Zatoki przynosowe

• znaczenie kliniczne mają zatoki szczękowe i zatoka czołowa

• tylko one komunikują się z jamą nosową

• stanowią miejsce dostępu do trzonowców

Zatoka szczękowa - podzielona na 2 części, komunikacja z brzusznym przewodem przez otwór nosowo-szczękowy, tylna część komunikuje się z zatoką czołową przez otwór czołowo-szczękowy. Objętość zatoki wzrasta z wiekiem: przesunięciem zębów.

Zasięg - część boczna przegrody - 5 cm do tyłu od grzebienia twarzowego

Zatoka czołowa - rozciąga się pomiędzy otworem podoczodołowym i przyśrodkowym kątem oka do punktu położonego w połowie między zewnętrznym kątem oka i stawem skroniowo-żuchwowym. Przegroda jest kompletna.

Może być połączenie między zatoką czołową i małżowiną grzbietową - określane jako …....

Choroby zatok przynosowych

Objawy kliniczne

-jednostronny wyciek z nosa

-zniekształcenie części twarzowej

-zmniejszony wypływ powietrza

-czasem zatoka okolicy zatok

-cuchnący oddech - charakterystyczny dla nowotworów i chorób zębów, ropnie okołowierzchołkowe

-świszczący oddech

-wyjątkowo choroba może występować obustronnie

-przy powiększeniu zatok - wypływ z oka, świszczący oddech

-wysięk

--surowiczy, ropny, śłuzowo-ropny, sluzowo-krwisty

--krwotok - masy ziarninowe, nowotwór

Rozpoznanie

• wywiad

• objawy kliniczne

• badania fizykalne - opukiwanie zatok i badanie jamy ustnej

• endoskopia

• RTG - najbardziej pomocna - zmiany zębów, gromadzenie płynu, przy pierwotnym sinusitis - zmiany w obydwu zatokach

• punkcja zatok

• usunięcie płyny - umożliwia dokładniejsze RTG

• wybór miejsca - mniej restrykcyjnie przy trepanacji (pozycja trzonowców, wiek)

• uwzględnić czy zatoka przednia lub tylna

• przygotować pole operacyjne jak do operacji

• znieczulić 2% lignokainą

• nawiercenie wiertłami lub gwoździami Steinmana - dopasować średnice wierteł do drenów

• przy biopsji - otwory o większej średnicy

• przy niemożności pobrania płynu podać 20-30ml płynu fizjologicznego, w przypadku trudności podać 500ml roztworu i badać wyciek z nosa

Zapalenie zatok

• pierwotne - komplikacje wcześniejszych zakażeń bakteryjnych (paciorkowce), test antybiotykooporności

• wtórne

• ostre i chroniczne

leczenie

• pierwotne zapalenie zatok - zapewnienie drenażu, płukanie 2 razy dziennie

• wtórne zapalenie zatok

• zależy od przyczyny pierwotnej - choroby zębów, złamania kości, nowotwory

• chroniczność pogarsza rokowanie

• w chorobach grzybiczych i nowotworach rokowanie zależy od rozległości zmian

Cysty zatok okołonosowych

(pęcherzykowe = cysty szczękowe = cysty zatoki szczękowej = cysty zatokowe)

Etiologia i patogeneza - nieznane, czasami stwierdza się w cystach struktury zębów

• występują w różnym wieku, ale najczęściej u źrebaków i młodzieży

• rzadko u koni dojrzałych

• wypełnione są żółtym, lepkim płynem dopóki niezakażone

Objawy kliniczne

• duszność

• obrzęk okolicy nosowej

• deformacja małżowiny nosowej

• deformacje ścian zatok

• krańcowo - zatkanie przewodu nosowego wspólnego, zniekształcenie trzewioczaszki

Leczenie

• usunięcie cysty

• zapewnienie drenażu

• usunięcie zęba

• technika płatu kostnego

Rokowanie

• ostrożne

• u młodych koni zmiany mogą się cofnąć przy prawidłowym leczeniu

Nowotwory zatok przynosowych

• podobne do nowotworów jamy nosowej

• najczęściej rak płaskonabłonkowy

• kolejno: limfosarcoma, haemangiosarcoma, adenocarcinoma, nieinwazyjne - fibroma, osteoma

• dominujący objaw kliniczny - destrukcja kości (RTG)

• większość nowotworów ma charakter złośliwy

• rokowanie niepomyślne

Dostępy chirurgiczne do zatok przynosowych

• dostęp do zatoki szczękowej - warunki topograficzne - kanał podoczodołowy i przewód nosowo-łzowy

• granice

• granica przednia - linia pomiędzy otworem podoczodołowym i przyśrodkowym kątem oka

• granica tylna - linia od przyśrodkowego kąta oka do końca tylnego grzebiebia twarzowego

• granica dolna: grzebień twarzowy

Metody

1. Trepanacja - trepan, trepanopunkcja

• sedacja (czasem znieczulenie ogólne) znieczulenie miejscowe - otwór podoczodołowy

• wady - mała ekspozycja, słaba wizualizacja, konieczność dodatkowych otworów

[starać się ratować okostną - przed trepanacją naciąć okostną, nie ciąć jej trepanem --lepsze gojenie i nie będzie widoczne miejsce trepanacji;

inne metoda: nie trepanem - gwoździem wyznacza się dużo otworów wokół, a potem dłutem wyłuskać; trepanopunkcja - nawiercanie normalnymi wiertłami czy gwoździami chirurgicznymi]

2. Technika płata kostnego - pozostawienie płat kostnego

1. wyznaczenie linii nacięcia

2. nacięcie skóry

3. odsłonięcie kości

4. nacięcie okostnej

5. osteotomia (nawiercanie - czwartą stronę wyłamać), płat kostny odchylić

6. płukanie

7. zamknięcie płata (czasem dwa szwy z drutu ortopedycznego)

8. zapewnić sączek

9. zespolić skórę i tkankę

[Technika bardzo popularna w chorobach chirurgicznych koni]

3. Połączenie zatok z jamą nosową

• identyfikacja miejsca perforacji - cewnik dla klaczy do przewodu nosowego grzbietowego

• przekłucie kleszczami

• przeprowadzenie setonu

• otwarcie zatoki szczękowej przedniej z jamą nosową u młodych koni znajduje się grzbietowo od kanału podoczodołowego; u koni starszych - brzusznie do kanału

• nie uszkodzić kanału

• seton lub dren zmieniać raz dziennie

• (kanał podoczodołowy dzieli zatokę szczękową na dwie części - mniejszą małżowinową i większą boczną)

Torbiel ślinowa

Nagromadzenie śliny wydostającej się do tkanek z uszkodzonej ślininkia lub uszkodzonego przewodu wyprowadzającego. Ograniczona jest tkanką ziarninową [ tym różni się od cysty]

• szyjna (=podżuchwowa) - umieszczona jest w głębszych tkankach między gałęziami żuchwy lub w okolicy szyjnej tuż za żuchwą

• podjęzykowa - nagromadzenie śliny w tkance podjęzykowej tuz za przewodami wyprowadzającymi ślinę ze ślinianek podjęzykowej i żuchwowej

Synonimy: sialocele, cysta miodowa(z mucyn), mucocele

1. Przyusznica (gl. parotis)

• największy gruczoł; sięga od podstawy ucha do żyły szczękowej; ma nieregularne brzegi

• przedni brzeg przykrywa m, żwaczowymi

• powierzchnia przyśrodkowa graniczy z workiem powietrznym, częścią rylcowatą kości gnykowej, m. żwaczowym, m. dwubrzuścowym, nerwem twarzowym, tętnicą szyjną zewnętrzną

• przewód wyprowadzający (Stenona) - powstaje z drobniejszych przewodów i kończy się na brodawce w okolicy pierwszego górnego przedtrzonowca

• koń wydziela 50ml śliny na minutę, wydzielanie kontrolowane jest przez autonomiczny system nerwowy; bodźcem pierwotnym jest żucie

2. Gruczoł żuchwowy - położony głębiej

• górny brzeg sięga atlasu

• dolny brzeg znajduje się częściowo pod żuchwą

• Przewód wyprowadzający (Whartona) otwiera się bocznie na brodawce podjęzykowej

3. Gruczoł podjęzykowy wieloprzewodowy

• leżą w warstwie podśluzowej jamy ustnej; rozciąga się od spojenia żuchwy do drugiego przedtrzonowca; przewody znajdują ujście w fałdzie podjęzykowym

Parasympatykomimetyki stymulują wydzielanie śliny.

Atropina podana miejscowo i ogólnie hamuje wydzielanie śliny.

Środki znieczulające hamują wydzielanie śliny.

Przyczyny torbieli:

• rzadko możliwe do wykrycia

• uraz

• ciała obce

• kamienie ślinowe

• czynniki jatrogenne - [źle założona dudka, kantar, ściskanie postronkiem]

Rozpoznanie:

• na podstawie objawów klinicznych

• ewentualnie RTG

Choroby wymagające chirurgicznego leczenia

1. Przetoka ślinowa

• obfity wypływ śliny zwłaszcza przy żuciu pokarmu

• biaława otoczka wokół rany z złogami węglanu wapnia

• w rozpoznawaniu miejscowego uszkodzenia pomocne jest wstrzyknięcie do odpowiedniej brodawki błękitu metylenowego - można znaleźć przetokę

Leczenie

• transpozycja przewodu wyprowadzającego, najczęściej wymaga wprowadzenia do przewodu rurki polietylenowej lub niedrażniącego materiału i wyszycie do błony śluzowej jamy ustnej

• usunięcie części gruczołowej

• podwiązanie przewodu wyprowadzającego po wypreparowaniu - w celu doprowadzenia do zaniku gruczołu (może wystąpić okresowe rozszerzenie przewodu wyprowadzającego)

• sklerotyzacja tkanki gruczołowej na drodze wstępującej - 35ml 10% formaliny lub chlorheksydyny, azotanu srebra

2. Kamica ślinowa - sialolithiasis

• jądro krystalizacji - złuszczone nabłonki najczęściej wskutek zapalenia

• najczęściej w przewodzie Stenonie

• skład węglan wapnia i substancje organiczne

Leczenie

• pomocne badania radioogiczne

• usuniecie droga masażu

• nacięcie błony śluzowej od jstrony amy ustnej

• nacięcie przez skórę od strony zewnętrznej - materiał wchłanialny

3. Torbiel ślinowa, żabka podjęzykowa, cysta ślinowa

• występuje rzadko

• marsupializacja

• usunięcie ślinianki - zabieg jest trudny, wykonywany rzadko, najczęściej przyusznicy

4. Nowotwory gruczołów ślinowych

• należy różnicować z:

• ciała obce

• ropnie

• zapalenie naczyń

• zapalenie węzłów chłonnych

• przerzuty czerniaka

[Obustronne zapalenie ślinianki podżuchwowej - sanki mocno obrzmiałe - biopsja, RTG, gdy bakterie antybiotyki, dopiero po tym chirurgia

Kamień ślinowy w przewodzie Stenona - może być widoczny z zewnątrz - wybrzuszenie - ciężko od wewnątrz, szycie póki kanał rozszerzony łatwe, ale potem może być stenoza

Zapalenie gruczoły przyusznego - diagnostyka z lokalizacji - zgrubienie na 3,4 palce za żuchwą]

5. Torbiel zębonośna (cystis dentiferum)

• charakter teratologiczny

• przetoka ropna w okolicy nasady ucha lub na małżowinie usznej

• rozróżnić z torbielą skórzastą z warstwy rozrodczej skóry

• zęby na dnie przetoki przylegają do kości czaszki

• operacja na zgłębniku rowkowym - [na nim się preparuje by dotrzeć do tworu, który przetokę spowodował]

Atheroma (cysta, kaszak)

= cysta epidermalna

Lokalizacja: grzbietowo-boczna strona uchyłka nosa

• owalne jednostronne guzki o średnicy 3-5cm

• konsystencja zależy od zawartości wody w guzku

• rozpoznawanie łatwe ze względu na umiejscowienie

• badaniem mikroskopowym metodą barwienia trójchromowego wykrywa skeratynizowane i nieskeratynizowane komórki płaskie nabłonkowe

• rzadko powodują obniżenie wydolności chorego zwierzęcia

Leczenie

• drenaż

• usunięcie chirurgiczne

Hemiplegia laryngitis

= idiopatyczne porażenie krtani

= hemiplegia krtani

=niedowład krtani

= połowicze porażenie krtani

Istota

• neuropatia nerwu krtaniowego doogonowego (=nerw krtaniowy powrotny)

• różne natężenie choroby: od niedowładu podklinicznego do całkowitego porażenia

• nazwa nie jest ścisła, gdyż nie dochodzi do porażenia m. pierścienno-tarczowatego (unerwiony przez n. krtaniowy doczaszkowy)

Etiologia i patogeneza

• objęte włókna nerwowe z osłoną mielinową

• częściej lewy niż prawy

• neurologiczne jest to aksonopatia cześć uogólnionego syndromu

• rzadko obustronnie

• znane przyczyny

• uraz nerwu powrotnego

• zatrucie ołowiem

• zatrucie środkami fosfoorganicznymi

• wstrzyknięcie środków drażniących w okolicę nerwu

• grzybica trąbki Eustachiusza

• nowotwory

• susp. infekcje Streptococcus

• susp. pulsacja łuku aorty

• susp. większa długość nerwu krtaniowego doogonowego lewego

• forma kliniczna 3-9% koni

• częściej u zwierząt o dużej masie ciała

• wskazuje się na predysponujące czynniki wrodzone

• niedotlenienie podczas wysiłku, zapaść dynamiczna

• patogeneza niewyjaśniona

Objawy kliniczne

• duszność wdechowa !!!

• zmniejszona tolerancja na wysiłek

• wydawanie głosu o niższym tonie

• początkowo zaburzenia pojawiają się w czasie dużego wysiłku

• w sytuacjach niepewnych - test wysiłkowy (badanie konia obciążonego pracą pod jeźdźcem)

• badanie lekarza w środku kręgu przy lonżowaniu

• u galopującego konia nozdrza rozszerzają się w czasie wdechu

• wydech następuje w momencie kiedy koń opada na kończyny piersiowe

• przy dychawicy świszczącej, porażeniu lewostronnym świst nasila się gdy koń galopuje w lewo

• lonżowanie - u zdrowego konia nie słychać wdechu

• Próby biegowe

• 12-15 okrążeń lonży

• 1,5.… w ostrym galopie lub kłusem

• jeżeli nie pojawi się świst - badanie negatywne

Rozpoznanie

• pogłębianie objawów klinicznych w miarę upływu czasu

• porównanie omacywaniem obydwu stron krtani

• wyrostków mięśniowych w kierunku przyśrodkowym i brzusznym

• lepiej wyczuwalne wyrostki mięśniowe

• zmniejszone napięcie odwodziciela (m.pierścienno-nalewkowaty grzbietowy)

• badanie krtani po wysiłku - zwiększony świst i drżenia

• w obustronnych porażeniach - szpara głośni wyraźnie zwężona

• obraz endoskopowy

• asymetria i zaburzenia odwodzenia chrząstki nalewkowatej

• stany wczesne - konieczna stymulacja krtani

• zamknięcie nozdrzy

• wywołanie odruchu połykania

• rozpryskiwanie wody przez endoskop

• dotknięcie nagłośni

• odwiedzenie zachodzi bezpośrednio po odruchu połykania

• niezdolność do odwodzenia na porażonej stronie

• najbardziej wiarygodne - badanie wysiłkowe na bieżni

• niesynchroniczność krtani (brak koordynacji oddechu z ruchem odwodzenia chrząstek nalewkowatych)

Testy kliniczne

• test chrząknięcia - w przypadku zagrożenia klatki piersiowej lub brzucha następuje zamknięcie nagłośni

• test pozytywny: kiedy słychać chrząkanie przy ucieczce powietrza przez niedomkniętą nagłośnię

• przyjmuje się, że utrata czynności przez przywodzicieli następuje wcześniej niż przez odwodzicieli

• test klapnięcia - uderzenie w okolicę kłębu

• pozytywny wynik kiedy kontlateralna chrząstka nie ulega przywodzeniu

• nie stosuje się tych testów u koni nierozgrzanych, spiętych i koni z uszkodzeniem odcinka szyjnego kręgosłupa

Badania pomiarowe szpary głośniowej

• brak synchroniczności chrząstek - wpływa na oddychanie

• badanie komputerowe

• badanie endoskopowe - sprzęt z torem wizyjnym i rejestracją obrazu

• zwierzę bez sedacji

• badanie w trakcie ćwiczeń

• mierzenie szerokości szpary głośniowej na szczycie wdechu

• analiza komputerowa - stosunek stron L:P

• odległość fiberoskopu nie wpływa na wynik badania

• stosunek 0,7 - brak zaburzeń

• 0,4 - 0,7 - podejrzenie porażenia

• poniżej 0,4 - choroba występuje

• może stanowić podstawę do wyboru sposobu operacji

Leczenie

1. Tracheostomia

2. Laryngoplastyka

• proteza zastępująca czynność mięśnia pierścienno-nalewkowatego grzbietowego

• dochodzi do unieruchomienia chrząstki nalewkowatej w pozycji takiej jak na szczycie wdechu

• etapy operacji

• położenie konia

• cięcie skórne poniżej żyły szczękowej zewnętrznej do II pierścienia tchawicznego

• zakładanie protezy

• komplikacje pooperacyjne

• kaszel (4-6% koni przechodzi w kaszel chroniczny)

• zapalenie chrząstek

• przetoki

• skurcz krtani

• zapalenie tchawicy i płuc

• rozejście się brzegów rany

• odrzut protezy

• operacja daję poprawę od 50-90%

3. Sekulektomia - wyłuszczenie błony śluzowej kieszonki i zachyłka krtani

• może być wykonane na koniu stojącym

• cięcie skórne dł. 10cm - szyjne krawędzie żuchwy do górnej 1/3 szyi

• przecięcie więzadła pierścienno-tarczowatego

• wprowadzenie rozwieracza Hobdaya lub Weitlanera

• usunięcie błony śluzowej kieszonki krtaniowej bocznej - nakrywa człon palca operatora!!!

• metoda Pfeifera

• Kuka Williamsa

• Reinerwacja - mięśnia pierścienno-nalewkowatego grzbietowego ( jedyny odwodziciel chrząstki)

• nerw - błędny, prawy nerw powrotny, nerwy przeponowe, I lub II nerw szyjny

• założenia: zdrowy nerw może doprowadzić do powrotu czynności mięśnia; nerw powinien być pobudzany w trakcie wdechu

• mięsień porażony podatny na reinerwacje do 3 lat

Dychawica świszcząca

Neuropatia nerwu krtaniowego powrotnego

 Przeprowadzane dotychczas badania wskazują na podłoże genetyczne tej choroby. Z powodu świstu jaki wydają podczas wysiłku konie z cierpiące na tą neuropatię nadano tej chorobie nazwę dychawica świszcząca. Schorzenie to występuje niezwykle często szczególnie u koni pełnej krwi angielskiej.
Przyczyną tej choroby jest degeneracja nerwu krtaniowego powrotnego, który unerwia mięsień  odpowiedzialny za odwodzenie chrząstki nalewkowatej krtani. Zaburzenie to najczęściej dotyczy strony lewej. Jest to prawdopodobnie spowodowane długością tego nerwu, jest dłuższy od prawego nerwu  o ok. 31 cm.

Porażenia krtani związane z bezpośrednim uszkodzeniem nerwu krtaniowego powrotnego gdzie jest znany czynnik uszkadzający np.: choroby worków powietrznych, stany zapalne okolicy rynienki jarzmowej, urazy i inne nie wchodzą do zespołu idiopatycznej neuropatii nerwu krtaniowego.

Rozpoznanie:

Szmer oddechowy.
Najczęściej koń jest zgłaszany lekarzowi weterynarii z powodu charakterystycznego szmeru wdechowego lub osłabionej wydolności wysiłkowej. Często jednak lewostronne porażenie krtani jest przypadkową obserwacją przy badaniu endoskopowym kupna - sprzedaży. 
Świst powstający w czasie wdechu słyszalny jest najczęściej podczas galopu, u koni z zaawansowanym porażeniem może się pojawić już w kłusie. Charakterystyczny szmer wdechowy powstaje na skutek zaburzenia przepływu powietrza jest on powodowany przez otwartą kieszonkę krtaniową i opuszczoną chrząstkę nalewkowatą. Szmer pojawia się więc w miarę wzrostu przepływu powietrza i osłabienia pracy mięśnia otwierającego krtań. Brak odwiedzenia chrząstki nalewkowatej powoduje że w miarę zwiększającego się przepływu powietrza  i ciśnienia ujemnego w drogach oddechowych luźny fałd głosowy i chrząstka nalewkowata są pociągane do światła krtani aż do kompletnego zamknięcia cieśni krtani. Mówimy wówczas o zupełnej zapaści krtani, której towarzyszy nagły spadek wydolności wysiłkowej.
Jak rozpoznać dychawicę świszczącą:
Natężenie szmeru i spadek wydolności wysiłkowej są proporcjonalne do stopnia porażenia krtani. Szmer staje się niższy u koni z bardziej zaawansowaną chorobą. Warto wspomnieć że, konie z RLN rżą inaczej, ochryple w porównaniu ze zdrowym koniem.

Niezwykle wartościowym badaniem konia z podejrzeniem RLN jest badanie w ruchu w trakcie rutynowo wykonywanej przez zwierzę pracy. Podczas takiego badania należy zwrócić uwagę na synchronizację chodu z oddechem. W galopie u konia faza wydechu jest połączona z momentem postawienia kończyny prowadzącej na ziemi, jest to pomocne w zidentyfikowaniu czy pojawiający się szmer jest wdechowy czy wydechowy. Koń badany w ruchu  w terenie powinien być doprowadzony do takiego tempa w galopie aby jedno foule odpowiadało jednemu cyklowi oddechowemu (wdech i wydech). Konie sportowe i młode konie wyścigowe czy jeszcze nie wytrenowane mogą być lonżowane na kole 15 m około 5 minut w galopie w obie strony. U konia wyścigowego w treningu do badania konieczna jest próba wysiłkowa na torze.
Po zatrzymaniu konia kładąc ręce po obu stronach krtani u zwierząt chorych można wyczuć delikatne drżenie po stronie lewej. W momencie zatrzymania można również wykonać test obniżania chrząstek nalewkowatych, naciskając jednostronnie na krtań, u chorego konia spowodujemy większe natężenie szmeru wdechowego przy badaniu lewej strony, test jednak powinien jednak ostrożnie interpretowany gdyż podobne zaburzenia można spowodować u zdrowego konia.


Badanie endoskopowe stało się złotym standardem w ocenie budowy i funkcji krtani, powinno ono być wykonane jeśli prezentowany koń:

1. wydaje szmer oddechowy

2. wykazuje obniżenie wydolności wysiłkowej

3. jako część badania kupna- sprzedaży

Podczas laryngoskopii powinno się unikać sedacji  czyli farmakologicznego uspokojenia konia podczas badania gdyż zmienia to pracę mięśni gardła i krtani.

Podczas badania endoskopowego oceniamy pracę krtani w 4 stopniowej skali, gdzie każdy stopień ma podklasy.

ocena czterostopniowa funkcji krtani w spoczynku.

Stopień pierwszy
Wszystkie ruchy chrząstek nalewkowatych są symetryczne i synchroniczne, chrząstki nalewkowate mogą zostać odwiedzione i pozostać w tej pozycji dłuższy czas.

Stopień drugi
Ruchy chrząstek nalewkowatych są niesynchroniczne lub/i cieśń krtani jest niesymetryczna przez cały czas. Chrząstki nalewkowate mogą zostać odwiedzione i pozostać w tej pozycji dłuższy czas.
A. Chwilowy brak synchronizacji przy odwodzeniu chrząstek nalewkowatych.
B. Asymetria cieśni krtani widoczna jest podczas całego badania ale odwiedzenie chrząstek nalewkowatych jest możliwe i utrzymuje się przez dłuższy czas.

Stopień trzeci
Ruchy chrząstek nalewkowatych są niesymetryczne i niesynchroniczne niemożliwe jest całkowite odwiedzenie chrząstek nalewkowatych i ich utrzymanie w tej pozycji. 
A. asymetria cieśni krtani, zmniejszona ruchomość lewej chrząstki nalewkowatej i fałdu głosowego ale czasami zwłaszcza przy przełykaniu dochodzi do całkowitego symetrycznego odwiedzenia chrząstek nalewkowatych nie dochodzi natomiast do ich utrzymania w tej pozycji.
B. wyraźna asymetria cieśni krtani i zaburzenie odwodzenia lewej chrząstki nalewkowatej, całkowite  odwiedzenie lewej chrząstki nalewkowatej jest niemożliwe.
C. Wyraźny ale nie całkowity brak odwiedzenia chrząstki nalewkowatej lewej, niewielkie ruchy lewej chrząstki nalewkowatej są widoczne. Pełne odwiedzenie lewej chrząstki nalewkowatej nigdy nie zostaje osiągnięte.

Stopień czwarty
Kompletny brak ruchliwości lewej chrząstki nalewkowatej i fałdu głosowego.

Leczenie:

Leczenie w przypadku lewostronnego porażenia krtani jest wyłącznie operacyjne. Choć znanych jest wiele technik operacyjnych nie stworzono do tej pory takiej która rozwiązałaby problem do końca.

Laryngoplastyka - Tie-back.

W założeniu laryngoplastyka miała być metodą polegającą na stworzeniu protezy mięśnia pierścienno-nalewkowatego grzbietowego.  W trakcie operacji zakładany jest nierozpuszczalny szew - proteza łączący wyrostek mięśniowy chrząstki nalewkowatej i wcięcie naczyniowe chrząstki pierścieniowatej. Przy odpowiednio wykonanym zabiegu może on bardzo efektywnie zwiększyć przepływ powietrza przez  porażoną krtań.

Ventriculectomia:

Celem tego zabiegu jest usunięcie błony śluzowej kieszonki krtaniowej aby doprowadzić do zrostu utrzymującego fałd głosowy przy ścianie krtani i poszerzyć cieśń krtani w tym miejscu. Operacja ta jednak nie zwiększa znacznie przepływu powietrza a głównie usuwa szmer wdechowy powodowany przez zawirowania powietrza w otwartej kieszonce krtaniowej, jak to mam miejsce u koni z porażeniem krtani.

Cordectomia:

Polega na usunięciu fałdu głosowego po stronie dotkniętej porażeniem często jest łączona z zabiegiem ventriculectomii jest wskazana u koni u których podczas badania endoskopowego w ruchu dochodzi do zapadania się fałdu głosowego. Technika ta powoduje poszerzenie cieśni krtani i niweluje szmer wdechowy.

 

Należy pamiętać że koń nawet z kompletnym lewostronnym porażeniem krtani nadal może być zdolny do wyczynu sportowego, szczególnie u koni skoczków nie dochodzi do tak dużych przepływów powietrza w drogach oddechowych i ich wymagania są mniejsze. Dychawica świszcząca stanowi natomiast największy problem dla koni wyścigowych i trenujących WKKW, u których to najmniejsze problemy w pracy górnych dróg oddechowych obniżają znacznie wydolność wysiłkową i mogą prowadzić do powysiłkowych krwawień z płuc. Powinniśmy więc dołożyć wszelkich starań aby właściwie ocenić sytuację i podjąć właściwą decyzję. Należy rozważyć kiedy rzeczywiście porażenie istotnie wpływa na wydolność wysiłkową, a kiedy problemem jest tylko szmer wdechowy.

Zapalenia aseptyczne tworzywa (pododermatitis aseptica) można podzielić na dwie kategorie: zapalenie ograniczone i rozlane. Ograniczony proces przybiera postać nagniotu, podbitka lub słupka rogowego. Rozlany proces zapalny tworzywa nazywany jest ochwatem.

 

Nagniot (ododermatitis aseptica circumscripta) jest skutkiem urazu tworzywa kopytowego, może być spowodowany słabszym lub silniejszym uciskiem. Dochodzi do surowiczego lub surowiczo-krwawego zapalenia tworzywa, które może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Schorzenie dotyczy ściany przekątnej, wsporowej lub podeszwy w okolicy ściany przekątnej, kątów podeszwy oraz części przedniej (przed strzałką), a nawet samej strzałki. W związku z tym rozróżnia się nagniecenia, zwane ściennymi, podeszwowymi (przed strzałką zwane podbitką) i strzałkowymi.

Szczególną skłonność do nagnieceń mają kopyta płaskie, wypukłe i ścieśnione. Sprzyjają wystąpieniu schorzenia nieprawidłowe postawy kończyn - zwarta, rozwarta, zbieżna, przedsiebna, podsiebna i towarzyszące tym postawom zmiany kształtu kopyta.

Wśród przyczyn wymienia się następujące:

1. nieprawidłowe skracanie kopyta, nierównomierne skracanie krawędzi podeszwowej oraz przestrugiwanie ścian wsporowych; wywołują nieprawidłowe rozłożenie nacisku na kopyto.

2. nieprawidłowe podkucie, wadliwie odkuta podkowa, za krótka i wąska z ramionami uciskającymi strzałkę rogową.

3. zbytnie wystruganie rogu podeszwy, zwłaszcza w kopycie płaskim (nagniecenia podeszwowe).

Patogeneza. Nagniecenie jest związane z przerwaniem ścian naczyń włosowatych i wynaczynieniem krwi. Krew przenikająca do miękkich tkanek kopyta wywołuje oddzielenie się od nich rogu. Powstają małe przestrzenie wypełnione skrzepem. Hemoglobina zabarwia róg na kolor czerwono brązowo żółty. Lekarz po oczyszczeniu podeszwy stwierdza w okolicy linii białej oraz w kątach podeszwowych ciemnoczerwone plamy rogu. Wylewy krwi w większości przypadków nie upośledzają zdolności rogotwórczej tworzywa. Przy nagnieceniu ściany przedkątnej blaszki rogotwórcze (listewki) ulegają przemieszczeniu i skrzywieniu oraz przerostowi lub zanikowi, zależnie od intensywności działającego na nie ucisku. Przy nagnieceniu podeszwowym rureczki rogowe w podobnych warunkach ulegają zagięciu i przerostowi lub zanikowi. W wyniku długotrwałego działania ucisku na tworzywo, zwłaszcza w kopycie ścieśnionym, dochodzi w uciskanym odcinku do zakłóceń krążenia i procesów zanikowych. Zaburzenia troficzne skutkują rozrzedzeniem struktury skrzydełek kości kopytowej i skostnieniem podstawy chrząstek kopytowych. Puszka rogowa kopyta wykazuje zmiany odpowiadające zmianom zachodzącym w tworzywie. Na ścianie puszki pojawiają się patologiczne pierścienie przebiegające w różnych kierunkach. Róg puszki staje się kruchy, gąbczasty, serowatej konsystencji. Dochodzi niekiedy do pękania rogu i powstania szczelin.

Objawy kliniczne. Przy rozległych nagniotach występuje kulawizna z podparcia. Przy nagnieceniu świeżym, mającym ostry przebieg oraz przy nagnieceniu przewlekłym koń przyjmuje postawę ulgową, odciążając bolesną kończynę. Przy opukiwaniu młoteczkiem i ucisku czułkami obserwuje się odruch obronny zwierzęcia.

Leczenie. Należy rozkuć kopyto, przez 2-3 dni stosować zimne okłady, odstawić konia od pracy i trzymać na miękkiej ściółce.

 

Słupek rogowy (keratocele). Nazwą tą określa się wałeczkowate rozrośnięcie się wewnętrznej (listewkowej) warstwy rogu, na przedniej, bocznej lub przyśrodkowej ścianie puszki kopyta. Zgrubiała warstwa rogu uwypukla się w kierunku kości kopytowej w postaci równoległobocznego wałeczka lub stożka bez uwypuklenia się na zewnątrz puszki rogowej.

Przyczyny. Słupek rogowy może się rozwinąć w przebiegu przewlekłego zapalenia tworzywa ściany lub podeszwy, przy ropnym przewlekłym zapaleniu podeszwy, przy szczelinach przenikających do tworzywa oraz przy zmiażdżeniach i urazach korony.

Objawy kliniczne. Przy oglądaniu podeszwy stwierdza się poszerzenie linii białej w stronę podeszwy. Jej poszerzenia możemy nie stwierdzić, gdy słupek rogowy znajduje się w środkowej części ściany i nie dochodzi do przyziemnej krawędzi ściany rogowej. W takich przypadkach można go rozpoznać przez opukiwanie ściany młoteczkiem ortopedycznym (słyszalny głuchy odgłos). Po odjęciu puszki rogowej ze słupkiem, oprócz wspomnianych różnorakich zgrubień wewnętrznej powierzchni ściany rogowej, można niekiedy stwierdzić ścienienie tworzywa ściennego w wyniku długotrwałego uciskania go przez słupek oraz wyżłobienie na kości kopytowej, odpowiadające kształtem i umiejscowieniem słupkowi rogowemu.

Leczenie podejmuje się tylko wtedy gdy słupek powoduje występowanie kulawizny. W przypadku kulawizny niewielkiego stopnia ścienia się róg naprzeciw słupka, dzięki czemu zmniejsza się ucisk wywierany przez uwypukloną część słupka na tworzywo i kość kopytową. Gdy mimo tych zabiegów kulawizna nie ustępuje, usuwa się słupek operacyjnie razem z pokrywającą go częścią ściany rogowej.

 

Ochwat kopyta (ododermatitis aseptica diffusa, laminitis).Ostre powierzchowne aseptyczne rozlane zapalenie tworzywa kopytowego może mieć postać surowiczego, surowiczo-włóknikowego, surowiczo-krwawego zapalenia miazgi twórczej. Schorzenie obejmuje tworzywo ścian przedniej, bocznej i przyśrodkowej oraz podeszwy aż do ścian wsporowych. Ochwat najczęściej dotyczy przednich kopyt, ale może występować na tylnych lub rzadziej na wszystkich czterech kopytach.

Przyczyny. Predysponowane są konie ciężkie, limfatyczne o szerokim kopycie. Zachorowania obserwuje się też na kopytach ostrokończystych, płaskich lub wypukłych, skośnych i krzywych. Zwiększa ryzyko zachorowania nadmierne obciążanie ściany przedniej (postaw podsiebna).

Wśród najbardziej prawdopodobnych czynników wymienia się:

• intoksykacje pokarmowe (morzyska, nagła zmiana karma wysokobiałkowa, świeże zboże),

• pojenie konia po wytężonej pracy dużą ilością zimnej wody,

• infekcje (układ oddechowy, rodny),

• poruszanie się po twardych nawierzchniach,

• nadmierne przeciążenie konia pracą.

Ochwat może mieć przebieg ostry i przewlekły. Zmiany zachodzące w kopycie zależą od czasu trwania procesu. W okresie zapalenia ostrego wydobywa się duża ilość płynu wysiękowego z rozszerzonych naczyń krwionośnych tworzywa ściennego i podeszwowego. Początkowo przepaja ono tworzywo ściany, a następnie nagromadza się stopniowo między tworzywem i puszką, oddzielając miazgę twórczą od rogu. Wysięk uciska wrażliwe tworzywo, wywołując dużą bolesność kopyta. Zwiększająca się ilość wysięku prowadzi w przewlekłym przebiegu schorzenia do zmiany położenia kości kopytowej. W wyniku oddzielenia ściany rogowej przez płyn wysiękowy, ulega osłabieniu łączność kości kopytowej z puszką rogową w jej części grzbietowej. Zawieszona na listewkach kość kopytowa opada na podeszwę. Powierzchnia podeszwowa kości kopytowej odchyla się ku tyłowi. W ciężkim długotrwałym przebiegu ściana grzbietowa kości przybiera ustawienie prostopadłe do podeszwy rogowej. Niekiedy gromadzący się płyn wysiękowy przesuwa się ku górze i uchodzi częściowo na zewnątrz w odłączonym odcinku korony. Przesunięcie kości kopytowej doprowadza do powstania wolnej przestrzeń w przedniej części kopyta. Zostaje ona po 8-10 dniach wypełniona listewkami rogowymi. Wzmożone narastanie rogu pogrubia, wydłuża ścianę przednią, która dodatkowo staje się wklęsła. Charakterystyczne jest poszerzenie linii białej. Około dziesiątego dniu schorzenia, zrotowana kość tworzy płytkie rowkowate wgłębienie nad koronową krawędzią puszki.

Załamanie się kosmków rogotwórczych w koronie ku dołowi oraz ich rozciągnięcie przy zapadaniu się wywołuje stan zapalny w koronie. Wzmaga się produkcja rogu, a ściana rogowa grubieje i pokrywa się patologicznymi pierścieniami, zbliżającymi się w przedniej części ściany puszki i oddalającymi się od siebie w tylnej (wachlarz).

Ucisk szczytowej części opuszczonej kości kopytowej na tworzywo oraz na podeszwę rogową, powoduje zaburzenia w odżywianiu miazgi twórczej i wolniejsze narastanie rogu. Podeszwa rogowa staje się cieńsza, płaska, a nawet przed grotem strzałki ulega uwypukleniu na zewnątrz. Róg podeszwy jest kruchy, zbutwiały i łamliwy. Dołączają się zapalne zmiany w tworzywie, które stanowi okostną kości kopytowej, doprowadzające do rozmiękania i zaniku kości. Niekiedy dochodzi do martwicy tworzywa podeszwowego oraz do przebicia podeszwy rogowej przez pionowo ustawioną kość kopytową.

Objawy kliniczne. W ostrym ochwacie dominuje bardzo silna kulawizna, intensywne poty, niepokój, żółte spojówki przyspieszone oddechy i tętno (mocne na pęcinie), wzrost ciepłoty kopyta. Kończyny przednie są wysunięte do przodu (postawa przedsiebna), tylne znajdują się pod tułowiem (podsiebna). Zwierzę może kołysać zadem odciążając przody kopyt przednich, może mieć także dreszcze i pokładać się. Ochwat ostry trwa 2-3 tygodnie.

Leczenie: Odstawić konia od pracy! Zastosować schładzanie kończyny (okłady zimne na kopyto, polewać zimną wodą), rozkuć kopyta, przestawić na miękką ściółkę, ścisła dieta, podawać niewielkie ilości dobrej jakości siana i zapewnić stały dostęp do wody, podawać leki przeciwzapalne, antybiotykoterapia przy infekcjach bakteryjnych. W przypadkach wywołanych czynnikami żywieniowymi podać sondą 3-4 L parafiny w celu redukcji absorpcji toksyn i przyspieszenia pasażu treści przez przewód pokarmowy. Przy objawach wstrząsu (wzrost częstotliwości tętna, oddechów, wydłużony CRT, nastrzykane błony śluzowe itp.) podać płyny izotoniczne wieloelektrolitowe 20-40 ml/kg (roztwór Ringera). Aby zapobiec rotacji k. kopytowej podnieść tył kopyta - gips z drewnianym klockiem, zeszlifować ścianę przednią kopyta, okuć podkową pełną (pantoflową).

W chronicznych przypadkach podstawowym leczeniem jest kucie ortopedyczne przy pomocy podkowy w kształcie serca, z równoczesnym podwyższeniem ścian wsporowych, co umożliwia znaczne zmniejszenie stopnia rotacji kości kopytowej. W przewlekłym okresie choroby można stosować okłady rozgrzewające; nie podawać sterydów, obkurczają naczynia włosowate, powodując pogłębienie zaburzeń w odżywianiu tworzywa kopyta. W odniesieniu do tego problemu, warto zapobiegać wystąpieniu DIC przez podanie heparyny iv w dawce 40 IU/kg/12-24h.

Wskazane są zawsze leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, inhibitory syntezy prostaglandyn: fenylobutazon (Butapirazol: 2-4 mg/kg/12-24h), lub flunixin meglumine (Finadyne: 1 mg/kg/12-24h), lub kwas meklafenamowy (2,2 mg/kg/12h). Flunixin dodatkowo przeciwdziała rozwojowi endotoksemi. W pierwszych 2-4 dniach stosuje się maksymalne dawki, kontynuuje się terapię przez kolejne 7-21 dni w zależności od reakcji na leczenie.

Dodatkowo zaleca się znieczulenia okołonerwowe nerwów palca, które prócz osłony przeciwbólowej poprawią ukrwienie. Ważne są ponadto warunki bytowania konia: bezwzględny spokój, boks z podłożem piaskowym (ochronę podeszwy, stymulacja perfuzji). Przy braku rezultatów leczenia farmakologicznego, można zastosować zabieg fenestracji puszki kopytowej polegający na resekcji dorsalnej części puszki kopytowej lub/i przecięcie ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palca w celu zapobieżenia rotacji kości kopytowej.

Przy ochwacie prognoza jest zawsze ostrożna. Po odklejeniu się puszki kopytowej lub przebiciu podeszwy przez kość kopytową konieczna jest eutanazja.

 

Zapalenie ropne tworzywa (pododermatitis purulenta)

Zapalenie ropne powierzchowne tworzywa (pododermatitis purulenta superficialis). Proces zapalny dotyczy powierzchownej warstwy tworzywa podeszwowego i jest wynikiem zakażenia z zewnątrz.

Przyczyny:

• Zagwożdżenie - błąd przy kłuciu konia;

• bezpośrednie - przy wbijaniu podkowiak od razu uszkadza tworzywo,

• pośrednie - podkowiak wbity bardzo blisko tworzywa, podczas ruchu następuje jego przemieszczanie.

• Nagwożdżenie - przypadkowe rany podeszwy i strzałki

• Ubytki w okrywie rogowej kopyta - szczeliny, rozpadliny.

Objawy. Najczęściej występuje kulawizna z podparcia, pojawiająca się nagle, zwiększająca się po spoczynku. Występuje przy tym wzmożone tętnienie tętnic palcowych, wzrasta ciepłota puszki kopytowej. W celu zlokalizowania ogniska ropnego należy użyć do badania czułek kopytowych.

Przy umiejscowieniu się procesu przy ścianie puszki, zawarty pomiędzy blaszkami (listewkami) rogotwórczymi i rogowymi wysięk przemieszcza się w dół, ku linii białej, odłączając tworzywo od puszki. W przypadku gdy nie znajdzie ujścia w podeszwie, przesuwa się do góry w okolicę korony i może otworzyć się samoistnie, uwalniając mniejszą lub większą ilość ropy. Umiejscowienie procesu na podeszwie, powoduje gromadzenie się ropy wzdłuż linii białej i odłączenie podeszwy od tworzywa. Przy umiejscowieniu procesu chorobowego na strzałce, następuje odłączenie strzałki rogowej od tworzywa i uwolnienie ropy w okolicy piętek.

Postępowanie. Konia należy rozkuć. Po zdiagnozowaniu czułkami kopytowymi bolesnego miejsca, wycinamy w podeszwie rogowej (w okolicy linii białej lub strzałki) okrągły, lejkowaty otwór. Wydostająca się ropa ma charakter wodnisty i jest koloru szarego do czarnego, brak przykrej woni (nie cuchnie). Po tym zabiegu kulawizna ustępuje lub zmniejsza się. Po ewakuacji ropy należy usunąć pozostałe martwe kosmki, w otworze umieścić gazik nasączony eter-jodoformem, jodyną lub rozcieńczonym vagotylem, mocując go opatrunkiem (pod opaską), opatrunkiem listewkowym lub specjalną podkową opatrunkową. Należy pamiętać o profilaktyce przeciw tężcowej.

Rokowanie jest raczej korzystne; po 7-10 dniach koń wraca do pełnej formy. W przypadku gromadzenia się ropy przez dłuższy czas i braku jej ujścia na zewnątrz, powierzchowne ropne zapalenie tworzywa może przekształcić się w głębokie zapalenie tworzywa.

Zapalenie ropne głębokie tworzywa (pododermatitis purulenta profunda). W przypadku długotrwałego procesu, ropa doprowadza do martwicy tworzywa, ścięgna zginacza głębokiego palca, strzałki gąbczastej. Obserwuje się niekiedy ropne zapalenie i martwicę kości kopytowej oraz zapalenie kaletki maziowej. Może też dojść do wykopycenia (exungulactio) puszki kopytowej. Innym powikłaniem jest ropne zapalenie stawu kopytowego.

Objawy. Obserwuje się nasiloną kulawiznę, pojawiającą się stopniowo. Kończyna jest ustawiona w pozycji ulgowej, tzn. odstawiona w bok i wysunięta do przodu. Wzrasta ciepłota puszki kopytowej, występuje wzmożenie tętnienia tętnic palcowych.

Postępowanie: jak przy powierzchownym, konia należy rozkuć, oczyścić róg podeszwy nożem kopytowym, zlokalizować bolesne miejsce i przed otworzeniem puszki, obmyć kopyto wodą z dodatkiem środka odkażającego. Następnie upuścić ropę, która jest biała lub białawo-żółta o nieprzyjemnym cuchnącym zapachu. Po jej upuszczeniu kulawizna nie zmienia się. Gdy stwierdza się obecność ropnia na koronie, należy go naciąć i zrobić przeciwotwór w linii białej. Opatrunek jak w powierzchownym, antybiotyki stosuje się ogólnie i miejscowo. W ciężkich przypadkach w celu uniknięcia martwicy warstwy twórczej rogu kopytowego należy zastosować zabieg zdjęcia ściany puszki kopytowej.

Rokowanie: mniej korzystne, leczenie długie do 3 m-cy. Po wyzdrowieniu róg narasta w innym kierunku, mogą wystąpić deformacje kopyta.

 

Nagwożdżenie, zagwożdżenie. Etiologia - schorzeniepowodowane jest przez podkowiaki (zagwożdżenie) lub inne kłujące ciała obce (nagwożdżenie), wbijające się przez podeszwę do miękkich części kopyta i wywołujące ograniczone, ropne zapalnie.

Objawy. Nagła, silna kulawizna z podparcia, nie jest związana z obciążeniami treningowymi. Koń przyjmuje postawę odciążającą chorą nogę (kończyna stale uniesiona), w początkowej fazie infekcji wzrost ciepłoty kopyta, wzmożone tętnienie tętnic palcowych. Po kilku dniach spada ciepłota kopyta i zmniejsza się tętnienie - może wystąpić obrzęk pęciny i nadpęcia. Badanie czułkami kopytowymi (chwyt za podeszwę i ścianę kopyta) w pierwszym stadium choroby wykazuje reakcję bólową całego kopyta, w dłużej trwających przypadkach odpowiedź na ucisk jest obecna tylko w określonym miejscu. Źle rokujące przypadki charakteryzuję się przetokami otwierającymi się w okolicy koronki.

Leczenie. Rozkuć konia, zlokalizować czułkami kopytowymi miejsce dające najsilniejszą reakcję bólową i tam otworzyć ropień przez podeszwę kopytową zachowując kontakt z linią białą. Przy silnej bolesności wskazane znieczulenie okołonerwowe palca.Po otwarciu ropnia zapewnić dobry drenaż, ranę przepłukiwać przez kolejne 3-7 dni środkiem dezynfekcyjnym (jodyna, rivanol, lub Vaghotyl 5%). Stosować opatrunek uciskowy ze środkami dezynfekcyjnymi w miejscu otwarcia podeszwy (waciki nasączone środkiem dezynfekcyjnym do kanału wystruganego w podeszwie). Dodatkowo prowadzić kąpiele chorego kopyta w ciepłej wodzie z dodatkiem środków dezynfekcyjnych np. chloramina 2,5%, Virkon, itp. Przy uogólnionym zakażeniu tworzywa kopytowego antybiotykiem z wyboru jest penicylina prokainowa podawana w dawce 15mg/kg przez 5 dni. Konia odstawić od pracy, zapewnić lekki ruch po miękkim podłożu, uwzględnić profilaktykę przeciwtężcową.

 

Rzekomy rak kopyta. Przewlekła hipertrofia tkanek produkujących róg strzałki kopyta.Etiologia schorzenia nie jest do końca poznana, bierze się pod uwagę przewlekłe infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze, jak również proces nowotworowy miejscowo złośliwy. Czynnikami predysponującymi są: wilgotne, ciepłe środowisko, brak właściwej higieny i pielęgnacji kopyt.

Objawy kliniczne. Odnotowuje się postrzępiony, kruchy róg strzałki i silny, gnilny zapach, widoczne są ogniska martwicy przykryte serowatym, kremowym wysiękiem.Choroba najczęściej występuje na tylnich nogach, w zaawansowanych przypadkach może być przyczyną kulawizny.

Leczenie. Operacyjnie usuwa się wszystkie zainfekowane i zmienione tkanki. Po operacji codzienne kąpiele kopyta w ciepłej wodzie z dodatkiem środków dezynfekcyjnych (kreolina, chloramina, Virkon). Ważnym elementem leczenia jest opatrunek uciskowy. Założony w miejscu usuniętych tkanek, zawiera środki ściągające (Vaghotyl 10-30%, „kwaśną wodę”: 50,0 siarczanu cynku, 20,0 octanu ołowiu w 500 ml wody) lub antybiotyk (chloramfenikol). Kąpiele i opatrunki należy stosować do czasu pełnego wygojenia się kopyta. Ponadto wskazanym jest zapewnić zwierzęciu czysty, suchy boks i w dalszej perspektywie poprawić warunki zoohigieniczne. Rokowanie przy raku kopyta jest ostrożne, obserwuje się częste nawroty.

 

Gruda. Choroba ma niewyjaśnioną etiologię, brane są pod uwagę zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz predyspozycje osobnicze.Częściej występuje u koni przebywających w wilgotnym środowisku, w złych warunkach higienicznych.

Objawy. W początkowym stadium zmiany występują nad piętkami, w zgiętku pęcinowym, a przy dłużej trwającej chorobie mogą się rozprzestrzeniać na okolicę pęciny i nadpęcia. We wczesnych stadiach mamy do czynienia z łagodnym zapaleniem skóry, potem pojawia się opuchlizna okolicy zgiętka pęcinowego i brodawkowate narośle pokryte suchymi strupami. Przy długo trwającej chorobie skóra staje się cieńsza, występują rozpadliny, nadżerki, owrzodzenia. Kulawizna występuje w zaawansowanych stadiach.

Leczenie. Należy dokładnie oczyścić i wygolić chorą okolicę i zastosować miejscowo maści antybiotykowe i roztwory ściągające. Przy rozległych zmianach konieczne jest leczenie pod opatrunkiem oraz ogólne podawanie antybiotyków (penicylina).

 

Szczelina, rozpadlina. Tymi terminami określa się przerwy w ciągłości rogu puszki, głównie jej ściany. Szczelina to pęknięcie rogu puszki kopytowej biegnące pionowo do podłoża, zaczynające się przy brzegu koronowym (szczelina zstępująca), lub od podeszwy (wstępująca). Szczelina przechodząca to taka, która łączy dwa brzegi puszki, zwana także koronowo-podeszwową lub wołową. Rozpadlina jest poziomą przerwą łączności rogu.

Przyczyna pękania rogu to rezultat odwodnienia rogu, przez co staje się on kruchy i łamliwy. Bierze się również pod uwagę takie czynniki jak: urazy w okolicy koronki, podkowę za krótką lub za wąska, niskie lub za wysokie wspory, postawy (zwarta, rozwarta), kopyta (strome, skośne, krzywe), zranienia (zatrat).

Oba typy przerw ciągłości puszki (szczelina, rozpadlina) mogą mieć charakter pęknięcia rogu powierzchownego lub głębokiego, kiedy sięgają tworzywa. Te ostatnie są bolesne, powodują krwawienie tworzywa i jego ropienie.

Objawy. Pęknięcia dotyczą głównie ścian przednich i bocznych na kopytach przednich kończyn. Szczeliny i rozpadliny pojawiają się rzadko na strzałce i ścianach wyporowych. Rokowanie w ich przypadku jest niepomyślne. W większości wypadków pęknięcia rogu nie powodują kulawizn. Jednak gdy sięgają głębszych warstw kopyta mogą być bramą wejścia drobnoustrojów i dawać objawy septycznego zapalenia tworzywa, wywoływać ropowicę korony, martwicę i przetoki chrząstki. Konsekwencją pęknięć często jest korowaty rozrost rogu lub słupek rogowy.

Leczenie powinno uwzględnić rehydratację rogu kopytowego, zastosowanie preparatów w postaci maści do kopyt na bazie dziegciu i oleju. Obecnie na rynku są gotowe komercyjne preparaty. Ważna jest suplementacja biotyny, mikroelementów (cynk, selen) i witamin w paszy. Zapobiec wydłużaniu się pęknięcia, można poprzez wykonanie głębokiego rowka (do białego rogu) nożem kopytowym, biegnącego prostopadle do szczeliny lub podebranie brzegu podstawowego. W niektórych przypadkach konieczne jest pogłębienie szczeliny przy pomocy szlifierki kątowej i wypełnienie jej klejem akrylowym, aby wzmocnić ścianę puszki kopytowej i zapobiec dalszemu pękaniu. Stosowanie jest również klamrowanie lub agrafkowanie pękniętej ściany.

 

Ściana oddzielona to odłączenie ściany rogowej od podeszwy w linii białej. Najczęściej pojawia się na granicy ścianybocznej z przekątną. Występuje zwłaszcza na kończynie przedniej i u koni ciężkich o szerokich kopytach. Sprzyjają tej anomalii nieprawidłowe postawy i kopyta, struganie nadmierne brzegu podstawowego, mogą być skutkiem przebytego ochwatu lub martwicy tworzywa

Objawy. Pojawia się bruzda wypełniona kruchym rogiem i wypuk jawny ściany. Głęboka ściana oddzielona jest bolesna przy sondowaniu.

Rokowanie jest pomyślne przy powierzchownej zmianie, wątpliwe przy głębokiej, sprzyjającej ropnemu zapaleniu tworzywa. Leczenie polega na oczyszczeniu mechanicznym i wypełnieniu ubytku wałeczkami z pakuł i dziegciu. Kucie konia wymaga użycia podkowy pantoflowej. Przy ropnym zapaleniu odsłaniamy tworzywo, wycinając części ściany oddzielone od niego.

 

Ściana pusta to inaczej szczelina wewnątrzścienna, czyli oddzielenie rogu rureczkowego od listewkowego. Widoczna jest w postaci przerwy między linia białą i pozostałą częścią krawędzi ściany, zwykle na przedniej lub przednio-bocznej ścianie. To rozłączenie może posuwać się ku górze.

Przyczyny tego typu pęknięć to nierównomierne obciążania kopyta, urazy, nagwożdżenia, złej jakości róg (suchy, zbutwiały) oraz praca na twardym podłożu.

Objawy. Koń kule tylko przy dużych rozłączeniach, które najczęściej powikłane są ropnym zapaleniem tworzywa. Symptomatyczny może być jawny wypuk. Po oczyszczeniu podeszwy przez zestruganie starego rogu napotykamy w ścianie na wydrążoną bruzdę, sięgającą nieraz korony.

Leczenie zestruganiu brzegu podstawowego pustej ściany, tak by nie dotykał podkowy. Kucie przeprowadza się podkową szerokoramienną. Można zastosować, cięcie obarczające, np. Bayera (półkolisty rowek). Jego dolny odcinek dochodzi do górnego brzegu ściany pustej.

 

Martwica i przetoka chrząstek kopytowych (ossificationecrosa et fistula cartilaginis ungulae). Chrząstki kopytowe. przyrastają do skrzydełek k. kopytowej. Posiadają kształt nieregularnej płytki i sięgają od skrzydełek do połowy k. koronowej. Z przodu sięgają prawie do ścięgna m. ext. digitalis comm., ku tyłowi brzegi obu chrząstek zaginają się ku sobie, obejmują strzałkę gąbczastą i tworzą podkład dla piętek gąbczastych. Ich rolą jest ochrona stawu kopytowego i niwelacja wstrząsów doznawanych przez kopyto w chwili oparcia i nacisku na trzeszczkę. Kość trzeszczkowa przyjmuje ucisk ciężaru ciała i przenosi go za pośrednictwem więzadeł chrząstkowo-trzeszczkowych na chrząstki. Ich podstawową strukturę stanowi tkanka chrzęstna włóknista, odżywiana tylko naczyniami ochrzęstnej. Stąd podatność chrząstek kopytowych na zakażenie i martwicę.

Do tego typu procesów usposabiają rany korony (zatrat, strychowanie),nagwożdżenia, szczeliny głębokie, infekcje (corynobacterium, gronkowce, paciorkowce) ochrzęstnej, W chrząstce pojawiają się zielonkawe ogniska martwicy pokryte szaro-czerwoną ziarniną, a potem przetoki ropne korony lub linii białej. Zaburzone narastanie rogu ujawnia się patologicznymi zgrubieniami na ścianie przekątnej. Rozszerzeniu ulega brzeg koronowy. Leczenie polega na ekstyrpacji chrząstki.

 

Kostnienie chrząstek kopytowych (ossificatio cartilaginum ungulae) notuje się u koni pracujących na twardej nawierzchni, źle kutych, z wadami postawy lub zniekształconymi kopytami. Proces ten częściej dotyka kończyn przednich, spotykany jest przy nagniotach, obrączkach, zapaleniu kaletki trzeszczkowej, wiąże się go także z naderwaniem więzadeł chrząstki lub zapaleniem ochrzęstnej. Kostnienie zwykle jest jednostronne. Zauważyć można wypchnięcie piętki wydłużonym, za sprawą skostniałej chrząstki, ramieniem kości kopytowej. Kulawizna jest największa w czasie kostnienia, reakcje dodatnie spotyka się raczej przy opukiwaniu, niż przy uciskaniu czułkami. Później patognomiczne stają się pierścieniowe zgrubienia rogu ściany przekątnej.

Leczenie polega na wykonaniu cieć odciążających, które mają za zadanie zmniejszyć nacisk chrząstki na ścianę przekątną.

 

Zapalenie trzeszczki nieparzystej i jej kaletki (bursitis podotrochlearis s. podotrochlitis).Schorzenie potocznie nazwane podotrochleozą, jest częstą przyczyną kulawizn kończyn piersiowych u koni sportowych. Proces chorobowy ma charakter zapalno-zwyrodnieniowy i obejmuje trzeszczkę kopytową, przyczep dalszy ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palca i kaletkę maziową. Tłem choroby jest przeciążenie narządu ruchu. Przyczyną może być również wadliwa postawa kończyn piersiowych, nieprawidłowe kucie, nieprawidłowa budowa kopyta (kopyto wąskie). Choroba może wystąpić u koni 5-7 letnich. Objawia się ogólnymi zaburzeniami ruchowymi - skróconym wykrokiem z kulawizną w fazie nawrotu i obarczaniem bocznych ścian kopyt w fazie podparcia. U 50% przypadków występuje obustronnie.

Do zdiagnozowania choroby, wykorzystywanych jest wiele metod:

• lonżowanie konia po okręgu,

• próby zgięciowe palca,

• opukiwanie podeszwy kopyta w okolicy grotu strzałki,

• próba klinowa ,

• „próba z deską”,

• znieczulenia okołonerwowe palca,

• badanie radiologiczne,

• badanie scyntygraficzne.

Badaniem radiologicznym, możemy stwierdzić poszerzenia kanałów naczyniowych trzeszczki kopytowej (canales sesamoidales), a także kolbowatego kształtu ubytki w strukturze kostnej trzeszczki, wyglądające jak lizak (lollypop).

Choroba jest nieuleczalna. Można jedynie łagodzić jej skutki i zapobiegać dalszemu rozwojowi procesu chorobowego. W celu złagodzenia bólu stosuje się podkucie ortopedyczne- szeroką podkową, ze zwiększoną powierzchnią podparcia i miękką podkładką, np. kucie według Hertscha, lub egg - bar shoes. Zaleca się również przerwanie treningu na 4-6 tygodni.

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu środków rozszerzających naczynia obwodowe (np. isoxsuprin hydrochlorid). Leczenie operacyjne: neurektomia - nn.digitales palmares; desmotomia - lig.collaterale mediale et laterale.

 

Zapalenia trzeszczek pęcinowych (sesamoiditis, Gleichbeinlamheit). Tę jednostkę chorobową definiuje się jako patologię miejsc przyczepu ścięgna mięśnia międzykostnego do trzeszczek pęcinowych. Dominuje proces zapalny trzeszczek pęcinowych. W obrębie mięśnia międzykostnego i więzadeł trzeszczek można w trakcie badania zidentyfikować miejsca zwapnienia. Wyodrębnia się dwie formy: pozastawową i stawową i schorzenia. Pierwsza wyróżnia się powiększeniem i zwiększeniem ilości kanałów odżywczych. Druga dotyczy wierzchołkowej części trzeszczek, gdzie pojawiają się osteofity.

Choroba najczęściej występuje u koni wyścigowych, myśliwskich i koni skaczących w wieku między 2-5 rokiem życia. Możliwym jest, iż pierwotną przyczyną może być zapalenie więzadeł trzeszczki lub mięśnia międzykostnego.

Diagnoza. Ucisk na trzeszczki wywołuje ból, bolesność może także występować przy ucisku mięśnia międzykostnego. Próba zginania stawu śródręczno - palcowego jest także dodatnia. Rtg powinno być wykonane trzy tygodnie od wystąpienia pierwszych objawów. W diagnozie różnicowej uwzględnić należy: pęknięcie, złamanie trzeszczki, tenosynovitis, zapalenie mięśnia międzykostnego.

Dla celów terapeutycznych lepiej podzielić patologię trzeszczek pęcinowych na następujące dwie kategorie. Pierwsza występuje przeważnie u młodych 2-3 letnich koni w treningu wyścigowym. Kulawizna pojawia się po wysiłku, a ustępuje po odpoczynku. Znieczulenie okołonerwowe palca jest pozytywne, natomiast znieczulenie stawu śródręczno - palcowego jest negatywne. Rtg (projekcja skośna) uwidacznia kanały naczyniowe (vascular chanels) na końcach bliższych trzeszczek pęcinowych. Bardzo pomocne jest badanie scyntygraficzne za pomocą radioaktywnego izotopu (Technet 99m).

Druga postać - chroniczna, występuje u koni starszych i dotyczy głównie jednej trzeszczki kończyny przedniej. Rtg ujawnia narośla (enthesophytes), linie przejaśnień (radioluceny lines) oraz nieregularny obrys tej kości. Dodatkowo w Usg widoczne jest zapalenie m. interosseus oraz nieregularne kontury trzeszczki pęcinowej (enthesis).

Postępowanie. W pierwszej postaci choroby, przerywa się trening i pozostawia konia 30-90 dni na paddock'u. Korzystne efekty uzyskać można unieruchomieniem palca na 2-3 tygodnie. Miejscowo stosuje się wcieranie maści rozgrzewających i nakładanie łagodnie działających blisterów. Kucie ortopedyczne uwzględniać winno podkowy otwarte; farmakoterapia - leki usprawniające krążenie obwodowe. Kontrolny radiogram może być podobny do wyjściowego, pomimo ustąpienia bolesności i kulawizny Lepszą ocenę dynamiki schorzenia daje scyntygrafia.

W drugiej postaci choroby konia kujemy lekką podkową ortopedyczną otwartą (aluminiowa); miejscowo ordynujemy DMSO, maści, płyny rozgrzewające, blistry, ewentualnie kauteryzację lub krioterapię. Uważa się, że dobre wyniki terapeutyczne uzyskać można poprzez ruch konia w wodzie w czasie pływania. Neurektomia wysoka nn palmares/plantares, n ulnaris. Korzystna jest również dłuższa przerwa w użytkowaniu konia.

Rokowanie: ostrożne do niepomyślnego, zależnie od wielkości odczynu okostnowego i obszaru objętego zapaleniem mięśnia międzykostnego.

 

Złamania trzeszczek. Trzeszczki są kośćmi narażonymi na przeciążenia, ponieważ anatomicznie są silnie zespolone ze ścięgnami lub więzadłami. Ich rolą jest wzmacnianie stawu.

Złamanie trzeszczki kopytowej może nastąpić w czasie wytężonej pracy lub po skoku konia wskutek przyciśnięcia trzeszczki do kości kopytowej przez silnie napięte ścięgno zginacza głębokiego palca. Spotyka się także złamania trzeszczek kopytowych przy podotrochleozie, po neurektomii, po głębokim nagwożdżeniu.

Objawy. Występuje silna kulawizna, palpacją stwierdza się pulsację w okolicy pęciny, silną reakcję przy opukiwaniu podeszwy i uciskaniu czułkami ortopedycznymi okolicy grotu strzałki.

Rozpoznanie możemy oprzeć na badaniu radiologicznym kopyta, wykonanym w pozycji Oxspring. W przypadku złamania trzeszczki z powodu nagwożdżenia rokowania są niepomyślne. Zależnie od rodzaju złamania stosuje się: kucie ortopedyczne, artrodezę stawu kopytowego.

Złamania trzeszczek pęcinowych, zdarzają się przeważnie u koni wyścigowych, kłusaków, skoczków, natomiast u koni zaprzęgowych uszkodzenia te spotyka się dosyć rzadko. Trzeszczki pęcinowe należą do aparatu zawieszającego pęcinę. Stanowią one połączenie między elastycznym mięśniem międzykostnym, a mało elastycznymi więzadłami dalszymi trzeszczek. Podczas ruchu konia poddawane są one dużemu obciążeniu z jednoczesnym silnym dociskiem do kości śródręcza.

Objawy kliniczne są zależne od postaci złamania. Przy złamaniu górnego odcinka kości zwierzę w stojącej pozycji spoczynkowej zgina silnie staw pęcinowy i opiera kończynę na przedniej części kopyta. W czasie ruchu stępem pojawia się kulawizna z podparcia. Stwierdza się w okolicy pęciny silny obrzęk, bolesny i gorący w dotyku. Rozstrzygające jest badania radiologiczne. W przypadku złamań trzeszczek pęcinowych rokowania są ostrożne ze względu na ich słabe ukrwienie, fizjologiczną funkcję oraz obciążenia jakim są poddawane. W zakres działań terapeutycznych wchodzą zarówno postępowania zachowawcze jak i operacyjne.

Złamania rzepki u koni spotyka się rzadko. Powstają one po silnych urazach (uderzenie w przeszkodę, kopnięcie, wypadek lokomocyjny). Może dojść do złamań pionowych, poprzecznych lub gruzowych.

Objawy kliniczne są łatwe do zauważenia i patognomiczne. Widoczna jest silna kulawizna i bolesny obrzęk okolicy stawu kolanowego. Potwierdzeniem rozpoznania jest badanie radiologiczne.

Leczenie operacyjne przeprowadza się według ogólnie przyjętych zasad osteosyntezy.

 

Złamanie kości kopytowej. Złamania tej kości palca najczęściej występują u koni sportowych i zwykle dotyczy bocznego skrzydła kości kopytowej. Najbardziej bolesne są złamania z linią przełomu przebiegającą śródstawowo. Etiologia - kontuzja podczas pracy.

Objawy kliniczne. Kulawizna pojawia się bezpośrednio po urazie i narasta w ciągu 30-60 min, koń nie obarcza chorej nogi. Badanie czułkami kopytowymi i opukiwanie młoteczkiem ortopedycznym wywołuje bardzo silną reakcję bólową. Znieczulenie okołonerwowe nn. dłoniowych (podeszwowych) zmniejsza kulawiznę, ale nie znosi jej całkowicie. W diagnostyce decydujące jest RTG w kilku projekcjach, aby ustalić linię złamania i jej przebieg.

Leczenie. Gdy złamanie nie przebiega wewnątrzstawowo stosuje się leczenie konserwatywne. Okucie konia zamkniętą podkową (przyspawany płaskownik do ramion podkowy). Podkowa powinna być zmieniana co 6 tygodni. Wygojenie złamania następuje zazwyczaj po 6-7 miesiącach, czasami leczenie trwa rok. Podczas pierwszych 2-3 miesięcy leczenia koń powinien pozostawać w boksie, w kolejnych miesiącach wskazany jest lekki, kontrolowany ruch (oprowadzanie stępem). W złamaniach wewnątrzstawowych u koni do 3 lat stosuje się zamknięte podkowy ortopedyczne przez 6-12 miesięcy, u starszych koni stosuje się stabilizację złamania śrubami kostnymi. Stabilizację wewnętrzną stosuje się łącznie z wyżej opisanym kuciem ortopedycznym. Powikłaniem zabiegu jest osteoliza, spowodowana zakażeniem bakteryjnym.

 

Złamanie wyrostka wyprostnego kości kopytowej. Przyczyną jest uraz, a złamanie najczęściej łączy się z oderwaniem przyczepu prostownika wspólnego palca. Objawy kliniczne zależne są od typu złamania. Niewielkie złamania mogą nie wywoływać kulawizny. Różny jest przebieg choroby; może występować nagła, narastająca, dużego stopnia kulawizna bezpośrednio po urazie lub przebieg przewlekły z kulawizna małego stopnia. Przy złamaniach dużych fragmentów widać obrzęk dorsalnej, środkowej części koronki. Znieczulenie stawu kopytowego i okołonerwowe znosi objawy kulawizny. Złamanie dobrze widoczne jest na bocznym RTG kopyta

Leczenie. Długo trwających przypadków, u koni nie kulejących nie leczy się. Gdy koń kuleje to w zależności od wielkości odłamu stosuje się następujące metody leczenia: małe odłamy usuwa się artroskopowo, rokowanie jest na ogół dobre; duże odłamy stabilizuje się śrubami kostnymi. Częstym powikłaniem zabiegu stabilizacji jest wtórne zapalenie stawu, rokowanie jest ostrożne. Trudne jest postawienie rokowania gdy złamanie wyrostka wyprostnego jest rozpoznawane przy rutynowym badaniu RTG do umowy kupna-sprzedaży.

 

Żabka, obrączka (periartritis chronica deformans). Terminem tym określa się artrozę stawu kopytowego lub koronowego u koni, przebiegającą z tworzeniem się narośli kostnych w okolicy stawu. Przyczyną powstania artrozy, jest naciąganie i drażnienie torebki stawowej i więzadeł.

Jeżeli proces ten obejmuje staw dookoła, mówi się o obrączce, jeśli umiejscawia się tylko z jednej strony - o żabce. Diagnostyka obejmuje badanie kliniczne i radiologiczne. Leczenie we wczesnym stadium choroby, polega na dostawowym podawaniu kortykosterydów, niesterydowych leków przeciwzapalnych i korekcji kopyta. W przypadkach zaawansowanych leczenie wymaga doprowadzenia do całkowitej ankylozy stawu koronowego.

 

Zapalenie ścięgien zginaczy palca (tendinitis). Proces ma charakter aseptyczny i przebiega bez uszkodzenia skóry. Ścięgno może ulec zapaleniu w wyniku urazu mechanicznego - po uderzeniu, lub w wyniku przeciążenia. Czynnikami usposabiającymi są: miękka pęcina, niskie ściany przedkątne, wysoki przodek. Adams podaje, że wydłużenie ścięgna o 3% jest dopuszczalne bez żadnych konsekwencji. Wydłużenie o 6% wiąże się z rozerwaniem włókien kolagenowych, co prowadzi w konsekwencji do zapalenia ścięgna. OGOLNA

Schorzenie najczęściej dotyczy ścięgna mięśnia zginacza palca powierzchownego. Można powiedzieć, że jest chorobą zawodową koni wyścigowych i koni biorących udział w skokach przez przeszkody. Konie ciężkie pociągowe narażane są raczej na uszkodzenia ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palca, zwłaszcza jego głowy dodatkowej. Kłusaki i wierzchowe częściej niż pociągowe, dotknięte są zapaleniem mięśnia międzykostnego Zapalenia jednak tego ścięgna i zginacza głębokiego obserwuje się rzadziej niż powierzchownego. Schorzenia urazowe ścięgien dotykają raczej przednich kończyn. Predyspozycje do zapaleń na tylnych nogach wykazują konie w trenowane do konkursów ujeżdżenia.

Generalnie, przy ostrych stanach występuje bolesność i kulawizna z podparcia. Przewlekłe zmiany zapalne objawiają się rozrostem tkanki włóknistej, doprowadzającym do powstania deformacji na śródręczu (śródstopiu) i przykurczy. Poniżej przedstawiono szczegółowe objawy ukazujące się przy zapaleniach poszczególnych ścięgien.

Ostre zapalenie zginacza palca powierzchownego (ozzpp):

• obrzęk skóry w połowie lub 1/3 dolnej nadpeciny,

• guzowate zgrubienia, łukowate uwypuklenia nadpęciny,

• wzrost miejscowy ciepłoty, bolesność uciskowa,

• obrzęk 1/3dalszej podramienia - caput tendineum,

• pęcina stroma, st. pęcinowy zgięty, zlewne poty i drżenia włókienkowe mięśni.

Przewlekłe zapalenie zginacza palca powierzchownego (pzzpp):

• brak kulawizny, niepewny ruchem,

• zgrubiałe, niewrażliwe na ucisk ścięgno.

Ostre zapalenie zginacza palca głębokiego (ozzpg):

• zgięcie w st. pęcinowym,

• obrzęk ciastowaty,

• bolesność w górnej ½ nadpęciny-caput tendineum,

• kulawizna podporowa lub mieszana.

Przewlekłe zapalenie zginacza palca głębokiego (pzzpg)

• kulawizna zazwyczaj tylko w kłusie,

• ścięgno niebolesne, zgrubiałe

• przykurcze garstka i st. palcowych,

• k. pęcinowa i koronowa stroma

• kopyto strome lub koślawe

Ostre zapalenie mięśnia międzykostnego (ozmmk) tzw. kulawizna trzeszczkowa:

• przykurcze garstka i st. pęcinowego,

• kończyna wysunięta do przodu,

• zgrubienia bolesne lub obrzęk w ramionach mięśnia,

• często z ozzpp,

• zejście - zgrubienia węzadeł trzeszczkowych.

Rokowanie zależne od wielu czynników (rodzaju ścięgna, stopnia uszkodzenia, przebiegu choroby).

• ozzpp - pomyślne,

• pzzpp -ostrożne, rzadziej wątpliwe,

• ozzpg et caput tendinei - ostrożne, leczenie 1-2 lat,

• pzzpg z przykurczem - wątpliwe lub niepomyślne,

• mmk oba ramiona - ostrożne lub wątpliwe, leczenie 3-6 m-cy.

Diagnostyka obejmuje wywiad, oglądanie w ruchu, oglądanie w spoczynku, badanie palpacyjne, badanie Usg, a ostatnio także termografię, tendowaginoskopię, kseroradiografię i rezonans magnetyczny.

Zdarzają się uszkodzenia ścięgien, przy których nie występuje kulawizna. Czasami jednak uszkodzenie jest tak bolesne, że pojawiają się nawet zlewne poty i drżenia włókienkowe mięśni. Przeważnie występuje obrzęk śródręcza/śródstopia, który prawie zawsze jest bolesny przy uciskaniu palcami okolicy ścięgien zginaczy.

Badaniem dającym ostateczne rozpoznanie jest sonografia. Przy badaniu struktur ścięgnowych najlepiej zdają egzamin głowice o częstotliwościach od 7.5 do 10 MHz, liniowe, z wbudowaną lub nakładaną podkładką dystansującą. Badamie echograficzne doskonale uwidacznia prawidłowe ułożenie włókien kolagenowych jak i ich patologie. Dzięki niemu możemy dokładnie określić miejsce urazu, stopień uszkodzenia (na przekroju podłużnym i poprzecznym) i jego charakter (rozerwanie włókien, wylew krwawy). W ten sposób identyfikujemy zapalenie ścięgna lub wylew okołościęgnowy, skutki obrażenia ścięgna charakteryzujące się podobnymi objawami klinicznymi. USG ułatwia ponadto kontrolę procesów naprawczych (gojenia). W ten sposób lekarz ma możliwość lepszego sterowania czasem gojenia się ścięgna i wpływania na jakość powstałej blizny.

Dla procesów gojenia bardzo ważne jest unaczynienie uszkodzonego narządu. Ścięgna posiadają skromnie rozwiniętą sieć naczyń. Unaczynienie ścięgna pochodzi z:

• mięśnia,

• kości, z która jest ono połączone,

• krezki ościęgnej pochewki ścięgnowej,

• z pochewki ścięgnowej,

• Vinculum tendineum.

Fazy gojenia uszkodzonego ścięgna:

• „faza zapalna”: 0-10 dni od urazu, przebiega jak każdy inny proces zapalny,

• „faza proliferacyjna”: 4-21 dni od urazu, pojawia się blizna fibrowaskularna.

• „faza dojrzewania”: 28-120 dni po urazie, działanie fibroblastów zaczyna się już po 45 dniach, po 90 przebudowa blizny jest widoczna, po 120 dniach pojawiają się pęczki nowego kolagenu.

Powstająca blizna zawsze osłabia ścięgno. Dlatego bardzo ważne jest by była „dobrej jakości”. Reef twierdzi, że 55-60% koni z kontuzją jednej nogi wraca do treningu z czego tylko 25% bierze udział w gonitwach bez powtórnego uszkodzenia (reinjury). Tylko 25% koni z uszkodzeniem ścięgna występującym na obu przednich kończynach kończy się sukcesem.

Należy zawsze pamiętać, że koń z uszkodzonym ścięgnem mięśni zginaczy może powrócić do pełnego treningu dopiero po dwunastu miesiącach!

Leczenie. Faza ostra. Przez pierwsze 48 godz. należy ścięgno chłodzić! Prosty sposób to bieżąca zimna woda, aplikowana kilka razy dziennie przez 23-30 min. Można zakładać okłady z Altacetu, glinki chłodzące lub tzw.„cold packi”. W fazie ostrej podaje się także sterydowe i niesterydowe leki przeciwzapalne, leki homeopatyczne. Miejscowo można zastosować DMSO, heparynę, kwas hialuronowy, krioterapię oraz odpowiednie ortopedyczne podkucie konia.

Faza przewlekła. W tym okresie można stosować ciepłe okłady i blistrowanie. Dyskutowana jest zasadność przyżegania (kauteryzacji), wymagająca wyłączenia konia z pracy przez okres 3-4 m-cy. W leczeniu uwzględnić należy ortopedyczne podkucie. Włączanie do treningu winno być stopniowe, zależne od postępu gojenia, ocenianego, m.in. przez badanie USG. Dawkowanie ruchu ma wpływ na jakość blizny powstającej w czasie gojenia.

Leczenie chirurgiczne. Zmiany pozapalne (pourazowe) ścięgien palcowych można leczyć następującymi zabiegami: rozwarstwienie ścięgna (tendon splitting), przecięcie głowy dodatkowej (ścięgnistej) ścięgna mięśnia zginacza palca powierzchownego lub głębokiego, przecięcie więzadła pierścieniowego.

 

Przykurcz (contractutra) dotyczy zwykle przedniej lub obu przednich kończyn i u koni określany jest jako szczudłowatość. Objawia się przykurczowym ustawieniem i zesztywnieniem stawów palcowych w zgięciu dłoniowym (flexio volaris). Zgięcie grzbietowe (flexio dorsalis) jest utrudnione. Pęcina ustawia się pionowo. Ściany przekątne wyrastają nadmiernie, kopyto staje się tępokończyste, może przechodzić w koślawe. Przykurcz może mieć tło więzadłowo-ścięgnowe (contractura tendogen), np. jako stan po zapaleniu ścięgna zginacza palca głębokiego. Przykurcz może być również stawowy (contractura arthrogen) jako odległy skutek zwichnięć lub złamań kości palca.

 

Szczudłowatość kończyn. Schorzenie dotyczy kończyn koni, rzadziej występuje u bydła. Dolegliwość ta może występować jako przykurcz wrodzony u nowo narodzonych źrebiąt lub też nabyty, pojawiający się w kilka tygodni lub miesięcy po urodzeniu, a czasem dopiero w wieku ok. dwóch lat lub u koni starszych..

Wczesna wrodzona szczudłowatość może być spowodowana skróceniem ścięgien zginaczy, niedoborami mineralnymi (Ca, P) i brakiem witamin (A, D).

Przykurczem dotknięty jest z reguły mięsień i ścięgno zginacza głębokiego palca. Występujący u starszych źrebiąt przykurcz nabyty może być spowodowany brakiem dostatecznego ruchu, np. przy dłuższym przebywaniu zwierząt w stajni, a nadto niewłaściwym żywieniem lub krzywicą. Zależnie od stopnia przykurczu dostrzega się większe lub mniejsze zgięcie dłoniowe stawu pęcinowego.

Leczenie przykurczu u młodych źrebiąt polega na kilkuminutowym masażu z napinaniem ścięgna przez ekstenzje stawu pęcinowego. Masaż wykonuje się kilka razy dziennie. W bardziej zaawansowanych przypadkach zakładamy łupki lub opatrunek gipsowy, także kucie podkową z kabłąkiem i wysokimi hacelami. Do paszy dodaje się preparaty fosforowo-wapniowe i witaminowe.

Szczudłowatość nabyta, późna, spotykana u młodych dwuletnich i starszych koni, występuje w czasie przedwczesnej lub nadmiernej eksploatacji koni roboczych albo też w okresie zaprawy u koni wyścigowych lub skoczków. Proces ten polega na przykurczu ścięgnowym.

W okresie wytężającej pracy ulegają uszkodzeniu włókna ścięgien lub więzadeł palca. Naderwane włókna zrastają się za pomocą tkanki łącznej, która następnie zbiega się, dając w wyniku przykurczenie lub skrócenie ścięgna i zmiany w ustawieniu palcowego odcinka kończyny.

Przy szczudłowatości nabytej późnej, we wczesnych przypadkach, zauważa się jakby wypchnięcie stawu pęcinowego ku przodowi oraz ulgową postawę kończyny. W przypadkach zadawnionych widoczne jest opieranie się na ścianie przedniej i silne zgięcie dłoniowe. Przy oglądaniu chorej kończyny z przodu dostrzega się wyraźne zarysy silnie napiętego ścięgna prostownika wspólnego palca. Rokowanie jest niepomyślne, leczenia nie stosuje się rzadko i polega ona na tenotomii.

Zapalenie pochewek ścięgnowych. (tendovaginitis). Pochewka ścięgnowa wspólna, występuje na wysokości stawu śródręczno - członowego (pęcinowego), otaczając ścięgna mięśni zginaczy palca powierzchownego i głębokiego. Górna granica pochewki znajduje się 8-10 cm nad stawem pęcinowym, dolna sięga do połowy kości koronowej.

Przyczyny zapalenia to:

• przeciążenie kończyny przy pracy,

• przejście procesu zapalnego z sąsiednich tkanek,

• podłoże infekcyjne: bruceloza, schorzenia grypopochodne,

• zapalenia ścięgna,

• czynnik reumatyczny.

Rodzaje.

• ostre surowicze zapalenie pochewki (tendovaginitis serosa acuta),

• infekcyjne zapalenie pochewki ścięgnowej (tendovaginitis tuberculoza),

• ropne zapalenie pochewki ścięgnowej (tendovaginitis purulenta. suppurativa),

• reumatyczne zapalenie pochewki ścięgnowej (tendovaginitis digitalis rheumatica),

• przewlekłe aseptyczne zapalenie pochewki (tendovaginitis aseptica chronica).

Diagnoza. Charakterystycznie podwyższona jest ciepłota skóry i dochodzi do zmiany obrysu w okolicy stawu pęcinowego. Sporadycznie może występować nawracająca kulawizna niewielkiego stopnia. Na początku procesu flexia stawu pęcinowego jest bolesna. Pomocne okazuje się badanie USG, dzięki którego możemy stwierdzić „jakość” i ilość płynu w pochewce oraz potwierdzić lub wykluczyć uszkodzenie ścięgna w obrębie zmienionej zapalnie pochewki ścięgnowej. W stanach trwających dłużej obserwuje się złogi włóknika (uwaga zrosty!).

Leczenie. Konia należy zwolnić z treningu - zmniejszyć obciążenie ruchowe. Ogólnie stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne, a do pochewki podaje preparat sterydowy, którego drugą iniekcję należy powtórzyć po 7 dniach. Na zmienioną zapalnie okolicę kończyny nakładamy przez pierwsze dwa dni okład chłodzący, później rozgrzewający. Krioterapia stanowi nową obiecującą metodę leczenia. W stanach przewlekłych stosować można „wcierki” rozgrzewające, lub blistry.

Rokowanie. Raczej korzystne, jeżeli interwencja terapeutyczna zostanie podjęta szybko.

Bukszyny. Tym terminem opisuje się deformację na grzbietowej powierzchni kości śródręcza. Jej przyczyną jest przeciążenie kości i okostnej. Dochodzi do zapalenia okostnej, czasami złamania, czy mikrozłamania warstwy korowej. Źródłem tego fenomenu mogą być także krwiaki podokostnowe. Bukszyny są choroba koni wyścigowych.

Zdjęcie ściany puszki kopytowej.Zabieg chirurgiczny Ficka, wykonuje się na koniu leżącym w znieczuleniu miejscowym. Wskazaniem są: martwica i ropne głębokie zapalenie tworzywa oraz słupek rogowy. Przed zabiegiem należy założyć opaskę Esmarcha.Za pomocą noża kopytowego wycinamy 2 zagłębiające się rowki w ścianie puszki aż do tworzywa. Rowki biegną od korony do krawędzi podeszwowej ściany, równolegle do siebie. Należy wykonać 3 rowek w linii białej, tak aby połączyć oba poprzednie. Odłączony w ten sposób róg (fragment ściany) podważa się z boku i usuwa kleszczami dziobowymi. Po zabiegu należy zastosować uciskowy opatrunek aseptyczny.

Otwieranie puszki kopytowej.Zabieg ma podobne znaczenie jak w odniesieniu do tkanek miękkich nacięcie ropnia. Otwarcia puszki również dokonujemy w celu upuszczenia ropy. Wycinanie rogu nożem kopytowym ma miejsce w linii białej lub w okolicy strzałki. Otworowi nadajemy kształt lejka okrągłego (20 gr) lub owalnego, usuwając róg aż do odsłonięcia tworzywa. Otwór nie powinien być zbyt mały.

Cięcia odbarczające.Uelastyczniają puszkę kopytową, umożliwiają rozszerzanie tylnych części kopyta w trakcie jego opierania się o podłoże, zmniejszają ucisk na ścianę przekątną i leżącą pod nią chrząstkę. Wykonywane są przede wszystkim w ostrej fazie kostnienia chrząstek kopytowych. Wskazaniem właściwej głębokości rowka jest kolor rogu. Wystruguje się rowek do momentu ukazania się białego, czyli listewkowego rogu.

1. Metoda Colina. Należy przy pomocy noża kopytowego wyciąć 3 rowki, których przebieg jest następujący: rowek I rozpoczyna się w odległości 2 cm. od krawędzi koronowej, na granicy ściany przedniej i bocznej, biegnie prostopadle do krawędzi podeszwowej. Rowek II rozpoczyna się w odległości 2 cm od krawędzi koronowej i 1,5 cm.od kąta kopyta, biegnie zgodnie z kierunkiem rurek rogowych. Rowek III łączy równolegle 2 pozostałe, w odległości 1 cm od brzegu koronowego.

2. Metoda Smitha. Należy wyciąć nożem kopytowym kilka rowków biegnących równolegle do siebie oddalonych o 1 cm, które przebiegają od korony do podstawy puszki, zgodnie z kierunkiem przebiegu rurek rogowych.

3. Metoda Lungwitza. Należy wyciąć nożem kopytowym 1 rowek, biegnący równolegle do korony, 1 cm. poniżej. Rowek biegnie od kąta kopyta do granicy między ścianą przednią i boczną.

Przezskórne rozwarstwianie ścięgna (percutaneous tendon splitting). Zabieg opisany przez Asheim'a i Kundsena w 1967 r., wskazany jest przy schorzeniach chronicznych ścięgien, tydzień do miesiąca po kontuzji. Technika zabiegu polega na przecinaniu uszkodzonego odcinka ścięgna podłużnie z odsłonięciem skóry lub bez (przezskórnie). Ta ostatnia metoda może być przeprowadzone na koniu stojącym odpowiednio uspokojonym i znieczulonym miejscowo (n. ulnaris). Bardzo pomocne okazuje się wykorzystanie aparatu ultrasonograficznego i przeprowadzenie zabiegu pod jego kontrolą. Staw pęcinowy w czasie zabiegu jest przeprostowany. Operator unieruchamia ścięgno ręką i wprowadza w jego brzusiec od boku przez skórę specjalny nóż o dwu ostrzach (double-dged). Nóż musi dotrzeć w miejsce uszkodzone i przejść przez ościęgną strony przeciwnej. Wtedy to porusza się nożem kilkakrotnie w kierunku nadgarstka i w kierunku pęciny utrzymując oś narzędzia na wysokości zmian chorobowych ścięgna. Ranę skóry zamyka się szwem pojedynczym (materiał niewchłanialny 2-0) i zakłada okład chłodzący jałowy. Koń pozostaje 12 dni w boksie. Po 2 tygodniach oprowadzania w ręku zwierzę może przebywać przez 1 miesiąc na małym okólniku, na koniec pozwala mu się poruszać na rozleglejszej łące.

 W okresie 1-3 miesięcy po kontuzji, gojenie ścięgna pozostaje w fazie reparacyjnej. W tym okresie trzeba zapewnić warunki dla powstającej tkanki. Ruch odpowiednio dawkowany sprzyja budowie blizny o właściwej wytrzymałości. Oprowadzanie konia w ręku powinno mieć miejsce zaraz po ustąpieniu fazy ostrej. Każde pogorszenie wyniku w Usg stanowi sygnał zmniejszenia dawki ruchu, albowiem w tej fazie ścięgno jest jeszcze bardzo słabe.

Przecięcie głowy dodatkowej ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palca (distal check desmotomy; Tenotomie des Unterstutzungsbands der tiefe Beugesehne). Zabieg przeprowadzamy na koniu w znieczuleniu ogólnym. Dojście od strony bocznej lub przyśrodkowej nadpęcia. Nożem należy nad zpg wykonać cięcie skóry długości około 6 cm, tak że przebiega ono od ¼ górnej śródręcza/śródstopia do jego ½. Teraz na tępo preparujemy tkanki miękkie leżące pod skórą, a potem rozcinamy pochewkę ścięgnową docierając do epitendineum. Należy znaleźć charakterystyczny rozstęp caput tendineum - zpg. Wsuwamy pod przyczep ścięgna kleszczyki naczyniowe, a po przeprostowaniu nogi, przecinamy skalpelem ten przyczep, na narzędziu aby nie uszkodzić leżącego poniżej ścięgna. Pochewkę ścięgna zszywamy nicią wchłanialną 2-0, szwami pojedynczymi węzełkowymi. Skórę zamykamy rutynowo. Po zabiegu koń stoi około 3 dni w boksie. Po tym czasie rozpoczyna się stopniowo wdrażać go do ruchu. Szwy należy zdjąć po 14 dniach. Opatrunek zostawiamy jeszcze przez 2-3 dni.

Przecięcie głowy dodatkowe ścięgna mięśnia zginacza powierzchownego palca (proximal check desmotomy). Zabieg przeprowadzamy na koniu w znieczuleniu ogólnym, z dostępu po przyśrodkowej stronie kończyny (podramienia) na wysokości kasztana. Cięcie skóry przeprowadzamy dogłowowo od żyły - vena cephalica. Następnie przecinamy powięź przedramienia i pochewkę ścięgnową m. flexor carpi radialis. Głowę ścięgnistą przecinamy na całej długości. Należy uważać na przebiegające w tej okolicy naczynia odżywiające ścięgno mięśnia zginacza powierzchownego palca. Po operacji koń stoi w boksie przez dwa tygodnie, przez kolejne dwa tygodnie powinien spacerować przez 30-40 min. dziennie. Po dwóch miesiącach od zabiegu operacyjnego można rozpocząć delikatną pracę pod siodłem. Średni okres powrotu konia do pełnej pracy, np. udziału w wyścigach, wynosi 37-45 tygodni.

Przecięcie więzadła pierścieniowego - Ligg. annularia - retinacula (palmar/plantar annular ligament division; Durchtrennung des palmaren/plantaren Fesselringbandes). Cięcie skóry 10 cm wykonujemy w połowie odległości miedzy naczyniami i nerwem palcowym a płaszczyzną strzałkową (w osi, wyczuwalnej podeszwowej krawędzi trzeszczki) na wysokości stawu pęcinowego. Przecinamy pochewkę wspólną ścięgien zginaczy (wycieka synowia) łącznie z więzadłem pierścieniowym. Zabieg umożliwia rewizję obu zginaczy, także splitting. Zakładamy szwy pojedyncze z nici wchłanialnych 2-0 na podskórze i skórę. Po operacji, przez kilka dni konia należy oprowadzać w ręku (ruch kontrolowany), szwy zdejmujemy po 14 dniach. Opatrunek pod opaską pozostaje do 3 tygodni.

Przecięcie nerwu dłoniowego palca (neurectomia digitalis palmaris; palmar digital neurectomy). Wskazania: chroniczne aseptyczne nieuleczalne schorzenia st. koronowego i kopytowego, podotrochleozy, skostnienie chrząstki, stany po złamaniach kości palca. Zabieg na koniu leżącym, na stronie zależnej od nerwu, który zaplanowano do operacji. Cięcie skóry i podskórza przeprowadzamy na długości 4 cm w 1/3 dolnej pęciny, bocznie od zpg. Odpreparowujemy naczynia od nerwu. Wycinamy 2-3 cm nerwu. Tkankę podskórną i skórę zamykamy szwami pojedynczymi niewchłanialnym 3-0. Po zabiegu zakładamy jałowy opatrunek uciskowy na dwa tygodnie. Przez 2-3 dni podajemy pacjentowi niesterydowe leki przeciwzapalne. Szwy usuwamy po 10 dniach. Trening rozpoczyna się po sześciu tygodniach. Naturalnym zjawiskiem są formujące się zgrubienia na końcach usuniętego nerwu, wyczuwalne, a czasami nawet zauważalne pod skórą. Mogą tworzyć się także bolesne zgrubienia - neuroma. Lekarz powinien zapoznać się z następstwami zabiegu i szczegółowo omówić je z właścicielem zwierzęcia.

Plan badania ortopedycznego

1. Wywiad

2. Stan obecny (opis zwierzęcia, CTO)

3. Badanie w ruchu

1. Kulawizna - której kończyny dotyczy

2. Stopień kulawizny - I, II, III i zniesienie czynności kończyny

3. Rodzaj kulawizny - z wykroku, z oparcia, mieszana

4. Badanie w spoczynku

Oglądanie, ocena postaw i okucia.

1. Badanie kończyny opartej

1. rozmieszczenie ciepłoty na skórze kończyny

2. tętnienie tętnic

3. opukiwanie puszki kopytowej

4. omacywanie koronki, piętek, dołka międzypiętkowego, chrząstek kopytowych

5. omacywanie okolicy pęciny

6. omacywanie stawu pęcinowego

7. omacywanie śródręcza lub śródstopia (prostowanie, zginanie, kk. rysikowe)

8. omacywanie stawu nadgarstkowego lub skokowego

9. omacywanie przedramienia lub podudzia

10. omacywanie stawu barkowego lub kolanowego

11. omacywanie ramienia, łopatki i uda (pośladków, z ewent. badaniem rektalnym)

2. Badanie kończyny uniesionej

1. omacywanie puszki czułkami kopytowymi

1. podeszwa przed grotem strzałki - ściana przednia

2. boczna część podeszwy - ściana boczna, boczna

3. przyśrodkowa część podeszwy - ściana boczna, przyśrodkowa

4. zewnętrzna ściana wyporowa - zewnętrzna ściana przekątna

5. przyśrodkowa ściana wyporowa - przyśrodkowa ściana przekątna

6. boczne ramię strzałki - ściana boczna przyśrodkowa

7. przyśrodkowe ramię strzałki - ściana boczna, boczna

8. środek strzałki - ściana przednia

9. obie ściany przekątne

2. badanie stawów palca na zginanie, prostowanie i skręcanie

3. omacywanie śródręcza i śródstopia

4. badanie stawu nadgarstkowego lub skokowego (ewent. próba szpatowa)

5. badanie stawu łokciowego lub kolanowego

6. badanie stawu barkowego lub biodrowego

5. Badania dodatkowe

6. Rozpoznanie

7. Rokowanie

8. Leczenie

1. Wywiad:

- kiedy kulawizna powstała i w jakich okolicznościach

- czy po raz pierwszy czy też kiedyś już występowała taka kulawizna i jeśli tak to jaki był przebieg, przyczyna i leczenie

- wielokrotnie nawracające kulawizny u psów → uszkodzone więzadła krzyżowe

- kulawizna:

→ na zimno - po odpoczynku, maleje gdy zwierzę rusza się dłuższy czas

- charakterystyczne dla zmian zwyrodnieniowych, np. szpat, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, niektóre sprawy neurologiczne, np. cauda equina, discospondylitis

→ na gorąco - pojawia się po rozpoczęciu ruchu

- np. przy osteochondrozie oddzielającej, zapaleniu ścięgien, niektórych chorobach dotyczących chrząstek kopytowych

- u koni w przypadku ran trzeba dowiedzieć się czy było szczepienie na tężec - także przy np. zapaleniu ropnym tworzywa kopytowego, zatraty, rany kłute (nagwożdżenie, zagwożdżenie)

Surowicę stosuje się gdy nie wiadomo czy było szczepienie lub kiedy trzeba podawać. Sposób podawania:

1. Zmierzyć temp. i tętno

2. Dać 2 ml i czekać ½ godziny

3. Jeśli nie ma niekorzystnych objawów (↑ temp., tętna, poty) to dajemy resztę surowicy

Można podawać s.c. - zwykle nie ma żadnych odczynów. Jeśli wystąpią objawy to powinny być chwilowe. Jeśli przypadek jest wątpliwy to daje się znowu 2-3 ml i czeka kolejne ½ godziny na reakcję. W razie wstrząsu daje się Ca, kortyzon.

Jeśli zwierzę było szczepione to nie trzeba dawać surowicy.

Bierze się pod uwagę rany powstałe w ciągu ostatnich 3 m-cy.

2. Stan obecny (opis zwierzęcia, CTO)

- bardzo ważne jest CTO

3. Badanie w ruchu

1. Kkulawizna - której kończyny dotyczy:

- bardzo ważne

- może być problematyczne jeśli kulawizna jest małego stopnia

- czasem odnosi się wrażenie, że zdrowa kończyna jest wysuwana szybciej

- jeśli dotyczy kończyny piersiowej to naprowadza się zwierzę trzymane na luźnej lince na lekarza z przodu i zwraca się uwagę na zapadanie głowy i szyi (zwierzę przenosi ciężar głowy i szyi na stronę zdrowej kończyny żeby odciążyć chorą)

- jeśli kończyna miedniczna to obserwuje się zapadanie guza kulszowego (lub łatwiej biodrowego) zdrowej kończyny (chora jest wyżej)

- kulawizna paradoksalna - gdy obie kończyny są bolesne, np. przy zmianach w trzeszczkach

2. Stopień kulawizny - I, II, III i zniesienie czynności kończyny

- 4 stopnie kulawizny:

I - gdy kulawizna nie jest widoczna w stępie

II - gdy obserwuje się ją już w stępie

III - gdy mamy trudności z wprowadzeniem zwierzęcia w kłus (chodzi tylko stępem)

IV - zupełne zniesienie czynności kończyny (np. przy złamaniach kości)

• Rodzaj kulawizny:

- bardzo istotny, są 3 rodzaje:

• z wykroku

• z oparcia

• mieszana

- krok = faza oparcia + faza wykroku

U zdrowego konia fazy te są sobie równe.

- kulawizna z oparcia (z podparcia) - jeśli skróceniu ulega faza oparcia

- bolesny proces toczy się zwykle w stawach lub kościach lub kopycie → w dalszym badaniu bardziej zwraca się uwagę na kości, stawy i ścięgna

- kulawizna z wykroku - jeśli skrócona jest faza wykroku

- schorzałe są elementy typu mięśnie i ścięgna (odpowiedzialne za ruch kończyny) → w dalszym badaniu zwracamy uwagę na mięśnie i ścięgna

4. Badanie w spoczynku

Oglądanie, ocena postaw i okucia:

- oglądanie - deformacje w obrębie kończyn (zwykle w okolicach stawów, ścięgien), występowanie strupów, ran i innych zmian na skórze mogących powodować kulawiznę

- okucie - nieprawidłowe może być przyczyną kulawizny

- nieodpowiednie rozczyszczanie kopyt też może powodować kulawiznę

- ocena postaw:

- wady postawy powodują, ze rozwijają się kopyta przystosowane do wady postawy (koń zdrowy obciąża brzeg podstawy kopyta, przy wadach obciąża nierównomiernie → nierównomierny rozwój puszki kopytowej → kulawizna)

→ kończyny piersiowe - hipotetyczny pion przeprowadzony przez środek stawu barkowego dzielić powinien kończynę na równe połowy, piony obu kończyn powinny być równoległe do siebie a puszki kopytowe powinny być oddalone od siebie o szerokość 1 puszki kopytowej (u koni o szerokiej klatce piersiowej może być więcej niż jedna puszka kopytowa ale piony obu kończyn powinny być równe; u koni z wąską klatką piersiową podobnie tylko odwrotnie)

- ocena kończyn piersiowych z boku: hipotetyczny pion ze środka łopatki dzieli kończynę na 2 równe części i spada 5-6 cm za piętkami kopytowymi (prawidłowo)

→ kończyny miedniczne - z tyłu hipotetyczne piony ze środka guza kulszowego dzielą kończynę na 2 równe części i biegną do siebie równolegle (prawidłowo) (tu też postawa wąska i szeroka) pietkami

- wady postaw:

→ kończyny piersiowe:

• przy oglądaniu z przodu:

• postawa rozbieżna - osie kończyn rozchodzą się na zewnątrz (od stawu ramiennego)

• postawa zbieżna - przeciwna

• postawa iksowata (krowia) - do stawu nadgarstkowego osie są ok. a potem się rozchodzą na zewnątrz

• postawa beczkowata - przeciwna

• postawa zwarta (szpotawa) - do stawu pęcinowego osie są ok. a potem się schodzą

• postawa rozwarta (francuska) - przeciwna

• postawa dolno-zwarta

• postawa dolno-rozwarta - w zależności od nachylenia w samym stawie kopytowym (palec jest ok.)

• przy oglądaniu z boku:

• postawa przedsiebna - gdy oś wysunięta jest do przodu

• postawa podsiebna - gdy oś cofnięta jest do tyłu

• postawa barania - od stawu nadgarstkowego w dół oś kończyny jest wysunięta do przodu

• postawa kozia (tzw. koziniec) - gdy od stawu nadgarstkowego w dół oś kończyny jest cofnięta do tyłu

• pęcina miękka - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem <45

• pęcina stroma - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem > 50

oś pęcinowo-kopytowa - linia prosta, która dzieli kość kopytową, koronową i pęcinową na równe części i jest nachylona do podłoża pod kątem 45-50 w kończynach piersiowych i 50-55 w miednicznych

→ kończyny miedniczne:

• przy oglądaniu z tyłu:

• postawa rozbieżna - gdy osie kończyn są od początku odchylone na zewnątrz i nie biegną do siebie równolegle

• postawa zbieżna - przeciwna

• postawa iksowata (krowia) - do stawu stepu osie ok., potem na zewnątrz a guzy piętowe zbliżają się do siebie

• postawa beczkowata - przeciwna

• postawa zwarta (szpotawa) - do stawu pęcinowego osie są ok. a potem się schodzą

• postawa rozwarta (francuska) - przeciwna

• przy oglądaniu z boku:

• postawa podsiebna - gdy oś kończyny przesunięta jest do przodu

• postawa zasiebna - oś cofnięta

• postawa szablasta - oś kończyny wysunięta do przodu

• miękka pęcina - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem < 50

• stroma pęcina - gdy oś pęcinowo-kopytowa jest nachylona do podłoża pod kątem > 55

(Przód jest bardziej „miękki”, bo nosi 3/5 konia.)

1. Badanie kończyny opartej

1. rozmieszczenie ciepłoty na skórze kończyny - badana grzbietową stroną dłoni; trzeba porównać z tą samą kończyną strony przeciwnej

2. tętnienie tętnic - gł. tętnic palcowych; patognomoniczne przy procesach zapalnych tworzywa kopytowego; opuszkami palca wskazującego i kciuka

3. opukiwanie puszki kopytowej - przy pomocy młoteczka Kulczyckiego lub Szczudłowskiego (lepiej) opukuje się całą puszkę kopytową (z taką samą siłą w każdym miejscu, mocniej u zimnokrwistych)

- konie reagują tylko tam, gdzie jest proces zapalny

- druga rękę powinno się położyć w okolicy stawu kolanowego lub barkowego (ewent. drżenia mięśniowe)

4. omacywanie:

→ koronki - opuszkami palców; staramy się wyczuć strupy, skaleczenia, przetoki

→ piętek - kciukami, energiczne uciskanie; fizjologicznie niebolesne i elastyczne; można też je omacywać rękojeścią młoteczka Kulczyckiego

→ dołka międzypiętkowego - trzonkiem młotka

→ chrząstek kopytowych

5. omacywanie okolicy pęciny

6. omacywanie stawu pęcinowego - zmiany konsystencji, ewent. deformacje, skaleczenia, strupy; trzeszczki pęcinowe - czy więzadła przy nich są ok.

7. omacywanie śródręcza lub śródstopia (prostowanie, zginanie, kk. rysikowe) - na kończynie opartej i uniesionej (łatwiej)

kk. rysikowe (II i IV kość śródręcza i śródstopia) - są narządem szczątkowym, przy intensywnym treningu mogą drażnić okostną i powodować odczyny - tzw. nakostniaki, z których część powoduje kulawizny

8. omacywanie stawu nadgarstkowego lub skokowego - omacywanie ścięgna m. zginacza powierzchownego palców, m. zginacza głębokiego palców, m. międzykostnego pośrodkowego - przy omacywaniu powinno się wyczuć między nimi bruzdę (nie czuć tego przy zapaleniu ścięgien lub pochewkach ścięgnistych)

9. omacywanie przedramienia lub podudzia

10. omacywanie stawu barkowego lub kolanowego - omacywanie pięścią (głębokie uciskanie)

11. omacywanie ramienia, łopatki i uda (pośladków, z ewent. badaniem rektalnym - tylko przy podejrzeniu złamania miednicy)

2. Badanie kończyny uniesionej

1. omacywanie puszki czułkami kopytowymi:

- przed badaniem czułkami powinno się usunąć stary róg kopytowy

- siła nacisku taka, żeby widzieć jak róg podeszwowy wyraźnie się ugina; 9 chwytów:

1. podeszwa przed grotem strzałki - ściana przednia

2. boczna część podeszwy - ściana boczna, boczna

3. przyśrodkowa część podeszwy - ściana boczna, przyśrodkowa

4. zewnętrzna ściana wyporowa - zewnętrzna ściana przekątna

5. przyśrodkowa ściana wyporowa - przyśrodkowa ściana przekątna

6. boczne ramię strzałki - ściana boczna przyśrodkowa

7. przyśrodkowe ramię strzałki - ściana boczna, boczna

8. środek strzałki - ściana przednia

9. obie ściany przekątne

2. badanie stawów palca na zginanie, prostowanie i skręcanie - zarówno przy max zgięciu jak i przy max wyprostowaniu palca

3. omacywanie śródręcza i śródstopia

4. badanie stawu nadgarstkowego lub skokowego (ewent. próba szpatowa):

- badanie na zginanie i prostowanie

- próba szpatowa:

- „+” gdy po zgięciu we wszystkich stawach kończyny miednicznej (zgięcie przez 3-5 min), kończynę stawiamy i konia w kłus → ewidentna kulawizna świadczy o zmianach zwyrodnieniowych w stawie stępu (bolesność i kulawizna)

- gdy w wywiadzie mamy do czynienia ze szpatem to koń kuleje po wyprowadzeniu ze stajni a potem coraz mniej

trzeba potwierdzenia przez rtg

Tendosan → ↑ objętości tkanek → stabilizacja stawu

5. badanie stawu łokciowego lub kolanowego

6. badanie stawu barkowego lub biodrowego

5. Badania dodatkowe

klin - stawia się na niego bolesną kończynę a drugą się podnosi

- jeśli go boli to kończyna na której stoi „się kładzie”

Podkowa pantoflowa przednia i tylna

• Przodek podkowy

• Ramiona podkowy

• Otwory na podkowiaki

• Zbocze podkowy

• Stok

• Wybuchtowanie

• Rowek podkowy

• Kapturek

Podkowa z hacelami odgiętymi z ramion podkowy - obecnie nie używana ze względu na działanie szkodliwe dla kopyt i kończyn (brak amortyzacji przez strzałkę, wstrząsy przenoszone przez stawy, zanik strzałki, przejście kopyta w ścieśnione itp.) oraz niebezpieczeństwo zranienia. Kiedyś stosowana u koni pracujących w celu zapobiegania ich ślizganiu się

Podkowa gryfowana (zębcowa) - podkowa, która posiada na przyziemnej powierzchni przodka kawałek sztabki żelaznej lub stalowej. Podkowa obecnie nie używana, zębiec ułatwiał zapieranie się kończyny, jednak punktowe podparcie jakie dawał powodowało chwiejność i dodatkowo nieprawidłowe obciążenie kończyny. Bardzo często dodatkowo podkowy te posiadały hacele odgięte z ramion lub wkręcane. Stosowano podkowy letnie i zimowe, które posiadały ostry zębiec i hacele

Podkowa półksiężycowata - sięga ona tylko do połowy kopyta. Grubość podkowy zmniejsza się w kierunku końców jej ramion. Pozwala ona na kontakt ścian przedkątnych i strzałki z podłożem. Stosowana jest najczęściej u młodych koni, u źrebiąt, a także u koni o kopytach ścieśnionych

Podkowa wyścigowa - podkowa aluminiowa

Podkowa z kabłąkiem i hacelami odgiętymi z ramion podkowy - podkowa stosowana przy kopytach koślawych. Hacele umożliwiają równomierne stąpanie (przedłużają zbyt krótkie ściany przedkątne), zaś kabłąk uniemożliwia stąpanie tylko przodkiem kopyta

Podkowa z jednym ramieniem szerszym - podkowa używana przy postawach zbieżnej, rozbieżnej, zwartej, rozwartej. Ramię szersze służy do lepszego i pewniejszego podparcia ściany kopyta mocniej obciążonej

Podkowa z przodkiem odkutym w linii prostej - stosowana do kucia koni „ścigających się”

Podkowa Einsiedla - podkowa gładka, posiadająca kapturki wsporowe i opadające na zewnątrz ramiona. Używana jest przy kopytach ścieśnionych jedno- (jedno ramię podkowy pochyłe, posiadające kapturek, drugie normalne) lub obustronnie (oba ramiona skośne i zaopatrzone w kapturki)

Podkowe de la Broue - podkowa posiadająca pochyłe powierzchnie nośne ramion. Przeznaczona jest do kucia kopyt obustronnie ścieśnionych, pod ciężarem ciała ściany przedkątne ślizgają się i rozchodzą na zewnątrz

Podkowa wybuchtowana - używana jest do kucia kopyta wypukłych. Zapobiega ona podbiciu, nie ugniata podeszwy

Podkowa z pokrywą z blachy - dawniej używana do kucia przy konieczności zakładania opatrunków na podeszwę. Pokrywa z blachy nie jest umocowana na stałe, dobrze zabezpiecza opatrunek i nie utrudnia jego zmiany

Wkładka gumowa Hartmanna (pufer) - odtłok hartmanowski jest sporządzony z gumy wulkanizowanej. Powierzchnia przyziemna posiada dwa płytkie zagłębienia, a powierzchnia przykopytna jest dokładnym odciskiem podeszwy i strzałki. Płytki stalowe umieszczone na obwodzie wkładki wchodzą między powierzchnię przykopytną ramion podkowy a brzeg podstawowy kopyta. Wkładka łagodzi wstrząsy i chroni przed poślizgiem, ostrymi przedmiotami, nabijaniem śniegu

Podkowa o cieńszym ramieniu na kopyto z nagniotem




---