanicznego, fizycznego lub chemicznego.
Bezpośrednie skutki zranienia:

−

ból,

−

krwawienie,

−

zaburzenie funkcji narządu,

−

możliwość zakażenia.

Rodzaje ran:
Otarcia, rany cięte, kłute, tłuczone, miażdżone, szarpane, postrzałowe, rany z ukąszenia,
oparzenia.
Zasady pierwszej pomocy przy zranieniach:
1) Ułożenie poszkodowanego w pozycji leżącej lub siedzącej. Jest to konieczne, bo

niezależnie od rozległości i głębokości rany osoba pokaleczona może zemdleć. Unika się
w ten sposób dodatkowych obrażeń.

2) Założenie jałowego opatrunku na ranę. Samej rany nie należy przemywać żadnymi

środkami  odkażającymi  z  wyjątkiem  ran  zanieczyszczonych  chemikaliami.  Należy  wtedy
obficie  spłukać  ranę  wodą.  Jeśli  rana  powstała  wskutek  oparzenia,  to  postępuje  się
podobnie,  lecz  woda  musi  być  zimna.  Opatrunek  powinien  być  jałowy.  Zabezpiecza  on
ranę przed wtórnym zanieczyszczeniem z zewnątrz oraz osłania samą ranę.

3) Pozostawienie i zabezpieczenie ciał obcych w ranie. Ciało obce mimo uszkodzenia tkanek

tamponuje ranę i chroni przed obfitym krwawieniem. Konieczne jest nie tylko
pozostawienie ciała obcego w ranie, lecz także takie unieruchomienie go aby nie
przemieszczało się w obrębie rany.

4) Wezwanie pomocy medycznej. Każda osoba, która uległa zranieniu powinna być poddana

ocenie lekarskiej. Może być konieczne podanie leków i szczepionki p/tężcowej. Sama rana
może wymagać opracowania chirurgicznego.

Krwotok
Jest to ubytek krwi na skutek uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego.
Rodzaje krwotoków: tętniczy, żylny, włośniczkowy. Może być też krwotok zewnętrzny – gdy
krew wylewa się na zewnątrz i krwotok wewnętrzny – gdy krew wylewa się do jam ciała.
Cechy krwotoków:
Krwotok  tętniczy  występuje  gdy  uszkodzeniu ulegnie naczynie tętnicze. Wylewająca się krew
ma  barwę  jasną,  wypływa  pod  dużym  ciśnieniem  układu  tętniczego,  pulsuje  w  rytm  pracy
serca.
Krwotok  żylny  powstaje  wskutek  uszkodzenia  naczynia  żylnego.  Krew  jest  barwy  ciemnej,
płynie powoli, pulsuje w rytm oddechu poszkodowanego.
Krwotok włośniczkowy powstaje gdy uszkodzeniu ulegnie np. duża powierzchnia skóry. Krew
sączy się wtedy całą jej powierzchnią.
Krwotok zewnętrzny powstaje na skutek zranienia, upływ krwi jest widoczny.
W krwotoku wewnętrznym nie widać upływu krwi.
O  krwotoku  każdego  rodzaju  świadczą  objawy  ogólne,  pośrednie  –  wynikające  z  zaburzeń
ogólnoustrojowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy ogólne krwotoku:

−

przyspieszenie tętna,

−

spadek ciśnienia tętniczego krwi,

−

bladość skóry,

−

zaburzenia świadomości – do utraty przytomności.

Zagrożeniem masywnego krwotoku jest wstrząs – wynikający ze zmniejszenia objętości krwi
krążącej – wstrząs hipowolemiczny.
Pierwsza pomoc dotycząca krwotoku zewnętrznego zależy od umiejscowienia krwawienia.
1) Krwotok na kończynie:

uniesienie kończyny powyżej poziomu ciała,
założenie opatrunku uciskowego na ranę,

2) krwotok z nosa:

zastosowanie zimna,
niedopuszczenie do połykania krwi (niebezpieczeństwo wymiotów),
zastosowanie ucisku,

3) krwotok na głowie, tułowiu:

zastosowanie ucisku bezpośredniego.

W każdej sytuacji konieczne jest zastosowanie ochrony ratownika przed kontaktem z krwią
(założenie rękawiczek ochronnych lub wykonywanie ucisku przez folię).
Po czynnościach doraźnych należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną.

Złamania kostne
Przyczyną złamania kości jest uraz mechaniczny.
Podstawowe objawy złamania to: ból w miejscu urazu, obrzęk, zaburzenie funkcji narządu.
Złamania mogą dotyczyć kości długich, kręgosłupa i pozostałych kości.
Rodzaje złamań:

−

proste – pełne i niepełne (pęknięcia kostne),

−

z przemieszczeniem odłamów kostnych,

−

powikłane.

Powikłania złamań:

−

uszkodzenie naczyń krwionośnych – krwiak, krwotok,

−

uszkodzenie nerwów – porażenia, niedowłady, parestezje,

−

uszkodzenia tkanek miękkich – rany otwarte,

−

uszkodzenia narządów wewnętrznych np. płuca, osierdzie, otrzewna, rdzeń kręgowy.

Rozpoznanie  złamania  kostnego  lub  uszkodzenia  stawu może nastąpić dopiero po wykonaniu
prześwietlenia rtg, dlatego w miejscu wypadku mówimy o podejrzeniu uszkodzenia kostnego.
Pierwsza pomoc:
W  przypadku  podejrzenia  o  złamania  kręgosłupa  utrzymanie  głowy  i  tułowia  w  pozycji
pośredniej między wyprostem a nadmiernym zgięciem.
Jeśli  nie  jest  to  konieczne  nie  należy  przenosić  poszkodowanego  ani  na  nosze,  ani  w  inne
miejsce.
Gdy jest to konieczne np. ze względów bezpieczeństwa należy przenosić bardzo ostrożnie, tzn.
chronić głowę przed poruszeniem, czynność wykonywać w kilka osób.
W  przypadku  złamań  kości  długich  obowiązuje  zasada  unieruchamiania  dwóch  najbliższych
stawów.
Nie wolno prostować złamanej kończyny. Należy unieruchomić w pozycji zastanej.
W  przypadku  złamania  pozostałych  kości  unieruchomienie  wykonuje  się  przez  zastosowanie
ułożenia ciała.
Obowiązuje ograniczenie wysiłku poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Złamanie z widocznym przemieszczeniem i deformacją zabezpiecza się przez obłożenie
kończyny bez jej przemieszczania.
Podejrzenie o zwichnięcie lub skręcenie stawu zabezpiecza się podobnie.
W każdym przypadku należy wezwać pomoc medyczną w celu pełnego zdiagnozowania
i właściwego zaopatrzenia złamania.
W oczekiwaniu na pomoc poszkodowanego należy okryć w ochronie przed utratą ciepła.
Jeśli poszkodowany jest przytomny można podać ciepły napój.

Uszkodzenia spowodowane ciałami obcymi.
Ciało obce w oku.
Do oka może dostać się cząsteczka kurzu, owad, piasek, odprysk szkła lub metalu.
Objawy: silny, piekący ból oka, zaczerwienienie spojówki, silne łzawienie, zaburzenia
widzenia.
Niebezpieczeństwa wynikają z uszkodzenia spojówki, rogówki, wprowadzenia zakażenia.
Postępowanie:

−

odwrócenie powieki,

−

płukanie oka,

−

założenie opatrunku na uszkodzone oko,

−

należy osłonić także drugie oko,

−

zapewnić pomoc lub ocenę medyczną.

Ciało obce w nosie
Najczęściej dotyczy dzieci.
Niebezpieczeństwo  spowodowane  jest  możliwością  obrzęku  błony  śluzowej  nosa,
niedrożnością otworu nosa, odczynem zapalnym z powodu obecności ciała obcego.
Postępowanie polega na poleceniu wydmuchania nosa.
Jeśli nie uda się w ten sposób usunąć ciała obcego należy udać się do lekarza laryngologa. Nie
wolno próbować usuwania samodzielnego „domowym” sposobem.

Ciało obce w uchu
Objawy obecności ciała obcego w uchu to gorsze słyszenie lub niesłyszenie na jedno ucho, ból.
Przyczyną zatkania przewodu słuchowego mogą  owady, drobne przedmioty, woszczyna. Jeśli
w uchu tkwi owad należy go unieruchomić wpuszczając kilka kropli substancji oleistej (aby nie
drażnił  ściany  przewodu).  Następnie  konieczne  jest  płukanie  ucha,  co  można  wykonać
w placówce medycznej.

Ciało obce w przełyku
Przyczyna: zbyt duży kęs pokarmowy lub przedmiot trzymany w ustach.
Zagrożenie: ciało obce może uciskać lub zwężać przebiegającą obok tchawicę.
Objawy:

−

trudności w oddychaniu,

−

sinica na twarzy,

−

ból spowodowany uciskiem,

−

uczucie strachu.

Pierwsza pomoc:
1)

można prowokować wymioty lub podać płyn do popicia,

wezwać pogotowie.

Ciało obce w tchawicy (zadławienie).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy zadławienia :
1.  silny, gwałtowny kaszel,
2.  uczucie duszenia się,
3.  próby „łapania „powietrza
4.  narastająca sinica twarzy szyi,
5.  przy częściowej niedrożności – świszczący oddech.
Pierwsza  pomoc  –  musi  nastąpić  natychmiast,  inaczej  dojdzie  do  niedrożności  oddechowej
i zatrzymania oddechu.
Metody pierwszej pomocy:
1.  próba  wywołania  silnego  kaszlu  przez  uderzanie  płaską  dłonią  między  łopatkami  (głowa

i tułów powinny zwisać ku dołowi),dziecko można przełożyć przez kolano główką do
dołu,

2.  sztuczne oddychanie jako próba udrożnienia i dostarczenia tlenu,
3.  wezwanie pogotowia.

Urazy brzucha
Najczęstsze skutki urazów to krwotok lub uszkodzenie narządów jamy brzusznej.
Objawy to ból, twarde powłoki brzuszne, mdłości, wymioty, narastające objawy wstrząsu.
Postępowanie  zależy  od  rodzaju  uszkodzenia,  jednak  zawsze  należy  zadbać  o  bezpieczne
ułożenie  zmniejszające  napięcie  mięśni  brzucha,  chronić  przed  utratą  ciepła,  nie  podawać  nic
do picia ani jedzenia, pozostawić ewentualne ciała obce, wezwać pogotowie.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są przyczyny zranień?
2.  Wymień i omów trzy rodzaje bezpośrednich skutków zranienia?
3.  Na czym polega pierwsza pomoc w przypadku zranień?
4.  Jakie są niebezpieczeństwa związane z obecnością ciała obcego w ranie?
5.  Jak należy zaopatrzyć ranę w której tkwi ciało obce?
6.  Jakie są szczególne niebezpieczeństwa rany postrzałowej?
7.  Na co narażone są osoby w przypadku ran kąsanych?
8.  Wymień główne niebezpieczeństwa związane z ukąszeniem przez owady?
9.  Jak należy udzielić pierwszej pomocy osobie użądlonej?
10.  Jakie są ogólne objawy krwotoku?
11.  Jakie niebezpieczeństwa wynikają z ubytku krwi?
12.  Jak należy zatamować silne krwawienie na głowie?
13.  Wymień czynności ratownicze krok po kroku w przypadku krwotoku na kończynie?
14.  Jak należy zakładać opatrunek uciskowy?
15.  Jak zatamować krwotok z nosa ?
16.  Co należy zrobić w przypadku amputacji urazowej?
17.  Jakie objawy mogą świadczyć o złamaniu kostnym?
18.  Jakie niebezpieczeństwa wynikają ze złamania kostnego?
19.  Kiedy można podejrzewać, że poszkodowany ma złamanie kręgosłupa?
20.  Czym zagraża złamanie kręgosłupa?
21.  Jak należy zabezpieczyć złamanie kości długich?
22.  Jak należy postąpić w przypadku złamania kończyny z widocznym przemieszczeniem?
23.  Jakiej pomocy należy udzielić osobie podejrzanej o złamanie kręgosłupa?
24.  Jakiej pomocy należy udzielić osobie ze skręceniem lub zwichnięciem stawu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25.  Jakiej pomocy należy udzielić w przypadku obecności ciała obcego w oku?
26.  Jakie objawy będą świadczyć o obecności ciała obcego w tchawicy?
27.  Jakie znasz metody usuwania ciała obcego z tchawicy?
28.  Co należy zrobić jeśli ciało obce utkwi w nosie lub uchu?
29.  Wymień zasady postępowania przy podejrzeniu urazu w obrębie brzucha?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na trawniku w ogrodzie bawi się 4-letnie dziecko. Nagle przybiega z płaczem do matki.

Okazało się, że użądliła je pszczoła. Jak należy udzielić pomocy temu dziecku? Jakie
zagrożenie może wystąpić w tej sytuacji? Opisz niezbędne czynności ratownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ukąszeń i użądleń,
2)  odnaleźć informacje opisujące skutki użądlenia,
3)  odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
4)  opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podczas twojej wizyty u fryzjera jesteś świadkiem nagłego zdarzenia. Fryzjerka

w pośpiechu porządkująca przybory fryzjerskie głęboko skaleczyła się na przedramieniu.
Wystąpiło obfite krwawienie. Opisz czynności ratownicze w tej sytuacji. Wykonaj opatrunek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące krwotoków,
2)  odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
3)  odnaleźć informacje dotyczące techniki zakładania opatrunku uciskowego,
4)  opisać kolejność czynności ratowniczych,
5)  wykonać opatrunek uciskowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały opatrunkowe,

−

manekin do ćwiczeń,

−

kartka do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Uczeń wracający ze szkoły potknął się i upadł. Na lewym przedramieniu wystąpił silny ból

i obrzęk. Dziecko nie mogło utrzymać w dłoni nawet worka z kapciami. Wskaż, o czym mogą
świadczyć powyższe objawy i jak należy udzielić pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące złamań,
2)  odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
3)  odnaleźć informacje dotyczące techniki zakładania unieruchomienia,
4)  opisać kolejność czynności ratowniczych,
5)  wykonać unieruchomienie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt do unieruchomienia kończyn,

−

manekin do ćwiczeń,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Pasażer w tramwaju został napadnięty przez grupę chuliganów. W wyniku agresji

napastników doznał urazu brzucha. Wskaż, co należy zrobić, aby udzielić pomocy
poszkodowanemu jeszcze przed przyjazdem karetki pogotowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące urazów brzucha,
2)  odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w takiej sytuacji,
3)  opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Na poboczu drogi którą idziesz siedzi dziewczyna. Dłonie trzyma na twarzy, widać, że

cierpi. Obok leży rower. Zapytana odpowiada, że coś wpadło jej do oka. Co możesz zrobić
w tej sytuacji. Opisz czynności ratownicze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ciał obcych,
2) odnaleźć informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w sytuacji obecności ciała

obcego w oku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) opisać kolejność czynności ratowniczych,
4) opisać sposób zabezpieczenia oka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Klient siedzący przy stoliku w barze szybkiej obsługi nagle zrywa się, macha rękami.

Widać, że nie może złapać powietrza. Zastanów się o czym świadczy powyższe zachowanie
i jak należy udzielić mu pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ciał obcych,
2) odnaleźć informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w sytuacji obecności ciała

obcego w drogach oddechowych,

3) opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcia:

1) rana?



2) krwotok?



3) złamanie?



4) amputacji urazowej?



rozpoznać objawy:

5) krwotoku?



6) złamania?



7) skręcenia, zwichnięcia stawu?



8) urazu brzucha?



9) urazu klatki piersiowej?



10) niedrożności oddechowej?



określić niebezpieczeństwa:

11) zranienia?



12) krwotoku?



13) złamań?



14) złamania kręgosłupa?



15) urazów w obrębie brzucha i klaki piersiowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5.  Udzielaj  odpowiedzi  na  załączonej karcie odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej  rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mieć satysfakcje z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Za zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp

odpowiedzialny jest
a)  inspektor bhp.
b)  inspektor sanitarny.
c)  pracownik.
d)  osoba kierująca pracownikami.

2. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy to

a)  wypadek ciężki lub śmiertelny.
b)  wypadek, do którego doszło podczas podróży służbowej pracownika.
c)  wypadek w czasie działania na rzecz pracodawcy bez polecenia przełożonego.
d)  wypadek  komunikacyjny  w trakcie przemieszczania się pracownika między zakładem

pracy a miejscem wykonywania pracy.

3. Pracodawca ma obowiązek sporządzić protokół powypadkowy od uzyskania

zawiadomienia o wypadku  w ciągu
a)  7 dni.
b)  14 dni.
c)  21 dni.
d)  30 dni.

4. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy

i doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku
a)  przy pracy.
b)  w drodze do pracy.
c)  w drodze z pracy.
d)  każdego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Pracownik, który nie wykonał badań okresowych

a)  może pracować.
b)  może pracować, jeżeli wykona badania w ciągu 5 dni.
c)  może pracować, jeśli wykona badania w ciągu miesiąca.
d)  nie może być dopuszczony do pracy bez aktualnych badań.

6. Praca w warunkach narażenia na hałas nie powoduje

a)  chorób układu krążenia.
b)  stresu.
c)  efektu termicznego.
d)  osłabienia odporności organizmu.

7. Ocenę ryzyka zawodowego wykonujemy

a)  zawsze przed oddaniem nowego stanowiska do eksploatacji.
b)  w każdej sytuacji.
c)  wyłącznie w razie wypadku.
d)  wyłącznie w razie występowania czynników niebezpiecznych.

8. O wypadku ciężkim, śmiertelnym, zbiorowym pracodawca ma obowiązek zawiadomić

a)  inspekcję pracy oraz inspekcję sanitarną.
b)  policję.
c)  właściwego inspektora pracy i prokuratora.
d)  właściwego terenowego inspektora pracy.

9. Pracownikowi, który uległ wypadkowi w drodze do pracy należy się

a)  odszkodowanie.
b)  zasiłek chorobowy w wysokości 70 % wynagrodzenia.
c)  zasiłek chorobowy w wysokości 80 % wynagrodzenia.
d)  wynagrodzenie za czas choroby w wysokości 100 % wynagrodzenia.

10. Pracownik podlega kontrolnym badaniom, w przypadku

a)  zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 30 dni.
b)  zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 60 dni.
c)  zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 90 dni.
d)  wypadku przy pracy.

11. Udzielając pomocy poszkodowanemu, który ma krwotok z nosa wykonasz następujące

czynności
a) posadzisz poszkodowanego na krześle, polecisz pochylenie głowy do przodu, na

potylicę przyłożysz zimny okład.

b)  posadzisz go na krześle, polecisz uciśniecie skrzydełek nosa i odgięcie głowy do tyłu.
c)  położysz go na wznak, a na potylicę położysz worek z lodem.
d)  do nosa włożysz gaziki i podasz zimny napój do picia.

12. Kiedy poszkodowany jest nieprzytomny, to

a)  nie reaguje na polecenia.
b)  ma zamknięte oczy.
c)  nie reaguje na bodźce zewnętrzne.
d)  mówi „ od rzeczy”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Tamując prawidłowo krwotok na kończynie górnej nie wykonasz

a)  uniesienia kończyny.
b)  założenia rękawiczek.
c)  założenia opaski uciskowej.
d)  założenia opatrunku uciskowego.

14. Tętno u osoby poszkodowanej w wypadku sprawdzisz na

a)  tętnicy promieniowej.
b)  tętnicy łokciowej.
c)  tętnicy szyjnej.
d)  tętnicy udowej.

15. Wystąpienie bólu w klatce piersiowej podczas oddychania u osoby z wypadku

samochodowego może świadczyć o
a)  zawale serca.
b)  obrażeniach klatki piersiowej.
c)  silnym zdenerwowaniu.
d)  nie ma związku z wypadkiem.

16. Przy podejrzeniu, że poszkodowany zatruł się tlenkiem węgla wykonasz następujące

czynności ratownicze
a) ewakuacja poszkodowanego, zapewnienie dopływu świeżego powietrza, kontrola

funkcji życiowych, reanimacja, wezwanie pomocy.

b) zamknięcie dopływu gazu, zadzwonienie po pomoc, kontrola funkcji życiowych,

reanimacja.

c) ocena funkcji życiowych, reanimacja, wezwanie pomocy.
d) ewakuacja poszkodowanego, zamknięcie dopływu gazu, wezwanie pomocy.

17. Jeśli podczas pracy z urządzeniem elektrycznym zauważysz nieszczelność pokrywy, to

przerwiesz pracę ponieważ obawiasz się
a)  uszkodzenia urządzenia.
b)  zniszczenia wykonywanego produktu.
c)  porażenia prądem.
d)  obniżenia jakości wykonywanego produktu.

18. Pracownik z którym pracujesz źle się poczuł. Ma mdłości, bóle brzucha, ból głowy,

wymiotuje.  Dolegliwości  pojawiły  się  po  drugim  śniadaniu,  które  jedliście  w  stołówce.
Masz podstawy podejrzewać u niego
a)  zatrucie pokarmowe.
b)  infekcję grypową.
c)  przemęczenie.
d)  bulimię.

19. Pacjent w gabinecie protetycznym nagle osunął się na podłogę. Stwierdziłeś, że nie

oddycha  i  nie  ma  tętna.  Podejmujesz  decyzję  o  reanimacji.  Reanimacje  musisz  podjąć
w ciągu
a)  2 minut.
b)  3 minut.
c)  4 minut.
d)  5 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielanie
pierwszej pomocy

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buchfelder M. Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 1995, wyd. III

2.  Stępińska J. Szajewski T. Pierwsza pomoc, Studio Marka Lebkowskiego, Warszawa 2006
3.  Ustawa – Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. z późn.zm.
4.  Ustawa  z  dnia  30  października  2002r.  o  ubezpieczeniu  społecznym  z  tytułu  wypadków

przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z dnia 28 listopada 2002 r. Nr 199, poz.1673)

5. Ustawa z dnia 17grudnia1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych – Dz. U. nr 162, poz.1118 z późn.zm.

6. Rozporządzenie MPiPS z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz

trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego
dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej
sporządzenia – (Dz.U. Nr 237, poz. 2015)

7. Rozporządzenie MSWiA z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej

budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z dnia 11 maja 2006 r.)