Rodzaje retoryczne - ćwicz.

Andrzej Frycz Modrzewski: Łaski, czyli pierwsza mowa o karze za mężobójstwo 1543 r.

Ażeby zaś było pewne, że przykazanie to odnosi się do wszystkich czasów i epok, zważmy, że miało ono moc swą na wiele wieków przed powszechnym potopem, a zatem na początku świata, że przeto ma ono ją zachować i w naszych czasach. Albowiem i do pierwszego mężobójcy Kaina tak mówi Bóg, groźnie pytając o zabitego Abla: „Gdzież jest twój brat?” „Coś uczynił” Głos krwi brata twego woła do mnie z ziemi.” Chrystus zaś rzekł do Piotra dobywającego miecza wbrew zakazowi urzędu: „Kto miecz weźmie, od miecza zginie.”

To mniej więcej znajduje się w Piśmie św., przekazane przez owego Boga, który rządzi i utrzymuje niebo, ziemię i ludzi. Posłuchajmyż także, jak pięknie zgadzają się tu prawa narodów. Wiadomo więc, że prawo XII tablic jak za inne rzeczy tak i za mężobójstwo wyznacza karę śmierci. Również w prawach rzymskich na bratobójców, to jest tych, którzy by zabili krewniaka czy powinowatego, wymyślono taką karę, iż zszyci w wór skórzany wraz z psem, kogutem i żmiją mieli być wrzuceni do morza, na innych zaś mężobójców ustanowiono karę główną. Takie prawo mają Niemcy, Francuzi, Hiszpanie i Węgrzy. Ale u Węgrów uczyniono tę karę surowszą o tyle, że ręka króla spada nie tylko na głowę zabójcy, lecz także na jego majętności, te mianowicie, które się nazywają wyodrębnieniem zebranym w służbie wojskowej, w innej, podobnej do wojskowej, albo osobiście przez niego nabytym (tak to bowiem określają prawnicy). W ten sposób kara za zbrodnię ojca spada także na dzieci, skoro mogą to tylko dziedziczyć, co przodkowie pozostawili ich ojcu. Lecz nie tylko chrześcijanie, ale również Tatarzy i Turcy karzą śmiercią za mężobójstwo. Natomiast wedle praw rzymskich karę ową nakładano nie tylko na tego, kto człowiekowi istotnie śmierć zadał, ale także na tego, kto bądź to szedł z orężem w zamiarze zabicia, bądź napadł na kogoś z dobytym mieczem albo go zranił, bądź też przygotował truciznę lub dawał ją albo przechowywał.[...] Dlatego też nie tylko, gdy popełniono tę wielką zbrodnię, ale także ilekroć dzięki wyraźnym dowodom i oznakom okazało się, że ją zamierzoano popełnić, zawsze skazywali na smierć tych, którym udowodniono przestępstwo.

Tym bardziej więc my powinniśmy ustanowić to prawo na okrutnego mężobójcę, który nie zawahał się krwią ludzką zbroczyć rąk i szabli. Bo gdyby ktoś uważnie przyjrzał się dziejom ludzkim już od stworzenia świata, to doprawdy z trudem znalazłby jednego mężobójcę, na którym by jego zbrodnia sama się nie zemściła. Bratobójca Kain zginął również taką samą śmiercią. Dawid za to, że kazał popełnić zabójstwo, musiał zawsze cierpieć, gdyż miecz prześladował jego rodzinę, a to było dlań niewątpliwie nieszczęściem sroższym od własnej śmierci. Lecz po cóż tu powtarzać dawne dzieje? Wskażcie mi za naszej pamięci jakiegoś jednego człowieka, wskażcie mi, powtarzam, takiego, który popełniwszy tę ohydną zbrodnię nie zginął potem podobną śmiercią, choćby nawet zapłacił nie wiem jaki okup i wycierpiał udrękę więzienia! Jest to dla wszystkich tak oczywiste, że już potocznie się mówi, iż ani cudzołożnik, ani mężobójca nie ginie własną śmiercią; prócz tego głosi się wszędzie, że krew niewinnie przelana aż do gwiazd woła. Zaświadcza to zresztą sam Bóg mówiąc, że krew zabitego Abla woła do niego z ziemi. Świadczy i Jan, gdy opowiada, iż słyszał, jak dusze pomordowanych wołały pod ołtarzem: „Kiedyż, Panie, pomścisz krew naszą na tych, co mieszkają na ziemi?” W tych słowach opisane jest wołanie krwi niewinnej, to jest tej, którą przelał człowiek prywatny, działający bez prawomocnego wyroku sądowego.

G. Bush w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, 14 wrzesnia 2001 r.

Jest powiedziane, że przeciwności pozwalają nam poznać siebie. Jest to prawdą także w odniesieniu do narodu. W owej próbie przypomniano nam, a świat zobaczył, że rodacy Amerykanie sa wielkoduszni i zyczliwi, zaradni i dzielni.

Dostrzegamy nasz narodowy charakter w ratownikach pracujących poza granicą wyczerpania, w długich kolejkach do oddania krwi, w tysiacach obywateli, którzy prosili o pracę i zajęcie w jakiejkolwiek mozliwej formie. I widzimy nasz narodowy charakter w wymownych aktach poświęcenia. Wewnątrz World Trade Center, pewien mężczyzna, który mógł się uratować, został do końca przy boku przyjaciela chorego na paraplegię. Kochany ksiądz zmarł udzielając ostatniego namaszczenia strażakowi. Dwoje pracowników biurowych spotkało obcą im, niepełnosprawną kobietę, i zniosło ją 68 pięter w dół, ku bepieczeństwu.

Grupa mężczyzn przejechała w nocy trasę z Dallas do Waszyngtonu by dostarczyć przeszczepy skóry dla poparzonych ofiar. W owych aktach, jak w wielu innych, amerykanie wykazali się głębokim, wzajemnym oddaniem i wielką miłością do ojczyzny.

Dzisiaj czujemy to, co Franklin Róósvelt nazwał „gorącą odwagą narodowej jedności”. Jest to jedność każdej wiary i każdego pochodzenia. Połączyła ona partie polityczne i obie izby Kongresu. Jest widoczna w zbiorowych modłach, czuwaniu przy świecach i w amerykańskich flagach...

M.Thatcher na konferencji Partii Konserwatywnej - (genera dicendi)

a/ Dla wielkiej Brytanii - nasze interesy zostały narażone na szwank nie tylko na Falklandach i w Południowej Ameryce, ale w tych wszystkich izolowanych enklawach na całym świecie, gdzie nasi sojusznicy mogą się przekonać, jak nagradzamy przyjacielskie gesty i czyny. Będą też implikacje dla przywódców wszelkich rządów - przekonają się, że kiedyś, w przyszłości, mogą być wyciągnięci w środku nocy ze szpitalnych łóżek, aby odpowiadać za jakieś propagandowo odtrąbione oskarżenia.

Przyjaciele, to są istotne sprawy, które rozważyć powinna nasza partia. Powinniśmy wyrazić troskę wobec implikacji wypływających ze stosowania takiego międzynarodowego prawa linczu. W przebraniu zasady obrony praw człowieka grozi ono podważeniem zasad brytyjskiego wymiaru sprawiedliwości i osłabieniem uprawnień suwerennych państw.

Brytyjczycy zaś powinni zastanowić się nad tym, co ujawniło się przy tej okazji na temat oblicza i priorytetów tego laburzystowskiego rządu.

b/ Bo jest to rząd, który wręcz poniżająco kolaboruje z Hiszpanią, krajem niemal codziennie starającym się zastraszyć Gibraltar i jednocześnie z całkowitym lekceważeniem traktuje naszego chilijskiego alianta. Jest to rząd, który stwierdza, ze starzy szpiedzy, którzy zdradzili nasz kraj na rzecz sowieckiego komunizmu, nie powinni być oskarżeni i jednocześnie, z obsesyjnym zapałem ściga 83-letniego, chorego Augusto Pinocheta, który powstrzymał komunizm przed opanowaniem Chile. Jest to rząd, który amnestionuje nieskruszonych morderczych terrorystów i jednocześnie obala amnestie zarządzoną w Chile, narażając na niebezpieczeństwo młodą demokrację tego kraju.

Przyjaciele, jest to rząd, który dyskredytuje i hańbi Wielką Brytanię. Ani przez chwilę nie myślcie, że chodzi tu o sprawiedliwość dla pokrzywdzonych. Chodzi o zemstę, o rewanż lewicy. Na tym wyłącznie polega „sprawa Pinocheta”.Tak naprawdę senator Pinochet stoi przed sądem nie z powodu czegokolwiek, co znajduje się w akcie oskarżenia sędziego Garzona. Senator Pinochet stoi przed sądem za to, że pokonał komunizm. Lewica nie może mu wybaczyć, że uratował Chile i pomógł uratować Amerykę południową.

c/ Przyznaje on sam, że po powrocie, a także i potem, popełnione zostały nadużycia władzy. Konkretną odpowiedzialność za to, co się wydarzyło, wymierzyć i ocenić można wyłącznie w Chile. Ale obrazą dla zdrowego rozsądku, a także karykaturą sprawiedliwości jest utrzymywanie, że przywódca państwa może być automatycznie kryminalnie oskarżany za wszystko, co stało się za jego rządów, niezależnie od tego, czy autoryzował jakieś działania, czy też nie. Na podobnej zasadzie panowie Blair i Straw powinni liczyć się z kryminalną odpowiedzialnością za wszystko, co ma miejsce w każdym więzieniu i na każdym posterunku policyjnym Zjednoczonego Królestwa i być przygotowani na ekstradycję do Hiszpanii, aby za to odpowiedzieć.

d/ Czemu ci ustawiający się groteskowo w kolejce, aby oskarżać senatora Pinocheta o wszelkie wyobrażalne winy, nie wspomną ani słowem o jakże pozytywnym spadku, jaki pozostawiły jego rządy? O tym, że Chile z kraju znajdującego się w anarchii kolektywistycznego chaosu przeobraziło się w państwo o modelowej, przodującej w Ameryce Łacińskiej gispodarce? O tym, że więcej ludzi uzyskało dach nad głową, poprawiła się znacznie opieka medyczna, nastąpił ogromny spadek umieralności niemowląt, wzrósł zdecydowanie wskaźnik długości życia, że wprowadzono niezwykle efektywne programy walki z nędzą? Przede wszystkim, czemu nie powiedzą, że senator Pinochet wprowadził konstytucję umożliwiającą powrót do demokracji? O tym, że przeprowadził referendum, czy ma pozostać przy władzy i gdy je przegrał (chociaż uzyskał 44-procentowe poparcie), uszanował ten werdykt i przekazał władzę wybranemu w powszechnych wyborach następcy?

Badanie tematu mowy - intellectio

1. Stopień skonkretyzowania:

a/ questiones finitae: konkretne, indywidualne, praktyczne

Okoliczności spraw konkretnych -questiones finitae:

- kto? (quis?)

- co? (quid?)

- gdzie? (ubi?)

- za pomoca czego? (quibus auxilis?)

- dlaczego? (cur?)

- w jaki sposób? (quomodo?)

- kiedy? (quando?)

b/ quaestiones infinitae: abstrakcyjne, ogólne, teoretyczne

2. Kwestia - questio - wszystko to, o czym można rozstrzygać w dwojaki sposób

Czy sprawa ma status i jaki?
Podział materii ze względu na rodzaj kwestii - status	r. sądowy	r. doradczy, np. argumenty w sprawie aborcji	np. list czy e-mail?
status coniecturalis: czy popełnił? - sprawdzian przez domysł	czy zabił?	statystyki pokazują, że liczba aborcji jest znikoma
status finitionis: co popełnił? - sprawdzian przez definicję	co zostało popełnione: morderstwo czy nieumyślne spowodowanie śmierci?	to zabójstwo nienarodzonych
status qualitatis: jaki czyn popełnił? ?- sprawdzian przez wartościowanie	jakie były motywy?	aborcja to zawsze nieszczęście dla kobiety, powodowana jest przez konieczność
status translationis: czy zgodne z prawem sądzenie? - sprawdzian przez analizę kompetencji	czy jest to właściwy sąd do rozpatrzenia sprawy?	aborcja to prywatna sprawa kobiety

3. Stopień komplikacji:

- kwestia prosta (quaestio simplex)- dotyczy jednej rzeczy

- kwestia złożona (quaestio continua) - sprzęgnięte kilka kwestii

- kwestia porównawcza (quaesti comparativa) - dwu lub wieloczłonowa alternatywa

4. Ustalenie rodzaju wymowy:

- rodzaj sądowy (genus iudiciale)

- rodzaj doradczy (genus deliberativum)

- rodzaj okazujący (genus demonstrativum)

5. Ustalenie stopnia obronności sprawy:

- rodzaj uczuciwy (genus honestus)

- rodzaj wątpliwy (genus dubium)

- rodzaj zdumiewający (genus admirabilis vel turpe)

- rodzaj niski (genus humilis)

- rodzaj niezrozumiały (genus obscurum)

---