Chirurgia
wykład 1 20.02.01
Uraz - TRAUMA - czynnik szkodliwy mogący prowadzić do powstania obrażeń lub uszkodzenia tkanek.
Obrażenia i uszkodzenia mogą mieć różny charakter:
Uszkodzenie zamknięte - gdy siła urazu nie przekracza granicy ciągłości tkanek
Uszkodzenie otwarte - gdy siła urazu przekroczy granice elastyczności tkanek - rozdzielenie tkanek - rana.
Uszkodzenie - LAESIO
Zapalenia - INFLAMMATIO
Odrost - REGENERATIO
Naprawa - REPERATIO - dotyczy tkanek wysoko zorganizowanych (tych, których uszkodzenie otwarte czy zanik kończą się powstaniem tkanki zastępczej). Niektóre tkanki wypełniają się taką samą tkanką (np. tkanka łączna).
Obrażenie - uszkodzenie
Czynniki mechaniczne: ucisk ( niedokrwienie - zmiany wtórne), stłuczenie, rozciąganie, skręcenie, zmiażdżenie, pęknięcie, zerwanie, przerwanie.
Czynniki termiczne: ciepło (powyżej 50 stopni) - oparzenie, zimno - odmrożenie.
Czynniki chemiczne: kwasy, zasady.
Czynniki elektryczne: energia elektryczna powodująca następstwa; oparzenie, elektrolizę, spastyczny skurcz mięśni
Promienie X wnikając w głąb tkanek mogą wywołać: oparzenia, zmiany strukturalne.
Czynniki biologiczne: wirusy, bakterie, grzyby.
Reakcja organizmu na uraz:
Faza kataboliczna (uszkodzenia) trwa 1-6 dni
Faza przejściowa - 1-3 dni
Faza anaboliczna (odbudowy) - 3-7 dni
Faza odkładania tłuszczu - kilka tygodni
Aby skrócić fazę kataboliczną należy:
Zapewnić spokój
Przeciwdziałać dalszemu uszkodzeniu tkanek
Dobre żywienie
Objawy fazy katabolicznej: rozpad białka - powstanie reszty azotowej, uwalnianie się produktów rozpadu - utrata masy ciała.
Rodzaje uszkodzeń
Obrażenia zamknięte - VULNERATIO OCULUSA
Wstrząśnienie - COMMOTIO - dotyczy tkanek delikatnych (CUN), bak zmian typu anatomicznych ale są zaburzenia czynnościowe np. bezruch
Postępowanie:
Zapewnienie spokoju
Uniemożliwienie wpływu czynników szkodliwych. Po 0,5-1 godziny pacjent zaczyna reagować.
Stłuczenie - CONTUSIO - najczęstsza forma obrażenia zamkniętego, występuje u wszystkich zwierząt. Najbardziej wrażliwa tkanka łączna, tkanka mięśniowa, naczynia (żyły)
Stopnie stłuczenia:
Przekrwienie - HYPERAEMIA
Krwiak - HEMATOMA - jeżeli siła ucisku spowoduje przekroczenie elastyczności żył spowoduje wynaczynienie
Martwica - NECROSIS.
Zmiażdżenie - CONQUASSATIO
Rozciąganie - DISTENSIO
Zerwanie - RUPTUSA
Skręcenie - DISTORSIO
Zwichnięcie - LUXSATIO
Szczelina - FISSURA
Złamanie - FRACTURA
Różny charakter wynaczynnień
Podbiegnięcie krwawe - krew w jamce.
Krwiak jest wypełniany krwią do momentu zrównoważenia ciśnienia krwi w krwiaku i ciśnienia w tętnicy. Potem krew wokół krwiaka ulega wytrąceniu, tworzy się torebka łącznotkankowa (demarkacyjna). Po skrzepnięciu oddzielone osocz ulega wchłonięciu co prowadzi do wzrostu napięcia tkanek.
Hemoglobina ulega przemianie od zaczerwienienia poprzez fiolet, zieleń do żółci. Po około 7 dniach kończy się przebarwienie. Gdy dojdzie do zakażenia krwiaka powstaje ropień. Może dojść do zniekształcenia danej okolicy w skutek trwałego wypełnienia tkanką włóknistą lub ziarninową.
Gdy siła urazu jest znaczna dochodzi do martwicy w wyniku odcięcia tkanek od zaopatrzenia w krew. Objawia się to:
Obrzękiem
Przebarwieniem
Pojawieniem się zgrubień
Procesem zapalnym wokół, który jest wyrazem usuwania martwych tkanek ( wchłanianie)
Gdy siła urazu przekracza wielokrotnie tkanek do zmiażdżenia (utrata kształtu, elastyczności i funkcji), wtedy należy próbować przywrócić krążenie, jednak najczęściej kończy się to amputacją.
Zerwanie - RUPTURA - przerwanie ciągłości, najczęściej dotyczy mięśni.
Rozciągnięcie - DISENSIO -dotyczy więzadeł, ścięgien lub mięśni
.
wykład 2 27.02.01
Cysty nienabłonkowe - powstają przy powtarzających się wgnieceniach, które prowadzą do wydostawania się surowiczego płynu. Tworzą się w określonych regionach ciała: guz
piętowy, łokciowy - psy i konie, grzbiet, okolica nadgarstka - bydło. Przy ustaniu przyczyny - samowyleczenie.
Leczenie- jak krwiaka chronicznego - punkcja, glikokortykoidy, antybiotyk
Rozdarcie - VILACERATIO - przy częstych zgnieceniach nie dochodzi do krwotoku, ale zaburzeń w odżywianiu tkanki są porozrywane a komórki oddzielone od błon podstawnych, jamy zawierają bryjowate i spilśnione masy. W najbliższej okolicy toczy się proces zapalny. Jeśli skóra jest włączona występuje martwica sucha lub wilgotna.
Stłuczenie - CONTUSIO - po upadku, uderzeniu i innych mechanicznych uszkodzeniach. Wywołuje ono wyłączenie z czynności mięśni, bolesność obrzęk podbiegnięcie krwią. Tkanka łączna podpowięźiowa i międzymięśniowa nasiąknięta krwią. Silne krwotoki prowadzą do wytworzenia krwiaka, powieź będąca ponad napięta. Nakłucie zdradza obecność krwiaka. Silne stłuczenie - tkanka mięśniowa wygląda jak brejowata masa zmieszana z krwią (brązowo - czerwona). Gojenie różne. Wynaczynienie skomplikowana resorpcja, lekkie zgniecenie (sarkolemma nie uszkodzona) - tkanka mięśniowa regeneruje się; w innych przypadkach tworzy się tkanka ziarninowa potem łączna (stąd mogą rozwijać się przykurcze mięśni lub inne zaburzenia czynności).
Rozległe uszkodzenia mięśni mogą prowadzić do wystąpienia wstrząsu pourazowego (syndrom zmiażdżenia).
Po wystąpieniu urazów mięśni:
zapewnić spokój
zimne okłady przez 24 - 48 h (by zmniejszyć skłonność do wynaczynień)
następnie:
ciepła okłady lub światło z pasmem podczerwieni
środki powodujące przekrwienie
Przy objawach zatruć i oligurii - wlewy starterów nerkowych (wit. C, Furosemid)
Stłuczenie nerwów - występowanie niepełnego przewodnictwa (niedowład -paresis) lub całkowitego zaburzenia przewodnictwa (porażenie - paralisis)
Gdy dotyczy nerwów czuciowych- zniesienie czucia, ruchowych -niedowład wiotki,.
Uszkodzenie nerwów czuciowych i czuciowo- ruchowych prowadzi do zaburzeń w odżywianiu i unaczynieniu. Rzadko po urazach uszkodzone są nerwy ruchowe.
Stopień uszkodzenia nerwów różny: najlżejszy - przejściowe zaburzenie jego czynności bez trwałych zmian strukturalnych - przyczyna - przejściowy ucisk.
Uraz działając na nerw powoduje przerwanie wypustek osiowych (aksonów ) bez naruszenia osłonek - wtedy warunki do jego regeneracji dobre. Długotrwały ucisk prowadzi do nieodwracalnych zmian w osłonkach (zwłóknienia) i regeneracja jest utrudniona.
Przerwanie wypustek osiowych i osłonek prowadzi do ciężkich objawów. Przecięcie aksonu obwodowego prowadzi do zwyrodnienia na całej długości (zwyr. wtórne - Vallerowskie).
Im uszkodzenie bliższe ciała komórki nerwowej tym zmiany są cięższe. Jeśli w neuronie nie zaszły cięższe zmiany możliwa regeneracja. Z kikuta tej części aksonu, która łączy się z komórką wyrastają włókna dążące przez tkankę bliznowatą do sznurów osłonki Shwama kikuta obwodowego. Nadaje ona właściwy kierunek wzrostowi odradzających się włókien i od niej zależy ich mielinizacja. Regenerujące się aksony są bez rdzenne, ale po zetknięciu się z komórkami osłonki Shwama otaczają się mieliną. Szybkość zależy od rodzaju uszkodzenia, nerwu, przemieszczenia, wieku. Po 24 h od uszkodzenia powstaje zwyrodnienie, które trwa
4 - 8 tygodnia. Szybkość odrostu około 1mm/dobę. Wznowienie czynności nerwu około 6 miesięcy. Im uszkodzenie bliżej CUN tym prawdopodobieństwo regeneracji mniejsze. Nerwy czaszkowe - regeneracja nikła, węchowy i wzrokowy - regeneracji brak. Aby umożliwić regenerację nerwu po jego przerwaniu konieczne jest zbliżenie do siebie brzegów i zszycie obu odcinków przeciętego nerwu (niekiedy trzeba usunąć bliznę, która jest przeszkodą). U koni i ciężkich buhajów przy długich operacjach dochodzi do porażenia splotu ramiennego - stosować środki przeciwzapalne.
Leczenie - masaże, ruchy bierne i czynne, odpowiednie ułożenie kończyn (nie dopuścić do przykurczy), wit. B-complex.
Stłuczenie ścięgien-rzadko, powstają w wyniku powtarzanych urazów. U koni zlokalizowane są w okolicy zginaczy- występuje ból, kulawizna ograniczenie ruchu. Przerwaniu mogą ulec pojedyncze włókienka.
Leczenie: do 48 h - zimne okłady, później środki zwiększające przekrwienie.
Stłuczenie kaletek maziowych - po urazie może dojść do zapalenia maziówki (synovialitis) i zwiększonej produkcji mazi. Kaletka jest napięta, gorąca, bolesna. Punkcja - wypływ płynu surowiczego lub surowiczo- krwistego konsystencji wodnistej ale ciągliwej barwy bursztynowej, brązowej lub czerwono -żółtej. Omacywaniem stwierdzamy trzeszczenie. Dotyczy najczęściej: bursa calcanea, b. subcutanea, b. olecrani , b. precarkalis a u psów- b. calcanea, b. subtendinea.
Gdy zapalenie przewlekłe - brak zmian czynnościowych.
Leczenie: usunięcie przyczyny - ostre zmiany - cofnięcie, proces chroniczny- punkcje, opatrunek uciskowy, można GKS lub vetisolon (ostry stan ) albo tendosan (chroniczny).
Stłuczenie pochewek ścięgnowych - najczęściej urazy przy podkuwaniu. Urazy doprowadzają do zapalenia maziówki i produkcji mazi o obniżonej gęstości. W zależności od siły urazu różne jest nasilenie bólu i różny stopień kulawizny. Gdy ścięgno objęte procesem - gojenie bardzo szybkie.
Leczenie: zapewnić spokój.
Gdy naczynie przerwane i silnie wypełnione pochewki - przeprowadzić punkcję, jamę wypełnić glikokortykosterydami. Środki oziębiające przez 48 h w połączeniu ze środkami ściągającymi.
W ciężkich przypadkach można stosować unieruchamianie gipsem, potem środki zwiększające przekrwienie, fizykoterapia, maści rozgrzewające i iniekcje glikokortykosterydów. Zrosty rokują nie pomyślnie.
Chroniczne, urazowe lub włóknikowe leczyć jak wyżej.
Wykład 3 06.03.01
Leczenie krwiaka
Ostra faza: zapewnić spokój, opaska uciskowa, okłady z lodu, 4% alkoholu, ogólnie środki ściągające. Niewielkie krwiaki - punkcja, wypełnić jamę krwiaka antybiotykiem z
glikokortykosterydem i opaska uciskowa. Bardzo duże krwiaki - nie punktować (dopiero po 10 dniach), ponieważ spadek ciśnienia w jamie krwiaka spowoduje ponowny krwotok.
Po wytworzeniu skrzepu małe krwiaki wyosobnić usunąć, ranę zszyć. Miejscowo - fibrynolityki aktywujące plazminogen i rozpuszczające skrzep (streptokinaza, ureokinaza), a także koagulanty (heparyna).
Duże krwiaki otworzyć po otorbieniu (nie nacinać świeżych), starsze punktować wypełniać glikokortykosterydami. Gdy brak efektu do jamy krwiaka substancja drażniąca np.: jodoform, który pobudza ziarninowanie. Przy grubych torebkach środki nekrotyzujące (siarczan miedzi).
U psów często wykonuje się operacyjne nacięcie starego krwiaka małżowiny usznej.
SOLUMEDROL - kortyzon o przedłużonym działaniu - bardzo dobry.
Stłuczenie stawów - urazy bezpośrednie i pośrednie. Może dojść do: zgniecenia torebki, uszkodzenia maziówki co prowadzi do odprysku kości z krawędzi stawowych, powstają tak zwane myszy stawowe - CORPORA LIBERA, krwotoków z kosmków maziówki do stawu, gdzie krew ulega krzepnięciu pod wpływem fibrynolitycznej aktywności mazi.
Stan kliniczny: obrzęk torebki stawowej i silne jej wypełnienie, kulawizna, staw w pozycji zgiętej. W wyniku punkcji do stawu bezpośrednio po urazie wypływa krew a później surowiczo - krwisty płyn.
Jeśli chrząstka i torebka nie uszkodzona możliwe wyleczenie. Przy uszkodzeniu chrząstki dochodzi do przedostawania się mazi i powstania cyst podchrząstkowych. Niebezpieczne jest gromadzenie się wysięku w jamie stawu - w tym przypadku pęknięcie torebki zapewnia szybsze gojenie. Jeśli wysięk pozostanie w stawie bardzo wolna resorpcja. Gdy wytrąci się włóknik nie punktować do czasu rozpuszczenia. Duże skrzepy po upłynnieniu usunąć chirurgicznie. Dłuższe pozostanie wysięku prowadzi do destabilizacji stawu. Po punkcji - glikokortykosterydy i opatrunek ustalający. Czas unieruchomienia zależy od uszkodzeń towarzyszących. Wolne ciała stawowe i odpryski kostne mogą zaburzać ruch i krążenie dlatego powinny być usunięte.
Obrzęk torebki może wskazywać na obecność wodniczek stawowych.
Zerwanie więzadeł stawowych doprowadza do chronicznego deformującego zapalenia stawów.
Stłuczenie kości-dochodzi tam gdzie są one pokryte tylko skórą lub cienką warstwą innych tkanek. Pojedyncze urazy lub powtarzające się prowadzą do krwotoku z okostnej i wytworzenia się krwiaka podokostnowego, powoduje to oddzielenie okostnej od kości i krwotoku do substancji gąbczastej. Dochodzi wówczas do pęknięć lub złamań kości. Krwawe wylewy charakteryzują się bardzo wolną resorpcją .
Krwiaki podokostnowe są bardzo bolesne, po pewnym czasie następuje ich organizacja - mogą pozostawić po sobie niewielkie zgrubienie lub w przypadku wytworzenia substancji kostnej - narośla kostne (osteofity) lub nakostniaki.
Chroniczne urazy występują najczęściej u koni - powtarzany ucisk, rozciąganie lub tarcie więzadeł i ścięgien w okolicy ich przyczepów prowadzi do powstania nakostniaków.
Postępowanie: unieruchomienie pobudzenie resorpcji; w formie podostrej iniekcje glikokortykosterydów, smarowanie DMSO, środki zwiększające przekrwienie. Nakostniaki - o ile to możliwe usunąć chirurgicznie.
Stłuczenie naczyń - powstaje przy uszkodzeniu tkanek. Najbardziej czuła intima, media i adwentitia oporna. Jeśli jednocześnie uszkodzona jest media i intima to po pewnym czasie w
tętnicach powstaje tętniak. Małe uszkodzenie intimy goją się, większe - prowadzą do podwinięcia ściany do środka i ograniczenia światła lub zamknięcia naczynia.
Przerwanie - RUPTURA - uszkodzenie tkanek powstałe na skutek działania sił rozciągania.
Przyczyny pochodzenia: zewnętrznego i wewnętrznego. Przerwanie mięśni występuje przy nagłym i maksymalnym skurczu mięśni, bardzo niebezpieczne czynne skurcze zginaczy przy biernym prostowaniu. Czynnikami usposabiającymi mogą być: zwyrodnienie, odnerwienie i zwiotczenie mięśni, wzrost ich masy i objętości pod koniec ciąży. Oporność na rozciąganie tkanek różna zależy od: gęstości elastyczności zawartości wody .
Przerwanie mięśni może być:
Całkowite
Częściowe
Mięśnie mogą ulec przerwaniu w okolicy:
Brzuśca
Przyczepu do kości
Przejście mięśni w ścięgno
Stopnie przerwania:
Naciągnięcie: występuje lekka bolesność utrudniająca wykonywanie czynności mięśni i ścięgien. Siła mięśnia i zakres jego ruchów w normie.
Naderwanie: wyraźne upośledzenie sprawności i siły kończyny, ostry ból tkanek bez przerwania ciągłości jednostki mięśniowo-ścięgnistej.
Rozerwanie: na granicy mięśnia i ścięgna lub ścięgna i kości doprowadza do rozdzielenia tych tkanek, występuje: ból, skurcz mięśnia, wylew krwi znaczne ograniczenie czynności kończyny. Omacywaniem stwierdza się przerwanie jednostki mięśniowo-ścięgnistej.
Rozciągnięcie i naderwanie - działanie sił ledwo przekraczających oporność tkanek.
Rozciągnięcie jest następstwem powolnego, ciągłego, silnego rozciągania.
Naderwanie powstaje na skutek nagłego działania sił - szarpania.
Wstępny stopień przerwania - tkanki rozdzierają się w substancji międzykomórkowej - proces uleczalny przez naprawę.
Elastyczność mięśni duża i zależy od ich napięcia.
Ścięgna - przekroczenie granicy elastyczności prowadzi do naderwania.
Objawy zależą od lokalizacji, gatunku zwierzęcia.
Naderwanie mięśni i ścięgien kończyny - spętany chód, kulawizna, bolesność w okolicy urazu obrzęk i wzrost ciepłoty. Po wygojeniu mięśnie i ścięgna mogą stanowić miejsca zmniejszonego oporu na uraz.
Rozciągnięcie i naderwanie nerwu: silne bóle gdy uszkodzone włókna czuciowe, kulawizna gdy włókna ruchowe.
Leczenie: unieruchomienie (zapobiega ponownym urazom), początkowo oziębianie i stosowanie miejscowo środków ściągających, później dla przyśpieszenia resorpcji wysięku - ciepłe i wilgotne okłady, masaże ze środkiem zwiększającym przekrwienie (maść kamforowa).
Rozciągnięcia mięśni goją się szybko - dochodzi do całkowitej regeneracji.
Hyperekstensja - pozycja nadwyprostna prostowników - wrodzone wydłużenie zginaczy wstępuje obustronnie u źrebiąt. U osesków dochodzi do tego, że chodzą na stawach pęcinowych.
Leczenie: nałożenie opatrunku gipsowego lub ustalającego (należy je ciągle poprawiać, ponieważ łatwo dochodzi do martwicy z ucisku), konieczne podkucie ortopedyczne - podkowy z przedłużonymi ramionami.
Limfiak - chłoniak - jeśli w następstwie zgniecenia powstaje jama podskórna (bez krwotoków) to stopniowo zacznie się wypełniać limfą. Naczynie limfatyczne nie zamyka się poprzez skrzep, ale dopiero po wyrównaniu ciśnienia.
Leczenie: usunąć, podać antybiotyk i steryd, nałożyć szwy odpowierzchniowe lub opatrunek uciskowy, można podać krew z żyły do jamy limfiaka - wytworzy się skrzep co spowoduj zamknięcie się naczynia limfatycznego.
INIEKCJE
Iniekcje podskórne - izotoniczne wodne roztwory
Iniekcje dopłucnowe - 8 p.m.ż na granicy 1/3 górnej i środkowej wysokości klatki piersiowej. Pole jak do zabiegu chirurgicznego u zwierzęcia przytomnego, siedzącego. Znieczulamy skórę w okolicy 9 żebra na tej samej wysokości, przesuwamy skórę z 9 żebra do 8 p.m.ż., znieczulamy tkankę podskórną, mięśnie międzyżebrowe, opłucną. Delikatnie nacinamy skalpelem skórę 1-2 mm. Igłę kierujemy prostopadle do klatki piersiowej na głębokość 1-2 cm i natychmiast kierujemy ją w dół równolegle do klatki piersiowej.
Duże zwierzęta punkcje:
Koń - lewa strona 8 p.m.ż., prawa 7 p.m.ż. powyżej żyły piersiowej zewnętrznej.
Bydło i świnie - lewa strona 5 p.m.ż., prawa 4 p.m.ż. powyżej żyły piersiowej zewnętrznej.
Głębokość nakłucia 3-4 cm.
Dopłucnie można podawać: barbiturany - 8 p.m.ż 1/3 górna, głębokość 3-4 cm. (małe zwierzęta) - po tej iniekcji powinien kaszle.
Iniekcje doszpikowe - najczęściej kość udowa w dole krętarzowym.
Nakłucia jamy brzusznej:
Koń: na szerokość dłoni na lewo od pępka.
Krowa: na szerokość dłoni na prawo od pępka.
Nakłucie w skórze i otrzewnej mają się nie pokrywać.
Nakłucia pęcherza moczowego: gdy nie ma innych możliwości odprowadzenia moczu.
Koty: 3-4 cm przed spojeniem łonowym w linii pośrodkowej (bardzo duże powikłania po dostaniu się moczu do jamy brzusznej).
Psy: samica - w linii pośrodkowej w połowie między spojeniem łonowym a pępkiem.
Samiec - na szerokość palca do linii pośrodkowej (należy odsunąć ptaszka).
Opróżnić pęcherz za pomocą strzykawki.
Duże zwierzęta - punkcja przez prostnicę, którą przedtem dokładnie przepłukać - 30-40 cm od zwieracza trójgrańcem, mocnym pchnięciem przebijamy ścianę prostnicy i pęcherza moczowego. Nie można wyciągać trójgrańca bez sztyletu - niebezpieczeństwo zakażenia jamy otrzewnowej.
Nakłucia jelit - głównie u dużych zwierząt :
Koń: w przypadku wzdęcia okrężnicy lub jelita ślepego.
Jelito ślepe nakłuwamy zewnątrz lub przez prostnicę:
1 punkt: środek prawego dołu głodowego
2 punkt: 20 cm poniżej punktu pierwszego.
Nakłucie żwacza:
Lewą dłoń układamy tak aby nadgarstek znajdował się na żebrach, dłoń 2 cm poniżej wyrostków poprzecznych równolegle do kręgosłupa, kciuk pod kątem prostym do reszty dłoni: wkłucie trójgrańcem wykonujemy między kciukiem a resztą dłoni.
13.03.2001 cd wykładu 6.03.2001
Przy częściowym przerwaniu mięśnia -przerwanie określonej liczby włókien mięśniowych.
Przy całkowitym przerwaniu - przerwanie całego mięśnia.
Mięśnie nie gładkie np. przepona - przerwanie wzdłuż włókien .
Objawy: silny ból, obfite poty, trzask skóry (często), może on imitować podobny, towarzyszący złamaniu kości.
Przerwanie całkowite - luka widoczna lub wyczuwalna ( występuje też największa przeczulica ).
Ból przy aktywnym i pasywnym ruchu
Wypadanie funkcji
Objawy zapalenia i obrzęku
Przerwanie mięśni brzucha lub przepony powoduje powstawanie przepuklin. Całkowita regeneracja mięśni występuje w przypadkach gdy jest zachowana sarkolemma. Pojawia się ziarnina, później tkanka łączna.
Niewielka część przerwana - rokowanie jest pomyślne, ale przy wczesnym obciążeniu może dojść do przerwania całkowitego. Przy przerwaniu całkowitym - rokowanie niepomyślne (zależy od gatunku zwierzęcia i jego użytkowania ).
Przerwanie mięśni zwyrodniałych lub odnerwionych - rokowanie niepomyślne, może dojść do wydłużenia mięśnia lub przykurczu ( czynnościowo bardzo niekorzystne )
Przerwanie mięśnia trójgłowego ramienia - kulawizna z wykroku, łokieć zwisa
Diagnoza różnicowa : porażenie n.promieniowego
Mięsień dwugłowy ramienia - wysokiego stopnia kulawizna, kończyna nie może być wyprowadzona do przodu, zwierzę powłuczy nią.
M. serratus ventralis - stabilizuje łopatkę do klatki piersiowej, łopatki są ułożone wyżej niż kręgosłup piersiowy
M. pectoralis- kulawizna z odwodzeniem 1 lub 2 kończyn piersiowych od klatki piersiowej
NA KOŃCZYNIE MIEDNICZNEJ:
M. czterogłowy uda - zwierzę nie może ustalić stawu kolanowego i stępu. Obciążenie prowadzi do max. zgięcia stawów
Przywodziciele uda ( m.gracilis, m. pectineus, m. abductores ) u bydła przy :
Jednostronnym- odwiedzenie kończyny po odpowiedniej stronie
Obustronnym - zwierzę nie stoi
M. peroneus tertius - przypadkowo u koni, rzadko u bydła. Jest to antagonista m.gastrocrenius. Zwierzęta mogą stać, kończyna jest luźno oparta. Staw stępu nie ma kąta, a staw kolanowy jest podciągnięty wyrównawczo do góry. Staw stępu można biernie wyprostować do tyłu, ścięgno Achillesa traci napięcie.
M.brzuchaty łydki - głównie u bydła po operacji niedowładu spastycznego. Przez przerwanie powstaje hyperflexia stawu stępu i zgięcie stawu pęcinowego. Jeżeli zginacz powierzchowny i m.soleus jest przerwany to zwierzę opiera kończynę na stopowej powierzchni śródstopia i stępu.
Po przerwaniu mięśnia rectus abdominis - przepuklina w linii białej lub między udami
Przerwanie mięśni po stłuczeniu w okolicy słabizny - przepuklina brzuszna
Przerwanie mięśnia przepony - wypadnięcie narządów jamy brzusznej do jamy klatki piersiowej
Przepuklina przeponowa - nie zawsze prawdziwa (gdy brak worka przepuklinowego). Jest to wypadnięcie narządów w następstwie przerwania mięśni. Może wystąpić u wszystkich zwierząt.
U bydła najczęściej wypada czepiec (evenceratio diaphragmatica reticuli). Występuje przy tym: liczne zrosty, wzdęcie drobnobańkowe, zwiększona motoryka żwacza, zmienny apetyt , wzrost oddechów, niezmieniona temp, wew., kaszel, szmery po lewej stronie klatki piersiowej (szczelina w przeponie najczęściej po stronie lewej). Do rozpoznania można wykonać zdjęcie Rtg. Leczenie: laparotomia i zamknięcie luki w przeponie - wykonana z okolicy mieczykowatej lub z j.brzusznej.
Psy koty - najczęściej po wypadkach lub wrodzona. Przemieszczeniu do jamy klatki piersiowej mogą ulegać: j. czcze, sieć, płaty wątroby, śledzona, pęcherzyk żółciowy, trzustka lub inne narządy . O diagnozie rozstrzyga zdjęcie Rtg
Zamknięcie przepony
Operacja możliwa przy zastosowaniu sztucznej wentylacji. Większe ubytki przepony można uzupełniać płatami fascia glutea lub materiałami syntetycznymi.
Leczenie przerwania mięśni :
Częściowe przerwanie mięśni - unieruchomienie na wiele tygodni
Przerwanie wzdłuż włókien najlepiej szyć.
Całkowite przerwania mogą się wygoić (u małych zwierząt) samoistnie, zwykle trzeba je szyć.
Leczenie należy podejmować wcześnie, gdy końce mięśnia rozchodzą się łatwo; przy późnym szyciu należy usunąć zrosty łącznotkankowe.
Należy stopniowo próbować obciążać mięsień, stopniując obciążeni. W innym przypadku może dojść do nawrotów. Gojenie można przyspieszyć stosując wcierki, masaże.
Przerwanie ścięgien
Rodzaje przerwania:
Włókienkowe
Pęczkowe
Całkowite
Przerwanie włókienkowe - histologicznie w tego typu uszkodzeniach nie chodzi o przerwanie włókien, ale o zaburzenia w krążeniu (degeneratywny proces przewlekłego zmęczenia bez kulawizny).
Przerwanie częściowe - makroskopowo zachowana ciągłość, ale ścięgno jest częściowo rozdzielone (znaczny obrzęk).
Objawy: kulawizna, obrzęk, krwiak, granulacja. w spoczynku brak znacznie widocznej zmiany postawy. zmiany zarysu konturów tylnej części śródręcza z wklęsłej na wypukłą.
Przyczyna: przerwanie pęczków włókien, rozciągnięcie w endo i paratenonium z krwotokiem i wysiękiem surowiczym
Gojenie: proces zapalny i reparacja
Leczenie: przeciwdziałanie objawom zapalnym i zimne okłady przez 2 doby, później ciepłe i środki powodujące przekrwienie.
Przerwanie całkowite - głównie u koni, dotyczy gł. Ścięgna zginacza palca powierzchownego kończyny piersiowej. Przy tego typu uszkodzeniach występuje przerwanie ciągłości anatomicznej z towarzyszącym wypadnięciem czynności. przy przerwaniu ścięgna zginacza pow. Koń obarcza kończynę na pęcinie. Jeżeli przerwany jest też zginacz głęboki to obarcza na stronie głowowej palca.
Przerwanie mięśnia międzykostnego- koń nie obarcza kończyny. Występuje tu obrzęk i nadwrażliwość .Lukę w ścięgnie można stwierdzić w pierwszych godzinach po urazie; później ból i duży obrzęk. Przyczyna: urazy z zewnątrz, zranienia, przecięcia. Włókna ścięgna ulegają rozdzieleniu w formie pędzlowatej - bez wyraźnej ostrej krawędzi między kikutami. Całkowite zerwanie może nastąpić w obszarze distalnej pochewki ścięgnowej Możliwości zrostu są tu mniejsze, może dojść do procesu granulacji bez pochewki i do wytworzenia zrostów i ograniczenia czynności.
Leczenie:
tworzenie warunków do zrostu, kikuty ścięgna trzeba zbliżyć i w tej pozycji unieruchomić (najlepiej założyć szwy i unieruchomić).
mięśnie zginacze - szycie + unieruchomienie, opatrunki gipsowe lub z tworzyw sztucznych + podkucie ortopedyczne na podkowę z przedłużonymi ramionami.
Zapalenie więzadeł ( desmitis ) - reakcja zapalenia więzadła na szczególne formy urazu (skręcenia stawu lub inne rozciąganie).
Jeżeli uraz jest silny dochodzi do zerwania więzadeł.
Nakostniak - następstwo rozciągnięcia więzadeł między k. śródręcza II i III lub III a IV
Zwichnięcia biodrowo-krzyżowe u koni i bydła są też następstwem zapalenia więzadeł, w następstwie jazdy lub uderzenia. Gdy dochodzi do rozciągnięcia więzadłowego połączeń miednicy i kręgosłupa.
Przerwanie narządów - silne rozciągnięcie ich ścian. Czasem pęka torebka (urazy z zewnątrz, upadki). Tak powstają pęknięcia wątroby, płuc, śledziony, nerek lub jelit. Silny obrzęk może prowadzić do pęknięcia śledziony. Nadmierne wypełnienie narządów przemieszcza je; mogą powstawać pęknięcia żwacza po wzdęciu, pęknięcie żołądka i jelit po nadmiernym wypełnieniu ich treścią fermentacyjną, koń - pies - pęknięcie pęcherza moczowego po zaczopowaniu cewki kamieniami. Niektóre przypadki u małych zwierząt można wyleczyć - natychmiastowa laparotomia i szycie pęcherza lub resekcja nerki, śledziony. W większości przypadków jest za późno na leczenie operacyjne, następuje śmierć w wyniku: skrwawienia, wtórnych zakażeń, ropni, uremii.
Wykład 20.03.2001
Pęknięcie kości
Szczelina - rysa kości, poprzeczne i podłużne pęknięcia kości, dotyczą substancji zbitej (brak odłamów, zmiany kształtu); okostna jest nieuszkodzona (pęknięcie podokostnowe).
Nadłamanie ( infractio ) - podobne do szczeliny, ale występuje tutaj zmiana kształtu kości. Dotyczy to najczęściej kości długich np. żeber i zakryte jest ono okostną tzw. "złamanie zielonej gałązki". Siła urazu jest za mała by doprowadzić do złamania.
Szczeliny dotyczą kości kończyn. U koni najczęściej k. pęcinowa, k. promieniowa i k.łokciowa, pęka od strony przyśrodkowej.
Kości płaskie - zgniecenie, linia złamania przebiega promieniście
Złamania kręgów (wyrostki stawowe) - u dużych zwierząt najczęściej kręgi szyjne (zawieszenie na łańcuchu), pęknięcie L II u koni występuje po uderzeniu (przy niedostatecznym znieczuleniu), u małych zwierząt - w odcinku piersiowym i lędźwiowym (po przejechaniu).
Objawy:
ból, kulawizna - przy urazie w okolicy kończyn
szczelina śródstawowa - bolesny, pasywny ruch w stawie
może być zgrubienie (krwiak, obrzęk)
dokładnym omacywaniem można określić linię pęknięcia (ból)
brak krepitacji
Diagnoza: zdjęcie Rtg 2 płaszczyzny, jeżeli brak zdjęcia - diagnoza prawdopodobna.
Gojenie - podobnie jak złamania kości, po uprzedniej repozycji lub leczenie operacyjne.
Komplikacje: złamania (głównie k. pęcinowa, k. piszczelowa, k. promieniowa), rany, infekcje.
Złamanie kości
Przerwanie ciągłości tkanki kostnej, podział na odłamy. Najczęściej w związku z urazami. Wyróżniamy złamanie: spontaniczne przy fizjologicznym wysiłku), patologiczne (toczący się proces np. nowotworowy).
Złamania kości długich:
Zł. trzonu
Zł. nasady
Zł. przynasady
Zł. występów kostnych
W zależności od rodzaju dzielimy je na: otwarte, zamknięte
W zależności od kształtu lini złamania:
Poprzeczne
Skośne
Spiralne
Wzdłużne
Wieloodłamowe
Objawy:
zniekształcenie danej okolicy
obrzęk, ból
zniesienie czynności
krepitacja odłamów
Przemieszczenie odłamów względem siebie może być:
względem długości (dyslocatio ad longitudinem)
ze skróceniem kończyny (d. Contractione)
z wydłużeniem (d.distractione)
boczne (d. Ad latus)
ze zmianą osi (d. Ad axim)
peryferyczne (d. Ad periferia)
Mogą one często występować przy schorzeniach kości: krzywica, osteoporoza, osteomalacja, osteodystrofia. Mogą być też złamania przeciążeniowe.
Skręcenie (dystortio)
Krótkotrwałe, nienormalne przemieszczenie lub przesunięcie powierzchni stawowych względem siebie. Powstają na skutek stłuczenia tkanek miękkich i struktur okołostawowych (bez uszkodzenia kości). Stopień uszkodzenia może być różny:
I°- nieznaczny obrzęk, bolesność okołostawowa
II°- naderwanie więzadeł i torebki stawowej oraz błony maziowej
III° - silny ból, obrzęk stawu, niestabilność stawu, mogą być zerwane więzadła (ostry ból ograniczający ruchomość), obrzęk, wylew krwi w okolicy uszkodzonych włókien, wysięk śródstawowy, czasem krwotok z torebki do stawu.
Rozpoznanie: po wykluczeniu złamania i zwichnięcia
Leczenie: unieruchomienie, zimne okłady, po 24 h ciepłe, operacje odtwórcze więzadeł. Ostrożnie ze stosowaniem GK bo zmniejszają siłę więzadeł.
Zwichnięcia (Luxatio)
Czasowe lub stałe, całkowite przemieszczenie się powierzchni stawowych.
Nadwichnięcie lub podwichnięcie - to przemieszczenia niecałkowite, a powierzchnie stawowe stykają się częściowo.
Rodzaj zwichnięć wg. kości która jest obwodowo np. zwichnięcie k. udowej wyjątek zwichnięcie rzepki, kręgów, k. centralnej stępu.
Rodzaje zwichnięć wg. Przyczyny:
Urazowe
Patologiczne
Wrodzone
Dziedziczne
Otwarte
Zamknięte
Nawykowe
Objawy : silny ból, ograniczony obrzęk stawu, silna kulawizna lub nienormalna ruchomość, zmiany długości kończyn.
Repozycja - najwłaściwsza forma leczenia (wyprostowanie rotacja, zgięcie - w narkozie), należy uważać aby nie uszkodzić chrząstki stawowej, a zabieg wykonać jak najszybciej po urazie.
Przemieszczenie mięśni, ścięgien, nerwów:
Mięśnie - najczęściej zwichnięcia m. dwugłowego uda (źle odżywione krowy). Krawędź dogłowowa oddziela się od powięzi szerokiej i zaczepia o krętarz duży, nie można zginać stawu kolanowego i stępu, stawy palców zgięte.
Leczenie : miotomia 10 cm poniżej krętarza.
Zwichnięcie nerwów - przy przemieszczeniu kości
Zwichnięcie ścięgien - ścięgno m. zginacza powierzchownego - kucie, m. podgrzebieniowego lub dwugłowego - u krów ronienia, rokowanie niepomyślne, często utrata wartości użytkowej .
Torbiel (cystis)
Jama patologiczna w narządach, otoczona ścianami i wysłana od wewnątrz nabłonkiem.
Torbiele prawdziwe - powstają powoli i są odgraniczone od tkanek otaczających przez nabłonek.
Torbiele rzekome - powstają nagle (rozmiękanie tkanek) bez wyściółki nabłonkowej.
Zawartość cysty:
Śluzowe
Ślinowe
Łojowe
Wysiękowe
Skórzaste
Gruczołowe
Nowotworowe
Cysty śluzowe -(c.mucosa) - najczęściej u koni na górnej wardze, zgrubienie zawierające śluz do wielkości kurzeo jaja, przeszkadza ale nie powoduje bólu.
Cysta ślinowa (c.salivalis)- występuje u psów, koni, bydła powstaje po zaczopowaniu przewodów ślinianek (kamienie ślinowe pokarm ). Przewód jest uwypuklony na zewnątrz, czasem pod językiem. Jest spoistości miękkiej, po nakłuciu wydobywa się z niego płyn podobny do śliny. Utrudniają pobieranie pokarmu.
Cysta łojowa (c.ateroma) - występuje najczęściej u koni, we wcięciu nosowo - szczękowym, jako twardy guz wielkości śliwki o jędrnej spoistości, przesuwalny, pokryty skórą o grubej torebce włóknistej od wewnątrz wysłanej nabłonkiem. Zawartość gęsta przypominająca łój. Może też występować u psów na głowie.
Cysta wysiękowa (c.exudativa) - powstaje z przekształcenia się krwiaka lub nagromadzenia surowiczego wysięku w ranach (gdy były otorbione).
Cysta skórzasta (c.dermoidalis) - powstaje w następstwie zaburzeń rozwojowych z listka ektodermy, która ulega otorbieniu i przemieszczeniu do innych obszarów ciała. Szybko ulega powiększeniu, wysłana jest grubą ścianą przypomina skórę. Może zawierać sierść, róg, zęby.
Cysta gruczołowa (c.adenomatosa) - występuje w różnych gruczołach (zmiany wsteczne) jajnik, tarczyca, jądra.
Cysta nowotworowa (c.neoplasmata) - rozwija się w guzach nowotworowych. Są to ogniska rozmiękania z nagromadzonym wysiękiem.
Leczenie:
Wszystkie torbiele usuwamy ze ścianą. Potem rany szybko zamykają się.
Nacinać tylko wtedy, gdy można wyciąć duży otwór. Płukać płynem Lugola, jodyną, KMnO4.
27.03.2001
Obrzęki (Oedema)
Obrzęk - nagromadzenie się płynu surowiczego w tkance łącznej podporowej. Są objawem różnych schorzeń. Ich powstawaniu sprzyjają zaburzenia stanu ogólnego: wzrost ciśnienia hydrostatycznego w kapilarach, spadek ciśnienia hydrostatycznego w przestrzeniach tkanki łącznej (np. zanik tkanki tłuszczowej; po zadziałaniu urazu występuje obrzęk kataboliczny, następuje spadek zapasów tłuszczu a osobnik wygłodzony wygląda jakby był w dobrym stanie), utrudniony odpływ limfy, zwiększona przepuszczalność naczyń lub błon komórkowych, zaburzenia gospodarki Na i zaleganie go w nerkach (a ilość związanej wody zależy od ilości sodu), choroby nerek - zaleganie sodu , zaburzenia gospodarki hormonalnej, nadmierne wydzielanie estrogenów (obrzęki u samic ciężarnych).
Obrzęki mogą powstawać jako:
Obrzęki podskórne - zwiększona ilość płynów w tkance łącznej podskórnej. Jeżeli obrzęk jest ograniczony to oedema a gdy rozlany to anasarca?
Gromadzenie się płynów w jamach ciała:
W jamie brzusznej - ascites
W jamie piersiowej - hydrothorax
W worku osierdziowym - hydro pericardium
W jamie wyrostka pochwowego -
Przyczyną obu jest niewydolność mięśnia sercowego, nerek, uszkodzenie śródbłonka naczyń przez środki chemiczne, uszkodzenia mechaniczne, toksyny. Na powstawanie obrzęków mają wpływ stany wstrząsowe (dochodzi do zalegania płynu na obwodzie).
Rodzaje:
Obrzęk zastoinowy - wywołany np. uciskiem opatrunku, obrzęki ciążowe, zbyt długie stanie.
Obrzęki zapalne - powstają dookoła ogniska zapalnego, gromadzi się tam naciek za, a dalej powstaje obrzęk niezapalny.
Obrzęk pourazowy - powstaje w strefie urazu (utrudniony odpływ krwi)
Obrzęk neuropatyczny - powstaje przy porażeniu nerwów naczynioruchowych i wydostawaniu się płynów.
Objawy:
Wzrost objętości narządów lub odcinków ciała
Ucisk okolicy a po pewnym czasie chełbotanie
Przy ucisku palcami powstają zagłębienia, które ustępują raczej szybko i nie powodują upośledzenia tkanek
Niektóre mogą upośledzać funkcję komórek
Mogą się przemieszczać w dół
Leczenie:
Obejmuje chorobę podstawową podaje się środki nasercowe, środki zwiększające wydalanie moczu, ogranicza się objętość podawanych płynów, stosuje się środki odwadniające.
Obrzęki na kończynach leczy się miejscowo stosując kompresy, opatrunki ze środkami ściągającymi (np. płyn Burowa). Stosuje się też masaże w kierunku odpływu limfy i krwi żylnej. Wyjątek - nie masować przy obrzękach zapalnych, jeśli są one na kończynach, to stosować dietę ubogą w NaCl i ruch.
Obrażenia otwarte
Rana (Vulnus) - obrażenie otwarte w którym dochodzi do przerwania ciągłości powłok ciała (skóry i błony śluzowej). Do jej wystąpienia dochodzi wtedy, gdy uraz zewnętrzny jest o sile przekraczającej siłę elastyczności tkanek. Do urazów tych zalicza się czynniki: mechaniczne, chemiczne, termiczne, elektryczne, promienie Rtg, energia jądrowa.
Przyczyny wewnętrzne: ostre odłamki kości. Jeżeli przy złamaniu dojdzie do oderwania tkanki od ciała to rana taka jest tak zwaną raną z ubytkiem. Przy działaniu urazów w płaszczyźnie statycznej powstaje otarcie (excoriatio).
Zadrapanie - wąskie, podłużne uszkodzenie skóry. Wywołane jest przez twarde, ostre przedmioty lub pazury. Objawy: przerwanie ciągłości anatomicznej tkanki, ból, krwotok. Przerwanie ciągłości zależy od: umiejscowienia rany, rodzaju uszkodzonej tkanki i głębokości zranienia. Z tym łączy się wypadnięcie czynności określonych narządów (przecięcie nerwów, przewodów gruczołowych, ślepoty itd.). Wewnętrznie dochodzi do obumierania komórek, przez uszkodzenie lub odcięcie ukrwienia. Granicę tkanki żywej można określić po upływie ok. 1 doby (obecność ukrwienia).
Rozziew (dehicientio) - rozchylenie się brzegów rany. Zależy od lokalizacji, długości, głębokości rany oraz kierunku ułożenia włókienek sprężystych w skórze (Linii Langera) Ma on istotny wpływ na czas i sposób gojenia.
Ból (Dolor) - powstaje wskutek podrażnienia zakończeń nerwowych a z czasem drażniącego działania produktów rozkładu białek. Nasilenie zależy od rodzaju urazu, siły, rodzaju uszkodzonych tkanek, wiek u, płci i wrażliwości zwierząt. Miejsca najbardziej wrażliwe na ból: okolica narządów płciowych, okolica tworzywa kopytowego, opuszek palcowych, przejść błon śluzowych w skórę, okostna, otrzewna, opłucna, torebka stawowa. Najbardziej wrażliwe: psy i koty, świnie, konie, owce, krowy, ptaki; młode bardziej wrażliwe; źrebięta, klacze i lekkie rasy bardziej wrażliwe niż ciężkie.
Krwotok (Haemorrhagia) - jest to przerwanie naczynia krwionośnego. Nasilenie krwawienia zależy od stopnia unaczynienia, średnicy i rodzaju naczyń, oraz rodzaju przedmiotu którym rana została zadana.
Ranie mogą towarzyszyć: wstrząs pourazowy, zapaść, zatory tłuszczowe, zaburzenia przemiany materii.
Opis rany:
brzegi rany - skóra lub błona śluzowa przerwane w linii prostej lub poszarpanej, łukowej lub kątowej.
ściany rany - w zależności od głębokości: tk. Łączna, powięź, mięśnie.
dno rany - obejmuje różne tkanki, w zależności od głębokości: tk. Łączna, powięź, mięśnie.
jama rany - jest to przestrzeń ograniczona przez ściany i dno.
W ranach skóry i błon śluzowych są brzegi ale brak ścian i jamy. W głębokich ranach ściany mogą tworzyć różne tkanki, a dno może mieć zachyłki.
Podział:
Ze względu na okolicę ciała: rany kończyn, głowy tułowia
Ze względu na uszkodzone tkanki lub narządy: rany języka, gardła, skóry
Ze względu na liczbę uszkodzonych tkanek: rany proste (obejmują jedną tkankę), rany złożone
Ze względu na sposób zadania rany: rany przypadkowe, chirurgiczne
Ze względu na kontakt z jamą ciała: rany przenikające, nie przenikające
Ze względu na sposób gojenia: ziarninujące, krwawiące, ropiejące.
Ze względu na czas zadania: rany świeże (v. Receus) - są to rany do 8 godz od zadania - można je szyć
Rany zakażone (v. Infectum) - powyżej 8 godz - nie szyje się ich, lecz leczy jako rany otwarte
Bierze się też pod uwagę okolicę rany: w okolicy dobrze ukrwionej szyć do 36 godz, natomiast w słabo ukrwionych do 12 godz.
Do właściwego postępowania terapeutycznego ważne są: przyczyny i sposób zadania rany:
Podział:
Rana cięta (v. incisum) - bywa zadawana ostrym przedmiotem. Ma gładkie brzegi i ściany, występuje tu niewielki ból i duże krwawienie. Po zabezpieczeniu rany, należy ją zszyć. Zwykle goi się przez rychłozost
Rany rąbane (v. caesum) -powstaje w wyniku zadziałania ostrych przedmiotów ale bez udziału siły ugniatającej tkanki. Rąbek uszkodzonej tkanki jest duży, występuje silny ból, niewielki krwotok, duży rozziew. Świeże rany należy szyć.
Rana kłuta (v. ictum) - powstaje przy nakłuciu ostrymi, długimi przedmiotami: igła, widły. Rana ma mały otwór i różnie długi kanał. Jeżeli przedmiot był tępy, to występuje znaczna strefa zmiażdżenia i rozsunięcia tkanek. Może przenikać do jam ciała i uszkadzać struktury. Jeżeli rana przechodzi na wylot jest to rana przeszywająca. Rany nie zakażone goją się szybciej niż zakażone. Szczególnie niebezpieczne są rany w okolicy odbytu i pośladków u koni ze względu na niebezpieczeństwo zakażenia beztlenowcami. Należy je leczyć na otwarto, poprzez rozcięcie.
Rana tłuczona (v. contusum) - powstaje po uderzeniach, upadkach. Brzegi rany są nierówne a tkanki ściany i dna zgniecione. Występuje niewielki ból (zniesienie czucia) oraz niewielki krwotok, mogą tworzyć się zachyłki i kieszenie. Leczyć na otwarto.
Rana miażdżona (v. conquassatum) - powstaje przy działaniu na organizm urazu o dużej sile (przygniecenie, przejechanie, uderzenie), jest podobna do rany tłuczonej: niewielki krwotok i ból; przy bardziej rozległych występuje wstrząs pourazowy. Postępować należy jak przy ranie tłuczonej .
Zmiażdżona tkanka mięśniowa - zespół zmiażdżenia (crash syndrom)
Rana darta (v. laceratum) - powstaje przy zaczepieniu o wystające przedmioty. Uszkodzenie ulegają skóra i tkanki miękkie. Brzegi jej są postrzępione, świeże należy szyć inne leczyć na otwarto.
Rana postrzałowa (v. sclopetarium) - zadawana jest pociskiem lub odłamkiem, postrzał jest gdy pocisk wniknie do tkanek; przestrzał gdy pocisk przejdzie na wylot. Tkanki są zmiażdżone, występuje duże zakażenie. Gojenie następuje przez ziarninowanie, przy postrzale pocisk należy usunąć.
Rana kąsana (v. morsum) - powstaje przy pogryzieniu przez: psy, kot , zw. Futerkowe, rana ma charakter kłuto - miażdżony, a po koniach miażdżony. Występuje duży ból, niewielki lub brak krwawienia. Leczenie szybkie, na otwarto.
Rana zatruta (v. venenatum) - powstaje po ukąszeniu węży, żmij, os, szerszeni, pszczół . Jad żmij zawiera neurocytolizynę działającą na CUN, oraz hemolizynę, która powoduje hemolizę erytrocytów i zaburzenia krzepnięcia. Po uszkodzeniach następuje spadek wrażliwości ośrodka oddechowego, zamroczenia (do utraty przytomności), spadku ciśnienia krwi, wzrostu pracy serca, a miejscowo powstają obrzęki, zasinienie, martwica skóry. Rozpoznanie: wywiad
Najwrażliwsze na jad są owce - śmierć 2 - 8 min, konie i psy 12 godz. do kilku dni, świnie i kury - mało wrażliwe.
Leczenie: wyssanie trucizny, wypalanie rozgrzanym zgłębnikiem, płukanie 3 - 5 % KmnO4, nacięcie rany. Powyżej miejsca ukąszenia należy podwiązać opaskę i oziębić miejsce do 15 oC. Gdy duszność i obrzęk krtani należy wykonać tracheotomię. Dożylnie należy podać: glukozę, hydrokortyzon, adrenalinę oraz surowicę przeciw jadowi 10 - 30 ml małe zwierzęta 50 - 100 ml duże i powtórzyć po 8 - 12 godz.
Jad szerszeni i pająków powoduje przejściowy piekący ból, obrzęk skóry i tk. Podskórnej. Bardzo wrażliwe na liczne ukąszenia (rój) są konie - śmierć następuje w kilka godzin po ukąszeniach (zapaść, zaburzenia oddychania), objawy: morzyska, drgawki, arytmie, wzrost ciepłoty do 40oC, czerwony mocz, ciastowate obrzęki przechodzące u guzowate zgrubienia. U koni i psów - martwica po kilku dniach.
Leczenie : usunięcie żądła, ........, płynem Murowa, środki przeciwhistaminowe, gdy występuje uczulenie podajemy hydrokortyzon.
WYKŁAD 03.04. 01.
GOJENIE RAN
W zależności od rodzaju ran i obecności flory bakteryjnej gojenie ran może przebiegać przez:
rychłozrost (sanatio per primam intentionem)
ziarninowanie (sanatio per secundam intentionem)
Przez rychłozrost goją się rany nie zanieczyszczone, z minimalnym uszkodzeniem tkanek, których przecięte powierzchnie ściśle do siebie przylegają. W ten sposób goją się rany chirurgiczne, będące przeważnie ranami ciętymi (vulnus incisum).
Inne rodzaje ran u zwierząt goją się zazwyczaj przez ziarninowanie. Są to najczęściej rany zanieczyszczone (v. contaminatum), na których powierzchni znajdują się ciała obce i drobnoustroje, oraz rany zakażone (v. septicum), w których bytują i rozwijają się w głębi tkanek. Te ostatnie to najczęściej u zwierząt rany ropiejące (v. suppurativum). Ponad to przez ziarninowanie goją się rany: miażdżone (v. conquassatum), kłute (v. ictum), postrzałowe (v. sclopetarium), lub rany złożone takie jak np. rany kąsane (v. morsum).
W obydwu przypadkach gojenie przebiega w podobny sposób. Odczyny miejscowy i ogólny zbliżone są do zmian towarzyszących innym rodzajom uszkodzeń mechanicznych, a ich nasilenie zależy od rozmiarów urazu i wrażliwości tkanek. Różnice między rychłozrostem a ziarninowaniem są ilościowe, pierwszy bowiem cechuje się minimalnym odczynem zapalnym, drugi zaś długotrwałym procesem odnowy ze znamionami silnego zapalenia.
Z klinicznego punktu widzenia rany dzielimy na:
- rany gojące się przez rychłozrost (rany świeże)
- rany gojące się przez ziarninowanie (objęte procesem zapalnym)
Rany świeże
Są to rany, które powstały wcześniej niż przed 12 godz. Niektórzy uważali, że granicą jest 6-8 godz. Zależy to od zanieczyszczenia i rozmiaru rany.
Ranę świeżą cechuje krwawienie lub obecność świeżych skrzepów krwi, minimalne obrzmienie brzegów i na ogół nieznaczna bolesność.
U zwierząt ze względu na sierść każda rana jest zanieczyszczona mechanicznie i bakteriologicznie. Niewielka ilość bakterii może być unieszkodliwiona przez mechanizmy obronne organizmu.
Leczenie świeżych ran powinno opierać się na następujących zasadach:
najbliższa okolica rany nie może stać się źródłem jej zanieczyszczenia i zakażenia
należy usunąć z rany wszystkie ciała obce i tkanki zniszczone
zatamowanie krwawienia
doprowadzenie do rychłozrostu
Zabezpieczenie okolicy rany.
Ranę należy przykryć jałową gazą, a następnie wygolić sierść w jej okolicy. Krótkiej sierści nie usuwa się. Odkażanie rany przeprowadza się za pomocą spirytusu 70% i nalewki jodowej.
Oczyszczanie rany.
Jeżeli w ranie znajdują się ciała obce to należy taką ranę doprowadzić do stanu czystości klinicznej. W tym celu należy usunąć ciała obce i strzępki tkanek, które utraciły kontakt z naczyniami krwionośnymi.
Rany cięte, które nie uległy widocznemu zanieczyszczeniu, wystarczy przepłukać płynem fizjologicznym z dodatkiem antybiotyku.
Rany kłute, tłuczone, miażdżone, do których dostęp jest trudny, wymagają rozcięcia, w celu uzyskania dostępu do rany. Cięcie powinno przedłużyć ranę ku dołowi, aby w przyszłości służyło jako droga odpływu wydzieliny.
Zatrzymanie krwotoku.
Ubytek krwi źle wpływa na zwierzę i gojenie się rany przez rychłozrost. Obecność krwi sprzyja rozwojowi bakterii. Krwotok można tamować przez podwiązanie naczyń lub przez przypalenie za pomocą diatermii chirurgicznej.
Rychłozrost przebieg procesów.
Po powstaniu rany następuje skurcz naczyń krwionośnych, a następnie ich rozszerzenie. Przez naczynia włosowate przechodzą składniki morfologiczne i składniki płynne krwi. Po ok. 24 godz. rana wypełnia się włóknikiem, erytrocytami, leukocytami i rozpuszczonym białkiem.. Granulocyty fagocytują martwe strzępki tkanki. W ranach czystych proces zapalny trwa 3-5 dni. Po upływie 48 godz. zaczyna maleć w ranach liczba granulocytów. Zaczynają one się rozpadać i rozpuszczać martwe tkanki a na miejsce martwych granulocytów pojawiają się makrofagi fagocytujące martwe elementy rany i bakterie. Obecność ich w ranie jest niezbędna dla pojawienia się fibroblastów.
Odrost nabłonka: po powstaniu rany następuje obrzęk komórek nabłonka sąsiadujących z raną. Komórki jego rozluźniają się i przesuwaj się ku sobie rozpuszczając skrzepy krwi i martwe tkanki. Dobrze przylegające do siebie brzegi umożliwiają odrost nabłonka przez 24 godz. mitotycznie dzielące się komórki tworzą sople, które wnikają pod skrzep powodując odrost nabłonka skokowo co 12-18 godz. Po zetknięciu się nabłonka z obydwu brzegów sople ulegają rozszerzeniu. Pojedyncza warstwa nabłonka tworzy warstwę podobną do naskórka, lecz nie posiada jego wytworów.
Odrost naczyń krwionośnych:śródbłonek naczyń żylnych zaczyna się namnażać tworząc pęczki komórek. One z czasem tworzą w ranie grudki. Udrażnianie nowych naczyń następuje stopniowo od strony naczyń krwionośnych. Z naczyń chłonnych po przerwaniu wypływa chłonka, która następnie krzepnie i stanowi zabezpieczenie przeciw migracji bakterii. Odrost naczyń chłonnych przebiega jak naczyń krwionośnych.
Nerwy, przez cztery doby od urazu ulegają degeneracji. Następnie włókna dośrodkowe zaczynają odrastać Pojawienie się fibroblastów. 2-3 dnia fibroblasty znajdujące się na brzegach rany mają kształt wrzecionowaty lub gwiaździsty, duży aparat Golgiego, powiększone mitochondria. Przenikają z nabłonka naczyń po nitkach włóknika do rany. Po zetknięciu się z fibroblastami strony przeciwnej kończą migrację. Zadaniem fibroblastów jest wytwarzanie kolagenu. Ujemnie na migrację fibroblastów wpływają, wysięk w ranie i obecność martwych tkanek.
Zjawiska chemiczne zachodzące w ranie.
Po urazie dochodzi do degranulacji kom tucznych i wydzielenia serotoniny pod wpływem której dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększenia ich przepuszczalności. Za właściwy odczyn zapalny odpowiedzialne są kininy. Kalikreiny osocza i granulocyty wyzwalają bradykininy i kalidynę ? z alfa- globulin osocza. Kininy wobec dopełniacza wytwarzają PGE1, PGE2. Po 3-4 dniach do rany napływają z osocza mukopolisacharydy (siarczan hondroityniny, siarczan heparyny, kwas hialuronidowy i siarczan kreatyny). Przygotowują fibroblasty do wytwarzania kolagenu.
Kolagen jest to polipeptyd w ranie stanowi 50% białka. W skład kolagenu wchodzi prolina, hydroksyprolina i glicyna. Po wydzieleniu kolagen ulega procesowi dojrzewania i staje się odporny na działanie czynników fizycznych i chemicznych.
Zjawiska fizyczne zachodzące w ranach.
Wypełnienie ran kolagenem następuje 4-5 dniu, a wzrost kończy się po 21 dniach. Najszybszy zrost następuje w jelitach, skora do 14 dni, a najdłużej mięśnie i powięzie.
Gojenie przez ziarninowanie.
Połączenie brzegów rany ziarniną, która z upływem czasu przemienia się w dojrzałą tkankę łączną często łączy się z ropieniem.
Początkowo jamę rany wypełnia krew, a na zewnątrz powierzchni włóknik w postaci bezstrukturalnej masy, która chroni przed czynnikami zewnętrznymi. Brzegi rany są obrzękłe i bolesne. Pod koniec drugiej doby pojawiają się pęczki włośniczek. Na zewnątrz rany zbiera się wysięk śluzowo -ropny. Po 5-6 dniach następuje wzrost ziarniny do powierzchni, poziomu skóry i ulega zahamowaniu, a zarazem zostają pobudzone komórki nabłonka, które pokrywają ziarninę od zewnątrz. W wyniku gojenia z ziarniny powstaje tkanka bliznowata, która nie posiada naczyń włosowatych i nerwów.
Gojenie ran pod strupem.
Ten sposób gojenia ran odnosi się do ran powierzchownych. Rana wypełnia się krwią która krzepnie. Po zakończeniu demarkacji nabłonek wrasta pod strup. Początkowo połączenie naskórka ze strupem jest
mocne, jednak po kilku dniach to połączenie rozluźnia się. Po upływie 10-12 dni strup odpada i widać pod nim świeży naskórek.
WYKŁAD 10. 04. 01.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA GOJENIE SIĘ RAN
I Ogólne
wiek
stan zdrowia
głodzenie
ch. wątroby
ch. nowotworowe
h. kory nadnerczy
wit. A, C, K
II Miejscowe
unaczynienie zranionej okolicy
odpowiednie warunki utrzymania
usunięcie tkanek martwych
usunięcie zachyłków
Postępowanie lecznicze.
Zależy ono od tego czy są to rany operacyjne czy przypadkowe.
Ranny operacyjne.
Takie rany mają ściany gładkie, a zniszczenie komórek jest niewielkie. Na takie rany należy założyć opatrunek. Należy go obserwować czy zbiera się wysięk. Gdy dużo wysięku należy zmienić opatrunek. Tam gdzie nie można założyć opatrunku należy zabezpieczyć przed lizaniem. Duże zwierzęta należy wywiązać. Można ranę posypać rivanolem lub nitropiną (środek powodujący obrzęk Przy infekcji zdjąć opatrunek i leczyć ranę na otwarto.
Rany przypadkowe.
Takie rany należy traktować jak zakażone. W świeżych ranach (do 24 godz.) należy doprowadzić do:
- zatrzymania krwotoku
zabezpieczyć przed dalszym uszkodzeniem
nie należy płukać, sondować, stosować zasypek
założyć opatrunek ochronny
Następnie:
operacyjna rewizja rany, podanie do rany wody utlenionej, która poprzez spienienie oczyści ranę oraz zahamuje krwawienie
rozcięcie rany, wykonuje się gdy jest mały otwór to ma zapewnić lepszy odpływ wydzieliny. Cięcie wykonujemy w obydwie strony, usuwamy skrzepy i martwe tkanki a następnie można zaszyć ranę.
wycięcie rany, wykonuje się cięcie od brzegów rany i wycina się cieką warstwę tkanek. Całkowite wycięcie stosuje się przy małych ranach i tam gdzie na to pozwala stosunek anatomiczny. Przy wycięciu częściowym usuwa się tylko martwe i postrzępione tkanki
Rany przypadkowe zakażone.
W takim przypadku stosujemy chemioterapełtyki i zakładamy sączek. Po wytworzeniu wału ziarninowego wyłączyć chemioterapełtyki. Należy usuwać wysięk z powierzchni rany. Można stosować zasypki z trypsyną aby przyśpieszyć ziarninowanie (ziarninę pobudza jodoform). Przed nadmiernym ziarninowaniem zabezpiecza kortyzon i cuprum sulphurikum.
Powikłania w gojeniu ran.
Rany operacyjne:
martwica brzegów
rozejście się brzegów
obrzęki przyranne
zaleganie wysięku
gorączka resorbcyjna
odma podskórna
Rany przypadkowe:
nadmierny wzrost ziarniny
brak ziarninowania
zaburzenia w narastaniu naskórka
zaburzenia w tkance bliznowatej
Inne:
wrzód (ulcus)
przetoka (fistula)
Nadmierny wzrost ziarniny należy hamować NaCl, wagotylem, ciekłym azotem. Brak ziarniny natomiast może być wynikiem anemii, wychudzenia, stosowania glikokortykoidów. Zaburzenia w narastaniu naskórka występują wtedy, gdy powierzchnia rany jest większa niż10x10 cm., a także przy lizaniu drapaniu. Należy stosować maści osłaniające, witaminy itd. Zaburzenia w bliznowaceniu to bliznowiec, blizna zanikowa.
Wrzód to ubytek tkanki na powierzchni skóry lub narządach. Rany bez skłonności do gojenia to wrzody. Brzegi wrzodu są uniesione, dno i ściany pokryte ziarniną, a na dnie występuje młodociana tkanka łączna.
Etiologia wrzodów jest różna:
w. idiopatyczne
w. symptomatyczne
Wrzody idiopatyczne wywołują różne czynniki zewnętrzne (leżenie, ucisk, działanie leków). Wrzody symptomatyczne są wynikiem przebytych chorób np.: nosówka- w. rogówki, nowotwory, cukrzyca.
Leczenie :
rozpoznanie przyczyny i jej usunięcie
leczenie wrzodów idiopatycznych jest łatwiejsze
usunąć wysięk
przepłukać
pobudzić naskórek
WYKŁAD 25.04.01
Przetoka (fistula)- wąski przewód.
Pochodzenie : wrodzone, nabyte.
Rodzaje: ropne, wydzielnicze, wydalnicze.
Przetoki nadostre powstają po zabiegach operacyjnych gdy w ranie jest ciało obce. Komplikować mogą gojenie ran (gdy w ranie są sączki, do okoła nich tworzy się ziarnina w formie przewodów).
Przyczyną ich powstawania mogą być również nieodpowiednie materiały do szycia lub nieodpowiednie zespolenia: jelit pęcherza, przewodów, ślinowych i mlecznych. Mogą też powstawać po punkcji żwacza.
W każdej przetoce: dwa zewnętrzne, dwa wewnętrzne przewody.
Z przetok wydzielniczych :
ślinowe
mleczne
Z przetok wydalniczych :
moczowe
kałowe
Leczenie :
wycięcie przewodów lub zespolenie wyciętych przewodów
Zakażenie przyranne
Rany przypadkowo mogą być zanieczyszczone (włosy, bakterie), zakażone (gdy bakterie chorobotwórcze).
Objawy kliniczne zakażenia
Ogólne : dreszcze, wzrost temperatury, tętna i oddechu, spadek ciśnienia tętniczego, objawy intoksykacji i niewydolności krążenia, zaburzenia czynnościowe narządów.
Czynniki sprzyjające zakażeniom:
Ogólne
Awitaminozy, odwodnienie, nasilająca się anemia, zaburzenia neurohormonalne
Miejscowe
Uszkodzenia tkanek, upośledzenie krążenia, obecność ciał obcych.
W zależności od liczby drobnoustrojów dzielimy na :
jednorodne
mieszane
Kliniczny podział :
ropne - paciorkowce, gronkowce, kampylobacterium
gnilne - pałeczki jelitowe
beztlenowcowe - clostridum, septicium, novi, titani
swoiste - promienica, nosacizna, gruźlica
Ropne zakażenia :
Paciorkowce: Str. Eqvi , pyogenes
Gronkowce : Staph. Aureus , epidermidis
Bydło - Campylobacter pyogenes
Konie - C equi
Leczenie:
Zwiększenie sił odpornościowych organizmu
Aktywne uodparnianie
Rany ropiejące - ropienie ran uniemożliwia gojenie przez rychłozrost ., następuje oddzielenie tkanek , rozpad tkanek .
Ropienie tkanki ziarninowej - rany w stanie zapalnym doczytać z Żakiewicza
Ropne zapalenie skóry ( pyodermia ) - Doczytać z DERMY
WYKŁAD 8.05. 01.
CZYRAK
Ostre ropne zapalenie mieszków włosowych z ropnym zapaleniem tkanek otaczających. W następstwie nacieku tworzy się bolesny guz. Tkanki ulegają rozpuszczeniu pod wpływem toksyn bakteryjnych. Powstaje nekrotyczne ognisko pokryte cienką warstwą naskórka przez co czop staje się widoczny. Leczenie zmierza do szybkiego wyleczenia pojedynczych czyraków i zabezpieczenia przed tworzeniem się nowych ognisk. Dojrzewanie czyraka przyspiesza się stosując maści rozgrzewające. Przy braku gojenia zaleca się nacięcie krzyżowe i resekcję znekrotyzowanych tkanek.
CZYRACZYCA ( furunkulosis)
Jest to równoczesne wystąpienie wielu czyraków, w rożnych obszarach ciała lub rozprzestrzenienie się jednego czyraka na większy obszar ciała. Czyraczyca często występuje u psów na grzbiecie nosa lub fałdach palcowych. Leczenie jest długie nie zawsze skuteczne. Również leczenie antybiotykami nie zawsze przynosi skutek. Najbardziej skutecznym sposobem jest leczenie chirurgiczne, polegające na wycięciu ropnia.
CZYRAK MNOGI
Określa większą liczbę czyraków na niewielkiej powierzchni.
RÓŻA, RÓŻYCZKA
Ropne zapalenie skóry właściwej i jej tkanki limfatycznej wywołane przez paciorkowce hemolityczne. Powoduje szybko rozprzestrzeniające się zapalenie i pogorszenie się stanu ogólnego. Początkowo występuje jasnoczerwony obrzęk zmieniający barwę na czerwoną. Przy bramie wejścia tkanki wyraźnie zmienione i odgraniczone od pozostałych. Leczenie to właściwa chemioterapia prowadzona przez co najmniej 10-12 dni po ustąpieniu ostatnich objawów klinicznych.
ROPOWICA
Zapalenie tkanki łącznej i naczyń limfatycznych wywołane przez bakterie ropotwórcze lub gnilne. W zależności od treści ropnia wyróżniamy ropowice:
surowiczą
ropną
gnilną
Wywołana przez gronkowce nie ma tendencji do rozprzestrzeniania, wywołana przez paciorkowce rozprzestrzenia się szybko. Infekcja przenosi się na naczynia limfatyczne, a czasami krwionośne Występuje również forma nekrotyczna wywołana florą mieszaną. Charakteryzuje się niszczeniem tkanek i skłonnością do infekcji ogólnej.
W zależności od umieszczenia ropowicę dzielimy na:
podskórną
podpowięziową
międzymięśniową
Choroba ta najczęściej dotyczy kończyn tylnych, na których występuje w różnych formach: rozlanej, ograniczonej, z wytworzeniem ropni, przewlekłej nowotworowej.
Miejsce zakażenia to małe rany nie zawsze zauważone i leczone. Choroba ma bardzo szybki przebieg i prowadzi do rozległego obrzęku tkanek
Nazwą zanokcica określa się miejscową ropowicę palca u przeżuwaczy. Obejmuje swym zasięgiem okoliczne tkanki. Nie ma jednak tendencji do rozpuszczania tkanek. Jest wynikiem zakażenia przyrannego. Może przenosić się na drodze hematogennej lub przerzutów, warunkiem jednak jest zakażenie tkanki łącznej. Naczynia limfatyczne, a częściowo i krwionośne wypełnione są skrzepami. Dochodzi do martwicy skóry, mięśni i powięzi.
Ropowica rozwija się w ciągu kilku godzin. Objawy ogólne to: wzrost C,T,O, różowo-czerwone do brudno czerwonego zabarwienia błon śluzowych i spojówek, osowiałość, brak apetytu.
Zakażenie może ulec zatrzymaniu, a po resorpcji wygojeniu, lub postępować na przód. Po absorpcji toksyn dochodzi do nadżerek naczyń krwionośnych i rozniesienia bakterii po całym organizmie z wytworzeniem ropni. W szczelinach tkanek zbiera się wysięk surowiczy, surowiczo-ropny, ropny, gnilny. Zaburzenia przy wysięku surowiczym nie są tak silne jak przy ropnym.
Przy ropowicy podskórnym, obrzęk rozlany w postaci schodkowatej w stosunku do okolicznych tkanek. Skóra ulega zaczerwienieniu, naczynia uwypuklają się, okolica jest bolesna, o tęgiej konsystencji, potem na brzegach obrzęk staje się plastyczny- ciastowaty. Jeżeli proces dotyczy kończyn -kulawizna.
Przy ropowicy podpowięziowej powięź napięta, skóra daje się przesuwać. Ból lokalny. Ropowica ma skłonność do rozpadu tkanek, potem do tej postaci dołącza się ropowica podskórna. Mogą się tworzyć liczne ropnie.
Ropowica międzymięśniowa najczęściej lokalizuje się wzdłuż naczyń krwionośnych i nerwów. Kliniczny przebieg różny zależy od rodzaju rany, sił obronnych, zdolności regeneracyjnych organizmu.
Forma ostra ropowicy może przejść w postać przewlekłą. Powstają zagęszczenia, zgrubienia tkanki podskórnej i skóry, chroniczne obrzęki.
Leczenie:
schorzenia przyranne leczenie miejscowe i ogólne
antybiotyk najlepiej po antybiotykogramie
przy formie gnilnej wieloważna surowica beztlenowcowa
leki nasercowe i poprawiające krążenie
odżywianie
utrzymanie
opatrzenie rany należy doprowadzić do czynnego przekrwienia, maści rozgrzewające 3-10% jodowa, 5-20% jodowo- kamforowa, 10-20% ichtiolowa, i inne
po kilku dniach naciąć, sondować, przy infekcji beztlenowcowej- śr. utleniające.
15 .05 . 2001
Ropień - Abscessus - jest to nagromadzenie się ropy w tkance spowodowane rozpadem tkanek . Ropnie mogą się rozwijać przy ranach zakażonych , przy których z racji zaklejania się brzegów rany dochodzi do utrudniania odpływu ropy . Kliniczny przebieg powstawania ropnia gorącego można prześledzić na podstawie ropnia podskórnego. Powstaje uwypuklenie skóry i zaczerwienienie, skóra jest napięta i błyszcząca, włos nastroszony, ból potęguje się. Po dojrzeniu ropień sam się otwiera. Małe ropnie mogą goić się bez otwarcia i ewakuacji ropy.
Konie - wysięk rzadki i żółty
Bydło - wysięk zawiesisty i ciągliwy
Swinie - wysięk śmietanowato - pastowaty
Psy, koty, króliki - wysięk brązowy, rzadki, czekoladowy
Ropnie pod skórą powinno się nacinać.
Ropień zimny (Abscessus frigidus) - szczególna forma powstająca przy chronicznym rozpadzie tkanki. Różni się od gorącego tym, ze jego torebka nie rozpada się. Najczęściej występuje u świni bydła przy infekcji Cl. aerogenes.
Ropień aseptyczny - powstaje po drażniącym działaniu leków (wodzian chloralu, roztwór wapnia, olejek kamforowy).
Ropnie swoiste - powstają w przebiegu zakażeń swoistych (promienica, gruźlica)
Rozpoznanie różnicowe: odróżnić od krwiaka, limfiaka, cysty - punkcja
Leczenie: zapewnić odpływ ropy, otworzyć ropień w najniżej leżącym punkcie, zrewidować jamę na obecność ciał obcych, kieszeni, przetok. Przemyć środkami odkażającymi. Gdyby ropień był niedostępny do leczenia to należy go punktować.
Ropniak (Emphyema) - nagromadzenie się ropy w naturalnych jamach. Jest to ropne zapalenie błon śluzowych lub surowiczych wyścielających naturalne jamy ciała.
Leczenie: usunięcie wysięku (nacięcie, otwarcie) i przepłukanie odpowiednimi chemioterapeutykami.
Ropne zapalenie mięśni (Miositis purulenta) - proces zapalny obejmujący elementy kurczliwe, jest następstwem infekcji z zewnątrz lub drogą hematogenną. Objawy: obrzęk, napięcie mięśni i ból, zarysy mięśnia zatarte, poniżej mięśnia obrzęk opadowy. Następuje rozpad nekrotyczny - ziarninowanie i blizna. Leczenie: jak ropień.
Ropne zapalenie naczyń krwionośnych - występuje lokalnie w obszarze zakażonej tętnicy
Ropne zapalenie naczyń limfatycznych - nastrzykanie, obrzęk, ból. Leczenie: usunięcie przyczyny.
Ropnica (pyemia) - powstaje przy rozprzestrzenianiu się z krwią drobnoustrojów (tendencja do tworzenia się ropni przerzutowych). Towarzyszy temu temp. Do 41°C utrzymująca się od 3 do 5 dni. Często występują Nawroty, przebieg następnych coraz to cięższy: występuje osowiałość, apatia, biegunka, we krwi leukocytoza, przebieg ostry, śmierć w ciągu kilku dni. Rzadko występuje forma przewlekła - skoki gorączki, osowiałość, zmienny apetyt. Leczenie : odszukanie ogniska choroby, podaje się antybiotyki, sulfonamidy, płyny krwiozastępcze, odpowiednie żywienie.
Posocznica (septicemia)-zakażenie ogólne spowodowane drobnoustrojami znajdującymi się stale lub okresowo we krwi oraz ich toksynami. Powstaje po zranieniach przypadkowych (kastracje, przepukliny).Mogą być ogniska w zębach lub w migdałkach.
Przebieg ostry: gorączka 40-41oC, tętno 80-100 i rośnie, zły stan ogólny, przyspieszone oddechy, drgawki mięśni, u krów zatrzymanie mleka, wybroczyny na błonach śluzowych, kał z krwią,. Objawy miejscowe słabo wyrażone, z rany brak wypływu.
Przebieg przewlekły: objawy narastają od kilku dni do kilku tygodni, rana przebarwiona brunatnym nalotem. Porażenie mięśnia sercowego lub ukł. oddechowego.
Wczesne postępowanie: dokładna penetracja ran, usunięcie ciał obcych, zatamowanie krwotoku.
Leczenie ogólne: niewydolność sercowo- naczyniowa - podajemy: Kofeina, cardiamid, naparstnica, glukoza 5 %.
Zapalenie nerek - urotropina?
Biegunki- węgiel, tanina, sulfaguanid.
Antybiotyki, sulfonamidy, surowice swoiste, rywanol(1:500) 300 ml w 33% alkoholu
Infekcje beztlenowcowe:zgorzel gazowa - wywołana przez beztlenowce i bakterie gnilne:Cl. Emphytematosum, septicum, novi, histoliticum. Są to bakterie wytwarzające zarodniki. Bramy wejścia: rany kłute, zatraty, trzebienie, złe iniekcje i zatrucia, Okres wylęgu trwa od kilku godzin do 1-3 dni. Przebieg infekcji ciężki. Objawy :zakażenie w bramie wejścia- obrzęk, po 24 godzinach z rany płyn o nieprzyjemnym zapachu, w miejscu infekcji gaz, Zmiany w tkance łącznej podskórnej. Po 24 godzinach obrzęk gorący i bolesny. Wyczuwa się trzeszczenia z rany wypływa cuchnący, brudno krwisty płyn. Tkanka mięśniowa jest zielonkawo-niebieskawy regionalne węzły chłonne powiększone; obrzęk szybko się powiększa i obejmuje większy obszar.
Objawy ogólne: osowiałość, ciepłota miernie podwyższona. Po 24 godzinach tętno przyspieszone, ciepłota 40-42oC, duszność, brak apetytu, pragnienia, przebieg infekcji może być różny. Przebieg ostry-zmiany ze strony układu krwionośnego: wzrost tętna, niewydolność krążenia
Przebieg podostry- do 6 dni. Obecne bakterie gnilne, wytwarzanie się płynu gnilnego z gazem.
Przebieg przewlekły-trwa 2-3 tyg. , rokowanie korzystne.
Rokowanie zwykle niepomyślne.
Leczenie: miejscowe w obszarze zmienionym stworzyć warunki tlenowe; jeśli rana była zszyta - przeciąć szwy; przy ranach kłutych i postrzałowych wykonać głębokie nacięcie (do zdrowych tkanek). Przemywać3-5% H2O2, 5% KmnO4, płukać co 2 godziny.
Miejscowo i ogólnie podawać antybiotyki na bakterie G +. Do rany zasypka z cukrem (odciągnięcia płynu) , leczyć ranę na otwarto, można podać surowicę.
IV-sulfonamid 1-2 ml/kg co6-8 godzin, antybiotyk najczęściej i. M. 2 razy dziennie
Leczenie objawowe: środki nasercowe, płyny krwiozastępcze, aminokwasy, glukoza
Leczenie bez badania bakteriologicznego.
Tężec (tetanus)- spastyczny skurcz mięśni wywołany przez Cl. tetani. Najczęściej chorują konie, przeżuwacze, świnie, niekiedy mięsożerne. Bramą wejścia są zwykle rany kłute przedwcześnie zamknięte. Uszkadzają ją toksyny: tetanolizyna (hemoliza erytrocytów), tetenospazmina (postępuje wzdłuż naczyń limfatycznych do CUN, atakuje ośrodki ruchowe, powoduje skurcz mięśni prążkowanych). Laseczka CL. tetani jest w bramie wejścia .Toksyny szerzą się przez krew i limfę. Inkubacja choroby 1- 50 dni, objawy najczęściej po 14 dniach. Długość inkubacji zależy od miejsca zranienia.
Koń- forma lekka- osowiałość, pocenie się, sztywna postawa, zły apetyt, trudności z połykaniem, C-40-41oC. Trwa kilka dni, zgon lub wyleczenie
Forma ciężka- mięśnie napięte, deskowate, kończyny sztywne szczękościsk (trismus), głowa uniesiona wyprostowana, ogon uniesiony, pozycja konia na biegunach, wypadnięcie trzeciej powieki, duszność, C 42-43oC. Zwierze nie może pobierać pokarmu następuje porażenie ośrodka oddechowego lub ośrodka pracy serca a konsekwencji zgon. Jeżeli przeżyje do 4 dni stopniowa poprawa i wyleczenie. Śmiertelność 50-90%.
Bydło- po zakażeniach przyrannych, ciężkich porodach, wtórnej infekcji
Objawy: zaburzenia w trawieniu, wypadnięcie trzeciej powieki, wytrzeszcz oczu, szczękościsk, ślinotok, sztywność kręgosłupa, uszy ustawione pionowo kończyny rozstawione szeroko.
Świnie- najczęściej po trzebieniu lub ran sutek (zranienia przy ssaniu)
Objawy : szczękościsk, ślinotok, wypadnięcie trzeciej powieki, nadwrażliwość na bodźce.
Psy - objawy - podniecenie, zaburzenie pracy przewodu pokarmowego, wytrzeszcz gałek ocznych, szczękościsk, trudności w poruszaniu.
Koty- skłonność do wymiotów, sztywność mięśni, wypadnięcie języka.
Leczenie:
ogólne i miejscowe.
Odszukanie rany, puszczenie szwów lub wycięcie rany, podanie dużej ilości antybiotyków na bakterie G+.
Surowica przeciwtężcowa 80-300tys jednostek co 2 dni do ustąpienia objawów- dobrze jest stosować ją profilaktycznie w dawce 12,5tys jednostek.
Zdrowym koniom podaje się szczepionkę - odporność na jeden rok (po trzecim podaniu, gdy po upływie roku to odporność na 5 lat).
Przed podaniem surowicy należy wypytać właściciela, czy zwierze nie miało już kiedyś podanej surowicy (zabezpieczenie przed wstrząsem)- 2-3 ml i.im. po 20-30min gdy nie ma objawów wstrząsu podać resztę, jeśli są to podawać w małych dawkach po 2-3ml co godz.
Leczenie objawowe: środki nasenne, przeciwbólowe, uspokajające. Nie podanie surowicy przeciwtężcowej przy zranieniu konia jest błędem w sztuce. Pytać czy koń był szczepiony.
Zakażenia swoiste:
Promienica- może dotyczyć tkanek miękkich i twardych. Jeśli dotyczy tkanek miękkich to może objąć tkanki w okolicy głowy. wywołuje ją Bacillus ligneraesi (G-). Po wniknięciu do rany powoduje rozwój choroby u bydła (głowa), świnie (wymię, powrózek nasienny), wyjątkowo u koni zmiany głównie na głowie i tułowiu. Język-obrzęk i stwardnienie (bydło) - nie mieści się w pysku, ślinotok, chudnięcie. Rozwój choroby trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Tworzą się guzy.
Leczenie: nacięcie ropni, wycięcie guzów, niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się procesu.
Podawanie dużych dawek streptomecyny i oxytetracykliny przez 14 dni. Przy zajęciu języka- ubój z konieczności.
Promienica tkanek twardych- wywołana przez A.bovies (G+)- atakuje tkankę kostną (głównie u przeżuwaczy) dochodzi do deformacji kości, wytwarzania ziarniny i ropnego wysięku. Brama wejścia- rany przyzębia i złamania zębów. Można ten stan jedynie zaleczyć. Stosuje się antybiotyki- penicyline, detreomecyne. Tkanki zmienione usuwa się chirurgicznie.
22.05.2001
Przepukliny (hernia)
Wypadnięcie trzew z jamy brzusznej poprzez otwór w ścianie brzucha (pod skórą, do jam ciała lub innych sąsiadujących), wypadnięcie innych tkanek przez otwory w otaczającej je osłonce (przepukliny mięśniowe). Brama przepukliny- warstwa mięśniowa- wielkość może być różna: mała przepuklina (pierścień), większa (brama), powyżej 3 palców (wrota).
Worek przepukliny:
-wewnętrzny - utworzony przez otrzewną, powięzie
-zewnętrzny - tworzony przez skórę.
Treść przepukliny- mogą nią być wszystkie narządy.
Wypadnięcie trzew (prolaxus) - przepukliny rzekome - bez worka przepuklinowego lub z jednym workiem (przepukliny pourazowe).
Podziały:
I W zależności od treści przepukliny:
sieciowa (epiplocele????)
jelitowa
żołądkowa
pęcherzowa (cystocele)
maciczna (hysterocele)
wodne
II
prawdziwe
rzekome- pęknięta otrzewna (brak worka wewnętrznego)
III
zewnętrzne
wewnętrzne- gdy treść wydostaje się przez ubytki w przeponie lub przez otwór sieciowy
Nazewnictwo kliniczne (ze względu na lokalizacje):
przepuklina pępkowa (h.inguinalis)
przepuklina pachwinowa
p. mosznowa (h. scrotalis)
p. kanału udowego (h. femoralis)
p. brzuszna (h. ventralis)
p. kroczowa (h. perinealis)
p. przeponowa
p. otworu sieciowego
p. sieciowa
p. kreskowa
p. więzadłowa
p. rzekomo więzadłowa
IV W zależności czy jest odprowadzalna czy nie
p. wolna (h. reponivilis)
p. nieodprowadzalna (h. irreponilitis: zaciśnięcie- gdy dochodzi do zaciśnięcia np. po wypełnieniu jelit treścią; uwięźnięcie - h.incarcerata- treść zaciśnięta i uwięziona w bramie przepuklinowej)
V
wrodzona- tam, gdzie są naturalne otwory ciała, które powinny się zamknąć np. p. pępkowa
nabyta - powstaje po urodzeniu
Objawy:
miękkie, niebolesne wybrzuszenia z różną zawartością
worek wewnętrzny przepukliny może być łatwo wyczuwalny przez skórę
zmienna wielkość - jeżeli treścią są jelita, to pod skórą można zaobserwować ruchy robaczkowe.
Rozpoznanie różnicowe: ropień, wodniak, krwiak.
Wykonuje się punkcje. Można próbować opukiwać - odgłos bębenkowy.
Zrosty uniemożliwiają ropozycję.
Przepuklina uwięzgnięta - jest nieodprowadzalna, twarda, bolesna.
Częstotliwość występowania - najczęściej przepukliny pępkowe (głównie źrebięta, cielęta, szczenięta, prosięta), im liczniejsze mioty tym większa częstotliwość występowania.
Powstawanie w wyniku rozciągnięcia tkanek w pierścieniu pępkowym (wrodzona lub nabyta)
Próba repozycji
Sprawdzić wielkość pierścienia
Źrebięta w wieku do kilku dni - można szyć, starsze i dorosłe - operować w zależności od wielkości bramy, graniczna wielkość 3 palce (ok. 6cm). Gdy brama jest większa - leczyć poprzez zakładanie siatek przepuklinowych lub leszczotek.
Operacja - wyosobnienie worka przepuklinowego, odcięcie, odszycie.
Różnice: leszczotki- powodują narastanie ziarniny od góry (od powierzchni zaciśniętej)
po zszyciu zrost tylko w miejscu zbliżenia szwem, często dochodzi do nawrotów (duże przepukliny).
Gdy brama jest mała lub bardzo mała:
- szczenięta- jeśli wielkość jej jest do 3-4 mm - nie operuje się przynajmniej do 3-4 miesiąca
- źrebięta - znieczulić, ułożyć na grzbiecie, cięcie w kształcie liścia laurowego, oddzielić worek przepuklinowy, wpuklić go do środka, nałożyć szwy ( przy 3-4cm długości) - bezpieczniej niż ucinanie. Gdy worek przepuklinowy jest dłuższy odpreparować go, skręcić, podwiązać przy podstawie, odciąć lub można założyć szwy materacowe.
Gdy brama przepukliny jest dość duża - pofałdowanie (przeszycie worka przepuklinowego w kilku miejscach, ściągnąć szef). Czasem stosuje się u źrebiąt, najczęściej u tryków.
Wszczepianie siatek- stosuje się przy dużych wrotach - jest to wszywanie siatek (dacrol) z materiału o dobrej tolerancji biologicznej. Wszywa się po odpreparowaniu worka przepuklinowego, podpreparowuje się mięśnie, aby pomiędzy nie można było włożyć siatkę. Tolerancja - różna źrebięta - z reguły brak odczynów odrzucania, cielęta - różnie, prosięta i świnie - największa tolerancja ze strony organizmu.
Przepukliny pępkowe często występują u osobników męskich w okolicy ujścia napletka, często są tam ropnie (należy je usunąć) - trzeba uważać aby nie przeciąć zachyłka.
Szczenięta- u nich najczęściej występują przepukliny tłuszczowe. Jeśli właściciel chce je operować to znieczulić, cięcie, oddzielić skórę dojść do worka przepuklinowego, otworzyć, cienkimi kleszczykami od bramy do jamy brzusznej powoli reponować.
32