12.10.2011

Test wielokrotnego wyboru na zaliczenie (bez punktów ujemnych)

Na ostatnich zajęciach termin zerowy (18.01.2012)

Literatura:

„Polityka gospodarcza” Winiarski

„Polityka społeczna” pod red. Kurzynowskiego

poniedziałek

15:45 - 16:30

B305

Definicje polityki ekonomicznej:

• Balcerowicz - polityka gospodarcza to wpływanie na procesy gospodarcze bez pośrednictwa zmian instytucjonalnych, a przez operowanie zmiennymi z natury narzędziami ekonomicznymi, należącymi do repertuaru właściwego danemu systemowi gospodarczemu

• Winiarski - polityka gospodarcza to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą

Podejście teologiczne w polityce ekonomicznej nadrzędną rolę odgrywają cele...

Podejście instrumentalne sprowadza politykę ekonomiczną do stosowania odpowiednich narzędzi dla osiągnięcia określonych celów.

Podział polityki ekonomicznej w oparciu o modele gospodarki narodowej

Wg Webera państwo racjonalności rynkowej (rola państwa jest ograniczona) i państwo racjonalności planowej (państwo jest aktywne w procesie tworzenia warunków dla gospodarki).

Polityka ekonomiczna ma charakter historyczny, jest heterogeniczna (zróżnicowana)

Model gospodarki regulowanej i samo regulacyjnej.

Kanon neoliberałów, czyli 11 zasad dotyczących samoregulacji modelu gospodarki rynkowej:

• Twarde finansowanie budżetowe, czyli unikanie deficytu budżetowego

• Kontrola podaży pieniądza i walka z inflacją jako najwyższy priorytet

• Liberalizacja handlu zagranicznego

• Unikanie nadmiernego opodatkowania, a raczej jego redukcja

• Unikanie subsydiów oraz stosowania zachęt w postaci ulg podatkowych

• Niedopuszczenie do silnej pozycji związków zawodowych

• Wyeliminowanie wszelkiej kontroli

• Unikanie interwencji na rynku i konsekwentne przestrzeganie zasad wolnej konkurencji

• Prywatyzacja aż do całkowitej eliminacji przedsiębiorstw państwowych

• Unikanie mieszania działalności sektora publicznego i prywatnego, a stąd występowanie przeciw konsorcjom

• Wolność obrotu kapitałami, sprzeciw wobec restrykcji w obrocie kapitałowym

Argumenty polityki gospodarczej:

• Rynek pozostawiony sam sobie prowadzić może do różnych zjawisk negatywnych, których źródła tkwią immanentnie w samym systemie gospodarki rynkowej (zbyt duże dysproporcje dochodowe między określonymi grupami ludności, regionami; istnienie bezrobocia, cykliczny rozwój gospodarki, zagrożenie dla środowiska)

• Kolejny argument opiera się na teorii dóbr publicznych. Istnieją takie rodzaje działalności, które nie dają zysku, a więc świadczone przez nich dobra i usługi nie mogą być dostarczane w ramach mechanizmów rynkowych, a są one niezbędne dla istnienia i funkcjonowanie społeczeństwa

• Teoria efektów zewnętrznych nakazuję włączenie się państwa w regulacje pewnych procesów. Np. przedsiębiorstwa mogę osiągać zysk na wyrobach, które mogą w eksploatacji powodować szkody i straty dla społeczeństwa (składowanie odpadów jądrowych)

• W przypadku krajów opóźnionych w rozwoju istotne jest włączenie się państwa w zmiany strukturalne w gospodarce

• Regulacje prawne mogą skutecznie bronić indywidualnych producentów i konsumentów przez nieuczciwą konkurencję innych partnerów

Podmiotem polityki gospodarczej jest władza państwowa (ustawodawcza i wykonawcza). Jest to gospodarka narodowa, którą definiujemy jako wielki system społeczny składający się z wielu powiązanych ze sobą elementów realizujących różne cele związane z zaspokojeniem potrzeb społeczeństwa.

• Klasyfikacja gospodarki wg kryterium przedmiotowego (rodzajowego)

• Podział gospodarki wg kryterium własnościowo-podmiotowego - wyróżnia się sektor publiczny ( własność samorządowa, państwowa, mieszana)i prywatny (spółdzielnie, spółki, własność kościoła, związki zawodowe)

• Wg kryterium przestrzennego

• Podział na sektory instytucjonalne - sektor przedsiębiorstw, sektor gospodarstw domowych, instytucje samorządowe i rządowe, instytucje niekomercyjne i instytucje finansowe i ubezpieczeniowe

19.10.2011

Funkcje polityki gospodarczej

• ustrojowo-systemowe

- ustrój polityczno-społeczny

- struktury państwowo-administracyjne i społeczne

- rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce

• zewnętrzne

- międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami

- przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych

- międzynarodowa sytuacja gospodarcza

- warunki wymiany (terms of trade)

• wewnętrzne

- stan i struktura zasobów (przyrodniczych, majątkowych, ludzkich)

- zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionu

- wewnętrzna sytuacja polityczna

- stosunki narodowościowe

- stosunek społeczeństwa do władzy

- układ sił politycznych w kraju

CELE

• generalne

- suwerenność

- sprawiedliwość

- postęp społeczny

- prawa człowieka

• ustrojowo-systemowe i polityczne

- umacnianie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego, zapewnianie jego ewolucji

• ekonomiczne

- pomnażanie bogactw kraju

- powiększanie dobrobytu

- efektywne wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy

- przemiana strukturalna

- wzrost przedsiębiorczości

- równowaga gospodarcza

- wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy

• społeczne

- sprawiedliwy podział dochodu

- gwarancja zatrudnienia (pełne zatrudnienie)

- wyrównane szanse awansu

- dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty

- zapewnienie ochrony zdrowia

- zabezpieczenie społeczne

• ekologiczne

- ochrona środowiska naturalnego

- rekultywacja

• obronno-militarne

- powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym

- zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji

• infrastruktura techniczno-ekonomiczna (energetyka, kanalizacja, wodociągi)

• infrastruktura społeczna - wpływa na jakość naszego życia (zasoby mieszkaniowe, oświaty, ochrony zdrowia, kulturowe)

polityka pronatalistyczna - więcej urodzeń (np. Francja)

polityka antynatalistyczna - zmniejszenie liczby urodzeń (np. Chiny)

Cele:

• krótkookresowe - ograniczanie bezrobocia, ograniczanie inflacji, osiągnięcie równowagi w bilansie płatniczym

• długookresowe - regulowanie długookresowej stopy wzrostu gospodarczego, przemiany strukturalne, ochrona środowiska

• tradycyjne - ograniczenie bezrobocia, ograniczanie inflacji, szybki wzrost gospodarczy

• nowoczesne - kształtowanie postępu techniczno-organizacyjnego, ochrona środowiska, oddziaływanie na przemiany strukturalne w gospodarce

• konkurencyjne - cele, których nie można jednocześnie osiągnąć, np. ograniczanie bezrobocia, ograniczanie inflacji i osiągnięcie równowagi w bilansie płatniczym

• komplementarne - uzupełniają się, np. osiągnięcie wzrostu gospodarczego i ograniczanie bezrobocia lub inflacji

• neutralne - ograniczanie bezrobocia

26.10.2011

Polityka budżetowa - proces oddziaływania na budżet.

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków publicznych

Funkcje polityki budżetowej	Dochody publiczne	Wydatki publiczne
Alokacyjna	- pożyczki publiczne (ograniczają pożyczki prywatne) - polityka podatkowa * cła protekcyjne * instrumenty podatkowe promujące i hamujące rozwój określonych przedsięwzięć (np. ulgi, zwolnienia z podatku VAT)	- wydatki inwestycyjne - wydatki na działalność służb, które przyczyniają się do poprawy funkcjonowania infrastruktury ekonomicznej i społecznej
Redystrybucyjna	- podatek bezpośredni od dochodów osobistych	- pieniężne transfery socjalne )np. zasiłki dla bezrobotnych) - bezpłatne lub częściowo odpłatne zaspokajanie określonych usług społecznych - kształtowanie wyjściowych warunków rynkowego podziału dochodów (np. wydatki na szkolenie)
Stabilizacyjna	- operacje pożyczkowe * wywołujące efekt deflacyjny (gdy pożyczka publiczna absorbuje nadmiar siły nabywczej ludności) * wywołujące efekt inflacyjny (gdy finansują wydatki publiczne) - operacje podatkowe * „automatyczne stabilizatory” wynikające z progresywnego charakteru podatku dochodowego * zmiana stawek podatkowych * ulgi i zwolnienia podatkowe stymulujące inwestycje lub eksport	- wydatki na wynagrodzenia w sektorze publicznym - świadczenia socjalne - wydatki na roboty publiczne - wydatki zbrojeniowe

Transfery zastępujące dochody: zasiłki z tytułu bezrobocia, zasiłki chorobowe, renty, emerytury

Transfery uzupełniające dochody: zasiłki socjalne

Polityka dyskrecjonalna - polityka uznaniowa

Dochody podatkowe - tworzą je podatki pośrednie (VAT, akcyza) i podatki bezpośrednie (PIT, CIT)

Dochody niepodatkowe - wyróżniamy dochody z tytułu prywatyzacji, zysk banku centralnego, dochody ze środków UE

Kryterium przedmiotowe wydatków:

• Wydatki przeznaczone na funkcjonowanie państwa

• Wydatki socjalno-kulturowe

• Wydatki na gospodarkę

• Wydatki na obsługę długu publicznego

Deficyt budżetowy:

• Realny, który jest faktyczną różnicą między wydatkami a dochodami w danym roku budżetowym

• Strukturalny, będący wielkością hipotetyczną, symulowaną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki realizowane są przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki

• Cykliczny, stanowiący rezultat cyklu koniunkturalnego, czyli ożywienia lub recesji wpływających na poziom wydatków i dochodów

Przyczyny deficytu budżetowego:

• starzenie się społeczeństwa

• globalizacja

• terroryzm

Środki finansowania deficytu budżetowego:

• dary z zagranicy

• zaciąganie kredytu wewnątrz kraju (np. w bankach komercyjnych, emisja papierów wartościowych - obligacji i bonów skarbu państwa, kredyt w banku centralnym - w Polsce bezwzględny zakaz) lub zagranicą (Klub Paryski i Klub Londyński)

Dług publiczny to finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych kredytów niezbędnych do pokrycia deficytów budżetowych. Zgodnie z kryteriami konwergencji wielkość długu publicznego nie może przekraczać 60% PKB

2.11.2011r

Pieniądz - jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywana jest wymiana produktów

Funkcje pieniądza:

• Jednostka obrachunkowa (miernik wartości produktów i usług)

• Środek wymiany (cyrkulacji)

• Środek płatniczy (umożliwiający realizację odroczonych płatności)

• Środek przechowywania bogactwa (środek tezauryzacji)

Cechy pieniądza:

• Powszechnie akceptowany

• Łatwo przenośny

• Łatwo podzielny

• Trudny do podrobienia

CELE OGÓLNE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Zapewnianie rozwoju gospodarczego

• Stabilizowanie poziomu produkcji i zatrudnienia (nakręcanie koniunktury gospodarczej)

• Stabilizowanie cen (przeciwdziałanie inflacji)

• Równowaga bilansu płatniczego

CELE SZCZEGÓŁOWE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Zapewnianie podaży pieniądza w skali niezbędnej do sfinansowania realnych procesów gospodarczych w zakresie wymiany, produkcji i obrotu oraz niedopuszczenie do zahamowania płynności przekształceń towaru w pieniądz

• Niedopuszczenie do naruszenia proporcji między pieniądzem a towarem na rynku to jest nadmiernej kreacji pieniądza w stosunku do podaży towarów i usług

Pieniądz bezgotówkowy = pieniądz skryptularny

Depozyty gotówkowe, złotowe, walutowe - najwięcej powinno być złotowych a najmniej gotówkowych

AGREGATY PIENIĘŻNE

• M0 - gotówka i depozyty na rachunkach w banku centralnym (pieniądz banku centralnego, baza monetarna, zasób pieniądza wielkiej mocy)

• M1 - obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych, płatnych na żądanie

• M2 - uwzględnia M1, a ponadto obejmuje rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe nie przekraczając określonej sumy w danym kraju

• M3 - uwzględnia M2, z ponadto obejmuje duże salda rachunków terminowych, przekraczające określoną sumę złotych Lu dolarów rocznie

• L - obejmuje papiery wartościowe, obligacje bankowe, skarbowe oraz akcje o zróżnicowanym stopniu płynności i ryzyka

Równanie Fishera - za pomocą tego równania reguluje się podaż pieniądza

MV = PY

M - ilość pieniądza w obiegu

V - szybkość cyrkulacji pieniężnej (ile razy przeciętnie jednostka jest wydawana w ciągu roku)

P - przeciętna cena towarów i usług

Y - realna wielkość PKB w cenach trwałych

Wzrost podaży pieniądza będzie uzależniony od aktywności gospodarczej.

Wielkość podaży pieniądza powinna być dostosowana do ilości towarów znajdujących się w gospodarce.

System bankowy - obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunku z otoczeniem.

Bank - wywodzi się od włoskiej kontuaru (banco-stół) za którym prowadzono transakcje finansowe

Następstwem ewolucji i specjalizacji systemu bankowego jest:

• wyodrębnienie banków emisyjnych (bank centralny)

• Rozgraniczanie funkcji banków operacyjnych i emisyjnych

• Odejście banków emisyjnych od bezpośredniego kredytowania podmiotów gospodarczych

FUNCKJE BANKU CENTRALNEGO

• Emisja - BC ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych w postaci banknotów i monet

• Jet bankiem banków- BC jest bankiem rezerwowym dala banków operacyjnych

• Jest bankiem gospodarki narodowej i banku państwa - reguluje cały obieg pieniężny wewnątrz kraju oraz dąży do równowagi bilansu płatniczego; zajmuje się obsługą długu państwowego oraz obsługą kasową budżetu

OBSZARY AUTONOMII BANKU CENTRALNEGO:

• Autonomia osobowa - polega na stosowaniu demokratycznych procesów wyboru kierownictwa BC (osoby, które zasiadają w radzie powinny być apolitycznie, jest 9 członków którzy są wybierani przez prezydenta - 3, izbę senatu - 3 i izbę sejmu - 3) oraz na zagwarantowaniu mu w drodze ustawowej możliwości podejmowania suwerennych decyzji. Kadencja trwa 6 lat, a odwołanie członka jest bardzo trudne.

• Autonomia funkcjonalna - wyraża się w swobodzie decyzji co do strategii polityki monetarnej oraz wyboru narzędzi jej realizacji.

• Autonomia finansowa - dotyczy relacji między bankiem centralnym a budżetem.

OBSZARY DZIAŁAŃ W KTÓRYCH BC WYKAZUJE SIĘ SWOJĄ NIEZALEŻNOŚCIĄ:

• Utrzymanie stabilności pieniądza i systemu finansowego kraju, Stabilność pieniądza krajowego mierzy się jego siłą nabywczą i kursem walutowym. Wyznacznikiem stabilności systemu finansowego kraju jest zdolność instytucji kredytowych, inwestycyjnych oraz ubezpieczeniowych do generowania zysku, dokonywania sprawnych o terminowych rozliczeń oraz transformacji depozytów oszczędnościowych w inwestycje przedsiębiorstwa. Umocnienie pieniądza krajowego (stabilność cen)

• Polityka antyinflacyjna

• Sposoby finansowania polityki rządu

• Swoboda kształtowania stóp procentowych i kursów walutowych

Ograniczony wpływ stopy procentowej na realne procesy gospodarcze:

• Poszczególne sektory gospodarki w zróżnicowany sposób reagują wzrost czy obniżenie stopy procentowej. Najmniejszy wpływ zmiana stopy procentowej wywiera na działalność wielkich korporacji

• Rentowność inwestycji musy być oceniania w długim okresie

• Restrykcyjne oddziaływanie stopy procentowej zależy od stopy inflacji, która je osłabia. Nominalna stopa procentowa nie ukazuje faktycznego wpływu oprocentowania na procesy gospodarczego

• Na możliwość oddziaływania za pomocą stopy procentowej wpływa także międzynarodowy rynek finansowy oraz łatwość przepływu kapitału między krajami

• Polityka budżetowa, która stwarza możliwość odliczania od podstawy opodatkowania spłat odsetek od kredytów

Instrumenty polityki pieniężnej:

1. Instrumenty oddziałujące na płynność bankową:

- stopa rezerw obowiązkowych - informuje jaka część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banków nie może być wykorzystana do tworzenia pieniądza bankowego. Wyraża się ją w procentach depozytów płatnych na żądanie złożonych w banku. Oznacza to, że rezerwy banku nie mogą spaść poniżej określonego poziomu.

- stopa dyskontowa - to stopa procentowa ustalana i powielana przez bank centralny przy udzielaniu bankom komercyjnym różnego rodzaju kredytów

- operacje otwartego rynku - polegają one na zakupie i sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych, np. bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa oraz prywatnych, np. weksli. Zakup papierów wartościowych przez bank centralny powoduje powiększenie rezerw gotówkowych banków komercyjnych co wywołuje rozwój akcji kredytowej banków, przyrost wkładów klientów i w konsekwencji zwiększenie obiegu pieniężnego, natomiast sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny zmniejsza aktywa banków i działa restrykcyjnie na podaż pieniądza.

2. Instrumenty typu administracyjnego, związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad działalnością kredytową systemu bankowego i racjonowaniem kredytów

3. Instrumenty specjalne, wykorzystywane w selektywnej polityce kredytowej

9.11.2011

Rodzaje polityki pieniężnej:

1. polityka ekspansywna polega na zwiększeniu podaży pieniądza przez bank centralny przez:

• obniżenie stopy dyskontowej

• obniżenie stopy rezerw obowiązkowych

• zakup na otwartym rynku kapitałowym papierów wartościowych emitowanych przez rząd

Polityka ekspansywna może mieć charakter polityki aktywnej. Jest ona wówczas realizowana za pomocą dyskrecjonalnych narzędzi oddziaływania na rynek pieniężny. Stosowane są wówczas instrumenty selektywne typu: kredyty preferencyjne, restrykcje kredytów. Przejawia się ona także w dużej liczbie operacji na otwartym rynku.

2. Polityka restrykcyjna zmierzająca do zmniejszenia podaży pieniądza lub tempa jego wzrostu poprzez:

• Podwyższenie stopy dyskontowej

• Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych

• Sprzedaż obligacji rządowych znajdujących się w posiadaniu banku centralnego

Polityka cenowo-dochodowa

-polityka cenowa- oddziaływanie państwa na wysokość cen

-polityka dochodowa-oddziaływanie państwa na dochody

(nie można ich oddzielnie analizować bo są od siebie zależne)

Polityka cenowo- dochodowa- powstałą późno bo przedsiębiorcy bali się zbyt dużej ingerencji państwa w przedsiębiorstwa.

Polityka dochodowa w nowoczesnym rozumieniu jest zespołem środków, za pomocą którego państwo dąży do określenia granic rocznego bezinflacyjnego, wzrostu dochodów wszystkich rodzajów, które wpływają do gospodarstw domowych zarówno z dywidend od kapitału, jak również rent a także płac i zarobków.

Cele polityki dochodowej:

• Przeciwdziałanie inflacji

• Zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodu

• Zmniejszenie dysproporcji dochodowych w układzie przestrzennym

• Stymulowanie wzrostu wydajności poprzez system płac

• Przeciwdziałanie bezrobociu

Metody prowadzenia polityki dochodowej:

1. Udział rządów w negocjowaniu granic dopuszczalnego poziomu płac

2. Stosowanie normatywów wzrostu dochodów

3. Zawieranie z centralami związków zawodowych określonych porozumień

4. Wykorzystanie systemu podatkowego

5. Stosowanie różnego rodzaju systemów indeksacji i automatycznego korygowania płac. Stosowane mogą być następujące formuły indeksacji:

• Indeksowanie płacy zasadniczej na zasadzie jednorazowej kwoty dla wszystkich stawek płac

• Indeksowanie tylko płacy minimalnej

• Indeksacja proporcjonalna, zachowująca istniejące rozpiętości płac

Indeksacja- charakter proporcjonalny (płace wzrastają o 10%)

Narzędzia, instrumenty polityki dochodowej:

• Płaca minimalna

• Zamrożenie płac

• Zasady ustalania płac w sferze budżetowej

• Pułapy płacowe (ustawa kominowa)

• Transparentność

• Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów

• Karta podatkowa

• Podatek od wzrostu wynagrodzeń

• Podatek dochodowy od osób fizycznych

• Zasady i przepisy rachunkowości

• System usług i odliczeń od podatku

Świadczenia społeczne są drugim po płacach źródłem dochodów polskiego społeczeństwa. Otrzymuje je prawie co trzeci mieszkaniec polski, który ukończył 18 lat.

Świadczeniami społecznymi nazywamy wszystkie środki finansowe, usługi i dobra rzeczowe, które służą zaspokojeniu potrzeb ludzkich, a nie są bezpośrednimi wynagrodzeniami za pracę.

Świadczenia socjalne obejmują wypłaty z tytułu emerytur, rent oraz różnego rodzaju zasiłki.

Spożycie/ konsumpcja społeczna to rozszerzony zakres świadczeń społecznych na dziedzinę kultury, edukacji, ochrony zdrowia organizacji czasu wolnego.

Ze względu na formę świadczeń społecznych wyróżniamy:

• Świadczenie pieniężne obejmujące emerytury, renty, stypendia, dodatki mieszkaniowe, ulgi kredytowe, pożyczki (np., dla osób bezrobotnych, niepełnosprawnych) oraz wszelkiego rodzaju zasiłki

• Świadczenie nie pieniężne czyli świadczenia rzeczowe( np. zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, pobyt w szpital, wyżywienie, opał, dzież, wyprawki dla dzieci, sprzęt do robót publicznych itd.) oraz świadczenia w formie usług społecznych (np. korzystanie z usług publicznej służby zdrowia, powszechnej edukacji szkolnej, pomocy pielęgnacyjnej)

Funkcje świadczeń społecznych:

• Zabezpieczająca (ochrona przed skutkami różnych rodzajów ryzyka socjalnego)

• Egalitaryzacja (wyrównywanie szans życiowych różnych grup społecznych)

• Edukacyjna (kształtowanie pożądanych społecznie zachowań obywatelskich, pracowniczych, rodzinnych i konsumenckich)

• Integracyjna (stwarzanie warunków wzmacniania więzi społecznych)

Polityka cen i dochodów może być dobrowolna lub ustawowa. Z dobrowolną mamy do czynienia w sytuacji kiedy rząd namawia przedsiębiorców i zawiązki zawodowe nie stosując przymusu prawnego do uwzględniania zaleceń formylowanych w doniesieniu do płac i cen.

W przypadku ustawowej polityki rząd stosuje normy prawne aby wprowadzić w życie preferowane zasady ustalenia płac i cen.

Instrumenty polityki cen:

• Ceny maksymalne

• Ceny minimalne

• Ceny urzędowe

• Podatek VAT, akcyza

• Opłaty wyrównawcze (dotyczą dóbr importowanych)

• Dotacje podmiotowe (dotacje konkretnych przedsiębiorstw) i przedmiotowe (dotacje konkretnych celów)

• Zamrażanie cen

Oddziaływanie państwa na cenę- cena energii, cena biletów komunikacji miejskiej

Inflacja- wzrost cen na określone towary i usługi, proces ogólnego wzrostu poziomu cen:

-popytowa- polega na ssaniu cen w gorę do poziomu który pozwoli zrównoważyć poyt na towary i usługi z ich podażą

-podazowa-

-kosztowa- spowodowana wzrostem cen w wynku wzrsu czynnikow produkcji

-ze wzg na natezenie inflacji wyróżniamy:

*pełzającą- nieiwlki wzrost cen

*umiarkowana- jednocyfrowa

*galopująca- stopa inflacji ma wymiar 2-3 cyfrowy w skali rocznej

*hiperinflacja- wzrost cen o 50% w skali miesiąca.

23.11.2011

Rynek pracy -relacje miedzy podażą pracy (tj. liczbą osób zdolnych do pracy i poszukujących jej przy danym wynagrodzeniu za pracę) a popytem na prace (tj. ilościowym i jakościowym zapotrzebowaniem na ludzką zdolność do pracy - zmierzonym liczbą miejsc pracy)

Podaż pracy zależy od:

• Liczby i struktury ludności według wieku, płci i wykształcenia

• Długości czasu pracy

• Przeciętnej intensywności pracy

Popyt na pracę zależy od:

• Koniunktury gospodarczej

• Przemian w strukturze gospodarki

• Wielkości i struktury naturalnych ubytków zasobów pracy

• Stopnia dyspozycyjności zatrudnionych

• Opłacalności substytucji pracy żywej pracą uprzedmiotowioną

• Poziomu mechanizacji, automatyzacji i komputeryzacji

Brak równowagi na rynku pracy wyraża się niedoborem siły roboczej (rynek pracy pracowników) bądź bezrobociem (rynek pracy pracodawców)

Podstawowe wskaźniki rynku pracy

Wskaźnik struktury przedstawiający stosunek części zbiorowości do liczebności całej zbiorowości.

Wskaźnik aktywności zawodowej to wyrażony w procentach stosunek liczby aktywnych zawodowo do liczby ludności w wieku produkcyjnym

Wskaźnik zatrudnienia to wyrażony w procentach stosunek liczby pracujących do ogólnej liczby ludności w wieku produkcyjnym

Wskaźnik bezrobocia to wyrażony w procentach stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo

Wskaźnik obciążenia bezrobociem to stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby pracujących.

Podział bezrobocia ze względu na przyczyny i jego formy:

• Bezrobocie strukturalne, spowodowane niedopasowaniem struktury podaży pracy ( głównie pod względem kwalifikacyjno-zawodowym) do struktury zmieniającego się popytu na towarowego i produkcji

• Bezrobocie technologiczne, wynikające z wprowadzeni substytucyjnego postępu technicznego i technologicznego, który powoduje ogólny spadek zapotrzebowania na pracę żywą lub zmniejsza to zapotrzebowanie w przekroju określonych zawodów

• Bezrobocie koniunkturalne, związane z cyklem gospodarczym, fazom recesji i depresji towarzyszy większe bezrobocie zaś fazom ożywienia i rozkwitu koniunktury gospodarczej mniejsze

• Bezrobocie frykcyjne, czyli płynne związane z naturalnymi przepływami pracowników między zakładami pracy, nazywane jest ono również bezrobociem naturalnym, wiąże się bowiem z krótkookresowym poszukiwaniem nowego miejsca pracy i nie narusza stanu równowagi na rynku pracy. (do 3 miesięcy)

Pozostałe formy bezrobocia to długo, średnio i krótkookresowe, bezrobocie: całkowite, chroniczne, jawne, ukryte.

Uwarunkowania wg kryterium przedmiotowego

Uwarunkowania doktrynalne	Teoria neoklasyczna Teoria neokeynesowska
Uwarunkowania instytucjonalne	Prawodawstwo wewnętrzne - prawo pracy - prawo gospodarcze 2. umowy międzynarodowe
Uwarunkowania społeczne	Czynniki demograficzne Mobilność geograficzna Mobilność zawodowa Infrastruktura społeczna
Uwarunkowania ekonomiczne	Struktura gospodarki Koniunktura gospodarcza Infrastruktura gospodarcza

Konstytucja RP

Praca znajduje się pod ochroną RP, a państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy, W przypadku niezdolności do pracy lub pozostawania bez pracy nie z własnej woli, obywatel nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego

Kodeks Pracy

Reguluje całość spraw od chwili zawarcia stosunku pracy miedzy pracownikiem a pracodawcą, poprzez cały okres trwania zatrudniania, aż po moment wygaśnięcia umowy o prace i rozpatrywania sporów o roszczenia ze stosunku pracy

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

- określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej,

- zapewnia lepsze funkcjonowania instytucji rynku pracy

- reguluje wymagania wobec pracowników PSZ

- określa standardy usług świadczonych przez PSZ

- wzmacnia prozatrudnieniowe działania na rynku pracy

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym

Ma na celu zwalczanie wykluczenia społecznego wśród siedmiu grup społecznych bezdomnych, uzależnionych od alkoholu, narkotyków, chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, zwalnianych z zakładów karnych, uchodźców. Na jej mocy została powołana nowa instytucja ryku pracy ( Centrala Integracji Społecznej, których celem jest reintegracja zawodowa i społeczne grup marginalizowanych.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Reguluje kwestie podejmowania zatrudnienia przez osoby, których stan fizyczny , psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia lub ogranicza bądź uniemożliwia wykonywanie pracy zawodowej

Ustawa i zatrudnieniu pracowników tymczasowych

Reguluje zasady zatrudnienia pracowników tymczasowych przez pracodawcę będącego agencją pracy tymczasowej oraz zasady kierowania tych pracowników i osób nie będących pracownikami agencji do wykonywania pracy tymczasowej n rzecz pracodawcy użytkownika.

30.11.2011r.

Polityka zatrudnienia i rynku pracy

Wymienione zadania państwa realizowane są przez instytucje rynku pracy działające w celu:

• pełnego i produktywnego zatrudnienia

• rozwoju zasobów ludzkich

• osiągnięcia wysokiej jakości pracy

• wzmocnienia integracji i solidarności społecznej

Instytucje rynku pracy - realizujące zadania określone w ustawie są:

• publiczne służby zatrudnienia - tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi i organami zatrudnienia, marszałek województwa, starosta, wojewoda

• Ochotnicze Hufce Pracy - państwowa jednostka wyspecjalizowana w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym oraz bezrobotnych do 25 roku życia

• agencje zatrudnienia - niepubliczne agencje pośrednictwa pracy (agencje krajowe i zagraniczne, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego, agencja pracy tymczasowej)

• instytucje szkoleniowe - publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące działalność pozaszkolną na podstawie odrębnych przepisów

• instytucje dialogu społecznego - organizacje związków zawodowych, pracodawców, bezrobotnych, organizacje pozarządowe

• instytucje partnerstwa lokalnego - realizują inicjatywy partnerów na rynku pracy

Cele polityka zatrudnienia

1. Zapewnienie racjonalnego zatrudnienia

2. Zapewnienie pełnego zatrudnienia

Racjonalne zatrudnienia

To pełne wykorzystanie czynnika ludzkiego w procesie pracy i prawidłowe rozmieszczenie zasobów ludzkich, przynoszące w konsekwencji najwyższy przyrost dochodu narodowego na jednostkę czasu i jednego zatrudnionego. Oznacza ono także zgodność zatrudnienia z kwalifikacjami i umiejętnościami ludzi troskę o to, aby zaspokajała ich aspiracje i dążenia

Trzy aspekty racjonalności zatrudnienia

• Racjonalne kształtowanie zasobów pacy polega na optymalizowaniu poziomu aktywności zawodowej społeczeństwa oraz przygotowanie kadr zgodnie z potrzebami rozwojowymi gospodarki

• Racjonalne rozmieszczenie zasobów pracy polega na kształtowaniu optymalnym działowo-gałęziowym i przestrzennym struktur zatrudnienia

• Racjonalne wykorzystanie zasobów pracy

Pełne zatrudnienie

To stan pełnego i produktywnego wykorzystania zasobów siły roboczej lub jako pewien stan równowagi rynku pracy tj. taką sytuację w której każdy człowiek zdolny do pracy i chcący pracować może znaleźć pracę w stosunkowo krótkim czasie

Pełne zatrudnienie - występuje wówczas, gdy na rynku pracy nie istnieje bezrobocie strukturalne przymusowe. Dopuszcza się natomiast istnienie bezrobocia naturalnego - frykcyjnego i przejściowego

Pełne zatrudnienie (wg MOP)

To sytuacja w której poszukujący pracy otrzymuje w ciągu stosunkowo krótkiego czasu ofertę zatrudnienia, odpowiadającą jego kwalifikacjom i zapewniającą odpowiedni poziom płacy.

Aktywna polityka rynku pracy - powinna zmierzać do zapewnienia:

• aby istniała praca dla wszystkich osób zdolnych do pracy i jej poszukujących

• aby ta praca była możliwie najbardziej produktywna

• aby istniał swobodny wybór zatrudnienia i aby każdy pracownik miał wszelkie możliwości zdobywania kwalifikacji niezbędnych do wykonywania pracy, które mu odpowiada, oraz wykorzystania swoich umiejętności i zdolności w tej pracy bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, wyznanie, poglądy polityczne i pochodzenie społeczne

Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy:

1. Bezrobotni do 25 roku życia (do 27 roku życia dla osób z wykształceniem wyższym)

2. Bezrobotni długotrwale

3. Bezrobotni powyżej 50 roku życia

4. Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych

5. Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dzieci do 7 roku życia

6. Bezrobotni niepełnosprawni

Funkcje aktywnej polityki rynku pracy:

1. Sprzyja aktywizacji zawodowej bezrobotnych

2. zmniejsza niedopasowanie strukturalne na rynku pracy

3. podnosi produkcyjność siły roboczej

4. oddziałuje na wielkość zatrudnienia i bezrobocia

5. pełni rolę instrumentu weryfikacyjnego

Skutki aktywnej polityki rynku pracy:

1. Efekt jałowego biegu - występuje wówczas gdy uczestnictwo w programie aktywnej polityki rynku pracy nie przynosi żadnych efektów zatrudnieniowych

2. Efekt substytucji - występuje wówczas gdy uczestnicy aktywnych programów zastępują w pracy osoby, które nie posiadają statusu bezrobotnego, a więc nie ma prawa w nich uczestniczyć

3. Efekt wypierania - polega na tym, że rozwój aktywnych programów wypiera z rynku przedsiębiorstwa, które w nich nie uczestniczą

Sposoby mierzenia skutków aktywnej polityki rynku pracy:

Efektywność zatrudnieniowa, obliczana jest jako stosunek liczby osób, której po zakończeniu udziału w określonej formie aktywizacji uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie lub podjęły działalność na własny rachunek do liczby osób które zakończyły udział w danej formie aktywizacji zawodowej

Efektywność kosztowa obliczana jest jako relacja wydatków na daną formę aktywizacji zawodowej do liczby osób, które po zakończeniu udziału w danej formie aktywizacji uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie lub podjęły działalność na własny rachunek

Słabości aktywnej polityki rynku pracy:

1. Błędy w wyborze celów programu (np. szkolenie w zawodach, na które jest mały popyt)

2. Niewłaściwy dobór osób do poszczególnych programów, które mogły osiągnąć największe korzyści ze szkolenia

3. Niedostateczne uwzględnienie celów tj. zwiększenia możliwości zatrudnienia, np. programy aktywne umożliwiają głównie odzyskanie prawa do zasiłku albo udział w programie jest tylko substytutem zasiłku

4. Administracyjne narzucanie osobom bezrobotnym uczestnictwa w programach rynku pracy, co nie sprzyja uzyskiwaniu wysokiej efektywności

5. Subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym stało się tak dominujące, że nie subsydiowane wolne miejsca pracy nie są już zgłaszane do urzędów pracy i kierowanie bezrobotnych na nie subsydiowane stanowiska nie jest priorytetowym celem urzędów

6. Nadmierne oczekiwania co do skuteczności aktywnej polityki rynku pracy, która nie może usunąć głównych dysproporcji między podażą a popytem na rynku pracy ani skorygować słabych bodźców do podejmowania pracy, spowodowanych brakiem koordynacji między systemami podatkowymi a zasiłkami

Instrumenty pasywnej polityki rynku pracy:

• Skracanie tygodniowego czasu pracy

• Wydłużenie urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, wychowawczego

• Wydłużenie okresu obowiązkowej nauki w szkoleniowe.

• Wprowadzenie zakazu pracy dla cudzoziemców

• Popieranie emigracji zarobkowej

• Stosowanie wcześniejszych emerytur

• Obniżanie górnej granicy wieku produkcyjnego

• Zachęcanie pracodawców do zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy

• Zniechęcanie pracodawców do angażowania pracowników do pracy w godzinach ponadwymiarowych/nadliczbowych

• Osłona socjalna, zabezpieczenie społeczne osób bezrobotnych w formie zasiłków z tytułu bezrobocia - pełnią funkcję dochodową (zastępują dochód) oraz motywującą (poziom zasiłku aktywizuje nas w procesie poszukiwania pracy)

7.12.2011

Ubóstwo - podstawy teoretyczne

Dobrobyt

• Dobrobyt oznacza zaspokojenie na wysokim poziomie biologicznym i społecznym potrzeb ludności

• Potrzeby:

- fizjologiczne

- bezpieczeństwa

- przynależności

- szacunku i uznania

- samorealizacji

Główne determinanty rozwoju;

• Środowisko naturalne - bogactwa naturalne i położenie geograficzne

• Czynniki kulturowe - w szczególności etos pracy, który może wynikać z uwarunkowań religijnych, historycznych i kulturowych

• Ustrój społeczno- gospodarczy - ma duża siłę prorozwojową w tym takie elementy jak: demokracja, społeczeństwo obywatelskie, gospodarka rynkowa

• Typ i jakość polityki gospodarczej - zróżnicowanie poglądów; apoteozy oświeconego interwencjonizmu państwa w gospodarkę do przekonania o konieczności ograniczania obecności państwa w gospodarce do niezbędnego minimum

Podstawowe pojęcia:

• Standard życia- jest to wzorzec (poziom) dochodów rodziny, który zapewnia życie na określonym poziomie ogólnie akceptowany w danym państwie i jego środowiskach

• Jakość życia- jest to stopień zaspokojenia potrzeb materialnych, duchowych i społecznych, zgodnych z piramidą potrzeb Maslowa. Jest to stan satysfakcji ludzi w związku z ich warunkami życia we wszystkich jego aspektach i wymiarach

• Poziom życia - jest to uznany przez ludzi całokształt rzeczywistych warunków życia oraz stopień materialnego i kulturowego zaspokojenia ich potrzeb przez strumienie dóbr i usług odpłatnych (nabywanych), pochodzących z funduszy społecznych ( nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych)

• Cywilizacyjna godność życia - jest to wartość człowieka i jego działań pomniejszających negatywne aspekty życia, które niesie z sobą dla społeczeństw rozwój cywilizacji, jest to Zycie w warunkach godnych cywilizacyjnie i przyjaznych ekologicznie będących następstwem ich samozaspokojenia

Mierniki zamożności:

• Szczegółowe- obrazują stan i zmiany konkretnego zjawiska gospodarczego, społecznego. Możemy do nich zaliczyć stopę bezrobocia, wskaźniki skolaryzacji ( informuje jaki odsetek młodzieży kontynuuje naukę), wskaźniki umieralności niemowląt, wskaźnik liczby lekarzy, wskaźnik liczby rożnego rodzaju dóbr trwałego użytku przypadających na gospodarstwo domowe, wskaźnik udziału wydatków na żywność w ogólnych wydatkach gospodarstw domowych

• Syntetyczne - takie jak PKB, który informuje o rozmiarach bieżących i rocznych strumieni dóbr i usług, wytworzonych w kraju. Wyróżniamy 2 rodzaje mierników bazujących na PKB per capita:

- PKB w przeliczeniu na USD wg kursu walut

- wg siły nabywczej - GDP per capita In Purchasing Power Standards (PPSŚ)

- Human Development Index (HDI_ - może przyjmować wartości z przedziału 0-1. Jeśli przyjmuje wartości z przedziału 0-0.5 to kraj jest zacofany, jeśli jego wartości wynoszą 0,501-0,8 to kraj jest średnio rozwinięty, a jeśli osiąga poziom w granicach 0,801-1,0 to kraj jest wysoko rozwinięty (Polska >0.8%- 37 miejsce w 2008 ...)

GDP (najwięcej Lux)

Pojęcia do miar ubóstwa:

• Obiektywne - badając dochody i wydatki określonych gospodarstw rodzinnych

• Subiektywne - badając stopień zaspokojenia określonych potrzeb wszystkich członków gospodarstwa rodzinnego dysponującego określonym poziomem dochodów

• Stosując pozapieniężne kryteria określające zamożność danego gospodarstwa rodzinnego

Sposoby pojmowania ubóstwa:

• Kategoria ubóstwa w ujęciu absolutnym - opiera się na pojęciu stanu zaspokojenia potrzeb, zdefiniowanych w konkretnych kategoriach ilościowych i wartościowych. Ludzie określani są jako ubodzy gdy ich potrzeby nie są zaspokojone w sposób wystarczający (określana jest dana ilość dobra która jest minimalna do przeżycia)

• Kategoria ubóstwa w ujęciu względnym (relatywnym) - opiera się na odniesieniu poziomu zaspokojenia potrzeb jednostek do poziomu ich zaspokojenia przez innych członków społeczeństwa. Ubóstwo jest tutaj utożsamiane.

„Paradoks dostatku” - istota

Wzrost zamożności społeczeństwa powoduje, ze spada popyt no dobra i usług niższej klasy (jakości) co powoduje ograniczenie ich produkcji i znikania z rynku, zmusza to ludność mnij zamożna do kupowania dóbr i usług o wyższej jakości i po wyższych cenach. W przypadku paradoksu dostatku konieczne jest podniesienie granicy ubóstwa przez wzrost dochodów indywidualnych najmniej zamożnym, tak aby ludzie mogli kupować najtańszy substytut, które jeszcze nie zniknęły z rynku.

Metody wyznaczania granicy ubóstwa:

• Metoda potrzeb podstawowych - wg tej metody gospodarstwo domowe uznajemy za ubogie, jeżeli jego dochody nie pozwalają na zakup ustalonego koszyka dóbr i usług

• Metoda wskaźnikowa wydatków żywnościowych - gospodarstwo domowe uważane jest za ubogie, gdy udział jego wydatków na żywności w wydatkach ogółem osiąga pewna wysoką, ustalona arbitralnie wartość krytyczna

• Metoda stałej części mediany lub średniej arytmetycznej dochodów - gospodarstwo traktowane jest jako ubogie, gdy jego dochód jest mniejszy od pewnej stałej części mediany lub średniej arytmetycznej rozkładu dochodów całej populacji gospodarstwo domowych

• Metoda kwanty la rozkłady dochodów - gospodarstwo domowe jest uznawane za ubogie , gdy należy przy przyjęciu jako granicy ubóstwa pierwszego decyla, do grupy 10% gospodarstw o najniższych dochodach

• Metody subiektywne - podstawą do wyznaczenia linii ubóstwa są opinie gospodarstw domowych o wysokości dochodów niezbędnych do zaspokojenia minimum ich potrzeb

Miry ubóstwa:

• Koszyk dóbr - to zestaw dóbr i usług uznanych przez ekspertów na niezbędne dla zaspokojenia potrze jednostki lub rodziny. Jest on jedna z podstawowych kategorii używanych do określenia linii ubóstwa. Wartość koszyka jest wyrażona w pieniądzach, suma towarów i usług zawartych w tym koszyku wyznacza poziom wydatków standardowych, tzw. linie ubóstwa bezwzględnego.

• Minimum egzystencji - to kwota pieniędzy odpowiadająca dobrom i usługom zawartym w koszyku dóbr, które pozwalają jedynie na fizyczna egzystencję

• Minimum socjalne - to kwota wydatków na dobra i usługi zawarte w koszyku dóbr, które pozwalają jednostce nie tylkoż, ale uczestniczyć w życiu społecznym

WYZNACZANIE LINII UBÓSTWA:

• Relatywna linia ubóstwa ( tzw. ubóstwo względne) wg tej miary ubogim jest ten, kto posiada lub wydaje o wiele mniej niż ci, których dochody i wydatki są na średnim poziomie. Podstawą wyznaczenia linii ubóstwa relatywnego jest najczęściej 50% mediany średnich wydatków ( rzadziej dochodów) na osobę w gospodarstwie domowym.

• Subiektywna linia ubóstwa - określa się na podstawie opinii członków gospodarstw domowego, których pyta się o poziom dochodów niezbędnych wg nich do utrzymania się na minimalnym poziomie

SKALA UBÓSTWA

• Linie ubóstwa pozwalają ustalić liczbę osób ubogich

• Stopa ubóstwa to procent ludności lub rodzin w danej populacji o poziomie życia poniżej wyznaczonej linii najniższych dochodów

• Luka dochodowa wskazuje o ile przeciętne dochody uzyskiwane przez gospodarstwa domowe różnią się od dochodów uznanych za minimalne. Pozwala ona zmierzyć natężenie ubóstwa.

AGREGATOWE INDEKSY UBÓSTWA:

• Indeks pozwalaj cacy ocenić zasięg ubóstwa - określa odsetek gospodarstw domowych znajdujących się poniżej granicy ubóstwa, Indeks ten przyjmuje wartości 0 przy braku ubogich gospodarstw i 1 gdy wszystkie gospodarstwa znajdują się poniżej granicy ubóstwa

• Indeks Daltona - ocenia relatywna głębokość (natężenie) ubóstwa, czyli średnia stosunkowa odległości dochodu ekwiwalentnego gospodarstw ubogich od granicy ubóstwa. Może indeks przyjąć wartość 1 gdy dochód wszystkich ubogich gospodarstw wynosi zero oraz 0 jeżeli w badanej populacji nie ma ubogich gospodarstw.

• Indeks Jorgensona- Slesnika - analizuje łącznie zasięg i głębokość ubóstwa pod kątem możliwości likwidacji sfery ubóstwa za pomocą transferów dodatkowych środków pieniężnych. Informuje jaki odsetek ogólnej zamożności gospodarstw domowych

Następstwa ubóstwa:

• Nierówność społeczne - jest to sytuacja, w której bogactwo, prestiż i władza są nierówno podzielone pomiędzy członków tego społeczeństwa. Występowała i występuje we wszystkich społeczeństwach

• Stratyfikacja społeczne - jest procesem wyróżniania warstw (kast, klas) w społeczeństwie wg kryterium stanu dochodów i posiadani, poziomu bogactwa lub ubóstwa, co wpływa na pełnienie funkcji społecznych przez jednostki ich styl życia, obyczaje, wykształcenie, prestiż.

”Kielich wstydu” -kraje bogatsze korzystające z zasobów krajów mniej zamożnych

Przyczyny ubóstwa i biedy w praktyce i społeczeństwie to:

• Obowiązujący system społeczno-gospodarczy w tym jego standardy ekonomiczne

• Wadliwe mechanizmy zniekształcające założenia systemy podziału dochodu narodowego

• Niedostatek wykształcenia lub jego wadliwa struktura

• Brak kwalifikacji zawodowych

• Niechęć do ciężkiej i odpowiedzialnej pracy

• Występujące patologie w życiu rodzinnym i społecznym

• Podeszły wiek i korzystanie ze starego portfela emerytalnego

Likwidacja ubóstwa a aktywność państwa

We współczesnych gospodarkach ubóstwo próbuje sie ograniczyć poprzez aktywną politykę gospodarcza i społeczną.

Polityka społeczna odnosi się do wszystkich sfer i działań sprzyjających subsystencji wszystkich....

Substystencja - to podstawowe prawo człowieka do samodzielnego bytowania w oparciu o wyniki (dochodu) ze swojej pracy lub aktywności gospodarczej

Gwarancją realizacji prawa do subsystencji są:

• Zdolność i możliwość pracy

• Możliwość ubezpieczenia się (oszczędzania) przez jednostki a wypadek ryzyka niezdolności do pracy

• Realizacja zasady subsydialności (wspomagania) i pomocniczości przez państwa

Rola państwa

Państwo i gospodarka nie istnieje po to aby ludziom pomagać, lecz po to aby ludzie pomocy nie potrzebowali i egzystowali samodzielnie.

Wymaga to, polityki społeczno-gospodarcze definiowanej, jako polityka podwójnej spójności: gospodarczej i społecznej wzajemnie sprzężonej na zasadzie wzajemnego oddziaływania zwrotnego.

Polityka spójności gospodarczej powinna się przejawiać w:

• Zrównoważonym wzroście i rozwoju gospodarczym

• Etycznym wzroście i rozwoju gospodarczym z realizacji tzw. magicznego czworokąta celów gospodarczych

• Stabilizacja poziomu cen (niskiej inflacji)

• Wysokiego poziomu zatrudnienia

• Bilansowanie, równoważenie stosunków gospodarczych z zagranica (niwelowanie deficytu płatności bieżących)

• Realizowanie trwałego i harmonijnego wzrostu gospodarczego ( eliminowanie lub łagodzenie kryzysów gospodarczych

• Małej skali i zasadności rozwarstwiania dochodowo - majątkowego obywateli

• Niskim poziomie bezrobocia oraz stwarzaniu warunków i perspektyw do wzrostu zatrudnienia i możliwość znajdowania pracy przez jednostki

• Ograniczenie zakresu głębokości, trwałości i dziedziczności ubóstwa

• Ograniczenie zasięgu zjawisk wykluczenia społecznego

• Poszerzaniu dostępu do usług edukacyjnych opieki lekarskiej

• Wypełnianiu przez państwo funkcji osłonowych (opiekuńczych)

• Upowszechnianiu i pogłębianiu dialogu społecznego wszystkich środowisk (zakładowych, zawodowych, regionalnych, ogólnokrajowych) w procesie podejmowania najważniejszych decyzji w państwie.

14.12.2011r.

Polityka społeczna

• to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowanie ogólnych warunków pracy i bytu ludności, pro rozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokojeniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Cele polityki społecznej

• Kształtowanie ogólnych warunków pracy i bytu ludności

• Tworzenie pro rozwojowych struktur społecznych. Oznacza to dążenie poszczególnych podmiotów do kształtowania struktury rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury zawodowej niezbędnej do realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych

• Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego

Dwa zakresy polityki społecznej:

• Szerszy zakres oznacza, że w jej obszar wchodzą wszystkie najważniejsze potrzeby społeczne, bez zaspokojenia których społeczeństwo nie może funkcjonować. Chodzi tu o potrzeby z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, mieszkalnictwa, kultury, zabezpieczenie emerytalnego, rentowego, potrzeby związane z niepełnosprawnością

• Ujęcie węższe określa tę politykę jako socjalną, co oznacza przede wszystkim politykę świadczeń socjalnych w postaci pieniężnej lub usług dla różnych kategorii ludności

Podmioty polityki społecznej:

• Podmioty o zasięgu ogólnokrajowym: sejm, senat, urząd prezydenta, rząd i jego agendy

• Podmioty o zasięgu regionalnym: urzędy wojewódzkie, samorządy województw i organizacje pozarządowe

• Podmioty lokalne czyli urzędy gminne oraz instytucje działające na obszarze gminy w tym organizacje pozarządowe

Instrumenty polityki społecznej:

Narzędzia ekonomiczne:

• Polityka konsumpcyjna, kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych

• Kształtowanie stosunków własnościowych przez regulowanie: warunków dostępu do własności majątku konsumpcyjnego lub produkcyjnego, praw właścicieli różnych zasobów, ochrony wszelkich form własności

Narzędzie prawne:

• Zapisane w dokumentach międzynarodowych, Konstytucji i konkretyzowane w aktach niższego rzędu prawa i wolności obywatelskie, prawa socjalne, akty prawne chroniące przed dyskryminacją

• Regulacje prawne dotyczące poszczególnych dziedzin życia, zachowań ludzi jako pracowników i pracodawców, czyli ważne tu będą prawo pracy, cywilne, rodzinne, karne

Narzędzie informacyjne:

• Informacje przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego

• Informacje publikowane za pośrednictwem wszelkiego rodzaju środków społecznego przekazu

• Poradnictwo indywidualne adresowane do osób mających szczególne potrzeby

Narzędzia przestrzenno-czasowe:

• Obiekty infrastruktury przede wszystkim tej społecznej, które służą zaspokojeniu ludzkich potrzeb takie jak: szkoły, szpitale, zabudowa mieszkaniowa, sieć drogowa. Obiekty te są elementami tzw. trwałej przestrzeni, której kształty i stan wpływają przez długie lata na sposób życia ludzi

• Polityka przestrzenna, oddziaływanie na przestrzeń, czyli kształtowanie jej. Efekty jej są długotrwałe, znajdują odzwierciedlenie w modelu przestrzennego ukształtowanie kraju, miasta, osiedla

Narzędzia kadrowe:

• jako zasoby ludzkie, świadczące usługi społeczne, decydujące o ich przyznaniu, ludzie stanowiący prawo, wolontariusze

Czas jako instrument - wymaga jego uwzględnienia w każdym programie polityki społecznej. Jet on punktem wyjścia w sytuacji kiedy diagnozujemy pewne problemy i punktem docelowym.

Style realizacji polityki społecznej:

• Styl wyzwalający (liberalny) - adresaci programów nie mogą realizować swoich zamierzeń (mimo iż posiadają określone kompetencje) ze względu na bariery na jakie napotykają

• Styl opiekuńczy - winien być adresowany do tych osób, które nie mogą zachowywać się w sposób pożądany ze względu na brak umiejętności i możliwości. Adresaci tych programów są traktowani jako niepełnosprawni, wymagający wsparcia przejściowego a czasem nawet trwałego

• Styl bodźcowy - opera się na założeniu, że ludzie mogą zachowywać się w sposób pożądany, ale to wymaga uruchomienia systemu nagród (oraz kar)

Kryteria określające model polityki społecznej:

• Uwarunkowania dostępu do świadczeń i usług

• Selektywność-powszechność ochrony socjalnej

• Jakość i poziom świadczeń i usług

• Zakres i cele polityki rynku pracy

• Rola władz publicznych w zaspokajaniu podstawowych potrzeb obywateli

• Sposoby finansowania programów socjalnych

Modele polityki społecznej:

• LIBERALNY MODEL POLITYKI SPOŁECZNEJ (marginalny)

• MOTYWACYJNY MODEL POLITYKI SPOŁECZNEJ (korporacyjny, socjalna gospodarka rynkowa)

• INSTYTUCJONALNO-REDYSTRYBUCYJNY MODEL POLITYKI SPOŁECZNEJ (model państwa opiekuńczego)

Cechy modelu liberalnego:

• Wolny rynek uważany za najlepszy mechanizm zaspakajania podstawowych potrzeb, gwarantujący sprawiedliwy , uzależniony od indywidualnego wysiłku podział dóbr

• Poziom zaspokojenia potrzeb zależy o indywidualnych starań i od osiągniętej na rynku wydajności

• W modelu tym dominuje solidarność na zasadach wzajemności rozumiana jako mechanizm zależny od istnienia indywidualnego interesu we wzajemnym pomaganiu sobie

• Prawa socjalne mają ograniczony charakter roszczeniowy albo ich nie ma wcale

• Źródłem pomocy nie jest obowiązek lecz dobra wola państwa lub współobywateli, a uprawnienia do świadczeń wiążą się z opłacaniem składek z reguły w prywatnych instytucjach ubezpieczeniowych

• Polityka społeczna uważana jest za niepotrzebną a nawet szkodliwy

• Dominacja świadczeń pieniężnych w formie zasiłków pomocy społecznej, usług socjalnych świadczonych przez podmioty prywatne

• Redystrybucja o charakterze wertykalnym od bogatych do biednych

• Polityka ta sprzyja utrzymywaniu się nierówności, podatki niskie, słaba progresja

• System świadczeń i usług gwarantuje jedynie minimalny standard zaspokojenia potrzeb, osoby chcące zaspokajać potrzeby na wyższym poziomie muszą korzystać z oferty rynkowej

• Waga polityki pełnego zatrudnienia niewielka, a rozwiązanie bezrobocia pozostawia się przede wszystkim wolnemu rynkowi

Cechy modelu motywacyjnego:

• Wyznacza wyraźną granicę ingerencji przyjmując, że programy socjalne powinny najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej i w możliwie największym stopniu służyć rozwojowi gospodarczemu

• Zakłada się, że potrzeby ludzkie powinny byś zaspokajane zgodnie z kryterium stażu pracy, zasług i wydajności

• Ubezpieczenia społeczne zapewniają ochronę prze wszystkimi rodzajami ryzyka socjalnego, ale są zorganizowane tak, by poziom zaspokojenia potrzeb był bezpośrednio zależny od statusu danej osoby na rynku pracy

• Świadczenia przysługują głównie osobom ubezpieczonym, same ubezpieczenia mają charakter powszechny

• Odpowiedzialność za zaspokojenie potrzeb społecznych przejmuje państwo, zmuszając wszystkich pracujących do obowiązkowego uczestnictwa w ubezpieczeniach społecznych, zorganizowanych i prowadzonych przez państwo

• Ubezpieczenie społeczne uzupełniane przez pomoc społeczną

• Świadczenie pieniężne (o charakterze ubezpieczeniowym) odgrywają rolę pierwszoplanową

• Podatki konieczne do finansowania polityki społecznej, kształtują na średnim poziomie, s system podatkowy jest umiarkowanie progresywny

• Do polityki pełnego zatrudnienia przywiązuje się umiarkowanie dużą wagę, preferuje się wysoką aktywność zawodową wśród mężczyzn, kobiety nie muszą być aktywne zawodowo

Cechy modelu instytucjonalno-redystrybucyjnego:

• Odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne obywateli ponosi przede wszystkim społeczeństwo, ponieważ ani rodzina, ani rynek nie są w stanie zagwarantować każdemu zaspokojenia potrzeb na dostatecznym poziomie

• Polityka społeczne musi obejmować wszystkich obywateli, bez dyskryminujących warunków wstępnych

• Państwowa polityka społeczna powinna więc zastąpić mechanizmy rynkowe w procesie zaspokajania potrzeb posługując się przede wszystkim kryterium potrzeb a nie zasług

• prawa socjalne wynikają z faktu zamieszkiwania terytorium danego kraju. Przyjmuje się założenie że to społeczeństwo jest odpowiedzialne za problemy społeczne a więc to społeczeństwo musi być odpowiedzialne za ich rozwiązywanie

• Celem polityki społecznej to zdrowi i wykształceni obywatele a w dalszej kolejności zdrowie i wykształcenie odnosi się do pracowników

• Świadczenia i usługi społeczne mają charakter uniwersalny, dostępne są w zasadzie bezwarunkowo dla wszystkich obywateli

• Wysoki poziom stawek podatkowych i silna progresja podatkowa

• Wszyscy obywatele zależnie od swoich możliwości finansują utrzymanie systemu, wszyscy też korzystają z powszechnie dostępnych świadczeń i usług, wszystkim też zależy żeby ten system funkcjonował sprawnie

• Model pełnego zatrudnienia, wysokiej aktywności zawodowej, zarówno kobiet jak i mężczyzn, osób niepełnosprawnych pochodzących z grup marginalizowanych

Zastosowanie modeli polityki społecznej w praktyce:

USA - Realizują model zbliżony do marginalnego (liberalnego). Jego cechy to:

• ubezpieczenia społeczne ograniczają się do emerytalno-rentowych, od bezrobocia

• Ubezpieczenia zdrowotne, chorobowe, od wypadków mają charakter fakultatywny, płacone przez pracodawców, pracowników

• 2/3 Amerykanów objętych ubezpieczeniami prywatnymi, pozostali muszą sobie radzić sami lub mogą korzystać z programów socjalnych ale dostęp do nich ograniczony, restrykcyjne kryteria, zapobiegające stylowi życia opartemu na systemie zasiłków

Kraje nordyckie realizują model instytucjonalno-redystrybucyjny. Cechy to:

• Wszechstronność - programy socjalne, obejmują wszystkie rodzaje ryzyka kolebki aż do grobu

• Duży stopień instytucjonalizacji uprawnień socjalnych

• Zanika zatem związek między wkładem własnym jednostki a otrzymywanymi świadczeniami

• Przewaga rozwiązań o charakterze uniwersalnym, co wiąże się z powszechnością świadczeń i usług socjalnych, nie mają one charakteru selektywnego

• Wysoki standard świadczeń i usług socjalnych, czyli wysoki standard...

Austria i Niemcy - model motywacyjno-korporacyjny

• rozwinięty system ubezpieczeń

• Ekwiwalentność świadczeń i ich segmentacja

• Niewielka rola prywatnych instytucji ubezpieczeniowych

• Osoby nie objęte ubezpieczeniami są beneficjentami programów pomocy społecznej

21.12.2011r.

przygotować listę osób, które przystępują do egzaminu

Polityka społeczna cd.

Milenijne cele rozwoju:

Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód	Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, których dochód nie przekracza 1 dolara dziennie. Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, którzy cierpią głód
Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym	Zapewnić wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwość ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym
Promować równość płci i awans społeczny kobiet	Wyeliminować nierówny dostęp płci do pierwszego i drugiego szczebla edukacyjnego do 2005 roku, a na wszystkich szczeblach do 2015 roku
Ograniczyć umieralność dzieci	Zmniejszyć o 2/3 wskaźnik umieralności dzieci w wieku do lat 5
Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami	Zmniejszyć o 3/4 wskaźnik umieralności matek
Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS, malarii i innych chorób	Powstrzymać rozprzestrzenianie się HIV/AIDS i ograniczyć ilość nowych zakażeń. Powstrzymać rozprzestrzenianie się malarii i innych groźnych chorób i ograniczyć ilość zachorowań
Stosować zrównoważone metody gospodarowania zasobami naturalnymi	Uwzględnić zasady zrównoważonego rozwoju w krajowych strategiach i programach; stosować metody hamujące zubożenie zasobów środowiska naturalnego. Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej pitnej wody. Do 2020 roku osiągnąć znaczącą poprawę warunków życia przynajmniej 100 milionów mieszkańców slumsów

Polityka regionalna

Polityka regionalna obejmuje całokształt działań władz publicznych zmierzających do racjonalnego kształtowania procesu przemian struktury przestrzennego rozmieszczenia gospodarki kraju.

Region jako przedmiot polityki ekonomicznej

• Region to pewna jednostka przestrzenna powierzchni charakteryzująca się występowaniem specyficznych cech i elementów, które stanowią jej wyznacznik i odróżniają ją od otoczenia

• Region w ujęciu prawnym to jednostka podziału admin najwyższego stopnia, wyodrębniona przez ustawodawcę ze względu na cechy różniące ją...

• W ujęciu nauk geogr region jest zwartą pod względem terytorialnym jednostką przestrzenną, cechującą się wewnętrzną spójnością, wynikającą z położenia geogr

• W ujęciu socjologicznym region odnosi się do jednostek zamieszkujących regionalna. Region w ujęciu ekonomicznym jest wyodrębniony na podstawie cech związanych z działalnością człowiek. Klasyfikacja dokonuje się przez rozróżnienie specyficznych...

Podział regionów:

• Region węzłowy - to mniejsza od kraju jednostka terytorialna, w ramach której wyodrębnia się część centralną i obszary peryferyjne. W części centralnej jest koncentracja społeczno-gospodarcza, natomiast część peryferyjna wspiera działalność prowadzoną w części centralnej

• Podział na regiony węzłowe pozwala wyróżnić: makroregiony, regiony i mikroregiony

• Regiony strefowe, to obszary wyodrębnione ze względu na swoją jednorodną strukturę wewnętrzną, co odróżnia je od obszarów sąsiednich. Podział ten jest użyteczny do analiz zagadnień dot działalności gosp ...

• wg kryterium problemów społeczno-ekonomicznych:

- regiony rozwinięte i słabo rozwinięte

- Regiony depresji, regiony rozwijające się harmonijnie i regiony problemowe (o dysproporcjach strukturalnych)

- regiony zagrożenia ekologicznego

• podział na regiony węzłowe ma zastosowanie przy ustalaniu podziału admin kraju

• W UE wprowadzono admin podział na regiony i są to tzw NUTS. Wyróżniono 5 poziomów, trzy pierwsze poziomy obowiązują we wszystkich krajach UE

podział administracyjny:

W Polsce:

NUTS 1 makroregiony

regiony

podregiony

powiaty

Makroregiony w Polsce to:

centralny

południowy

wschodni

północno-zachodni

południowo-zachodni

północny

Przesłanki prowadzenia polityki regionalnej:

• postęp naukowo-techniczny

• mobilność zasobów pracy

• zagrożenia dla środowiska naturalnego

• Integracja, globalizacja gospodarki

• polityka inter regionalna ma za zadanie realizację celów ogólnonarodowych i równoważenie rozwoju w skali całego terytorium państwa. Podmiotami tej polityki są centralne władze państwowe i organizacje międzynarodowe

• polityka intra regionalna prowadzona jest w celu oddziaływania prze odpowiednie organy na procesy społeczo-ekonomiczne wewnątrz regionu. Podmiotami tej polityki są organy władzy regionalnej, lokalnej

Zasady realizacji polityki regionalnej

• zasada subsydiarności zakład że UE udziela wsparcia tym krajom i tym regionom, które podejmują działania pro rozwojowe we własnym zakresie. Zasadę tę można odnieść do działań podejmowanych wewnątrz każdego kraju przez organy samorządowe i rządowe

• zasada koordynacji polega na tym aby władze narodowe i władze UE zapewniły możliwość koordynacji rozwoju. Aby poszczególne regiony mogły zachować swoją tożsamość i aby działania na ich terytorium podejmowane umożliwiały harmonijny rozwój całego kraju

• zasada elastyczności ma umożliwić dostosowanie procesów i pomocy do potrzeb regionalnych

• zasada programowanie wspieranie rozwoju regionów powinno być oparte na programach

• zasada partnerstwa polega na tym aby nie zmuszać poszczególnych działań, aby wszystko co jest potrzebne do przezwyciężenia zapóźnień w rozwoju powstawało nie na zasadzie wymuszeń lecz partnerstwa

• zasada kompatybilności to wzajemne dostosowanie się do procesów, podmiotów w działaniach

• zasada spójności poszczególne procesy powinny być ze sobą skoordynowane pod względem sensu ekonomicznego

instrumenty polityki regionalnej

• plany - plany przestrzennego zagospodarowania, które służą ustaleniu sposobów zagospodarowania terenów i użytkowania ziemi. W praktyce na szczeblu lokalnym powstają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

• planowanie przestrzenne ekonomiczne - obejmujące procedury oraz metody określania kierunków, celów i sposobów kształtowania rozwoju społeczno-gospodarczego regionów i mikroregionów

Narzędzia operacyjne:

• normy powszechnie obowiązujące - określają reguły postępowania obowiązujące wszystkie podmioty gosp, szczególnie inwestorów wprowadzających zmiany w sposobach użytkowania ziemi i zagospodarowania terenu

• decyzje admin - są konkretyzacją i formą wprowadzenia w życie powszechnie obowiązujących norm. Wprowadzają szczegółowe regulacje dot sposobów zabudowy terenów i lokalizacji inwestycji budowlanych, zakazy lub zezwolenia dot określonych...

• narzędzia ekonomiczno-finansowe - wprowadzone za pośrednictwem polityki pieniężnej i budżetowej, stwarzające dla podmiotów gosp określone zachęty do prowadzenia działań uznanych przez organy publiczne za pożądane, a także uciążliwości w razie podejmowania prowadzenia działań niepożądanych

• przedsięwzięcia publiczne organizowane i realizowane bezpośrednio przez organy publiczne lub z ich znacznym udziałem

Fundusze strukturalne UE:

• EFS

• EFOiGR

• EFRR

• FIOR

A także fundusz Kohezji (spójności), który nie jest funduszem strukturalnym i fundusze przedakcesyjne - PHARE, ISPA, SAPARD

4.01.2012

Ewolucja roli państwa w gospodarce - doktryny w polityce gospodarczej

Ewolucja roli państwa w gospodarce

Najstarszym przejawem ingerencji państwa jest FISKALIZM rozumiany, jako nakładanie i egzekwowanie wszelkich obciążeń fiskalnych, traktowanych jako główne źródło dochodów państwa, a zarazem źródło finansowania wydatków związanych z funkcjonowaniem państwa i jego instytucji.

MERKANTYLIZM

Początek formowania się zintegrowanych, nowoczesnych mechanizmów państwowych to przełom wieku XV i XVI. Na tle wydarzeń politycznych i w ścisłym związku z polityką prowadzona przez rządy takich państw jak Holandia, Anglia, Francja, które sprzyjały rozwojowi nowoczesnej gospodarki powstał pierwszy zwarty system w polityce gospodarczej.

W tym to okresie mamy do czynienia z wykształceniem się pierwszej doktryny w polityce gospodarczej, która towarzyszyła rozwojowi gospodarki towarowo-pieniężnej.

Cele ingerencji państwa:

• Zapobieganie dopływu do kraju kruszców szlachetnych i wykorzystanie ich przez skarb państwa, jako pieniądza i kapitału

• Osiągnięcie i utrwalenie dodatniego bilansu płatniczego i handlowego poprzez popieranie eksportu

• Selektywne kształtowanie wymiany towarowej z zagranicą

• Wspieranie ex wyrobów przemysłowych, zwłaszcza o wysokim stopniu przetwarzania, ograniczenie ex surowców i ułatwienie ich importu , w celu i poprawy zaopatrzenia przemysłu krajowego

• Popieranie uprzemysłowienia kraju, m.in. przez zakładanie państwowych fabryk

• Wprowadzenie różnych form nadzoru nad jakością produkcji przemysłowej w celu zapewnienia wyrobom krajowym dobrej opinii

• Rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej wewnątrz kraju (budowa dróg i kanałów żelowych) oraz gospodarki morskiej (floty i portów)

LOSEFERYZM I LIBERALIZM

Historycznie kierunek ten pojawił się w XVIII i jest związany z mieszczaństwem francuskim i rewolucja przemysłową Anglii.

Intelektualnym ruchem, który zapoczątkował zmiany był fizjokratyzm (przeds. Francois Quesney) głoszący iż podstawą tworzenia dochodu narodowego jest wyłącznie ziemia, przez co najważniejszą dziedziną aktywności gospodarczej powinno być rolnictwo.

Zasługa tego ruchu w zakresie rozwoju doktryn polityki ekonomicznej jest domaganie się zdecydowanego OGRANICZENIA INGERENCJI PAŃSTWA.

1876r. Opublikowano dzieło Adama Smitha „Badania nad natura o przyczynami bogactwa narodów”

*klasycy ekonomii mimo odmiennego od fizjokratów ujęcia źródeł dochodów byli także zwolennikami liberalizmu gospodarczego uznając, iż państwo powinno ograniczać swe funkcje do:

* spraw obronności kraju

Wymiaru sprawiedliwości i ochrony porządku

Ochrony wolności i działania prywatnych przedsiębiorstw

Przedstawiciele liberalizmu twierdzili, że

- mechanizm rynkowych prowadzi do optymalnych alokacji (zarówno w skali makro i mikro, także na rynku pracy)

W praktyce przedstawiciele nawet skrajnego liberalizmu nie odrzucili potrzeby istnienia państwa. Uważali że działalność państwa powinna koncentrować się na:

• Zapobieganiu powstawania karteli

• Zaspokajanie potrzeb w zakresie dóbr publicznych

• Serowanie kursem walutowym

W rzeczywistości gospodarczej idee liberalizmu gospodarczego nigdy w pełni i na trwałe nie znalazły swego miejsca w praktyce państw europejskich i pozaeuropejskich.

Przykładem konsekwentnego i skrajnego protekcjonizmu były przez cały XIX w. Stany Zjednoczone

INTERWENCJONIZM

Dominacja idei liberalizmu nie trwała jednak długo, bowiem do wybuchu wielkiego kryzysu gospodarczego w 1929r. Było to podstawą do aktywizacji polityki gospodarczej,

Początkowo sięgano do tradycyjnych metod pobudzenia koniunktury nie odbiegający zbytnio od idei liberalizmu takich jak: operowanie stopą %, podatkową, kredytami itp. Okazały się one jednak niewystarczające do opanowania zjawisk kryzysowych w gospodarce.

W najszerszym zakresie założenia interwencjonizmu zastosowano w USA w okresie prezydentury F.D.Roosevelta w postaci tzw. polityki nowego ładu (New Deal)

Aktywna polityka gospodarcza rozwiniętych państw zachodnich znalazła swe oparcie w nowym kierunki teorii ekonomii, tj., keynesizmie.

W 1036 r ukazało się dzieło ekonomisty angielskiego Keynesa „ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Odegrało ono zwrotna rolę. Wykazał on, że regulatory rynkowe nie wystarczą do zapewnienia pełnego zatrudnienia czynników produkcji; stan równowagi może ustalać się przy ich niepełnym wykorzystaniu w gospodarce; w gospodarce rynkowej występują siły, które mogą powodować trwałe utrzymywanie się bezrobocia.

Polityka gospodarcza miała obejmować:

*kontrola banków o giełdy

*Zwiększacie emisji pieniądza w imię zwiększania popytu

*Interwencyjne zakupy rdzawe artykułów rolnych

*Oddziaływanie na rzecz wzrostu zatrudnienia i poziomu płac

*Roboty i inwestycje publiczne w postaci budowy obiektów użyteczności publicznej, zagospodarowania regionów słabo rozwiniętych

NEOKEYNESIZM

N. jest współczesną wersją interwencjonizmu państwowego, wywodząca się z tradycji keynesistowskiej. Określany jest inaczej mianem „regulowanej gospodarki rynkowej” opiera się na założeniu zawodności mechanizmów rynkowych i wolnej konkurencji w pewnych dziedzinach i istotnym znaczeniu dla społeczeństwa.

Zdaniem przedstawicieli tego kierunki interwencjonizm jest niezbędny, gdyż rynek obok swych wielkich zalet, nie daje pełnej racjonalności w skali makro. Rynek zawodzi np.: w zakresie:

• Sprawiedliwości społecznej rozumianej jako równość szans

• Wykorzystania zasobów gospodarki generując trwałe bezrobocie

• Stabilność gospodarki, gdyż prowadzi do wahań koniunkturalnych struktury produkcji głównie jeśli chodzi o dobra publiczne bo za dobra publiczne , z których wszyscy korzystają, ktoś musi płacić)

• likwidowania efektów zewnętrznych np. w zakresie ekologii

Do dziedzin wymagających interwencji państwa zaliczane są:

• Zapewnienie bieżącej równowago makroekonomicznej i przeciwdziałanie cyklicznym wahaniom prowadzących do niewykorzystania zasobów kraju

• OŚ (tylko państwo może spowodować, że zanieczyszczający środowisko zmuszony zostanie do poniesienia kosztów zanieczyszczeń)

• Regulacja stosunków na ryku racy o przeciwdziałanie bezrobociu

• Kontrola nad podziałem dochodów poszczególnych grup ludności

• Tworzenie i rozwój infrastruktury społecznej i technicznej (jedną z podstawowych kek cech jest ej „nierynkowy charakter” oznacza to konieczność jej funkcjonowania nie na zasadzie zysku, lecz z konieczności zaspokajania określonych potrzeb społecznych

• Upowszechnianie wiedzy z zakresie co najmniej szkolnictwa podstawowego

• Kształtowanie ładu przestrzennego

• Oddziaływanie na strukturę gospodarki pod kątem sprzyjania przystosowania jej do wymogów konkurencyjności

• Kształtowanie i sterowanie badaniami naukowymi i pracami wdrożeniowymi

• Ochrona interesów pracowników w tym m. In w zakresie prawa pracy i bhp

• Wspieranie funkcjonowania kultury w celu zapobieżenia całkowitej komercjalizacji tej dziedziny życia społecznego

• Ochrona rolnictwa jako specyficznego działu gospodarki narodowej

W ramach modelu „regulowanej gospodarki rynkowej” można wyróżnić dwa podstawowe typy interwencjonizmu państwowego:

1. Pierwszy z nich reprezentuje państwa kierujące się przede wszystkim celem zewnętrznym, w którym interwencja podporządkowana jest umocnieniu międzynarodowej pozycji państwa. Typowym przykładem tego typu jest Japonia.

2. Drugim typem jest państwo kierujące się w polityce gospodarczej interesem wew. Temu typowi interwencji państwa najlepiej odpowiadają państwa dobrobytu czyli tzw. welfare sate, w którym za nadrzędny cel interwencji uznaje się utrzymywanie rozpiętości społecznych na akceptowalnym poziomie (np. tzw. model skandynawski

NEOLIBERALIZM

Jego istota jest dążenie do wyeliminowania państwa z gospodarki i ograniczenie jego roli w polityce społeczno-gospodarczej. Zasady współczesnego neoliberalizmu:

• niedopuszczenie do kontroli cen

• unikanie nadmiernego subsydiowania podmiotów gospodarczych

• unikanie nadmiernego opodatkowania

• unikanie barier w handlu

• kontrola podaży pieniądza

• prowadzenie polityki twardego finansowania

• unikanie interwencji rynkowych naruszających zasadę wolnej konkurencji

• niedopuszczenie do silnej pozycji związków zawodowych

• szeroka prywatyzacja

• wyraźne zachowanie granic między działalnością publiczną a prywatną

• unikanie manipulacji na rynku kapitałowym

Ordoliberalizm - niemiecka odmiana liberalizmu gospodarczego

Podstawowe założenia:

• powstanie pełnej konkurencji

• „otwarte rynki” tj swobodny dostęp do rynki wszystkich podmiotów gospodarczych

• pełne zagwarantowanie prywatnej własności środków produkcji, jako podstawowy warunek istnienia swobodnej konkurencji

• wolność umów

• stworzenie ładu w polityce pieniężnej dla zabezpieczenia stabilizacji cen

• stabilność polityki gospodarczej

• kontrola antymonopolowa

• w celu korekty mechanizmu rynkowego wywołującego dysproporcje w dochodach należy wprowadzić progresywny podatek dochodowy

• dla łagodzenia tzw. „efektów zewnętrznych” powinny być prowadzone działania zarówno z zakresu ładu gospodarczego jak i polityki procesów

• anormalne reakcje mechanizmu rynkowego, w szczególności na rynku pracy powinny być łagodzone przez bieżącą politykę ekonomiczną

Egzemplifikacja ordoliberalizmu -socjalna/społeczna gospodarka rynkowa

• zapewnienie indywidualnej własności prywatnej środków produkcji, wolności, przedsiębiorczości, wolnego wybory zawodu, miejsca pracy, modelu konsumpcji

• dobrobyt dla wszystkich i własność dla każdego poprzez stabilizacje cen, wzrost gosp, pełne zatrudnienie i swobodna wymiana handlową

• połączenie idei wolnej gospodarki i zabezpieczenia społecznego

• bezpieczeństwo i sprawiedliwość socjalna jako efekt korekty podziału dochodów

• w zakresie polityki procesów gosp najważniejsza rola przypada polityce pieniężno-kredytowej

Wolność ekonomiczna to brak ograniczeń działalności produkcyjnej, konsumpcji towarów i usług poza poziom niezbędny do jej ochrony i podtrzymania. Rząd ogranicza wolność, gdy stosuje przymus i interweniuje w mechanizm rynkowy by osiągnąć cele inne niż ochrona osób i własności

Indeks wolności gospodarczej wg The Heritage Fundation

Wykorzystuje się 50 zmiennych wg kategorii 10 następujących czynników

• stopień liberalizacji polityki handlowej

Gdy cła an walorem (czyli te które są ustalane w procentach od wartości towaru) są:

- niższe od 4% przyjmuje się, że polityka handlowa ma charakter wolny

- 4-9% jest liberalna

- 9-14% umiarkowana

- 14-19% ochronny charakter ma polityka

- powyżej 19% jest restrykcyjna

• Poziom obciążeń fiskalnych gospodarki i udział państwa w produkcji

Podatki dochodowe uważa się za:

- bardzo niskie 0-10%

- niskie 10-25%

- umiarkowane 0 gdy górne stawki rosną do 35%

- wysokie - gdy górne stawki rosną do 50%

- bardzo wysokie przekroczenie 50%

Podatki korporacyjne są:

- bardzo niskie - stawka poniżej 20%

- nieskie 20-25%

- umiarkowane 25-35%

- wysokie 35-45%

- bardzo wysokie gdy przekraczają 45%

Relacja wydatków rządowych do PKB jako miara fiskalizmu:

- niski do 15%

- Umiarkowany 25-35%

- wysoki 35-45%

- bardzo wysoki przekracza 45% PKB

• Zakres interwencji państwa w działalność gospodarczą

Udział sektora publicznego w tworzeniu PKB

- poniżej 10% - interwencjonizm państwowy bardzo niski

- 10-25% niski

- 25-35% umiarkowany

- 35-45% wysoki

- powyżej 45% bardzo wysoki

• Autonomia i charakter polityki monetarnej

Podstawą oceny poziom stopy inflacji w ciągu ostatnich 10 lat

- poniżej 3% poziom ingerencji państwa bardzo niski

- 3-6% rocznie- niski

- 6-12% umiarkowany

- 12-20% wysoki

- powyżej 20% bardzo wysoki

• SWOBODA PRZEPŁYWÓW kapitałowych i zagranicznych inwestycji

Przedmiotem oceny są:

- prawo o inwestycjach zagranicznych

- ograniczenia przedmiotowe dla zagranicznych inwestycji

- możliwość zakupu ziemi

- jednakowe traktowanie podmiotów krajowych i zagranicznych

- ograniczenia w przekazywaniu zysków za granicę

- dostępność finansowania lokalnego dla inwestorów zagranicznych

• ocena urynkowienia systemu finansowego

Podmiotem oceny są:

- struktura własności banków

- ograniczenia w otwieraniu oddziałów i filii

- wpływ rządu na alokacje kredytów

- rządowe regulacje

- wolność w oferowaniu wszystkich rodzajów usług finansowych

• Swoboda w rynkowym kształtowaniu płac i cen

Uwzględnia się następujące czynniki:

- ustawy o minimalnych płacach

- wolność ustalania cen prywatnie

- zakres kontroli kształtowania cen przez państwo

- zakres rządowych subsydiów

- udział państwa w kształtowaniu poziomu cen

• Ochrona praw własności

w tym praw autorskich, dokonywana jest o następujące kryteria:

- przejrzystość i jednoznaczność prawa cywilnego

- stopień egzekucji zobowiązań umownych

- stopień zagrożenia własności prywatnej nacjonalizacją

- możliwość arbitrażu zagranicznego umów

- korupcja sądów

- opóźnienia w uzyskiwaniu postanowień sądu

- jakość prawa chroniącego własność (konstytucja, ustawy itp.)

• Poziom regulacji działalności gospodarczej

Za bardzo niski poziom regulacji przyjmuje się sytuację, gdy podjęcie działalności gospodarczej ogranicza się do formalnego powiadomienia odpowiedniego organu. Gdy wzrasta poziom regulacji i stopień dyskrecjonalności, licencjonowania, rośnie niebezpieczeństwo korupcji

• Zakres aktywności czarnego rynku

- zakres aktywności gospodarczej poza systemem podatkowym

- skala piractwa intelektualnego

- szacowana skala przemytu

Wymienione obszary/czynniki

Stopień wolności gospodarczej a wielkość wskaźnika indeksu:

• wolne, gdy łączny wskaźnik kształtuje się poniżej 1,95pkt

• zasadniczo - wolne, gdy znajduje się w przedziale 2-2,95pkt

• o ograniczonej wolności, gdy wskaźnik zamyka się w przedziale 3-3,95pkt

• represyjne, gdy wskaźnik indeksu wolności gospodarczej przekracza wartość 4 pkt

Wolność gospodarcza wg instytutu Frasera

• zdaniem autorów tej koncepcji badania system prawny i instytucji finansowych tworzy infrastrukturę dla wolnej wymiany gospodarczej na rynku i funkcjonowania rynku

• W metodzie tej wykorzystuje się także kilkadziesiąt wskaźników o skali 1 do 10. Analizowane czynniki/wskaźniki są uśrednione.

Obszary objęte analizą to:

• rozmiar rządu: wydatków, podatków, sektora publicznego

• struktury prawne i ochrona praw własności

• dostęp do finansowania i stabilności pieniądza

• wolność obrotów gospodarczych za granicą

• regulacje dotyczące kredytów, pracy i biznesu

Ludność w wieku produkcyjnym

K: 18-59, M: 18-64

Aktywni zawodowo

Bierni zawodowo

Pracujący

Bezrobotni

KOSZTY i skutki bezrobocia

Koszty bezrobocia

-Wydatki z Funduszu Pracy

-Koszty pomocy społecznej dla bezrobotnych i ich rodzin

- koszty wcześniejszych emerytury i świadczeń przedemerytalnych dla bezrobotnych i osób zwalnianych przez zakłady

- koszty utrzymania instytucji w zakresie obsługi bezrobotnych

Negatywne skutki społeczno-psychologiczne i moralne:

- pogorszenie standardu życia

- zagrożenie egzystencji

- zagrożenia w sferze psychicznej jednostki

- zakłócenia w życiu moralnym

- szkody moralno-etyczne

- zjawiska patologii społecznej

- napięcia i konflikty społeczne

Pozytywne aspekty społeczno-ekonomiczne:

- postawy wobec pracy

- racjonalizacja zatrudnienia

- wspomaganie procesów restrukturyzacji

- racjonalizacja wyboru kwalifikacji zawodu

Koszty pośrednie:

- ulgi i zwolnienia fiskalne w rejonach o szczególnym zagrożeniu bezrobociem

- luka podatkowo-ubezpieczeniowa

- luka czynników wytwórczych (PNB)

- koszty bezrobocia w szarej strefie gospodarki

---