w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
n r 1 1 / 2 0 0 5
porady
91
R
ozrusznik samochodowy zbudowany jest
z silnika elektrycznego, wyłącznika oraz
mechanizmu sprzęgającego. Wymienione
podzespoły mają określone zadania. Silnik
elektryczny w czasie rozruchu ma za zadanie
wytworzenie takiego momentu obrotowego,
który pokona tarcie tłoków w cylindrach, tar-
cie w łożyskach i opory sprężania. Dodatko-
wo, silnik musi nadać częściom wirującym sil-
nika spalinowego odpowiednią prędkość ob-
rotową tak, aby doszło do zapłonu mieszanki
paliwowej.
Mechanizm sprzęgający ma za zadanie po-
łączenie w sposób mechaniczny silnika po-
przez koło wieńcowe z zębatką sprzęgła roz-
rusznika. Po „zazębieniu się” zębatek moment
obrotowy zostaje przeniesiony z rozrusznika
na koło zamachowe silnika. Natomiast wyłącz-
nik rozrusznika powoduje „zazębienie” roz-
rusznika z kołem zamachowym silnika samo-
chodu, a następnie włączenie prądu do silni-
ka rozrusznika, po czym następuje urucho-
mienie silnika. W rozrusznikach elektrycznych
stosuje się z reguły silniki szeregowe prądu
stałego. W niektórych nowoczesnych mode-
lach przy uruchamianiu silnika wykorzystu-
je się rozwiązanie, w którym w stojan silnika
rozrusznika wbudowany jest magnes trwały.
Są to silniki wysokoobrotowe.
Najczęstszym objawem awarii rozrusznika
jest to, że po załączeniu stacyjki w pozycji
rozruchu, rozrusznik obraca się zbyt wolno
bądź w ogóle nie reaguje, a lampki kontrol-
ne świecą się słabo lub gasną. Przyczynami
tego mogą być:
rozładowany akumulator, słaby kontakt
przewodów,
zużyte szczotki lub łożyska ślizgowe roz-
rusznika,
uzwojenie silnika ma przebicie do masy.
W pierwszym przypadku trzeba doładować
akumulator, oczyścić zaciski przewodów i do-
kładnie je dokręcić. W przypadku konieczno-
ści wymiany łożysk, szczotek, czy sprawdze-
nia uzwojenia wirnika i stojana silnika roz-
rusznika, należy wymontować rozrusznik
(odłączyć biegun dodatni [+] akumulatora),
rozebrać go, umyć w nafcie lub benzynie eks-
trakcyjnej i wysuszyć wycierając delikatnie
szmatką. Należy wymienić zużyte szczotki
i łożyska z nadmiernym luzem (luz powoduje
ocieranie wirnika o stojan). Jeśli nadmiernie
został zużyty komutator wirnika, należy go
przetoczyć. Po przetoczeniu należy wypiłować
mikę (stanowiącą izolację) między wycinki ko-
mutatora. Musimy przy tym zwrócić uwagę
na to, czy opiłki nie zwierają sąsiednich wy-
cinków komutatora.
Stan izolacji stojana lub wirnika można
sprawdzić w następujący sposób: do masy sto-
jana lub wirnika doprowadzamy jeden biegun
z transformatora bezpieczeństwa o napięciu
nie większym niż 24 V, drugi zaś łączymy
w szereg z żarówką 24 V/21 W do uzwojenia
w dowolnym odizolowanym punkcie. Świece-
nie lub żarzenie się żarówki jest informacją,
że te części są uszkodzone. W punkcie, gdzie
następuje dymienie lub iskrzenie, jest uszko-
dzona izolacja. Można próbować wsunąć w to
miejsce izolację preszpanową i zalać lakierem
schnącym w temperaturze pokojowej.
Przerwa na uzwojeniu wirnika charaktery-
zuje się tym, że sąsiednie wycinki komutato-
ra mają ciemniejszy kolor. W tym przypadku
należy poprawić lutowanie końcówek wypro-
wadzonych do tych wycinków. Natomiast
w stojanach, gdzie jest zamontowany magnes
trwały, należy zwrócić uwagę, czy nie jest on
pęknięty lub przesunięty względem osi. Oby-
dwa te czynniki zmniejszają moc rozrusznika.
Ocieranie się wirnika o magnesy jest powodo-
wane przez zużyte łożyska ślizgowe.
Gdy w trakcie uruchamiania silnika słyszy-
my, że rozrusznik kręci się, a silnik się nie ob-
raca, jest to znak, że zostało uszkodzone
sprzęgło w rozruszniku. Należy rozrusznik
wykręcić i wymienić tę część. W niektórych
przypadkach pomaga kilkakrotne umycie
w nafcie. Po założeniu rozrusznika sprawdza-
my, czy wirnik można obracać palcami. Za-
klinowanie wirnika może być spowodowane
błędnym złożeniem rozrusznika (np. słabo
skręcony na szpilkach, zbyt mocno spasowa-
ne łożyska ślizgowe). Po usunięciu tej uster-
ki możemy dokonać jałowego rozruchu. Rów-
nomierna praca bez nadmiernego hałasu jest
sygnałem, że taki rozrusznik można zamon-
tować do samochodu. W czasie uruchamiania
silnika, gdy rozrusznik powoduje duży pobór
prądu (znaczne przygasanie lampek), jest to
sygnałem, że w trakcie obracania się wirnika
powstają zwarcia w jego uzwojeniach. Są one
trudne do wykrycia. Można wówczas spraw-
dzić wartość pobieranego prądu lub zbadać
wirnik rozrusznika przyrządem do wykrywa-
nia zwartych zwojów.
Opisane uszkodzenia należą do najczęst-
szych. Ich lokalizacja w dużej mierze zależy od
doświadczenia oso-
by podejmującej się
naprawy. Niejedno-
krotnie usterki mu-
szą zostać usunięte
w specjalistycznym
warsztacie samo-
chodow ym, nie-
mniej jednak pozna-
nie ich przyczyny
w znaczny sposób
ułatwia eksploatację
samochodu.
W tym numerze poświęcamy trochę miejsca rozrusznikowi. Kiedy jest niesprawny, posiadacze samocho-
dów są bezradni i proszą o pomoc fachowców. Tymczasem w wielu przypadkach usterka jest możliwa do
wykrycia i naprawy bez ingerencji mechanika samochodowego.
Od lewej: rozrusznik nowy i wyeksploatowany,
fot. Remy Automotive Poland
problemy z rozrusznikiem
Wojciech Dwórznik