Andragogika

-wykłady- Maria Bąk

14.10.2007 r.

Treści programowe przedmiotu:

1. Pojęcie, przedmiot badań i obszary problemowe andragogiki. Zakres badań i dorobek naukowy andragogiki.

2. Człowiek dorosły jako przedmiot procesów edukacyjnych. Ogólna charakterystyka człowieka dorosłego, możliwości i potrzeby edukacji dorosłych, dojrzałość i dorosłość, fazy życia i cele społeczno - zawodowe dorosłych. Linia rozwoju zawodowego w dorosłości.

3. Cechy współczesnej edukacji dorosłych - edukacje permanentna a kształcenie ustawiczne dorosłych. Wybrane teorie aktywności edukacyjnej dorosłych,

4. Funkcje społeczne edukacji dorosłych i jej rozwiązania systemowe. Główne strategie kształcenia dorosłych,

5. Współczesne rozwiązania edukacji na odległość,

6. Edukacja przez sztukę i aktywność kulturalno - oświatową. Potrzeby kulturalno - oświatowe dorosłych. Aktywność i aktywizacja kulturalno - oświatowa.

7. Właściwości kształcenia i samokształcenia dorosłych. Właściwości procesu nauczania - uczenia się dorosłych. Organizacja, przebieg i wyniki procesu nauczania - uczenia się. Właściwości procesu samokształcenia dorosłych.

8. Istota potrzeby możliwości wychowania dorosłych i samowychowania dorosłych. Współczesne dylematy wychowania dorosłych.

9. Nauczyciele andragodzy - pojęcie, funkcje i zadania nauczyciela dorosłych, nauczyciel w szkolnej i pozaszkolnej edukacji dorosłych. Inni realizatorzy zadań edukacji dorosłych.

10. Edukacja dorosłych w wymiarze międzynarodowym. Edukacja w wybranych krajach. Tendencje rozwojowe edukacji dorosłych.

Przedmiot badań, zadania, obszary i problemy przedmiotu andragogiki.

Kryteria wyodrębniania i samodzielności dyscyplin naukowych:

1. Wyodrębniamy określony i swoisty przedmiot badań i zainteresowań badawczych,

2. Dostosowana do przedmiotu badań terminologia i nazewnictwo wraz z systemem pojęć i prawidłowości,

3. Dostosowana do przedmiotu badań metodologia w tym metody, techniki, narzędzia i procedury badawcze itp.

A' pierwotnie wyłoniła się z pedagogiki ogólnej, dydaktyki, teorii wychowania. Pedagogika dorosłych. 1971 do połowy lat '90- ped dorosłych, od poł lat '90 do dziś -a ndragogika.

Nauki pedagogiczne - podział:

Andragogika wywodzi się z myśli Aleksandra Kappa który w 1833 roku napisał rozprawę filozoficzną „O wychowaniu w ujęciu Platona”. Jest to cykl kształcenia osób dorosłych. Wywodzi się on z gr. anner w dopełniaczu Andros - dzielny dorosły mężczyzna człowiek + ago - prowadzenie, wyprowadzać = czyli prowadzić dorosłego.

Przedmiot badań w znaczeniu szerokim - bada i opisuje wszelkie aspekty aktywności edukacyjnej dorosłych. zainteresowaniami badawczymi obejmuje problematykę wychowania, samowychowania, kształcenia i samokształcenia dorosłych.

Przedmiot badań w znaczeniu wąskim - andragogika to subdyscyplina nauk pedagogicznych, której przedmiotem badań i zainteresowań naukowych są cele, przebieg, warunki, skutki i prawidłowości intencjonalnego, świadomego, celowego oraz organizowanego kształcenia i wychowania dorosłych oraz ich samokształcenia i samowychowania.

Zadania andragogiki dotyczą:

1. Sposobów organizacji, prawidłowości przebiegu i wyników procesów (kształcenie, samokształcenie, wychowanie i samowychowanie) edukacyjnych ludzi dorosłych,

2. Wykrywania związków i zależności między procesami edukacyjnymi, czyli procesami kształcenia, samokształcenia, wychowania i samowychowania, oraz określenia i eliminowania zjawisk niepożądanych dla rozwoju osobowości człowieka dorosłego,

3. Dostarczania wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości edukacyjnej w formie postulatów wartościujących i normatywnych,

4. Ustalenia celów i zasad edukacji dorosłych w ścisłych zależnościach z rozwojem społeczno - ekonomicznym kraju. Wytyczenia metod realizacji celów edukacji i określenia ich skuteczności w praktyce, wskazywania sposobów rozwiązywania problemów edukacyjnych oraz opracowania założeń organizacyjnych dla edukacji dorosłych,

5. Wspierania aktywności edukacyjnej ludzi dorosłych oraz stwarzania im warunków do wszechstronnego rozwoju osobowości.

28.10.2007 r.

Tradycyjnie andragogikę dzielimy na:

1. Andragogikę ogólną - która bada i opisuje cele edukacji dorosłych, politykę oświatową, organizację instytucji edukacyjnych i kulturalnych, metody i techniki oraz narzędzia badań oraz procedury badawcze andragogiki,

2. Dydaktykę dorosłych (dydaktykę andragogiczną) - czyli teorię nauczania - uczenia się dorosłych oraz właściwości procesu samokształcenia dorosłych,

3. Teorię wychowania dorosłych - która bada i opisuje organizację, przebieg i wyniki procesu wychowania i samowychowania ludzi dorosłych,

4. Historię oświaty dorosłych i myśli andragogicznej.

Podział z punktu widzenia instytucji, terenu i zakresu badań andragogicznych andragogikę dzielimy na:

• Andragogikę szkolną - uczenia się dorosłych w formie szkolnej na każdym etapie kształcenia,

• Andragogikę nie szkolną - obejmuje ona swym zasięgiem formy pozaszkolne tzn. kursy, seminaria, konferencje, staże itp.,

• Andragogikę zdrowia - problematyka edukacji pro zdrowotnej i profilaktyka zdrowia,

• Andragogikę pracy - problematyka człowieka i jego edukacja w środowisku pracy. Problematyka badań w tym zakresie to:

1. Wychowanie przez pracę,

2. Wychowanie do pracy,

3. Wychowanie w procesie pracy.

• Andragogikę rolniczą - upowszechnienie wiedzy dotyczącą pracy w rolnictwie (ekonomiczność, rozwiązania unijne, hodowla, uprawa roli),

• Andragogikę działalności kulturalno - oświatowej - interesuję się kierunkami i formami spędzania czasu wolnego po pracy,

• Andragogikę wojskową,

• Andragogikę porównawczą - bada i opisuje sytuacje edukacji ludzi dorosłych w innych krajach ,

• Gerontologię andragogiczną - obejmuje aktywność edukacyjną ludzi starszych w trzecim wieku.

Cechą Andragogiki jest wielokierunkowość badań i rozległość dziedzin badawczych. Dominują badania o charakterze diagnostycznym i diagnostyczno - prognostycznym. Niedostateczne są badania o charakterze instrumentalno - technicznym i wdrożeniowym.

Dorosły jako podmiot oddziaływań edukacyjnych.

Dorosłość i dojrzałość

z punktu widzenia socjologii (według Zofii Matulki) dorosłość ma dwa wymiary:

1. Wymiar obiektywny - odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi i przyjmuję się to jako normy formalno - prawne.

2. Wymiar subiektywny - który wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę dorosłą i która uzewnętrznia normy przypisywane tej fazie życia, realizując określony jej wzór.

Z punktu widzenia biologiczno - psychologicznego według Marii Tyszkowej dorosłość to ta część cyklu życia jednostki, która wstępuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Następuje to pomiędzy 18 a 22 rokiem życia - jest to proces dojrzewania do dorosłości.

Dorosłość - jest kategorią umocowaną w kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast dojrzałość jest pojęciem przynależnym do świata natury i do świata przyrody.

Punkt widzenia z punktu widzenia psychologii na podstawie Włodzimierza Szewczuka - w oparciu o teorię cech (kiedy jednej zabraknie to nie ma dorosłości) i właściwości człowieka które muszą wystąpić aby być dorosłym jest to że dorosły jest sam odpowiedzialny za siebie, jest niezależnym podmiotem działalności ekonomicznej, sam decyduję o swoim planie życiowym samodzielnie podejmuje trudności w jego realizacji oraz sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.

Periodyzacja (podział) okresu dorosłości według Eryka Eriksona:

• Wczesny okres dorosłości między 21 a 34 rokiem życia - dylemat rozwojowy - intymność a izolacja,

• Dorosłość średniego wieku (średnia dorosłość) między 35 a 65 rokiem życia - dylemat rozwojowy to - kreatywność (polega na gotowości przekazywaniu ról społecznych następnemu pokoleniu) a stagnacja,

• Dojrzałość starszego wieku po 65 roku życia - dylemat rozwojowy - integracja ego a rozpacz (pogodzenie się ze śmiercią).

Podział biologiczny:

-okres rozwoju progresywnego (0-20)

- okres względnej stabilizacji i pełni życia

-okres starości

Erikson układ zamknięty (od do)

Fazy w życiu mężczyzny (według Eriksona):

……………………………………………….????????????????????????????????????????????

Według Włodzimierza Szewczuka dorosłość dzieli się na cztery okresy (nie ma przedziału, indywidualny rozwój)

1. Okres stabilizacji planu życia - w tym okresie następuje realizm w wytyczaniu celów bliskich, istnieje świadomość możliwości modyfikacji wytyczonych celów,

2. Okres progresywnej ekspansji - czyli gra słów - ( postępującego zdobywania rozwoju) następuje punkt kulminacyjny możliwości rozwojowych który jest zlokalizowany w różnych wymiarach aktywności człowieka dorosłego. Punkt kulminacyjny (możliwości) z łac. to opus magnum,

3. Okres regresywnej ekspansji z elementami starzenia się, jest ciągłe zdobywanie wiedzy ale jest wycofywanie a elementami starzenia sie

4. Okres właściwej starości z bilansem życia - następuje uświadomienie (bądź nie) wymiaru i lokalizacji opus magnum (punktu kulminacyjnego).

01,12,07

cd. do poprzedniego wykładu

Stymulatorami rozwoju człowieka w okresie dorosłości są zadania rozwojowe to takie zadania (wydarzenia, sytuacje), które postawione przed jednostka w danym okresie jej życia i pozytywnie przez nią rozwiązane przyczyniają się do poczucia szczęścia (spełnienia, zadowolenia) oraz pozytywnie projektują na rozwiązywanie dalszych zadań /Zbigniew Pietrasik/

Zadania Rozwojowe w życiu człowieka możemy podzielić na 3 obszary:

1. ZR wczesnej dorosłości (wg Eriksona to 18-34 rż) Zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu; podjecie pracy zawodowej; rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości (wg Eriksona to dylemat rozwojowy); znalezienie stałego partnera i założenie rodziny; wychowywanie dzieci; podjęcie obowiązków społecznych i obywatelskich; wypracowanie własnej filozofii życia; sformułowanie wizji dalszej przyszłości; nawiązanie stosunków z mentorem tj. osobą ułatwiającą start życiowy z pozycji przyjaznego eksperta i protektora.

2. ZR średniej dorosłości (wg Eriksona 38-65 rż) podjęcie większej niż dotąd odpowiedzialności społecznej, rozwiązanie dylematu „praca dla przyszłych pokoleń” czy stagnacja (dylemat rozwojowy); nadanie swojemu życiu większej pełni i pomoc w tym współmałżonkowi; osiągnięcie zamierzonego standardu życia; wspomaganie rozwoju i startu życiowego dorastających dzieci; opieka nad starzejącymi się rodzicami; pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starości.

3. ZR późnej dorosłości i starości (wg Eriksona po 65 rż, zmienia się zakres życia, ale nie jakość tych zadań) podjęcie nowych ról i zajęć związanych z przejściem na emeryturę; włączenie się grupy rówieśniczych; utrzymanie zainteresowań światem; przystosowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych; przystosowanie się do straty osób bliskich; wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci (dylemat rozwojowy).

ZR nie mają podziału na płeć, uporządkowaną hierarchię, itp.

Rozwojowi osobowemu w okresie dorosłości towarzyszy rozwój zawodowy następuje przez całe życie człowieka i jest określany (Donald Super) jako proces rośnięcia i uczenia się, Któremu podporządkowane są wszelkie przejawy zachowanie zawodowego. Wg Kazimierza Czarneckiego RZ człowieka należy traktować jako społecznie podporządkowany proces przemian jakościowych i ilościowych, które warunkują jego aktywny i społecznie oczekiwany udział w przekształceniu i doskonaleniu samego siebie oraz swojego środowiska.

Z. Wiatrowski Rz człowieka dzieli na 3 wielkie okresy:

1. okres przed zawodowy (edukacja przed zawodowa + okres edukacji pro zawodowej wyróżnił, ale się będzie trzeba z tego wycofać, czyli jest ale jakby nie było)

2. okres edukacji zawodowej

3. okres aktywności zawodowej

w okresie aktywności zawodowej człowieka dorosłego można wyróżnić charakterystyczne okresy rozwoju zawodowego, które przez Z. Wiatrowskiego zostały nazwane linią rozwoju zawodowego. (ma tendencję dopełniającą i rosnącą)

1 przygotowanie rozwojowe, mierzy się wymiarem kwalifikacji formalnych i rzeczywistych

2 adaptacja społeczno- zawodowa, która jest przystosowaniem do zawodu, do stanowiska pracy i do społecznego środowiska pracy

3) identyfikacja (kontynuacja adaptacji, przyjmujemy na siebie wszechstronne wypełnianie ról społecznych, utożsamienie z zawodem i grupą zawodowa) społeczno- zawodowa oraz stabilizacja (może ale nie musi wpływać na zawód) zawodowa

4) sukces zawodowy (sukces w zawodzie), który może mieć wymiar formalny, obiektywny -awans stanowiskowy, finansowy lub nieformalny, subiektywny- zadowolenie, spełnienie zawodowe

5) mistrzostwo w zawodzie , w której wymiar wysokiej fachowości łączy się z twórczością, nowatorstwie, innowacyjnością, oraz wprowadzenie adeptów do zawodu (jak jest mistrz to musi być uczeń).

4 i 5 może zamieniać się miejscami i wtedy to będzie optymalny, mogą się rozchodzić i nie spotkać albo się spotkać.

Uwarunkowania RZ :

1. czynniki materialne i społeczne środowiska pracy

2. selekcja i reorganizacja zawodowa

3. poradnictwo i doradztwo zawodowe

4. warunki indywidualne, przewodniki zdolności i zainteresowań zawodowych, postawy zawodowe, aspekt osobowości zawodowej

Uogólnienia i wnioski (Maria Tyszkowa)

1. człowiek rozwija się pod wpływem psychicznym przez cale życie, gdyż staje przed zadaniami rozwojowymi, których rozwiązywanie wprowadza z zmiany w funkcjonowaniu i strukturze jego psychiki

2. rozwój ten ma charakter zmian ilościowych i jakościowych

3. w cyklu życiowym człowieka a więc także w okresie dorosłości można wyodrębnić specyficzne okresy i fazy charakteryzujące się określonymi zadaniami i właściwościami psychicznego funkcjonowania

4. zamiany rozwojowe są nierównomierne (bo indywidualne) i mogą być blokowane przez zdarzenia życiowe i doświadczenia jednostki wywołujące zaburzenia

5. czynniki rozwoju człowieka dorosłego tkwią w procesie życia i w głównych obszarach jego aktywności

6. postęp w rozwoju wymagają aktywności samej jednostki , która w okresie dorosłości jest odpowiedzialna za własny rozwój

7. osiągnięcia wewnętrznej integracji oraz zrównoważonej filozofii życiowej i jest wypadkowa całej drogi życiowej człowieka jest warunkiem do zaakceptowania ludzkiego losu.

01,12,07

Społeczne funkcje edukacji dorosłych

Powinnością człowieka dorosłego jest wypełnianie kanonu ról społecznych do których należy zaliczyć: - role osobiste, rodzinne; - role zawodowe; - role obywatelskie;- role edukacyjne.

Współczesna edukacja permanentna opiera się o 4 filary:

1. uczyć się aby wiedzieć

2. uczyć się aby działać (w kontekście ról zawodowych od kwalifikacji do kompetencji zawodowych)

3. uczyć się aby żyć

4. uczyć się by być

Edukacja dorosłych spełnia typowe funkcje oświaty( teorii i praktyki permanentnej), umożliwia uzyskanie wykształcenia , pełni funkcje kompensacyjne ( wyrównawcze). Spełnia także funkcje ogólnorozwojowe i kulturotwórcze.

Typologia funkcji ED ma różnorodny charakter: tradycyjnie ED przypisuje się funkcje:

1) zastępczą wyrównuje braki w wykształceniu do obowiązującego poziomu

2) właściwą realizowaną poza obowiązkową edukację, dotyczącą uzupełnianiu wiedzy i umiejętności koniecznych dla skutecznego działania adekwatnego do wymagań rzeczywistości.

Mieczysław Marczuk dzieli funkcje kształcenia dorosłych na:

1) społeczne (socjalizacyjne) spełniane funkcje to kształcące ( wyrównuje braki w wykształceniu oraz podnosi kwalifikacje), ekonomiczne (poprze podwyższanie kwalifikacji wzrastają możliwości zawodowe a co za tym idzie możliwa poprawa ekonomiczna), kulturowo- wychowawcza (która dotyczy rozwoju horyzontów intelektualnych oraz aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu kultury i cywilizacji ludzkiej).

2) indywidualne (osobiste) funkcję adapt6acyjną (np. do zmian), terapeutyczną, rekreacyjną, oraz rozwoju zdolności i zaspokajaniu potrzeb poznawczych (zainteresowań).

Inną kwalifikacje proponuje Heliodor Muszyński, który wyróżniał:

• funkcje emancypacyjna pozwalającą poznać i ocenić własne możliwości rozwojowe

• funkcje reorientacyjną umożliwiającą aktywne rozwijanie własnego życia w różnych płaszczyznach, głównie w sferze zawodowej

• funkcja rozwojowa która odnosi się do nabywania nowych kompetencji na miarę indywidualnych aspiracji, potrzeb i możliwości

• funkcje personalizacyjne dostarczające jednostce podstaw rozwiązywania problemów indywidualnych i egzystencjalnych

• funkcja progmatyzacyjna umożliwiająca opanowanie świata, w ciągłej zmianie technicznej, technologicznej, informatycznej, informacyjnej

• funkcja kulturacyjna otwierająca dostęp do uczestnictwa w kulturze

Wg Lucja Tyrosa istnieją 3 podstawowe funkcje ED:

• funkcje kompensacyjne (wyrównawcze)

• funkcje dokształcania i doskonalenia zawodowego

• funkcje zaspakajania potrzeb wolno czasowych ludzi dorosłych

08,11,07

Charakterystyka i ogólne właściwości ucznia dorosłego.

Procesy edukacyjne

EDUKACJA była odniesiona albo do procesu kształcenia (nauczanie- uczenie się), albo do procesu wychowania.

!!! osobowość wychowanka: potrzeby, postawy, poglądy, motywacje, przekonania, wartości (hierarchia wartości), cechy charakterologiczne (sumienność, dokładność, rzetelność, itp.)

Edukacja powinna harmonijnie łączyć w swoim procesie Kształcenie+ Wychowanie. Czasami w niektórych rodzajach edukacji e= w>k ; e= k>w.

Edukacja we współczesnym szerokim rozumieniu oznacza ogół procesów oświatowo- wychowawczych obejmujących kształcenie i wychowanie z dominacją (ewentualną) jednego z nich.

Kategorie edukacji: poziome (szkolne), kierunki kształcenia.

Edukacja permanentna ( ciągła, cało życiowa, nieustająca) ogół procesów edukacyjnych występujących w całym okresie życia człowieka, prowadzone we wszystkich możliwych formach organizacyjno- programowych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich. Jest to wszechstronna koncepcja, która obejmuje formalne i nieformalne uczenie się, rozciągnięte na przestrzeni całego życia jednostki i umożliwiające jej osiągnięcia jak najpełniejszego rozwoju w różnych wymiarach aktywności życiowej.

EP może być podzielona zgodnie z linią życia człowieka na 4 nurty oddziaływań edukacji.

EDUKACJA PERMANENTNA
Wychowanie naturalne	Edukacja szkolna	Edukacja równoległa	Edukacja ustawiczna dorosłych (edukacja dalsza)
Proces socjalizacyjny (wprowadzenie w pełnienie ról społecznych) -środowisko rodzinne - -//- lokalne - -//- rówieśnicze - -//- pracy	(nie jest równe ustawie) - przedszkole - gimnazjum - szkoły ponadgimnazjalne ( ZSZ, LO, T, L uzupełniające, L Profilowane, Sz. Policealne) - szkoły wyższe (akademie, politechniki, uniwersytety)	(przybiera postać instytucji) - instyt kult oświatowe (domu kultury, pałace młodzieży,) - inst opie- wychow ( domy dziennego pobytu, świetlice terapeutyczne) - biblioteki - środki masowego przekazu -stowarzyszenia społeczne dla dzieci i dorosłych prowadzące działalność edukacyjną (np. harcerstwo)	(w procesach edukacji dorosłych) -dokształcanie - doskonalenie -program kształcenia bezinteresownego - samokształcenie z samowychowaniem

wychowanie naturalne wychowanie instytucjonalne

Edukacja ustawiczna dorosłych jest to proces systematycznego uczenia się, następującego po zakończeniu obowiązku szkolnego lub wydłużonej edukacji stacjonarnej, trwający przez cały okres aktywności zawodowej a często także dłużej w okresie tzw. III wieku. (R. Gerlah)

Zadania kształcenia ustawicznego (edukacji dalszej)

1. zapewnienie możliwości kontynuowania nauki i dopełnienia wykształcenia po ukończeniu obowiązku szkolnego (edukacji stacjonarnej)

2. umożliwienie w każdym wieku uzupełniania, odnawiania albo doskonalenia nabytych wiadomości i umiejętności do nowych potrzeb

3. umożliwienie każdemu człowiekowi stałej adaptacji do nowości we wszystkich dziedzinach życia

4. kształcenie zdolności podążania do zmian postępu naukowego, technicznego, technologicznego, informacyjnego i informatycznego, a także dynamiki życia społecznego i kulturowego

5. stworzenie możliwości doskonalenia kwalifikacji lub ich zmiany ( rekwalifikacja)

6. ułatwianie rozumienia problemu współczesności i zachodzących zmian w życiu jednostki i jej otoczeniu

7. uświadomienie każdemu własnych indywidualnych możliwości oddziaływania na środowisko życia

8. stworzenie człowiekowi możliwości do jego podmiotowości i autonomiczności

9. umożliwienie poprawy stosunków jednostki ze społeczeństwem

10. tworzenie warunków do stałego i wszechstronnego rozwoju osobowości człowieka, która prowadzi do pełnej identyfikacji jednostki z grupą społeczną oraz do maksymalizacji (zwiększania) aktywności.

Dokształcanie (ogólne i zawodowe) to proces podwyższania kwalifikacji formalnych i wykształcenia formalnego a szczególnie to proces teoretycznego uzupełniania kwalifikacji zawodowych kończących się uzyskaniem odpowiedniego dyplomu lub świadectwa. Jest realizowany w systemie szkolnym edukacji dorosłych.

Doskonalenie (ogólne lub zawodowe) to proces systematycznego aktualizowania, poszerzania lub pogłębiania wiadomości i umiejętności najczęściej związanych z zawodem wykonywanym. Doskonalenie umożliwia osiąganie mistrzostwa w zawodzie i jest realizowane w pozaszkolnych formach edukacji dorosłych (np. kursy, seminaria, konferencje, staże, praktyki, warsztaty).

Samokształcenie (oraz samodoskonalenie, autokreacja) to proces przedłużonego i poszerzonego kształcenia pr5owadzony zgodnie z potrzebami jednostki, autoedukacja. Wyzwala potrzeby osiągnięte przez motywacje, realne osiągane korzyści nie odległe w czasie. Składniki samokształcenia: podmiotowo ustalone: cele ( wybór celu do którego dążymy), treści (dobór), metody, środki dydaktyczne, czas, tempo pracy - te sobie sami ustalamy, oraz trzy najtrudniejsze procesy samokształcenia: autokontrola, autoocena, autokorekta.

Odmianą samokształcenia jest samokształcenie kierowane - zwykle na odległość.

Kształcenie bezinteresowne proces dochodzenia przez jednostkę do dobrowolnie założonego stanu wiedzy i umiejętności podejmowany z własnej inicjatywy w celu zaspokojenia indywidualnych potrzeb poznawczych.(to nie jest związane z pracą zawodową, robię to tylko dla siebie).

09,02,07

Wybrane teorie aktywności edukacyjnej dorosłych.

Aktywność jednostki jest regulatorem rozwoju, a jednocześnie uwarunkowane jest przez potrzeby, które nadają jej określony kierunek. Jedną z form aktywności dorosłych jest uczenie się, które trudno zamknąć w jakimś określonym podziale czasowym.

Sytuacja ucznia dorosłego jest diametralnie różna od ucznia młodocianego. Są to różnice psychologiczne, biologiczne, podejmowane role społeczne. (Kanon ról społ. w dorosłości: role rodzinne (osobiste), zawodowe, obywatelskie, edukacyjne, ekonomiczne, rodzinne, zdrowotne czy też związane z doświadczeniami życiowymi).

Nieodłącznym elementem samorealizacji jest preferowana przez dorosłych aktywność edukacyjna.

Teorie aktywności edukacji (M. Malewski):

1. Model aktywności eduk.- teoria U. Bergstena:

1. akt. eduk. jest integralnym elementem stylu życia

2. styl życia określają sprzężone ze sobą 2 rodzaje podejmowanych ról: role zawodowe i role podejmowane w czasie wolnym

3. akt. eduk. jest podejmowane wtedy, gdy człowiek dostrzega związek między edukacją a możliwością osiągnięcia subiektywnie cenionych wartości.

4. istotne są: cechy osobowości jednostki (odpowiedzialność, zaangażowanie, sumienność itp.), równie ważne jest przekonanie o własnej sprawności edukacyjnej.

5. akt. eduk. jest strukturą dynamiczną i staje się elementem biografii.

2. Teoria sił Pola Harry Millera wyrosła z gruntu socjologii

1. podstawowym czynnikiem akt. eduk. dorosłych jest pozycja jednostek i grup w strukturze społecznej

2. pozycja ta wynika z charakteru wykonywanej pracy, ilości czasu wolnego, preferowanych wartości i pełnionych ról

3. niskie usytuowanie społeczne- aktywność edukacji nastawiona na proste, krótkoterminowe formy przy negatywnych doświadczeniach edukacyjnych.

4. duże, wysokie usytuowanie społ., nastawienie na wykonywanie długoterminowych zadań edukacyjnych służących samorealizacji.

3. Paradygmat Wartości Oczekiwanej - teoria Kijella Rubensona

1. dorosły odczuwając określone potrzeby poszukuje możliwości ich zaspokojenia. Dzięki edukacji uznaje, że osiąganie pożądane wartości, a motywacja wzmaga przekonanie o własnych możliwościach edukacyjnych

2. społeczne środowisko życia stymuluje i wspomaga aktywność edukacji dorosłych (lub nie)

4. Model symetrii osobowościowej

1. osobowość reguluje stosunki w ramach układu „Ja-świat”, a istotną rolę pełni samowiedza i samoocena człowieka (JA)

2. człowiek realizuje siebie poprzez cele doraźne lub długoterminowe, cele te mogą być związane z edukacją

3. jednostka o negatywnych doświadczeniach edukacyjnych będzie mniej skłonna do podejmowania nauki ze względu na rozdźwięk między „ Ja” a „Ja idealny”.

23,02,08

Warunki skutecznego uczenia się dorosłych.

Uczenie się - to przechodzenie ze stanu ignorancji do stanu biegłości.

1. uczeń dorosły w działaniach na rzecz skutecznego uczenia się koniecznie powinien rozumieć sens i potrzebę zdobywania wiadomości i umiejętności. Uczenie się winno leżeć w planie jego osobistych potrzeb życiowych a treści uczenia się powinny być czynnikiem motywacyjnym oraz przydatnym w dalszej działalności.

2. skuteczne uczenie się zależy od uprzednich, minionych doświadczeń edukacyjnych oraz od umiejętności logicznego opracowania treści nauczania.

3. skuteczność uczenia się wzrasta w zależności od przydatności treści nauczania

4. skuteczność uczenia się dorosłych jest tym większa im osiągane korzyści są bardziej wymierne (realne) i nieodległe w czasie

5. jednym z dalszych warunków skutecznego uczenia się jest utrzymanie stałej aktywności intelektualnej, niezależnie od wieku.

6. umiejętność organizacji własnej pracy intelektualnej, opracowanie zasad autodydaktyki podnosi skuteczność uczenia się

Właściwości ucznia dorosłego

1. odmienna niż u ucznia młodocianego sytuacja społeczna (osobista- rodzinna, zawodowa, ekonomiczna)

2. ustabilizowany rozwój fizyczny i intelektualny

3. większe doświadczenie życiowe, poważnie odpowiedzialny stosunek do życia, odpowiedzialność za podejmowane decyzje i większa odporność na trudności życiowe

4. zwiększony zakres uwagi i umiejętności obiektywnego spostrzegania ( świadome postrzeganie podporządkowane uwadze i woli, umiejętność odróżniania cech trwałych, ważnych, typowych)

5. rozwinięty krytycyzm i ostrożność w wyrażaniu sądów

6. dorosły dysponuje twórczą wyobraźnią, ma większe wyczucie rzeczywistości i umiejętność łączenia teorii z praktyką

7. pamięć dorosłego i jego myślenie jest bardziej wielowymiarowe (umiejętność transferu)

8. uczniowie dorośli w mniejszym stopniu są zależni od sfery osobistej uczuć i emocji.

Trudności w uczeniu się dorosłych.

Uogólnione trudności w uczeniu się dorosłych można podzielić na 3 kategorie:

1. związane z osobą ucznia dorosłego

• niewłaściwe sposoby uczenia się wynikające z nieznajomości zasad autodydaktyki

• niedostatek podstawowych umiejętności przedmiotowych

• braki w treściach z poprzednich okresów edukacji

• niedostateczne umiejętności przeprowadzenia odpowiednich operacji intelektualnych, analizowania, syntetyzowania, wnioskowania, uogólniania, porównywania

• różnorodność wypełniania ról społecznych i ograniczenia czasowe, zmęczenie fizyczne i ograniczenie ekonomiczne

2. związane z osobą nauczyciela

• brak zastosowania lub nieumiejętność stosowania adekwatnych metod nauczania

• odstąpienie od wyrównywania braków w wiedzy uczniów

• dominacja werbalizmu nad działaniem praktycznym

• niedostateczne umiejętności pedagogiczne - andragogiczne

• brak umiejętności kontroli i oceny uczniów dorosłych

• niedostateczne wykorzystywanie doświadczeń społecznych i intelektualnych osiągnięć uczniów

• bezwzględność wymagań

3. związane z organizacją i przebiegiem procesu -nauczanie- uczenie się

• niedostateczne rozwiązania organizacyjne w aspekcie sytuacji społecznej ucznia dorosłego

• ograniczony (głównie ze względów ekonomicznych) dostęp do form form edukacyjnych

• niedostatecznie przygotowana baza dydaktyczna

• źle ustrukturyzowany lub nie właściwy (nieadekwatny) układ treści kształcenia

• nieodpowiedni dobór terminologii, słownictwa, z dużym stopniem abstrakcyjności

• trudny materiał programowy przy braku odpowiednich podręczników

Osobną grupę trudności stanowią: niedostateczne rozwiązania systemowe w warunkach polskich, brak ustawy o kształceniu ustawicznym dorosłych oraz niedostateczne zainteresowanie podmiotów rynku pracy edukacja dorosłych.

Typy uczenia się dorosłych.

1. uczenie się systematyczne długotrwałe

2. uczenie się systematyczne krótkotrwałe

3. typ wszechnicowy uczenia się dorosłych (serie wykładów urządzone przez szkoły wyższe, zawiązki zawodowe)

4. doraźny uczenia się

5. uczenie się przez poradnictwo (indywidualnie)

6. edukacja pośrednia (na odległość; TV, radio, dom, czytanie podanej literatury)

7. uczenie się przez działanie

Strategie kształcenia dorosłych

Wg Józefa Skrzypczaka strategie kształcenia to zbiór reguł określających jednoznacznie, w zależności od sytuacji, która się wytworzyła w trakcie kształcenia, wybór określonego sposobu postępowania nauczycieli i uczniów.

STRATEGIE...:

1. ... klasowo- lekcyjne

2. ...kursów dokształcających

3. ...kształcenia zdalnego

4. ...samokształcenia

5. ...kół oświatowych

6. ...za pomocą żywego słowa

7. ...za pomocą słowa drukowanego

8. ...doradcze

9. ...mieszane

Edukacja na odległość

1. uczenie się korespondencyjne

2. radiowe programy edukacyjne

3. telewizje edukacyjne

4. komputerowe programy edukacyjne

5. video - konferencje

6. kształcenie przez Internet: nauka za pomocą komunikacji synchronicznej; - nauczyciel i uczeń przy pomocy techniki mają ze sobą kontakt), -nauka za pomocą komunikacji asynchronicznej, chat, wirtualne tablice, przeglądarka grupowa, współdzielenie aplikacji, E- leargning).

KONCEPCJA WYCHOWANIA DOROSŁYCH.

Analiza różnorodnych stanowisk przyjmowanych w badaniach nad wychowaniem dorosłych pozwala wyodrębnić 4 ich odmienne koncepcje:

1. wychowanie jako proces adaptacji osobowościowej najwcześniejszą z form przygotowania jednostki do uczestnictwa w życiu społecznym jest wychowanie naturalne (socjalizacja) i żywiołowe i spontaniczne wg kształtowanych pożądanych zachowań. Wychowanie naturalne jest charakterystyczne dla społeczności o bezpośrednich więzach, gdzie nie wykształcono instytucji wychowawczych. Budowanie społecznej osobowości jednostki odbywa się zbiorowo za pomocą języka, zwyczaju, obyczajów i wypracowanych norm zachowań. Wysoka skuteczność procesów socjalizacji zależy od siły .................... łączących jednostkę ze zbiorowością oraz od stopnia wyizolowania danej zbiorowości od innych. Wychowanie dorosłych opiera się na wychowaniu naturalnym w którym rolę wychowawcy i wychowanka przyjmowane są zamiennie i każdy niezależnie od wieku może być podmiotem i przedmiotem wychowania. Nie rozgranicza się tu wychowania dzieci i dorosłych, .................jest integralnym elementem życia jednostki, a życie integralnym systemem wychowania.

2. --------------//-------------- wzmacniania efektów socjalizacji w miarę stopnie zorganizowania poszczególnych zbiorowości następuje przekształcenie w zabiegach ......lizacyjnych. społeczeństwo powierza czynności wychowania specjalnie powołanym instytucjom i odpowiednio przygotowanym profesjonalistom...................... etap wychowania stanowi socjalizacja pierwotna, gdzie jednostka uzyskuje określoną wizję ........................... od ..............................................., która jest stałym odniesieniem dla społecznej tożsamości. Po zakończonej socjalizacji pierwotnej następuje instytucjonalna socjalizacja wtórna. Polega ona na podtrzymaniu efektów z poprzedniego etapu oraz na ................... dodatkowej .................. i umiejętności niezbędnych do pełnienia uzyskanych ról społecznych. Pomyślne zakończona socjalizacja wtórna jest początkiem dorosłości. Wychowanie dorosłych jest naturalnym procesem uczestnictwa w życiu społecznym. Wszelkie zabiegi wychowania nie mogą mieć ....................... bezpośrednich wpływów.

3. -------------//--------------- pozytywnego sterowania społecznego koncepcja ta była realizowana w Polsce powojennej do okresu transformacji lat 90. antropolodzy polscy przyjmowali, że wychowanie to świadome, na ogół celowe i długotrwałe staranie o upodobnienie wychowanka do wzoru osobowego zgodnego z zasadami jakie stawia sobie dane społeczeństwo. Powierza ono wychowanie dorosłych odpowiednio powołanym instytucjom i profesjonalistom. Zakładano, że tylko instytucjonalne działania wychowawcze mogą mieć pozytywne konsekwencje. Wychowanie dorosłych odbywa się w myśl hasła: wychowajmy lepszego człowieka a on stworzy lepsze społeczeństwo (wąski, instytucjonalny układ wychowawca- wychowanek).

4. -------------//--------------- wspomagania indywidualnego rozwoju jest to współczesna odmienna od poprzedniej koncepcja wychowania dorosłych, która wyrosła na gruncie psychologii humanistycznej, poznawczej i rozwoju. Osobowość człowieka jest traktowana jako struktura dynamiczna, jako nieustannie .................. i kreująca się, ........... w procesach interakcji człowieka ze światem. ................................................ się na tyle na ile uczestniczy w życiu społecznym, jest aktywny i kreatywny. Proces rozwoju osobowości człowieka dorosłego ma charakter naturalny. Nie może być więc ........................... , odniesiony do instytucji wykwalifikowanych. Wychowawca zmienia swoją tradycyjną postać na osobę doradcy, trenera, terapeuty, mediatora i mentora. Objaśnia dorosłemu jego ....................., proponuje drogi i rozwiązania, stymuluje do aktywności .................... dorosłemu drogi realizacje zadań.

Wychowanie samowychowanie autorefleksja autokreacja

To wzorcowe podejście do wychowania dorosłych jest ................. jako proces stymulowania indywidualnego rozwoju i zamyka się w układzie człowiek- wychowanie- społeczeństwo, w którym znaczącą rolę odgrywają autorefleksja i autokreacja jednostki.

AKTYWNOŚĆ KULTURALNO- OŚWIATOWA DOROSŁYCH.

Jedna z form aktywności u dorosłych.

Uczestnictwo w kulturze to indywidualny udział w zjawiskach kultury- to przyswajanie jej treści, używanie jej dóbr, podleganie obowiązujących w niej normom oraz tworzenie nowych wartości, odtwarzanie i przekształcanie istniejących.

Czas wolny wg Adama Tyszki to czas którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązkowych czynności i wypełnieniu ról społecznych (związanych z rodziną, pracą, nauką).

Czas przeznaczony jest zazwyczaj na:

1. zajęcia rekreacyjne

2. kulturę (uczestnictwo w niej lub twórczość)

3. rozwijanie zainteresowań

4. wypoczynek czynny lub bierny

Potrzeby uczestnictwa w kulturze lub jej odbioru dzielimy na:

• poznawcze (zainteresowania)

• estetyczne

• rekreacyjne

• edukacyjne

• etyczne

• religijne

Uczestnictwo w kulturze zależy od:

1. wieku

2. płci

3. kondycji ekonomicznej

4. środowiska społecznego życia

5. tradycji kulturowych

6. stopnia i poziomu zaangażowania w pracę zawodową

7. sytuacji rodzinnej

8. dostępności do dóbr kultury

9. od zdolności i zainteresowań

Typologia aktywności kulturowej:

• najwyższy poziom to uczestnictwo percepcyjne, ale jednocześnie ekspresyjne, intensywne, wielostronne, współtwórcze

• niższy poziom to typ aktywności percepcyjnej, ekspresyjnej, intensywnej, ograniczonej, jednokierunkowej (wspienionej na jednej dziedzinie)

• najbardziej rozpowszechnione są 2 typy: - aktywność intensywna, ale wyłącznie percepcyjne odbierająca sztukę (czytanie, teatr, opera); - aktywność rozrywkowo - rekreacyjna (imprezy kulturowe)

Rodzaje aktywności kulturowej:

1. upowszechnienie wiedzy

2. kształcenie systematyczne

3. czytelnictwo i samokształcenie

4. upowszechnienie kultury

5. twórczość amatorska i rekreacyjna (za Ryszardem Wroczyńskim)

Motywy uczestnictwa w kulturze:

• m. Zewnętrzny- bodźce o charakterze naukowym, etycznym, obyczajowym

• m. Wewnętrzna- źródłem jest człowiek, jego zainteresowania, aktywności, wypracowane formy zachowań i spędzania czasu wolnego

Międzynarodowe konferencje edukacji dorosłych:

1. 1949 Elsinor (Dania)- po II wś; kraje z Europy + USA; sposoby walki z analfabetyzmem; sposoby wyrównywania strat edukacyjnych; współżycie człowieka w nowej sytuacji; cel nadrzędny- uznano oświatę zawodową; wychowanie do społeczności,; wsp. Życia

2. 1960 Montreal - 51 państw; po raz pierwszy państwa bloku wschodniego (ZSRR, Rumunia,....); postulowano kształcenie przez całe życie; zagadnienia związane z zagadnieniami po II wś; przygotowanie człowieka do uczestnictwa we współczesnym świecie; przygotowywano człowieka do ciągłego kształcenia przez całe życie; p raz pierwszy przedstawiono koncepcje kształcenia ustawicznego. Jednym z pierwszych celów koncepcji było uznanie zawodu n-la dorosłych- nazwanego oświatowcem

3. 1972 Tokio- 85 państw + Polska; skupiono się nad edukacją krajów rozwijających się, omówiono strukturę rozwoju edukacji dorosłych; przygotowano długoterminowy plan realizacji kształcenia ustawicznego; uznano konieczność kształcenia przez całe życie

4. 1985 Paryż- 122 państw + Polska; podkreślono rolę rangę technologii informacyjnych w edukacji dorosłych; postulowano kształcenie na odległość; zwrócono uwagę na gerontologię andragogiczną, czyli starzenie się społeczeństwa; edukacja dorosłych w postulatach powinna być nie tylko kompensacyjna (wyrównywanie braków i strat poprzedniej edukacji), ale także modyfikująca pełnienie ról społecznych; postulowano o ułatwienie i udostępnienie dostępność do dóbr kultury; 85- analfabetyzm funkcjonalny- ludzie umią czytać ale nie rozumieją co czytają i co mówią

5. 1997 Hamburg- skierowana przede wszystkim na rozwój informacji i społeczeństwa informacyjnego ; uznano, że pierwszoplanowym problemem będzie zwiększenie się obszaru ludzi którzy nie będą rozumieli informacji; będą musieli się oni uczyć: przyjąć- przekształcić- zastosować informację.

1

2

3

4

5

Wychowanie intencjonalne (celowe, przyświeca myśl, chęć), edukacja równoległa

Proces nauczania

kształcenie

Uczenie się

---