Rehabilitacja w

chorobach układu

oddechowego

• Rehabilitacja pulmonologiczna jest

procesem mającym na celu wykształcenie

u chorego umiejętności radzenia sobie z

postępującą dusznością.

• Według NIZ (Narodowy Instytut Zdrowia) w

USA rehabilitację określa się jako

wielodyscyplinarny program opieki nad chorymi

z przewlekłymi schorzeniami układu

oddechowego, który jest indywidualnie

dopasowany i przygotowany dla każdego

pacjenta i ma na celu poprawę jego fizycznego i

socjalnego statusu.

• Rehabilitacja pulmonologiczna ma szerokie

zastosowanie. Zaleca się ją w schorzeniach układu
oddechowego, zwłaszcza przewlekłych, ale również
w schorzeniach o przebiegu ostrym.

• Główne wskazania do stosowania rehabilitacji

pulmonologicznej obejmują choroby przebiegające z
obturacją dróg oddechowych, takie jak :

 przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
 astma oskrzelowa,
 mukowiscydoza,
 oraz rozstrzenia oskrzeli, niezależnie od ich etiologii.

• Wśród innych schorzeń wyróżnia się choroby

prowadzące do zmian restrykcyjnych, takie jak :

 śródmiąższowe choroby tkanki płucnej,
 zaburzenia dotyczące ściany klatki piersiowej
 oraz schorzenia nerwowo-mięśniowe.

• Ogólnie można stwierdzić, że w przypadku każdego

procesu, który w jakikolwiek sposób upośledza

czynność układu oddechowego, można zalecić

stosowanie rehabilitacji pulmonologicznej,

oczywiście nie zawsze musi to być program

prowadzony przewlekle przez wiele miesięcy lub lat.

• Do głównych celów rehabilitacji

pulmonologicznej należą:

złagodzenie objawów choroby,
możliwie maksymalne przywrócenie

prawidłowej czynności układu

oddechowego,

zmniejszenie niepełnosprawności,
 poprawa jakości życia chorego.

• Przeciwwskazania względne do stosowania rehabilitacji

pulmonologicznej obejmują:

 chorobę niedokrwienną serca,

 ostrą postać serca płucnego,

 ciężkie nadciśnienie płucne,

 znacznego stopnia zaburzenia czynności wątroby,

 chorobę nowotworową w stadium przerzutów,

 niewydolność nerek,

 chorych z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi,

uniemożliwiającymi właściwe wykonywanie poleceń,

 osób nadużywających leków i substancji, które w

znamiennym stopniu mogą zaburzyć proces rehabilitacji,

 również brak motywacji u chorego,

 oraz palenie tytoniu.

• Program rehabilitacji pulmonologicznej powinien

uwzględniać anatomię i fizjologię układu

oddechowego, patofizjologię schorzenia oraz

stosowane u danego chorego leczenie i ewentualne

działanie uboczne, które może ono powodować.

• Przed rozpoczęciem rehabilitacji należy dokonać

kompleksowej oceny czynności układu

oddechowego.

W tym celu zaleca się wykonanie spirometrii z

testem odwracalności, ocenę saturacji tlenem krwi

tętniczej, zdjęcie RTG klatki piersiowej, EKG,

próbę wysiłkową, morfologię krwi oraz

podstawowe badania biochemiczne.

•

Edukacja chorych jest kolejnym elementem

rehabilitacji pulmonologicznej.

Ma ona na celu zachęcanie chorych do

aktywnego udziału w procesie rehabilitacji.

Pomaga również zrozumieć psychiczne

oraz fizyczne zmiany, do których dochodzi

w wyniku choroby przewlekłej i w ten

sposób umożliwia choremu i jego rodzinie

dostosowanie odpowiedniej metody walki z

istniejącym problemem.

• Proces edukacji obejmuje także naukę

właściwego oddychania (technika oddechu
przez zaciśnięte usta, oddychanie
przeponowe) oraz naukę technik toalety
drzewa oskrzelowego (drenaż ułożeniowy,
ćwiczenia efektywnego kaszlu, techniki
ewakuacji wydzieliny).
Edukacja obejmuje również zaznajomienie
chorego z działaniem leków, które stosuje
oraz związanym z ich stosowaniem
występowaniem ewentualnych działań
niepożądanych.

• U większości chorych na choroby przewlekłe

obserwuje się dolegliwości związane ze sferą
psychosocjalną, takie jak lęk, depresja, problemy z
radzeniem sobie w trudnych sytuacjach. Mają one
duży wpływ na postępujące upośledzenie jakości
życia tych chorych. Dlatego równie ważnym
elementem rehabilitacji pulmonologicznej jest
stosowanie interwencji psychosocjalnej oraz
behawioralnej. Polega ona na zaangażowaniu
chorego w spotkania grup wsparcia i na rozmowach
poruszających konkretny, dotyczący danego chorego
problem. Istotne są również konsultacje odpowiednio
przygotowanego psychologa, a czasem psychiatry.

• Trening fizyczny jest bardzo istotnym

elementem rehabilitacji pulmonologicznej;
zaleca się utrzymywanie wysiłku na poziomie
60-75 proc. wysiłku maksymalnego.
Udowodniono w badaniach klinicznych, że
zastosowanie tego typu treningu prowadzi do
istotnej poprawy tolerancji wysiłku, zmniejsza
wentylację oraz poziom produkcji mleczanów.
W większości programów rehabilitacji
pulmonologicznej podkreśla się konieczność
stosowania treningu wytrzymałościowego przez
20-30 minut, od dwóch do pięciu razy w
tygodniu.

• Istotny jest również rodzaj treningu. Wyróżnia

się ćwiczenia mające na celu zwiększenie
wytrzymałości kończyn górnych, zwłaszcza
ramion, co jest bardzo istotne, ponieważ wiele
czynności życia codziennego wymaga pracy
ramion.

• Drugi rodzaj ćwiczeń stanowi trening

wytrzymałościowy kończyn dolnych, obejmujący
m.in. ćwiczenia na bieżni oraz
cykloergonometrze. Dodatkowo stosuje się
również trening siłowy polegający najczęściej na
podnoszeniu ciężarków o odpowiednio dobranej
dla danego chorego masie.

• Przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć

pacjenta prawidłowo oddychać:

 najczęstszy błąd – wciąganie brzucha podczas głębokiego

wdechu

 oddychanie torem brzusznym
 wdech - brzuch się uwypukla
 wydech - wciągamy brzuch
 oddychanie torem piersiowym
 wdech – klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
 wydech – klatka opada, brzuch pozostaje płaski

• Wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta
 wdech – dynamiczny przez nos
 wydech – 2-3 razy dłuższy, przez usta

• Należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej

(masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające)

• Czas trwania zależy od możliwości pacjenta i

potrzeb danego schorzenia

 od 5 do 45 minut
 im krótszy czas spotkania tym częściej
 im starszy pacjent tym większą uwagę

zwracamy na wydech

 im młodszy pacjent tym większą uwagę

zwracamy na wdech

• Wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania

1. leżenie tyłem

 utrudniona praca przepony

 2. leżenie tyłem z ugiętymi nogami

 utrudniona praca przepony
 zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej

 3. siad z pochylonym tułowiem

 utrudniona praca przepony
 zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej

przy ustabilizowanych kończynach



5. stanie

 umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich

kierunkach dzięki zniesieniu ucisków na klatkę piersiową i
przeponę



6. skłon boczny tułowia

 zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu
 wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa

się zakres ruchów przepony po tej stronie



4. leżenie na boku

 część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo

wyłączona z akcji oddychania żebrowego

 zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej
 przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą

ruchów ze względu na wysokie ustawienie

 wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po

stronie przeciwnej

• Podział ćwiczeń oddechowych ogólnych:

 należą do podstawowych ćwiczeń w

kinezyterapii, ponieważ sprawność
układu oddechowego ma decydujący
wpływ na prawidłowe funkcjonowanie
wszystkich układów naszego organizmu

 wchodzą w skład niemalże wszystkich

programów usprawniania leczniczego

Do najczęściej stosowanych

ćwiczeń oddechowych

wymienić możemy:

• naukę oddychania przeponą – polega ona na angażowaniu

przepony podczas wdechu. Te ćwiczenia pacjent wykonuje w
pozycji siedzącej. Układa on dłonie na dolnych żebrach i wykonuje
głęboki wdech nosem, podczas którego dolne żebra podnoszą się
do góry wraz z brzuchem. Podczas wydechu wypuszcza powietrze
przez usta, a żebra i brzuch wracają do pozycji wyjściowej. Oddech
powinien być spokojny, równomierny i głęboki;

• oddychanie przez zwężone usta – jest to bardzo istotny sposób

oddychania. Celem jego jest podniesienie ciśnienia w oskrzelach i
zapobieganie uruchomieniu wentylowego mechanizmu
wentylowego. Chorzy z dominującą rozedmą, która jest jednym z
objawów POChP powinni oddychać przez zwężone usta. Pacjent
nabiera powietrze przez nos (przy zamkniętych ustach) i wolno je
wydmuchuje przez usta ułożone jak do gwizdania. Wydech
powinien być taki długi, aby całe powietrze z płuc zostało usunięte;

Ćwiczenia oddechowe cd:

• ćwiczenia wydechu – pacjent siedzi, jedną rękę

kładzie na brzuchu, drugą ręką trzyma zapaloną
świecę w odległości około 15 cm od twarzy na
wysokości ust. Pacjent wydychuje powietrze
równomiernie tak, żeby utrzymać jak najdłużej
odchylony płomień świecy. Wykonujemy to ćwiczenie
przez 3 minuty odsuwając stopniowo, każdego dnia
świecę od ust dochodząc do kilkudziesięciu
centymetrów. W późniejszym okresie wykonuje je w
pozycji stojącej. Zamiast świecy może tez
wykorzystać kartkę papieru;

Ćwiczenia oddechowe cd:

 trening mięśni wdechowych – trening

wspomnianych mięśni za pomocą odpowiednich

przyborów oporowych (ciężarków, elastycznych

gum itp.) lub używając oporu własnych rąk lub rąk

terapeuty;

 nauka pozycji stabilizującej barki – jest to pozycja,

która często (szczególnie w czasie napadu

duszności) pomaga w oddychaniu. Pacjent siada w

lekkim pochyleniu do przodu i opiera się na

prostych rękach o uda. Może także przyjąć

pozycję stojącą i oprzeć się o brzeg stołu czy

innego mebla. Stabilizuje to całą obręcz barkową i

ułatwia zaangażowanie w oddech dodatkowych

mięśni oddechowych.

Podsumowanie

 Rehabilitacja osób z chorobami układu

oddechowego nie polega na poprawie

czynności płuc, ale na polepszeniu ich

funkcjonowania. Ma ona na celu

zmniejszenie objawów, zwiększenie

tolerancji na wysiłek fizyczny,

zoptymalizowanie stanu funkcjonalnego,

zwiększenie szans na powrót do

normalnego codziennego życia oraz

poprawę jego jakości, jak również na

redukcję całkowitych kosztów opieki u tych

pacjentów poprzez minimalizowanie

korzystania z opieki zdrowotnej.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ ;)