Rehabilitacja w ostrych chorobach układu oddechowego

Nawet niewielkie zmniejszenie średnicy dróg oddechowych dzieci, szczególnie niemowląt , spowodowane zaleganiem wydzieliny, obrzękiem błony śluzowej skurczem mięśni gładkich oskrzeli , prowadzi do znacznego zmniejszenia przekroju poprzecznego dróg oddechowych

Przyczynia się to do wzrostu oporu dla przepływu powietrza i zwiekszenia pracy oddychania.

REHABILITACJA W OSTRYCH chorobach układu oddechowego dzieci jest utożsamiana z fizjoterapią i obejmuje takie techniki oczyszczania dróg oddechowych, jak:

• oklepywanie i uciskanie klatki piersiowej,

• masaż wibracyjny,

• układanie chorego dziecka w pozycji drenażowej oraz

• naukę i stymulację efektywnego kaszlu.

Integralną część fizjoterapii stanowią ćwiczenia oddechowe poprawiające drożność dróg oddechowych i rozprężanie tkanki płucnej dzięki efektywności pracy mięśni oddechowych

DRENAŻ UŁOŻENIOWY

Podczas infekcji układu oddechowego zaburzony zostaje fizjologiczny mechanizm oczyszczania dróg oddechowych wydzieliny, na który składają się transport śluzowo- rzęskowy i odruch kaszlowy

Drenaż ułożeniowy zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się wydzieliny oskrzelowej i wspomaga jej uruchomienie pod wpływem sił grawitacji

Skuteczność drenażu złożeniowego zwiększa się, gdy towarzyszą mu :

• głębokie oddychanie

• efektywny kaszel

• oklepywanie

• wibracje klatki piersiowej ułatwiające rozluźnienie oraz przemieszczenie wydzieliny

Proces zapalny w obrębie układu oddechowego ogranicza fizjologiczną funkcję klirensu śluzowo- rzęskowego i powoduje nadmierne gromadzenie patologicznej wydzieliny zwłaszcza w drogach oddechowych o małym przekroju, skąd może być usunięta tylko dzięki wspomagającym siłom grawitacji

Warunki prowadzenia drenażu należy dostosować do wieku dziecka i możliwości współpracy z dzieckiem

W przypadku dzieci starszych do drenażu wykorzystuje się łóżka lub stoły składające się z elementów, których kąt nachylenia można dowolnie regulować

Jeżeli rehabilitacja prowadzona jest na powierzchni płaskiej , pomocne jest używanie klinów lub koców

Pozycje drenażowe zależą od lokalizacji zmian zapalnych i znajomości anatomii układu oddechowego

U niemowląt drenaż ułatwiają tzw. huśtawki,/ leżaczki terapeutyczne. Zawieszane na elastycznych taśmach na poręczach łóżeczka pozwalająca indywidualne ustalenie zmiany kąta ustawienia klatki piersiowej dziecka w stosunku do poziomu.

Dziecko przypięte paskami może swobodnie poruszać kończynami ;ruchy te wywołują drgania huśtawki, potęgując skuteczność drenażu

OKLEPYWANIE KLATKI PIERSIOWEJ

Klatkę piersiową oklepuje się w fazie wydłużonego wydechu.

Śródręcze i palce terapeuty ułożone są w miseczkę w celu powstania rodzaju poduszki powietrznej łagodzącej uderzenie o klatkę piersiową, a także powodującej przemieszczanie się wydzieliny w oskrzelach dzięki sile uderzenia i grawitacji

Ruchy dloni należy wykonywać tylko w stawie nadgarstkowym( zarówno w czasie wdechu i wydechu.) Oklepywanie powinno być energiczne( około 3 regularnych uderzeń na sekundę), dziecko powinno być w wygodnym miękkim ubraniu. Do wykonywania zabiegu na nieosłoniętej skórze można użyć specjalnych poduszek do oklepywania

Masaż wibracyjny

Jest to zabieg leczniczy który polega na przyłożeniu obu dłoni terapeuty ściśle do ściany klatki piersiowej dziecka nad zajętym polem płucnym

Ręce wykonują szybkie ruchy uciskające w czasie wydechu i rozluźniają ucisk w czasie wdechu. Wibracje przenoszone są przez ściany klatki piersiowej dziecka, ułatwiając rozluźnienie i przemieszczenie wydzieliny w jego drzewie oskrzelowym

ŚCISKANIE KLATKI PIERSIOWEJ

Jest to zabieg wspomagający fazę wydechową, polegający na krótkotrwałym ściskaniu bocznych ścian klatki piersiowej

STYMULACJA EFEKTYWNEGO KASZLU

Jest zabiegiem pomocnym w leczeniu chorób układu oddechowego, gdy odruch kaszlowy jest osłabiony lub gdy dominuje nieefektywny kaszel

Dzieciom współpracującym należy polecić, aby kaszlały równocześnie z uciskaniem dolnej połowy klatki piersiowej przez terapeutę

Zabieg ten ułatwia w znacznym stopniu usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych, należy zatem zachęcać dzieci do odpluwania plwociny

U małych dzieci i niemowląt oraz dzieci niewspółpracujących kaszel można wywołać przez umieszczenie palca wskazującego na przedniej powierzchni szyi, tuż nad wcięciem mostka, na wysokości odpowiadającej tchawicy i łagodny ucisk okrężnymi ruchami

W celu usunięcia u dzieci nadmiaru wydzieliny, pojawiającej się po zabiegach rehabilitacyjnych górnych drogach oddechowych, konieczne może być odessanie tej wydzieliny ssakiem z przewodów nosowych , jamy ustnej, gardła

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Zapobiegają one zapadaniu pęcherzyków płucnych, wspomagają rozprężanie płuc i oczyszczanie obwodowych partii drzewa tchawiczo- oskrzelowego

Maksymalny wdech

Ćwiczenie to polega na wymuszeniu u pacjenta wykonania większego niż zwykle wysiłku w czasie wdechu, podobnego do wzdychania lub ziewania

Zalecane jest podtrzymanie pogłębionego wdechu przez minimum 3 sekundy, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia zewnątrzpłucnego, a także objętości oddechowej, poprawy funkcji mięśni oddechowych i rozprężenia płuc

Ćwiczenie to jest skuteczne jeżeli powtarza się je co najmniej raz na godzinę prze 30-60 sekund, ale nie częściej

WSPOMAGANIE ODDYCHANIA DOTYKIEM

Dziecko zachęcane jest do świadomych głębokich ruchów oddechowych częścią klatki piersiowej, na której umieszczone są ręce terapeuty. Pewną odmianą tych ćwiczeń SA ćwiczenia przepony, na których ręka terapeuty lub np. woreczek z piaskiem obciążający znajduje się na nadbrzuszu dziecka

Ćwiczenia te mają znaczenie w rehabilitacji chorych na zapalenie płuc i zapalenie wysiękowe opłucnej

WYDECH PRZEZ WYDĘTE USTA- dziecko wykonuje powolny wdech przez nos i przedłużony spokojny wydech przez usta ułożone jak do gwizdania

Inne ćwiczenia oddechowe -polegają na nadmuchiwaniu balonów, dmuchaniu powietrza przez rurkę do butelki z wodą, grze na trąbce , flecie, bieganiu i poruszaniu rękami, a nawet śmianiu się zwłaszcza u małych i niewspółpracujących dzieci

REHABILITACJA ODDECHOWA W PRZEWLEKŁYCH

CHOROBACH UKŁADU ODDECHOWEGO

MUKOWISCYDOZA - dysfunkcja białka kodowanego przez zmutowany gen mukowiscydozy jest przyczyną nadmiernego gromadzenia się w oskrzelach gęstej, lepkiej wydzieliny, która w sposób mechaniczny prowadzi do obturacji oskrzeli i sprzyja rozwojowi przewlekłego zakażenia bakteryjnego.

Następstwem tego zakażenia jest stan zapalny, który prowadzi do nieodwracalnego, postępującego uszkodzenia układu oddechowego i trwałego kalectwa

Podstawowym celem fizjoterapii oddechowej w mukowiscydozie jest usunięcie tej wydzieliny, a tym samym zmniejszenie obturacji oskrzeli i ciężkości infekcji przez usunięcie materiału zakaźnego, zakaźnego także utrzymanie optymalnej funkcji płuc i tolerancji wysiłku

Celowi temu służą metody drenażowe, obejmujące klasyczny drenaż złożeniowy i techniki wspomagające drenaż, a także techniki oczyszczania oskrzeli ( technika natężonego wydechu, aktywny cykl oddechowy, drenaż autogeniczny, technika dodatniego ciśnienia wydechowego, wibracji ścian klatki piersiowej, wysokiego ciśnienia oskrzelowego

O wyborze techniki odpowiedniej dla indywidualnego dziecka decyduje:

* jego wiek

* stopień zaawansowania choroby oraz występowanie ewentualnych

powikłań

* stwierdzenie nadreaktywności oskrzeli

* motywacja i preferencje chorego co do danej techniki

Indywidualnie dobrane techniki oczyszczania oskrzeli mogą i powinny podlegać zmianom i modyfikacjom związanym z aktualnymi potrzebami choroby. Leczenie powinno być również motywujące, aby chore dziecko mogło je zaakceptować i stosować przez całe życie

DRENAŻ UŁOŻENIOWY -jest bierną formą rehabilitacji oddechowej i wymaga pomocy drugiej osoby, której zadaniem będie układanie chorego dziecka w odpowiednich pozycjach drenażowych i oklepywanie dłonią odpowiednich obszarów jego klatki piersiowej. Do oklepywania można użyć specjalnych poduszek z miękkiego winylu o ergonomicznym kształcie. Ich zastosowanie powoduje powstanie podciśnienia, które zwiększa odrywanie się wydzieliny

Drenaż niemowląt i małych dzieci powinien być prowadzony na kolanach opiekuna. Stosuje się też specjalne leżaczki drenażowe. Czas drenażu w każdej pozycji zależy od ilości wydzieliny i wynosi od 2 do 10 minut całość srednio około 20 minut. Drenaż powinien być wykonywany 2-3 razy dziennie. Skuteczny drenaż powoduje wystąpienie kaszlu i umożliwia odksztuszanie plwociny

U dzieci starszych drenaż powinien być zakończony ćwiczeniami z wykonanie głębokich oddechów, kończących się przedłużonym forsownym wydechem, z charakterystycznym wypowiedzeniem głoski „h”

Podstawowym przeciwwskazanie do drenażu szczególnie z głową w dół jest niewydolność krążeniowo- oddechowa.

Czasami dzieci z zaawansowaną chorobą oskrzelowó- płucną w przebiegu mukowiscydozy w czasie zabiegów wymagają tlenoterapii. Zalecane jest wówczas stosowanie tzw zmodyfikowanego drenażu złożeniowego tylko w pozycjach wysokich. Podczas drenażu stosujemy techniki wspomagające : oklepywanie, uciskanie, wstrząsanie oraz wibracje klatki piersiowej

TECHNIKA NATĘŻONEGO WYDECHU - NAUCZANIE CZYNNYCH FORM FIZJOTERAPII ODDECHOWEJ ROZPOCZYNA SIĘ JAK NAJWCZEŚNIEJ początkowo w fazie zabawy/ zdmuchiwanie piórka, waty lub kartki papieru bezpośrednio ustami lub przez tubkę ,rurkę

Technika ta służy przesunięciu i wyksztuszeniu nadmiaru wydzieliny

zalegającej w oskrzelach . polega na wykonaniu jednego bądź dwóch natężonych wydechów w połączeniu z oddychaniem kontrolowanym. Wydech wykonywany jest przez otwarte usta w celu przesunięcia wydzieliny z obwodowych części płuc wykonuje się długi natężony wydech przy skurczu mięśni brzucha i rozluźnieniu mięśni klatki piersiowej

TECHNIKA AKTYWNEGO CYKLU ODDECHOWEGO- SŁUŻY DO URUCHOMIENIA I USUNIĘCIA NADMIARU WYDZIELINY Z OSKRZELI.

Jego składowe to:

* kontrolowane oddychanie

* ćwiczenia rozszerzające klatkę piersiową

* technika natężonego wydechu

DRENAŻ AUTOGENICZNY technika oparta na zasadach fizjologii oddychania. Do manewrów wdechowych zalicza się powolne wdychanie ( przede wszystkim przeponą i dolną częścią klatki piersiowej) odpowiedniej objętości powietrza przez nos przy utrzymywaniu otwartych górnych dróg oddechowych. Zatrzymanie oddechu na 3-4 sekund przy otwartych górnych drogach oddechowych umożliwia wypełnienie powietrzem wszystkich części płuc i dostarczenie odpowiedniej objętości powietrza na obwód. Wydech dokonywany jest przy otwartych górnych drogach oddechowych

---