Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 1 -

Liczba korzeni i kanałów:

ząb

korzenie

kanały

(+)4

(-)4, (+)(-)5

(+)6, (+)7

3 - 4

(-)6, (-)7

3 (2x mez.)

*mez. = mezjalnie

Lokalizacja otworów ściany przedniej czaszki

(przepisane z “Bochenka”)

- nadoczodołowy - jest to otwór lub wcięcie

- górny brzeg wejścia do oczodołu (utworzony

przez kość czołową), nieco przyśrodkowo, od

połowy jego długości

- t. ż. nadoczodołowa

- g. boczna n. czołowego

- podoczodołowy - tuż pod brzegiem dolnym wejścia do oczodułu

- nerwy i naczynia podoczodołowe

- bródkowy

- poniżej drugiego przedtrzonowca ((-)5)

- nerw i naczynia bródkowe

Antropometria

(notatki + “bochenek”)

punkty nieparzyste (w linii pośrodkowej):

- bregma

styk szwu strzałkowego i wieńcowego

- trichion

górna część czoła, granica skóry owłosionej

- ophrion

linia brwi, pokrywa się z punktem glabella

- glabella

(kostny) - najbardziej ku przodowi wysunięty

punkt na kości czołowej, w płaszczyźnie

pośrodkowej między łukami brwiowymi

- nasion

(kostny i skórny) - na szwie czołowo- nosowym,

w płaszczyźnie pośrodkowej

- subnasale

(skórny i kostny??) - przejście skórnej przegrody

nosa w warge górną

- labrale superius przejście wargi górnej w czerwień wargową
- labrale inferius przejście czerwieni wargowej w warge dolną
- supramentale

największe zagłębienie części zębodołowej

żuchwy

- pogonion

(skórny i kostny) - najbardziej do przodu na

krzywiźnie bródki

- gnathion

(skórny i kostny) - najbardziej ku dołowi na

krzywiźnie bródki

punkty parzyste:

- tragion

górny brzeg skrawka ucha (nie mylimy z

płatkiem)

- orbitale

na skrzyżowaniu linii źrenic patrzących na

wprost i dolnych brzegów oczodołu (????)

- zygion

najbardziej boczny punkt na łuku jarzmowym

- eurion

na bocznej powierzchni czaszki, najbardziej

bocznie od płaszczyzny pośrodkowej (na kości

ciemieniowej lub części łuskowej kości skronio-

wej

płaszczyzny:

- pośrodkowa

(strzałkowa)

przechodzi przez wszystkie punkty nieparzyste,

dzieli na połowy- lewą i prawą

- frankfurcka pozioma, horyzontalna- przechodzi przez tragion i

orbitale

- oczodołowa przechodzi przez dwa punkty oczodołowe, dzieli na

przód i tył

Pole biometryczne - pole zawarte między dwoma plaszczyznami, a

tylnym ograniczeniem pola, jakim jest płaszczyzna oczodołowa (??)

W polu biometrycznym mamy profile:

- transfrontalny - pogonion zbliża się do przedniego ograniczenia pola

- cisfrontalny - pogonion bliżej tylnego ograniczenia pola

- mezofrontalny - pogonion po środku pola (eugnacja)

* eugnacja - stan idealny

* dysgnacja - odchylenie od normy

Ujścia ślinianek

(Bochenek)

- przyusznica

- na brodawce przyuszniczej, na wysokości dru-

giego zęba trzonowego górnego ((+)7)

- podżuchwowa - samodzielnie lub wspólnie z przewodem

większym ślinianki podjęzykowej- na brodawce

błony śluzowej -mięsku podjęzykowym (na dnie

jamy ustnej, ku tyłowi od siekacza przyśr. ((-)1)

- podjęzykowa

- gruczoły mniejsze, przewodami podjęzykowymi

mniejszymi wzdłuż wolnego brzegu fałdu

podjęzykowego

- gruczoł główny - przewód podjęzykowy

większy - na mięsku podjęzykowym

Badanie obecności płytki nazębnej

Badamy następujące zęby:

6
6

następnie oznaczamy dla każdego zęba ilość płytki według tabeli:

0 - brak płytki
1 - ≤ 1/2 płytki na koronie zęba
2 - ≤ 2/3 płytki na koronie zęba
3 - > 2/3 płytki na koronie zęba

UWAGA:

- siekacze i trzonowce górne badamy od strony przedsionkowej

- trzonowce dolne badamy od strony językowej

- teoretycznie powinniśmy badać każdy ząb z danej grupy, ale tutaj dla

uproszczenia ograniczamy się tylko do siekaczy i trzonowców

Na koniec obliczamy średnią arytmetyczną obecności płytki z wszyst-

kich badanych zębow.

Płytka i kamień nazębny

płytka

Produkt bakteryjny. Zawiera bakterie, komórki

nabłonka, resztki pokarmowe, śluz. Może powstać w

czasie krótszym niż 24h i nie można jej usunąć przez

płukanie jamy ustnej. Po trzech dniach może rozpocząć

sie wapnienie, co jest początkiem tworzenia kamienia

nazębnego (na nim jednak tworzą się następne płytki).

Wykrywanie: przepłukanie ust roztworem fuksyny

zasadowej, lub zastosowanie testów (Carietest, Plague

Test)

kamień

powstaje w wyniku mineralizacji płytki nazębnej

zlokalizowanej w okolicy dziąsła. Pierwsze ognisko

wapnienia pojawia się już po 6h. Wyraźne wapnienie

obserwujemy zwykle po trzech dniach. Zawiera sole

mineralne (głownie apatyty), białka i lipidy.

biały nalot

nazębny

miękka, biała mieszanina białek śliny, bakterii,

złuszczonych komórek nabłonka i rozpadłych leuko-

cytów. Przylega luźno do powierzchni zęba, do płytki

nazębnej i dziąsła. Łatwo usuwalny

Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 2 -Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://republika.pl/shakemaster - 3 -

Fazy wyrzynania zębów

(przepisane z notatek kolegi)

- przederupcyjna ząb nie pojawił się jeszcze w jamie ustnej, ale pod

dziąsłem wyczuwana jest jego obecność

- przedfunkcyjna ząb widoczny w jamie ustnej, ale nie pełni jeszcze

sobie właściwej funkcji

- funkcyjna

w pełni wyrżnięty ząb

Badanie stawu skroniowo- żuchwowego

(na podstawie uwag asystentów...)

- Każemy pacjentowi otwierać i zamykać usta- obserwujemy czy kości

żuchwy wykonują właściwe sobie ruchy w stawie (czy żuchwa np. nie

zbacza w którąkolwiek ze stron)

- przykładamy opuszki palców do stawu skr. żuchw. na wysokości ot-

woru słuchowego zewnętrznego i jak poprzednio... przy zamykaniu i

otwieraniu ust przez pacjenta wyczuwamy ew. nieprawidłowości.

Wędzidełka jamy ustnej

Wędzidełko języka - Fałd błony śluzowej w linii pośrodkowej,

przyczepiający się na dnie jamy ustnej między oboma mięskami

podjęzykowymi. Wędzidełko normalnej wielkości ogranicza nadmierny

ruch końca języka ku tyłowi. W wyjątkowych przypadkach jednak może

być ono bardzo krótkie, przeszkadzając tym samym w przy wysuwaniu

końca języka.

Wędzidełko wargi dolnej i górnej - W płaszczyźnie pośrodkowej

strzałkowo ustawione fałdy błony śluzowej. Niekompletnie dzielą

zarówno górne jak i dolne sklepienie na połowę lewą i prawą

Klasy Angle’a

(przepisane z notatek z seminarium... hmm tylko

dlaczego ta 6-tka ma tylko jednego antagoniste ??!!)

Cechy Muhlreitera

Cechy zgryzu

- uzębienie człowieka jest: zamknięte, dwupokoleniowe, heterodontyc-

zne (różnozębne)

- zębów mlecznych- 20, stałych- 32

- kształt łuku zębowego:

- mleczne (półkole)

- stałe (górny- elipsoidalny)(dolny- paraboliczny)

- wzajemny stosunek zębów szczęki do żuchwy podczas ich zetknięcia

to:

- zwarcie- w położeniu nieruchomym

- zgryz- podczas ruchu

- zwarcie prawidłowe:

- zęby górne przednie wystają nad dolnymi, zachodząc nieco na nie

(zwykle do 1/3 górnej tychże)

- guzki policzkowe górnych zębów bocznych zachodzą na zewnątrz

od odpowiednich guzków zębów dolnych, zaś guzki językowe

zębów górnych przylegają do bruzdy położonej między guzkami

policzkowym a językowym zębów dolnych.

- powyższy opis, to najczęstsza postać zwarcia- tzw. zwarcie

nożycowate (w Europie 80%, w Japonii i Chinach 50%, a u innych

grup etnicznych jeszcze rzadziej. Inne typy zwarcia to np. obcęgowate

lub dachówkowate)

- patologie to:

- tyłozwarcie - gdy żuchwa znacznie skrócona, a dolne siekacze znac-

znie cofnięte od górnych

- przodozwarcie - nadmierny rozwój żuchwy przez co przednie zęby

dolne występują do przodu od przednich górnych.

- triady zębowe: każdy ząb styka się z dwoma zębami z przeciwległego

łuku. Tylko dwa zęby nie spełniają tej zależności, a mianowicie: ząb

mądrości i dolny siekacz przyśrodkowy.

Odróżnianie zębów stałych od mlecznych

(uwagi praktyczne:)

- przed 6 rokiem życia dziecko powinno mieć (teoretycznie) tylko

zęby mleczne, po 12 r.ż. zaś nie powinno mieć już żadnych zębów

mlecznych. Stąd też logiczne jest, że znajomość wieku dziecka

pomaga rozwiać wątpliwości odnośnie tego czy dany ząb jest mleczny

czy stały

--zęby mleczne są mniejsze, delikatniejsze, mają zdecydowanie

jaśniejszą barwę od zębów stałych

- zęby mleczne mają zwykle (szczególnie u starszych dzieci) starte

guzki (trzonowce) i wierzchołki żucia (kły),a niekiedy nawet dawało

się zaobserwować całkowite starcie szkliwa na wierzchołkach żucia

kłów tak, ze widoczna była zębina.

- stałe siekacze- szczególnie gdy są dopiero co wyrżnięte, mają

bardzo wyraźne ząbki na krawędzi siecznej. Z Czasem będą się one

ścierały, jednak nawet u starszych dzieci daje się je mimo wszystko

zaobserwować.

- stałe kły- krawędzie korony zbiegające się w wierzchołek (szczególnie

gdy są świeżo wyrżnięte) również są bardzo nierówne, a w niektórych

przypadkach dawało się nawet zaobserwować coś w rodzaju ząbków

(jak na zębach siecznych) szczególnie u młodszych dzieci. Poza tym

kły (szczególnie górne) są wyraźnie masywniejsze od mlecznych.

- stałe przedtrzonowce- najprostsze do rozpoznania- mają dwa guzki

(boczny i przyśrodkowy), a patrząc na nie od strony bocznej,

widzimy profil identyczny jak u kłów (niekiedy nawet upodabniają

się do nich- zdarza się bowiem, że guzek policzkowy jest bardzo

wydatny w stosunku do niewielkiego guzka językowego ...a był też

i taki przypadek, gdzie zamiast górnego pierwszego przedtrzonowca

wyrósł kieł). Niekiedy przedtrzonowce mogą być zrotowane co może

przyczynić się do pomyłki w rozpoznaniu. Również zdarza się i tak,

że przedtrzonowiec (zwykle drugi) przypomina trzonowca (przedtrz.

III

eugnacja

tyłozgryz

przodozgryz

c. krzywizny- powierzchnia wargowa

(policzkowa) przyśrodkowo (z przodu)

jest bardziej uwypuklona niż na boku

c. korzenia- korzenie w zębach przednich

odchylają się bocznie, w tylnych ku tyłowi (do

następnego zęba)

c. kąta zębowego- krawędź sieczna

przechodzi w powierzchnię styczną pod in-

nym kątem po stronie przyśrodkowej niż po

bocznej

- 2 - Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://republika.pl/shakemaster

Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 3 -

zmolaryzowany) co mogłoby zasugerować iż jest to ząb mleczny. W

takim wypadku najprościej będzie zwrócić uwagę na to czy ząb jest...

zalakowany:)

- stałe trzonowce- wszystkie zęby od 6-8 to trzonowce stałe (przynajm-

niej teoretycznie:)

Anatomia zębów - najistotniejsze uwagi

- siekacze

- posiada krawędź sieczną, a na powierzchni językowej- guzek

zębowy

- górny przyśrodkowy jest większy od bocznego, w zębach dolnych

jest na odwrót

- siekacz górny boczny na pow. językowej może mieć otwór ślepy

- kły

- posiada wierzchołek żucia i guzek zębowy (od str. językowej)

- górny jest najdłuższym zębem całego uzębienia

- kieł dolny kobiet jest mniejszy od kła dolnego mężczyzn ... podob-

nie zresztą jak i u małp:)

- z cech zgryzu wynika, że w kle górnym szybciej zużywa się guzek

zębowy, podczas gdy w dolnym- wierzchołek żucia

- przedtrzonowce

- dwa guzki- policzkowy i językowy

- górne pierwsze przedtrzonowce mają 2x korzenie (boczny i

przyśrodkowy) podczas gdy wszystkie pozostałe- po jednym korze-

niu

- guzek językowy dolnego przedtrzonowca pierwszego jest często

mało wydatny, co niekiedy upodabnia ten ząb do kła

- guzek językowy dolnego przedtrzonowca drugiego może być cza-

sem podzielony, co niekiedy upodabnia go do trzonowca.

- trzonowce

- górne zawsze mają mniej guzków (ale więcej korzeni) niż dolne

- korzenie ustawione są mezjalno- dystalnie (gdy x2) a w przypadku

5x guzków- 3x są po stronie policzkowej, a 2x po stronie językowej

- guzki z reguły wchodzą w zagłębienia między guzkami swych

antagonistów (logiczne...)

- trzonowce górne

- zwykle 4x guzki, bruzda w kształcie litery “H”

- trzonowiec górny pierwszy posiada często guzek nieprawidłowy

“Carabellego”, nie dochodzący do powierzchni żucia

- mają zwykle 3x korzenie

- trzonowce dolne

- zwykle x5 guzków (bruzdy zaś przyjmują kształt krzyża rozdwojo-

nego na końcu i obejmującego piąty guzek)

- mają dwa korzenie ustawione mezjalno- dystalnie

- zęby mądrości- bardzo zmienne w budowie

Rozwój zęba - wersja extremalnie skrócona

(polecam na egz. z histologii :))

- kom. nabłonkowe tworzą fałd- pierwotną listewkę zębową. Ona

różnicuje się na listewkę przedsionkową (wargową) i zębową- z tej

ostatniej powstają zawiązki wszystkich zębów.

- powstają guzkowate zgrubienia listewki- są to zawiązki zębów z

których rozwiną się narządy szkliwotwórcze (pączki szkliwne)

- stadium pączka- narządy szkliwotworcze są kształtu kolbkowatego

- stadium czapeczki- nabłonek (czyli w sumie narząd szkliwotwór-

czy) obejmuje brodawkę zębową na kształt czapeczki. W narządzie

rozpoczyna się różnicowanie poszczególnych elementów na

nabłonek zewnętrzny, miazgę narządu szkliwotwórczego i nabłonek

wewnętrzny.

- część listewki zębowej rozrasta się ku językowi tworząc listewkę

drugorzędową z której powstają 32 dodatkowe pączki (zawiązki

zębów stałych)

- stadium dzwonu- narząd przyjmuje kształt korony zęba. Nabłonek

wew. tworzą preameloblasty przekształcające się w ameloblasty.

Natomiast w brodawce mezenchymalnej układają sie nabłonkowato

kom. mezenchymalne, różnicujące się w kierunku odontoblastów.

Kształt korzenia przyszłego zęba określają wydłużające się części

boczne narządu szkliwotwórczego (pochewka Hertwiga-Bruna

złożona tylko z nabłonka zew. i wew.)

- rozpoczyna się histogeneza zębiny poprzedzająca histogenezę

szkliwa. Po tym zaś formuje się korzeń, a po rozpadzie pochewki

Hertwiga kom. mezenchymalne (na zewnątrz od zębiny oczywiście)

różnicują się w cementoblasty.

Stwierdzanie nieprawidłowości zgryzu

- Gdy są już wyrżnięte pierwsze trzonowce, możemy kierować

się klasami Angle’a (patrz opis na poprzedniej stronie). Klasa I

= prawidłowy zgryz (eugnacja), klasa II = tyłozgryz, klasa III =

przodozgryz. Jeśli przedni guzek policzkowy górnego trzonowca nie

wchodzi ani w bruzdę, ani w przestrzeń międzyzębową, ale znajduje

się na przeciwko któregoś z guzków pierwszego trzonowca dolnego

łuku, wtedy mówimy o klasach “pół drugiej” i “pół trzeciej”.

- Do określenia prawidłowości zgryzu możemy też wykorzystać

”prawo kła”. Mowi ono, że oś długa górnego kła przy prawidłowym

zgryzie powinna wchodzić w przestrzeń pomiędzy dolnym kłem

a następnym zębem w łuku. Odchylenia od tego prawa sugerują

tyłozgryz lub przodozgryz.

Materiały zebrał i wypisał: shakemaster@wp.pl

Powyższy dokument można również znaleźć w internecie na stronie http://www.shakemaster.republika.pl

UWAGA: Jesli zauważysz jakieś błędy lub nieścisłości- pisz na adres shakemaster@wp.pl, postaram się je wtedy jak najszybciej poprawić.