Leki dermatologiczne o działaniu miejscowym.

Preparaty przeciwświerzbowe i przeciwwszawicze.

Świerzb i wszawica zaliczane są do chorób pasożytniczych wywołanych przez świerzbowca ludzkiego oraz wesz ludzką.

Występowanie tych chorób można znacznie ograniczyć dzięki przestrzeganiu podstawowych zasad higieny, szczególnie w dużych skupiskach ludzi, a także poprzez stosowanie odpowiednich zasad postępowania z najbliższym otoczeniem chorego. W literaturze opisywane są przypadki rzadziej występujących odmian klasycznych chorób pasożytniczych, jak np. świerzb osób dbających o czystość (np. scabies of the cleanly), w którym zmiany skórne są zwykle minimalne czy też świerzb norweski stanowiący realne zagrożenie dla osób z obniżoną odpornością (np. chorych z AIDS).

Świerzb jest zakaźną, silnie swędzącą chorobą wysypkową spowodowaną przez świerzbowca ludzkiego, który drąży kanały w warstwie rogowej naskórka. Świerzb przenosi się najczęściej przez kontakt fizyczny. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktów o charakterze społecznym (np. podanie ręki) albo (choć rzadko) kontakt z zakażonymi przedmiotami - ręczniki, pościel itp. Chorują najczęściej dzieci, które zarażają się głównie podczas zabaw. Świerzbowiec, który znalazł się na skórze nowego żywiciela poszukuje partnera do rozrodu lub, gdy jest to zapłodniona samica to rozpoczyna drążyć kanały. Najczęściej dzieje się to w miejscach gdzie warstwa rogowa naskórka jest najgrubsza (podeszwy stóp i dłoni. Samica składa codziennie 2 jaja przez dwa miesiące. Larwa wykluwa się po kilku tygodniach, a po około 3 tygodniach jest już w pełni dojrzała. Świąd zaczyna się zwykle w okolicach udowych 3-4 tygodnie od zakażenia.

Występuje on okresowo i nasila się po kąpieli, po rozebraniu się oraz w czasie spania, ponieważ zmiany temperatury (zwłaszcza zwiększające się ciepło) pobudza świerzbowca. Świąd staje się z czasem coraz bardziej dokuczliwy i obejmuje całą powierzchnię ciała za wyjątkiem twarzy.
Objawy:
Czerwone krosty znajdujące się głównie między palcami rąk i nóg, dookoła łokci, nadgarstków, pępka, na powierzchni brzucha i narządów rodnych.

W zwalczaniu zakażenia świerzbowcem pomimo wprowadzenia nowych preparatów nadal do najkorzystniejszych środków zalicza się preparaty zawierające siarkę strąconą( maść Wikinsona, 30% maść siarkową). Przed rozpoczęciem kuracji chory powinien wykąpać się w ciepłej wodzie. Następnie należy wetrzeć dość mocno maść w skórę całego ciała, powtarzając smarowanie raz dziennie w ciągu 3 kolejnych dni. Maści nie zmywa się, a jedynie nakłada kolejne warstwy. W czwartym dniu kuracji pacjent kąpie się i zmienia odzież, bieliznę i pościel. U małych dzieci maści z siarką stosuje się raz dziennie przez 3 dni.

Maści te powinny być stosowane na powierzchnię całego ciała, z wyjątkiem twarzy. Działanie przeciwświerzbowe wywiera 30% ester benzylowy kwasu benzoesowego( Nowoscabin) Nowoscabin 30 % płyn do stosowania na skórę i Cetriscabin w postaci emulsji

Lekiem z wyboru do stosowania zewnętrznego u dorosłych jest gamma-sześciochlorocykloheksan (lindan) w postaci żelu, emulsji, maści, płynu i szamponu. Lindan należy wcierać w skórę całego ciała, oprócz twarzy i głowy, przez kolejne 3 dni, a po 12-24 godzinach stosować kąpiel. Codziennie trzeba zmieniać pościel. 95% wyleczeń uzyskiwano również po dwukrotnym użyciu lindanu - dwie noce z rzędu, z poranną kąpielą i zmianą odzieży. Kurację powtarzano po 7 dniach. Można również zastosować lindan w postaci 1% płynu jednorazowo na 8-12 godzin, a następnie zmyć go ciepłą wodą z mydłem, a kurację powtórzyć po kilku dniach. Ponieważ lindan jest środkiem toksycznym, nie należy go używać, gdy obecne są liczne przeczosy i nadżerki. Nie powinny go stosować kobiety w ciąży i karmiące. Nie aplikuje się go również noworodkom i niemowlętom oraz dzieciom do 3 roku życia.

Innym środkiem przeciwświerzbowym jest benzoesan benzylu, dostępny jako 30% roztwór parafinowy oraz jako emulsja (1g zawiera 300 mg benzoesanu benzylu i 3 mg bromku cetrymonium). Preparat stosuje się 1-2 razy dziennie przez 3-5 dni zależnie od wskazań producenta. Przed zastosowaniem benzoesanu benzylu choremu zaleca się 15 minutową kąpiel w ciepłej wodzie z mydłem, co powoduje rozpulchnienie naskórka i ułatwia przenikanie leku. W razie niepowodzenia kuracji zabieg powtarza się po 7 dniach.

Środkiem szczególnie polecanym u dzieci jest permetryna stosowana w postaci 5% kremu, pianek, aerozolu, emulsji oraz naparów. Podczas używania tych preparatów trzeba szczególnie chronić oczy i błony śluzowe. Permetryna działa silnie i szybko neurotoksycznie na świerzbowce, a przy tym nie jest toksyczna dla człowieka.

Często już jednokrotne użycie preparatu z permetryną prowadzi do wyleczenia. Zaletą permetryny jest również fakt, że działa na pasożyty, które wykazują oporność w stosunku do lindanu. Permetryna może być stosowana u kobiety w ciąży i w okresie laktacji.

W przypadkach poronnych świerzbu ze znikomymi zmianami skórnymi można stosować krotamiton w postaci 10% kremów, lotionów czy roztworów. Krotamiton wciera się w skórę, po uprzedniej kąpieli, na noc przez 3-6 dni lub przez 2 kolejne dni z kąpielą po 48 godzinach.

Kolejnym preparatem stosowanym w leczeniu świerzbu jest inhibitor antycholinesterazy w postaci 0,5% roztworu wodnego malationu. Stosuje się go jednorazowo na 12 godzin bez uprzedniego mycia, a później zaleca się kąpiel.

Coraz częściej w leczeniu świerzbu proponowana jest iwermektyna, lek podawany doustnie. Iwermektyna jest syntetyczną pochodną awermektyny, środka przeciwpasożytniczego. Podczas jej stosowania pacjent nie wymaga leczenia zewnętrznego. Iwermektynę z dobrym efektem podawano m.in. u pacjentów z łuszczycą zwykłą wtórnie zainfekowanych świerzbowcem. Lek stosuje się w postaci 1% roztworu wodnego 100-200 µg/kg m.c. w pierwszym i ósmym dniu kuracji lub 400 mg doustnie w pojedynczej dawce.

Innym lekiem doustnym proponowanym przez niektórych autorów w leczeniu świerzbu jest tiabendazol w dawce 25 mg/kg m.c/24 godziny przez 10 dni. Tiabendanol jest również dostępny w postaci 5% kremu.

Wszawica (pediculosis) jest chorobą pasożytniczą wywoływana przez stawonogi, wszy ludzkie (Pediculus humanus). Zależnie od czynnika sprawczego wyróżnia się:

• wszawicę łonową (pediculosis pubis)

• odzieżową (pediculosis vestimenti)

• oraz najczęstszą wszawicę głowową (pediculosis capitis)

Zakażenie wszą łonową szerzy się głównie przez kontakt bezpośredni, rzadziej pośrednio, poprzez używanie wspólnych ręczników lub pościeli.

Zmiany skórne to płaskie szarobłękitne plamy (maculae ceruleae), rzadziej nadżerki i przeczosy, ponieważ świąd jest niewielki. Przed przystąpieniem do leczenia wszawicy łonowej należy ogolić okolicę łonową lub usunąć gnidy gęstym grzebieniem. Należy pamiętać, że może dojśc do rozwoju wszawicy również w okolicy brwi i rzęs.

Lekami z wyboru są 10% permetryna aplikowana na 10 minut lub lindan w postaci roztworu nakładany i pozostawiony na noc. Można też stosować 1% lindan w naparze przez 5 minut. Kuracje zwykle należy powtórzyć po 7-10 dniach.

W leczeniu wszawicy można stosować również starsze preparaty, takie jak maść rtęciowa szara (Ung. Hydrargyni cinerci) lub 20% maść rtęciowa żółciowa (Ung. Hydrargyni oxydati flavi). Przy zakażeniu brwi i rzęs, co częściej dotyczy dzieci, zalecana jest wazelina żółta 3-5 razy dziennie przez 8-10 dni oraz maść oczna z 0,025% fizostygminą również przez 8-10 dni.

Kolejnym groźnym ze względów epidemicznych schorzeniem jest wszawica odzieżowa (pediculosis vestimenti). Najczęściej choroba dotyczy ludzi bezdomnych, wywoływana jest przez wesz odzieżową, która może przenosić zarazki duru epidemicznego (Rickettisia provazeki), duru nawrotowego (Borrelia recurrentis) i gorączki okopowej (Rochalimea quintana).Zakażenie rozprzestrzenia się przez wspólne używanie odzieży i pościeli. Ponieważ wesz odzieżowa żywi się krwią na skórze chorego, obecnie mogą być liczne zmiany rumieniowe, pokrzywkowe, swędzące grudki i guzki, przeczosy, a często wtórne cechy infekcji bakteryjnej (zliszajcowacenie).

Równocześnie z leczeniem pacjenta należy zadbać o odkażenie ubrania, pościeli, kocy i ręczników. Dezynfekcję ubrań trzeba przeprowadzić ze szczególnym zwróceniem uwagi na szwy. Przed upraniem odzież odkazić pudrem zawierającym lindan.

Mimo, iż pranie i prasowanie gorącym żelazkiem powinno zniszczyć pasożyty, to jednak przez 2-3 tygodnie nie powinno się używać uprzednio zakażonej odzieży. W leczeniu przy współistniejącej wtórnej infekcji bakteryjnej (liczne strupy, nasilone sączenie, stany podgorączkowe) można zastosować pochodne ampicyliny: dorosłym 250 mg -1,0 g co 6 godzin 30-60 min przed posiłkiem przez kilka dni lub kotrimoksazol doustnie w dawce 960 mg co 12 godzin przez 5-7 dni.

Zewnętrznie stosuje się lindan w postaci płynu, emulsji, żelu bądź pudru. Lindan w formie żelu lub emulsji stosuje się przez 3 kolejne dni na suchą skórę, nakładając go na noc i zmywając rano.

Z kolei 1% lindan w płynie stosuje się jednorazowo na 8-12 godzin, następnie zmywa się ciepłą wodą.

Najczęstszą chorobą wywoływana przez wszy, szczególnie w środowiskach dziecięcych, jest wszawica głowowa.

Wszawica jest chorobą zakaźną, powodowaną przez pasożyta - wesz głowową (pediculus capitis). Pasożyt ten żyje wyłącznie na owłosionej skórze głowy człowieka i żywi się jego krwią. Wielkość dorosłego owada nie przekracza 2-3mm. Larwy wszy (gnidy) mają kolor białawo-brązowy, a rozmiarem przypominają główkę szpilki. Samica składa zwykle od 6 do 8 jaj dziennie przez kolejne 20 dni. Dzięki substancji klejącej mocno przyczepiają się do skóry głowy. W ciągu 10 dni z jajeczek wylęga się larwa, która następnie przekształca się w dorosłego osobnika. Pasożyt żywi się wyłącznie krwią człowieka. W miejscu ukąszenia powstaje niewielkie zgrubienie, które swędzi i piecze.

Wesz głowowa potrafi jedynie pełzać, dlatego też zarazić się nią można tylko przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Z tego też powodu, największe zagrożenie zakażeniem występuje wśród dzieci i młodzieży, które w przeciwieństwie do osób dorosłych nie zachowują wystarczającego dystansu - przytulają się głowami w trakcie zabawy, śpią obok siebie w czasie poobiedniej przerwy, pożyczają sobie nawzajem szczotki czy gumki do włosów.

Rozprzestrzenianiu się zakażenia sprzyjają duże skupiska ludzkie, a możliwości jej przenoszenia są bardzo różnorodne. Wszawicą można zarazić się w przedszkolach, szkołach, na koloniach i obozach organizowanych dla dzieci i młodzieży, przez pożyczanie czapek, szalików czy wspólne korzystanie z grzebieni. Miejscem gdzie wszawica występuje najczęściej są szkoły i przedszkola. Z powodu braku edukacji rodziców jak również kadry pedagogicznej najbardziej cierpią dzieci. Te, u których stwierdzono chorobę są wykluczane z grupy i wyśmiewane przez rówieśników.

Objawy:

• Najbardziej charakterystycznym objawem wszawicy jest świąd. Gdy dziecko nieustannie drapie się po głowie, należy niezwłocznie skontrolować skórę głowy i włosy dziecka.

• Zmiany skórne o charakterze grudek obrzękowych, bąbli pokrzywkowych lub przeczosów zlokalizowane są w okolicy potylicznej, skroniowej i zausznej. W przypadkach zaniedbanych może powstać kołtun (plica) oraz rozwinąć się wyprysk wszawiczy (louse eczema), spowodowany intensywnym świądem i drapaniem

• Gnidy (jaja wszy) występują zwykle u nasady włosów, mają biały kolor i przypominają łupież (w przeciwieństwie do łupieżu nie da się ich łatwo usunąć). Wszy występują najczęściej za uszami i z tyłu głowy tuż nad karkiem.

• Dorosłe osobniki widoczne są gołym okiem. Ponieważ odnóży nie widać, wyglądają jak „ziarenka sezamu".

• Jeżeli stwierdzimy lub tylko podejrzewamy u dziecka wszawicę, powinniśmy niezwłocznie przejrzeć głowy pozostałych domowników.

Leczenie wszawicy nie jest trudne, jeżeli zastosujemy je w początkowym okresie jej występowania. Służą do tego liczne środki: szampony np.Sora Forte, lotiony i pianki - Pipi Family, aerozole -Paranit, nalewki roślinne takie jak; Delacet -preparat stanowiący mieszaninę nalewki z ostróżeczki (Delphinii consolidae tinct.) z kwasem octowym 80%, zawiera 60-65% etanolu i 4,0% kwasu octowego oraz Artemisol- mieszanina nalewki piołunowo-wrotyczowej (Absinthi et Tanaceti herbae tinctura), w stos. (1:5) z kwasem octowym 80%. Preparat zawiera 60-65% (v/v) etanolu i do 3,2% kwasu octowego.

Zabiegi dezynsekcyjne należy powtórzyć po upływie 7 do 10 dni, gdyż preparaty te słabiej działają na gnidy. Gnidy można usunąć z głowy płucząc umyte uprzednio włosy ciepłym 6 proc. octem. Po kilku godzinach należy wyczesać gnidy gęstym grzebieniem. Kiedy wszawica występuje u jednego z członków rodziny, zabieg zwalczania należy zastosować u wszystkich domowników, z wyjątkiem dzieci do 3 lat, które nie powinny mieć kontaktu ze środkiem owadobójczym. U nich likwidujemy wszy wyczesując je gęstym grzebieniem.

Bieliznę osobistą i pościelową trzeba wyprać i wygotować, czas gotowania wynosi od 10 do 15 minut. Odzież wełnianą dokładnie wyprasować gorącym żelazkiem o temperaturze 250°C przez wilgotną szmatkę, zwracając uwagę na szwy i załamania, w których najczęściej znajdują się wszy i ich jaja. Wszy nie znoszą temperatury powyżej 45°C. Na przedmiotach, których nie da się wygotować, można wytępić wszy w następujący sposób: przechowywać dany przedmiot przez 4 tygodnie w mocno związanym plastikowym worku w temperaturze poniżej +20°C lub trzymać przez jeden dzień w temperaturze około 35°C (płaszcze zimowe, koce, zabawki pluszowe, przedmioty, które dzieci chętnie przytulają). Zabieg trzeba powtórzyć po 2 tygodniach.
Łatwiej jest zapobiegać wszawicy niż ją leczyć. Trzeba zatem dbać o higienę osobistą wszystkich domowników: codzienne myć całe ciało, a włosy przynajmniej raz w tygodniu, codziennie zmieniać bieliznę osobistą, przynajmniej raz w miesiącu bieliznę pościelową, często wietrzyć pościel.

W leczeniu wszawicy stosuje się preparaty:

• zawierające permetrynę, w postaci szamponu, lotionu lub kremu, nakładanych na suche włosy na około 10 minut

• zawierające lindan (Jacutin, Lindane) w postaci emulsji, żelu, szamponu lub proszku, którego stosowanie polega na nakładaniu substancji leczniczej na głowę i pozostawieniu go pod czepkiem na czas 12-24 godzin

• zawierające 4-procentowy roztwór dimetikonu i cyklometikonu 5 (Hedrin) do wcierania w suche włosy; roztwór otacza szczelnie wszy i ich jaja uniemożliwiając im oddychanie, w wyniku czego giną

Wyżej wymienione preparaty są w Polsce dostępne bez recepty

W leczeniu wszawicy głowowej istnieje kilka możliwości leczenia. Poza stosowanymi zewnętrznie preparatami, które niszczą dojrzałe formy, należy również usuwać jaja wszy.

Jaja wszy wyczesuje się gęstym grzebieniem lub usuwa pęsetą oraz dodatkowo płucze się włosy ciepłą wodą z octem (2 łyżki stołowe na 1 litr wody). U małych dzieci można stosować szampon-krem z 1% permetryną, która zmienia przewodnictwo nerwowe w organizmie wszy, porażając ją.

Preparat pozostawia się na skórze głowy od 10 minut do 3 godzin, a następnie dokładnie spłukuje. Zgodnie z zaleceniem producenta kurację należy powtórzyć po 10-14 dniach.

U dorosłych i u dzieci od 6 r.ż. można stosować w terapii wszawicy głowowej 1% lindan w postaci emulsji, żelu, maści, lotionu lub szamponu. Lek pozostawia się pod czepkiem na 12-24 godziny, a następnie zmywa głowę szamponem zawierającym 3% kwas octowy. Ze względów zapobiegawczych zaleca się też stosowanie preparatu w formie 0,3% żelu, który wciera się we włosy po ich kilkakrotnym myciu i suszeniu. Kurację należy powtórzyć po 3-5 dniach (18).

Lekiem, który w ciągu 5 minut niszczy niemal wszystkie formy dorosłe wszy i około 95% jaj jest łatwopalny organiczny środek owadobójczy malation. Działanie przeciwpasożytnicze ma również nalewka z kwasu bertramu (tinctura pyrethri). Wciera się ją lub zwilża skórę głowy 3 razy dziennie przez kilka kolejnych dni. Innym preparatem, który niszczy pasożyty i ich larwy jest Dalacet (zawierający nalewkę z ziela ostróżki i 80% kwas octowy). Płynem tym zwilża się obficie włosy, a następnie po założeniu czepka pozostawia się na 2-3 godziny. Następnie włosy spłukuje się obficie i wyczesuje gęstym grzebieniem (5).

W leczeniu wszawicy głowowej można też stosować dostępne w aptekach bez recepty napary owadobójczy, takie jak Pipi, XR , NIXR.

Podczas leczenia zewnętrznego należy wystrzegać się kontaktu wymienionych preparatów z błonami śluzowymi. W trakcie kuracji nie powinno używać się żadnych środków kosmetycznych, gdyż mogą one powodować nadmierne wchłanianie stosowanego środka owadobójczego.

Podobnie jak w leczeniu świerzbu, również w terapii wszawicy głowowej niektórzy autorzy donoszą o korzystnym efekcie terapeutycznym po zastosowaniu doustnym tiabendazolu w dawce 2 razy 20 mg/kg m.c. przez 1 dzień. Kuracja jest powtarzana po 10 dniach. Na 23 dziewczęta w wieku 7-12 lat u 21 uzyskano wyleczenie. U 4 pacjentów obserwowano po podaniu tiabendazolu zawroty głowy i nudności (19).

Należy podkreślić, że ze względu na rodzaj zastosowanego środka terapeutycznego, korzystne efekty w leczeniu każdego rodzaju wszawicy uzyskuje się jedynie wtedy, gdy leczone są wszystkie osoby z najbliższego otoczenia pacjenta.

Wczesne rozpoznanie i właściwe przeprowadzone leczenie skutecznie przerywa łańcuch epidemiologiczny tych bardzo zakaźnych schorzeń.

Leki stosowane w dermatologii.

Leki przeznaczone do stosowania zewnętrznego to specyfiki podawane na skórę lub błony śluzowe w celu wywarcia działania terapeutycznego lub ochronnego. Mogą występować pod postacią maści, kremów, żeli, roztworów, plastrów, zasypek, aerozoli. Dobór postaci leku dla danej substancji leczniczej ma zapewnić jej jak najlepsze parametry(np. uwalnianie, wchłanianie substancji leczniczej) warunkujące efekt terapeutyczny. Ze względu na stopień przenikania substancji leczniczej przez poszczególne warstwy skóry: naskórek zbudowany ze zrogowaciałej ochronnej warstwy powierzchownej która ulega złuszczeniu i zastępowana jest przez głębsze rogowaciejące komórki.

Warstwa zrogowaciała zawiera substancję rogową zwana keratyną, która pod wpływem wody podlega zmacerowaniu (jak to widzimy przy dłuższym moczeniu rąk np. w kąpieli ) i skórę właściwą zbudowaną głównie z tkanki łącznej która nadaje jej odporności sprężystość. Ze względu na stopień przenikania substancji leczniczej przez poszczególne warstwy skóry wyróżniamy trzy typy działania leków zewnętrznych.

Pierwszy to adsorpcja , gdy lek dociera jedynie do zewnętrznej, martwej warstwy naskórka i tam rozwija się jego działanie (np. leki działające antyseptycznie, ściągająco, ochronnie).Gdy specyfik przenika dalej, w głąb żywej struktury skóry właściwej, a jednocześnie nie wnika do naczyń krwionośnych mówimy o penetracji(leki przeciwalergiczne). Wnikanie substancji do skórnych naczyń krwionośnych(możliwość przedostania się leku wraz z krwią do innych tkanek)nazywamy resorpcją (w ten sposób podawane są hormony, wyciągi roślinne).

Proces ten umożliwia lekom stosowanym zewnętrznie wywierać działanie ogólne na organizm, lecz w pewnych wypadkach może stanowić zagrożenia dla chorego. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia, gdy lek podawany jest na zbyt dużą powierzchnię skóry lub gdy pacjent jest uczulony na podawaną w postaci zewnętrznej substancję np. salicylany. Ważnym aspektem jest stosowanie leków zewnętrznych u dzieci, których skóra nie stanowi tak mocnej bariery jak u dorosłych. Wiele substancji łatwiej przenika wtedy do krążenia ogólnego i może być przyczyną negatywnych dla zdrowia dziecka skutków. Tak jak w przypadku leków stosowanych doustnie istnieją pewne ograniczenia wiekowe, co do ich stosowania. Przykładem mogą być rozgrzewająco- inhalacyjne maści zawierające kamforę, przeciwwskazane dla dzieci do 3 roku życia, i to nie tylko ze względu na silnie drażniące działanie kamfory, ale również w związku z możliwością wystąpienia skurczu oskrzeli. Pomimo że większość chorób skóry związana jest z zaburzeniami ogólnoustrojowymi, to leczenie zewnętrzne e terapii dermatologicznej odgrywa zasadniczą rolę. Leczenie miejscowe w większości chorób skóry ma znaczenie podstawowe, w wielu innych odgrywa ono rolę równorzędną lub pomocniczą w stosunku do leczenia ogólnego. Wynik leczenia zależy nie tylko od właściwości farmakologicznych leku, ale w dużej mierze od postaci, w jakiej się go stosuje, i sposobu podawania na powierzchnie skóry. Działanie tego samego leku może być silniejsze, słabsze lub zupełnie zniesione w zależności od rodzaju podłoża , czy lek stosowany jest skórę bardziej lub mniej zmienioną zapalnie, na odcinki skóry o grubszej lub cieńszej warstwie naskórka, czy naskórek jest prawidłowy czy zmacerowany, na powierzchnie uszkodzone lub nie uszkodzone, czy skóra jest bardziej lub mniej owłosiona, bardziej lub mniej unaczyniona, czy stosowany jest na skórę niemowlęcia czy też osoby dorosłej.

Stopień i szybkość wchłaniania poszczególnych leków przez skórę oraz zdolność ich zatrzymywania na powierzchni skóry, na poziomie poszczególnych warstw naskórka lub skóry właściwej są różne.

Niektóre leki mogą wtórnie wysysać poszczególne elementy skóry i naskórka dzięki zdolności wydalania ich (lub metabolitów) przez gruczoły potowe, skeratynizowane elementy(włosy, paznokcie). Przy intensywnym, szybkim wchłanianiu przez skórę wynik leczenia (zwłaszcza przy stosowaniu leku na duże powierzchnie) będzie wypadkową jego działania ogólnego i miejscowego, co wiąże się z możliwością wystąpienia działań niepożądanych.

Stopień i szybkość wchłaniania zależą nie tylko od rodzaju podłoża lecz także od sposobu założenia opatrunku( opatrunek zwykły, zamknięty lub okluzyjny, który polega na smarowaniu maścią, kremem miejsca chorego i pokrycia miejsca folią co pozwala na szybsze i głębsze wnikanie leku). Dużą rolę odgrywa miejsce zastosowania leku np. stopień penetracji dla hydrocortyzonu dla moszny jest 40 razy większy niż dla przedramienia od strony wewnętrznej, a w przypadku stosowania leku w kątach żuchwy 13 razy większy niż dla przedramienia. Rodzaj podłoża decyduje w znacznym stopniu o czasie uwalniania leku, np. leki w roztworach alkoholowych lub eterowych uwalniają się na powierzchni skóry i wiążą się szybko z naskórkiem, wskutek szybkiego parowania rozpuszczalnika. Uwalnianie z maści, zawiesin i past jest wolniejsze i zależy od składu podłoża. Wchłanianie przez skórę odbywa się przez;

• warstwę rogową naskórka

• mieszki włosowe, gruczoły łojowe i potowe.

Polega ono na biernej dyfuzji wprost proporcjonalnej do różnicy stężeń leku po obu stronach naskórka i do tzw. współczynnika podziału który określa zdolność substancji leczniczej do rozpuszczania się zarówno w lipidach jak i wodzie. Związki rozpuszczalne w lipidach przenikają przez warstwę rogową skóry łatwiej niż związki mające zdolność dysocjowania w wodzie. Leki w podłożach lipofilnych wchłaniają się szybciej przez mieszki włosowe i gruczoły łojowe niż przez naskórek, natomiast leki rozpuszczalne w wodzie wnikają przez ujścia gruczołów potowych. Wiele leków może ulegać w skórze przekształceniom( np. redukcja chromu sześciowartościwego do trójwartościowego). Dostępność biologiczna i aktywność leku stosowanego zewnętrznie zależą od jego zdolności przenikania i szybkości miejscowej biodegradacji w związki o słabszym, silniejszym, zniesionym lub zmienionym działaniu leczniczym.

Pomiary wchłaniania leku przez skórę są ważne dla nowo wprowadzanych preparatów, zwłaszcza hormonalnych i dokonuje się ich przez oznaczenie stężenia leku lub jego metabolitów we krwi i moczu, przez posługiwanie się radioizotopami leku, które wykrywane są w płynach ustrojowych i w skórze, na drodze biochemicznej, jeśli lek wykazuje działanie na enzymy skóry lub też śledząc farmakologiczne skutki stosowanego zewnętrznie leku. Jeśli chodzi o kortykosteroidy, to metody oznaczania ich wchłaniania polegają na określeniu stopnia zblednięcia skóry pod opatrunkiem okluzyjnym( test Mc Kanzie) oraz na wpływie ich na rozwój bąbli pokrzywkowych pochodzenia mechanicznego lub histaminowego. Przybliżoną ocenę stopnia wchłaniania umożliwia kapilaroskopia, która pozwala wykryć zwężający wpływ kortykosteroidów na naczynia włosowate.

Leki dermatologiczne do użytku zewnętrznego zarówno przygotowane w aptece, jak i w postaci gotowych preparatów składają się z podłoża (vehiculum) i leku właściwego. W zależności od postaci fizycznej i składu podłoża rozróżnia się następujące postacie leków: roztwory, pudry, zawiesiny, lotiony, kremy, maści, aerozole, lakiery, plastry, kleiny i mydła. Ostatnią formą leczenia miejscowego są kąpiele( higieniczne i lecznicze). Tradycyjnie w leczeniu miejscowym obowiązywała klasyczna zasada rozpoczynania leczenia w przypadkach ostrego stanu zapalnego z objawami wysiękowymi od okładów, w przypadku stanu zapalnego bez wysięku od zasypek, zawiesin lub pudrów płynnych. Następnie, po opanowaniu ostrego stanu zapalnego polecano kolejno stosować zawiesiny, kremy, pasty a na zakończenie maści. Obecnie wobec wprowadzenia nowoczesnych podłoży beztłuszczowych i hydrofilnych podłoży do kremów i maści oraz działających silnie przeciwzapalnie glikortykosteroidów można już w okresie ostrego stanu zapalnego z wysiękiem stosować zawiesiny, kremy a nawet maści steroidowe lub steroidowo- antybiotykowe.

• D - Dermatologia

• D 01 - Leki przeciwgrzybicze

• D 02 - Leki keratolityczne i działające ochronnie

• D 03 - Leki stosowane w leczeniu ran i owrzodzeń

• D 04 - Leki przeciwświądowe, w tym przeciwhistaminowe, znieczulające itp.

• D 05 - Leki przeciwłuszczycowe

• D 06 - Antybiotyki i chemioterapeutyki

• D 07 - Kortykosteroidy

• D 08 - Środki antyseptyczne i dezynfekujące

• D 09 - Opatrunki lecznicze

• D 10 - Leki przeciwtrądzikowe

• D 11 - Inne leki dermatologiczne

D 01 - Leki przeciwgrzybicze

• D 01 A - Leki do stosowania zewnętrznego

• D 01 AA - Antybiotyki

• D 01 AC - Pochodne imidazolu i triazolu

• D 01 AE - Inne

• D 01 B - Leki do stosowania wewnętrznego

• D 01 BA - Preparaty do stosowania wewnętrznego

D 02 - Leki keratolityczne i działające ochronnie

• D 02 A - Preparaty keratolityczne i działające ochronnie

• D 02 AA - Silikony

• D 02 AB - Preparaty cynku

• D 02 AC - Preparaty parafiny i kwasów tłuszczowych

• D 02 AD - Opatrunki w płynie

• D 02 AE - Preparaty mocznika

• D 02 AF - Preparaty kwasu salicylowego

• D 02 AX - Inne

• D 02 B - Środki chroniące przed promieniowaniem UV

• D 02 BA - Preparaty do stosowania miejscowego

• D 02 BB - Preparaty do stosowana wewnętrznegp

D 03 - Leki stosowane w leczeniu ran i owrzodzeń

• D 03 A - Preparaty zabliźniające

• D 03 AA - Maści tranowe

• D 03 AX - Inne

• D 03 B - Enzymy

• D 03 BA - Enzymy proteolityczne

D 04 - Leki przeciwświądowe, w tym przeciwhistaminowe, znieczulające itp.

• D 04 A - Leki przeciwświądowe, w tym przeciwhistaminowe, znieczulające itp.

• D 04 AA - Preparaty przeciwhistaminowe do stosowania zewnętrznego

• D 04 AB - Preparaty zawierające środki miejscowo znieczulające

• D 04 AX - Inne

D 05 - Leki przeciwłuszczycowe

• D 05 A - Leki przeciwłuszczycowe do stosowania zewnętrznego

• D 05 AA - Preparaty dziegciowe

• D 05 AC - Pochodne antracenu

• D 05 AD - Psoraleny

• D 05 AX - Inne

Leczenie zewnętrzne jest dwuetapowe. Pierwszą czynnością jest pozbycie się nagromadzonej łuski. Najczęściej stosuje się do tego celu maści salicylowe, które skutecznie usuwają nagromadzony, martwy naskórek. Przy pozbywaniu się łusek należy zachować ostrożność i nie dopuścić do podrażnienia zmian.

W drugim etapie leczenia zewnętrznego przechodzimy do właściwego leczenia zmian chorobowych. Po pozbyciu się łuski stosuje się maści, kremy i płyny miejscowo na ogniska łuszczycowe. Ich działanie polega na zahamowaniu rozwoju i podziału komórek skóry.

Leczenie objawów łuszczycy może trwać od kilku do kilkunastu tygodni. Leczenie zewnętrzne stosowane są zwykle przy łagodnej i średnio nasilonej postaci łuszczycy.

D 05 B - Leki przeciwłuszczycowe do stosowania wewnętrznego

• D 05 BA - Psoraleny

• D 05 BB - Retinoidy-Tazaroten

• D 05 BX - Inne

D 06 - Antybiotyki i chemioterapeutyki [edytuj]

• D 06 A - Antybiotyki do stosowania zewnętrznego

• D 06 AA - Tetracyklina i jej pochodne

• D 06 AX - Inne

• D 06 B - Chemioterapeutyki do stosowania zewnętrznego

• D 06 BA - Sulfonamidy

• D 06 BB - Leki przeciwwirusowe

• D 06 BX - Inne

D 07 - Kortykosteroidy

D 08 - Środki antyseptyczne i dezynfekujące [edytuj]

• D 08 A - Środki antyseptyczne i dezynfekujące

• D 08 AA - Pochodne akrydyny

• D 08 AB - Związki glinu

• D 08 AC - Biguanidy i amidyny

• D 08 AD - Preparaty zawierające kwas borowy

• D 08 AE - Fenol i pochodne

• D 08 AF - Pochodne furanu

• D 08 AG - Preparaty zawierające jod

• D 08 AH - Pochodne chinoliny

• D 08 AJ - Czwartorzędowe związki amoniowe

• D 08 AK - Preparaty zawierające rtęć

• D 08 AL - Związki srebra

• D 08 AX - Inne

D 09 - Opatrunki medyczne

• D 09 A - Opatrunki medyczne

• D 09 AA - Opatrunki medyczne ze środkami przeciwzakaźnymi

• D 09 AB - Bandaże cynkowe

D 10 - Leki przeciwtrądzikowe]

• D 10 A - Leki przeciwtrądzikowe do stosowania zewnętrznego

• D 10 AA - Kortykosteroidy w połączeniach

• D 10 AB - Preparaty zawierające siarkę

• D 10 AD - Retinoidy

• D 10 AE - Nadtlenki

• D 10 AF - Leki przeciwzakaźne

• D 10 AX - Inne

• D 10 B - Leki do stosowania wewnętrznego

• D 10 BA - Retinoidy

• D 10 BX - Inne

D 11 - Inne leki dermatologiczne [edytuj]

• D 11 A - Inne preparaty dermatologiczne

• D 11 AA - Środki przeciw nadmiernej potliwości

• D 11 AC - Szampony lecznicze

• D 11 AE - Androgeny do stosowania zewnętrznego

• D 11 AF - Preparaty stosowane w leczeniu kurzajek i odcisków

• D 11 AX - Inne

Postacie leków.

Roztwory (solutiones) są to leki całkowicie rozpuszczalne w wodzie , alkoholu, eterze, glicerolu, chloraminie lub acetonie. Skład roztworów określa się przez podanie stężenia składników. W roztworach zwykle jeden ze związków chemicznych jest nazwany rozpuszczalnikiem a drugi substancją rozpuszczaną. Rozróżniamy roztwory: wodne, spirytusowe, glicerolowe i olejowe. Roztwory wodne leków stosuje się w postaci okładów chłodzących, rozgrzewających lub w postaci płynów do pędzlowania skóry lub błon śluzowych. Roztworami alkoholowymi pędzluje się lub przeciera się skórę.

Okłady chłodzące mają na celu przez zwiększone parowanie, oziębienie przekrwionej zapalnie skóry, a także wchłoniecie wysięku z powierzchni skory. Sposób założenia okładu, częstość ich zmiany i przerw powinny zapewnić wysuszenie skóry , a nie zmacerowanie. Okłady wykonuje się w następujący sposób: nasączone roztworem wodnym środka leczniczego w odpowiednim stężeniu, złożone w kilka warstwy gazy lub płótna układa się na powierzchni skóry zmienionej chorobowo i lekko umocowuje opatrunek bandażem, aby zapewnić swobodny dostęp powietrza. Aby zapobiec zmacerowaniu naskórka(co jest możliwe przy dłuższym utrzymywaniu okładu)pokrywa się ja przed zastosowaniem okładu obojętnym kremem lub higroskopijną maścią. Okłady zmienia się 2-3 razy dziennie lub częściej. Okłady chłodzące z płynu Burowa stosuje się na zmiany ostro zapalne. Płyn Burowa zmniejsza obrzęk, łagodzi ból i odczyn zapalny. Stosuje się go w stłuczeniach, substancją czynną jest aluminium subacetate. Do okładów stosuje się często 2% roztwór kwasu borowego (przeciwwskazane u niemowląt i małych dzieci ze względu na duże wchłanianie), izotoniczny roztwór chlorku sodu( działa przeciwzapalnie, nie uczula), 5-10% roztwór chlorku sodu( do czyszczenia owrzodzeń podudzi), 2% wodny roztwór ichtiolu( działa p/zapalnie i odkażająco),0,5- 3% roztwór wodny lub spirytusowy rezocyryny ( silne działanie odkażające, często uczula), 0,1% roztwór wodny etakrydyny - Rivalonum ( działanie odkażające, szczególnie w zakażeniach gronkowcowych, często uczula), 2% roztwór wodny taniny (działanie ,,garbujące”,wysuszające i przeciwwysiękowe), 0,1- 0,2% roztwór azotanu srebra ( działanie odkażające, ,,garbujące” i przeciwwysiękowe), 2-3% roztwór wodny wodorowęglanu sodu ( działanie przeciwzapalne, odkażające), wywar z rumianku - łyżka stołowa ziela na 2 szklanki wody (działanie przeciwzapalne, nie uczula), 0,2% roztwór wody neomycyny ( działanie przeciwbakteryjne), 0,01% roztwór wodny nadmanganianu potasu do okładów ( działanie odkażające), 0,25% roztwór wodny chloraminy ( działanie odkażające), 0,5 - 1% roztwór wodny betadyny - Poseptol.

Okłady rozgrzewające(kompresy) powodują zatrzymanie ciepła pod opatrunkiem, przekrwienie skóry i macerację naskórka, ułatwiają wchłanianie nacieku zapalnego oraz zawartego w roztworze leku. Okłady takie stosuje się w przypadku ognisk zapalnych umiejscowionych głęboko tj. w czyrakach i ropniach oraz głębokich grzybicach. Gazę złożoną z wielu warstw lub grubą warstwę waty obłożoną gazą zmoczoną w odpowiednim roztworze lub 20% alkoholu etylowym kładzie się na powierzchnię skóry zmienioną chorobowo i przykrywa folią plastykową większą od właściwego opatrunku oraz suchą warstwą waty i przymocowuje się okład bandażem. Opatrunek zmienia się co 24 h. Wywary z rumianku i okłady z ichtiolu można stosować jako okłady ciepłe o temperaturze nieco powyżej 37°C. Sposoby założenia okładu i rodzaje okładów z tych samych roztworów będą się różnić przy zakładaniu ich na powierzchnie skóry zmienionej chorobowo, z dużą ilością strupów, z ropiejącymi owrzodzeniami czy powierzchniami zapalnie zmienionej skóry bez wysięku. Względnym przeciwwskazaniem do stosowania okładów oziębiających, szczególnie u starszych osób są przewlekłe zmiany reumatoidalne. Okłady które mogą spowodować macerację naskórka nie są wskazane w leczeniu stanów zapalnych skóry i owrzodzeń podudzi u osób z obrzękami kończyn dolnych na tle przewlekłej niewydolności krążenia. Alkoholowe lub wodne roztwory wielu barwników, głównie pochodnych akrydyny, odgrywają dużą rolę w leczeniu zapaleń skóry wywołanych lub powikłanych zakażeniem drożdżakowym, bakteryjnym czy grzybiczym, szczególnie w obrębie fałdów, powierzchni zmacerowanych, na błonach śluzowych i granicy skóry i błony śluzowej u dzieci. Poza działaniem odkażającym mają także działanie wysuszające i zapobiegają maceracji.

W bardzo ostrych stanach zapalnych skóry należy stosować raczej wodne a nie alkoholowe roztwory barwników. Najczęściej używa się 1-2% roztwory fioletu krystalicznego, błękitu metylenowego. Roztwory alkoholowo- eterowe, alkoholowe, acetonowe i inne służą nie tylko jako nośniki leków w nich rozpuszczalnych. Ze względu na ich właściwości jako rozpuszczalników lipidów, zdolność do szybkiego parowania, odwadniania tkanek i działania odkażającego stosuje się je wtedy gdy zależy nam na jednoczesnym szybkim ochłodzeniu, odtłuszczeniu, osuszeniu i odkażeniu skóry. Mają zastosowanie w leczeniu chorób łojotokowych( preparat Acnosan), łuszczycy, wyprysku przewlekłego, świądu, chorób o etiologii zakaźnej i w kosmetyce.

W składzie mieszanek alkoholowych często znajduje się m.in. kwas salicylowy(2%) o działaniu złuszczającym, dziegcie, m.in. prodermina (5-20%) oraz mentol(0,5-1%) tymol (0,5%) głównie o działaniu przeciwświądowym, rezorcyna 1-2% o działaniu odkażającym i złuszczającym i siarka 2-10% o działaniu przeciwłojotokowym. Dodawanie 2-3% glicerolu opóźnia parowanie alkoholu.

Zasypki i pudry. Są to substancje sproszkowane, stosowane na skórę w stanie stałym. Pudry obojętne oddziałują przez swoje właściwości fizyczne, pudry lecznicze również wskutek zawartości w nich odpowiednich leków. Zasypki wywierają bardzo powierzchowny wpływ przeciwzapalny, działają wysuszająco i chłodząco dzięki wchłanianiu wilgoci z powierzchni skóry i zwiększeniu powierzchni parowania. Nie wolno stosować ich w ostrym okresie zapalenia skóry z sączeniem, ani na owrzodzenia i miejsca z pozbawionym naskórkiem. Nakładanie pudrów na powierzchnie uszkodzonej skóry powoduje zaleganie wydzieliny, która wchłaniając się może spowodować uogólnione odczyny toksyczno- uczuleniowe.

Ponadto zawartość talku w zasypce stosowanej na głębsze ubytki skóry stwarza ryzyko rozwoju ziarniniaka krzemowego. Wskazania do stosowania pudrów to głównie ostre zapalenia skóry bez objawów wysięku oraz nadmierne pocenie się. Zasypek używa się w celu utrzymania higieny u ludzi silnie pocących się, osób otyłych i u niemowląt. W skład zasypek obojętnych mogą wchodzić środki pochodzenia roślinnego jak skrobia pszeniczna ( Amylum Tritici), ryżowa( Amylum Oryzae) lub ziemniaczana ( Amylum Solani), ale najczęściej obecnie stosowane receptury zasypek opierają się na środkach pochodzenia mineralnego; talku, tlenku cynku, glince białej, węglanie magnezu, glikolu polioksyetylenowym, krzemianie glinu.

Najczęściej jako puder obojętny stosuje się mieszaninę równych części talku( Talcum venetum) i tlenku cynku(Zincum oxydatum), czasem z dodatkiem glinki białej( Bolus alba).

Jako środków przeciwświądowych, odkażających, przeciwbakteryjnych, zapobiegających nadmiernemu poceniu, można dodawać do pudru np. 1-2% mentol, 3-5% kwas borowy, 3-5% formalinę,2-3% taninę( Acidum tannicum), 0,3% hesachlorofen. Dodatek 5% odwodnionej lanoliny (Lanolinum anhydricum) zwiększa przyczepność zasypki do skóry-,,puder tłusty” Płynne składniki zasypek nie mogą przekraczać5% masy zasypki. Zasypkami produkowanymi w Polsce są m.in. Pabiamid (zasypka sulfonamidowa, często wywołuje uczulenia) Nitrofurazon, Nystatyna, Alantan na trudno gojące się rany, oparzenia także słoneczne, przewlekle stany zapalne skóry przebiegające z nadmiernym złuszczeniem i rogowaceniem( łuszczyca, atopowe zapalenie skóry), Dermatol do odkażania drobnych uszkodzeń naskórka i skóry.

Zawiesiny(papki), pudry płynne. Wymienioną grupę leków stanowią zawiesiny sproszkowanych ciał stałych w następujących płynach; wodzie, alkoholu etylowym, glicerolu. Stosunek części sproszkowanej do płynnej wynosi1:1lub jest mniejszy. Zawartość alkoholu zwiększa działanie osuszające, dodatek glicerolu zwiększa przyleganie papki. Proszkami obojętnymi w zawiesinach są najczęściej talk, tlenek cynku, tlenek tytanu, skrobia pszeniczna. Dodatki odpowiednich środków farmakologicznie czynnych decydują o przeciwświądowym, przeciwzapalnym, odkażającym działaniu zawiesin(mentol,ichtiol, siarka, kwas borowy, itp). Zamiast wody, jako części płynnej można użyć do receptury zawiesin wody wapiennej(Aqua Cacis).Dodatek specjalnych emulgatorów, np. ungentum laenette, pozwala na zmianę kompozycji zawiesiny, upadabniając ją np. częściowo do pasty. Wskazania do stosowania zawiesin są takie same, jak do stosowania zasypek. W porównaniu zasypkami przylegają one ściślej do skóry i utrzymują się na niej dłuższy czas. W związku z tym ich działanie przeciwzapalne, chłodzące i osuszające jest dłuższe i silniejsze. Są lepiej tolerowane przez zapalnie zmienioną skórę niż kremy i maści. Nie poleca się stosowania papek na skórę owłosioną głowy, ze względu na trudności z późniejszym usuwaniem zawiesiny sklejonej z włosami. Przed użyciem papki należy ją dokładnie wymieszać przez wstrząsanie.

Lotiony są nowoczesnymi trwałymi zawiesinami, emulsjami lub cieczami o zwiększonej lub zmniejszonej lepkości wytwarzanymi najczęściej przemysłowo. W ich skład wchodza woda , alkohol etylowy, glicerol, glikolepolietylenowe, a jako środki powierzchniowo czynne karboksymetyloceluloza zwiększająca lepkość. Znaczne rozdrobnienie ciał stałych, czyli zmikronizowanie warunkuje łatwe uwalnianie leków z podłoża i przenikanie w głąb skóry. Współcześnie produkowane lotiony z zawartością hormonów steroidowych (Locacorten) mogą być stosowane nawet w ostrych, zapalnych, wysiękowych stanach skóry, zastępując dawniej powszechnie stosowane okłady. Stosowane na skórę owłosioną głowy, w łuszczycy i zapaleniu łojotokowym powinny zawierać podłoża beztłuszczowe.

Pasty są mieszaninami maści i pudrów, najczęściej tlenku cynku i talku. Rozróżnia się pasty twarde i miękkie. Działanie past jest bardziej powierzchowne niż maści, są też one lepiej tolerowane przez zapalnie zmieniona skórę, a także utrzymują się na niej dłużej. Dodatek substancji czynnych farmakologicznie- w zależności od tego, czy będą one wprowadzone w postaci stałej czy płynnej zmienia konsystencję pasty. Z leków stosowanych najczęściej w recepturze past należy wymienić: proderminę( 2-10%)w leczeniu łuszczycy i wyprysku, cignolinę(0,1-1%) w leczeniu łuszczycy oraz siarkę(1-5%), rezorcynę(1-3%) i cynober(1%) - w leczeniu chorób łojotokowych, cynk o działaniu ściągającym i osuszającym. Stosowanie past ostatnio wyraźnie się zmniejszyło, zostały one wyparte przez nowoczesne kremy i zawiesiny. Pasty obojętne używane są w celu ochrony przed maceracją skóry wokół owrzodzeń leczonych okładami i ognisk nadmiernego rogowacenia lub brodawek leczonych miejscowo preparatami keratolitycznymi. Przeciwwskazaniem do leczenia pastami, ze względu na trudności ich późniejszego usunięcia są zmiany w obrębie skóry owłosionej a także rany i owrzodzenia (wtórna alergizacji).Błędem jest także stosowanie past na ogniska sączące lub pokryte strupami.

Kremy i maści są przetworami półstałymi, zawierającymi środki lecznicze, dającymi się łatwo rozsmarować na powierzchni skóry. Maść może być stosowana na skórę, błony śluzowe, do oczu, do uszu i nosa. Składa się z substancji leczniczej, która jest rozpuszczona lub zawieszona w substancji zwanej podłożem maści. Maści mogą działać miejscowo, tylko na naskórek(maści epidermalne), przenikać do skóry właściwej( maści endodermalne), działać na warstwy położone bezpośrednio pod skorą, np. mięsnie(maści diadermalne) lub docierać do naczyń krwionośnych i uwalniać substancje leczniczą do krążenia ogólnego( maści transdermalne). Kremy różnią się od maści większą zawartością substancji płynnych. Dawniej podłoża maściowe stanowiły tłuszcze zwierzęce i roślinne, wazelina i inne oleje mineralne. Podstawą nowoczesnych kremów są złożone układy koloidalne, zbudowane się z nie mieszających się ze sobą faz, np. wodnej i olejowej. Czym większe jest rozproszenie cząstek obu faz, tym bardziej stałą konsystencję ma krem lub maść. Nowoczesne beztłuszczowe podłoża z odpowiednimi emulgatorami pozwalają na wprowadzenie do większości z nich dużej ilości wody. Przez dodatek wody powstaje z maści krem, a przy dalszym zwiększaniu zawartości wody zawiesina typu lotion. Podłoża maściowo- kremowe dzieli się na 3 grupy: hydrofobowe- nie wchłaniają wody i nie pozwalają się nią zmywać. Do tej grupy należą tłuszcze roślinne(oleje), tłuszcze zwierzęce(smalec), oleje mineralne(wazelina)i oleje silikonowe. Do olejów roślinnych nie wysychających na powietrzu zalicza się oliwę z oliwek, olej rzepakowy, arachidowy, migdałowy a z olejów schnących; lniany, tran i olej rącznikowy. Smalec wieprzowy jest chemicznie obojętnym i jednym z najmniej drażniących tłuszczów używanych do podłoży maściowych. Przez dodanie do smalcu 2-4% alkoholu etylowego zmniejsza się jego skłonność do jełczenia i znacznie zwiększa wchłanianie wody. Odczyny uczuleniowe po smalcu spotyka się wyjątkowo rzadko. Do tłuszczów mineralnych o właściwościach hydrofobowych, które znalazły zastosowanie jako podłoża maściowe należą: wazelina, parafina, cerezyna.

Podłoża emulsyjne - przygotowywane na skalę przemysłową, emulsyjne typu zawiesin oleju w wodzie (O/ W)w której przeważa olej, znajduje się on w środku kropelek tworzących emulsję, podczas gdy woda stanowiąc fazę zewnętrzną, ulega łatwemu odparowaniu, podłoża te łatwo zmywa się wodą, działają chłodząco i przeciwzapalnie. Pod względem chemicznym stanowią połączenia alkoholi i tłuszczu z wełny owczej z dodatkiem wosków i cholesterolu, jako środków wzmagających chłonność wody. Podobne właściwości ma euceryna, pochodana wazeliny z dodatkiem metacholesterolu. Jest jednym z najlepszych podłoży wchodzących w skład kremów i maści. Drugi rodzaj podłoża emulsyjnego typu wody w oleju (W/O), w tej odmianie ilościowo przeważa woda, ale tworzy ona wewnętrzną fazę kropelek emulsyjnych, w związku z tym nie dochodzi do parowania wody i nie wywierają działania chłodzącego.

Podłoża rozpuszczalne w wodzie - związki polietylenowe, dobrze wchłanialne i łatwo zmywające się wodą, korzystne gdy chory nie toleruje podłoży tłuszczowych.

Maści i kremy zakłada się 1-2 razy dziennie, kremy i maści chłodzące częściej. Maść usuwa się za pomocą benzyny, spirytusu lub parafiny ciekłej. Przykładem preparatu stosowanego w stanach zapalnych, otarciach naskórka, oparzeniach słonecznych, zejściowej formie opryszczki jest Sudocrem o działaniu odkażającym, ściągającym i osuszającym.

Aerozole - leki przeznaczone do rozpylania w postaci aerozoli znajdują się pod ciśnieniem skroplonych lub stężonych gazów w specjalnym opakowaniu zamkniętym zaworem, który po otwarciu umożliwia wytworzenie mgły, kropelek, strumienia cieczy, zawiesiny lub piany.

Leki zawiesza się najczęściej w glikolu trimetylenowym oraz mieszaninie mirystynianu izopropylu i etanolu. Aerozole zapewniają wygodę użycia, aseptyczne warunki przechowywania i stosowania leku oraz możliwość miejscowego leczenia chorych uczulonych na podłoża maściowe, mają działanie wysuszające, wskazane na zmiany wysiękowe, przykładem może być Oxycort - preparat złożony z antybiotyku oxytetracykliny i hydrocortizonu, działający bakteriostatycznie, przeciwuczuleniowo, łagodnie przeciwzapalnie. W czasie rozpylania należy chronić oczy, unikać ogrzewania pojemnika. Wadą aerozoli może być nie zamierzone nałożenie na skórę bakterii zbieranych z otaczających strumień aerozlou przestrzeni.

Żele i pianki - niedrażniące, beztłuszczowe preparaty zawierające różne leki produkowane przez przemysł farmaceutyczny. Stosuje się żele nieorganiczne, które gęstnieją i zasychają na powierzchni skóry w wyniku czego nie brudzą ubrań, są łatwo zmywalne i znajdują zastosowanie również w zmianach w obrębie owłosionej skóry głowy. Żele są wchłaniane przez błony śluzowe, przykładowo Dawercin- żel 2,5% to antybiotyk stosowany w leczeniu trądziku pospolitego.

Lakiery (vernices) - ich działanie polega na długotrwałym utrzymywaniu się na skórze leku zawartego w rozpuszczalniku, który wysycha wytwarzając nie przepuszczalną błonkę.Najszersze zastosowanie jako lakier znalazł roztwór nitrocelulozy w eterze i alkoholu (kolodium). Kolodium (Collodium elasicum) w połączeniu z kwasem salicylowym lub mlekowym używa się do leczenia np. modzeli lub brodawek.

Sztyfty (kredki) są wygodną formą nanoszenia miejscowego leku na ściśle ograniczone, niewielkie ogniska zmian chorobowych, zapobiegają niepożądanemu rozprzestrzenianiu się leku na otaczającą ognisko nie zmienioną chorobowo skórę.

Plastry (emplastra) - poza przemysłowo wytwarzanymi plastrami obojętnymi używanymi jako przylepiec stosuje się plastry lecznicze np. w celu wywołania przekrwienia skóry, plastry hormonalne, nikotynowe-Nicorett, plastry compeed na opryszczkę.

Mydła i detergenty ( sapones et detergentes) Mydła mają pewne właściwości drażniące i keratolityczne, najbardziej wyrażone w mydłach zasadowych, słabsze w mydłach obojętnych i lub przetłuszczających. Mydła mogą być twarde - sole sodowe i miękkie są to zwykle sole potasowe. Mydła lecznicze(stałe) zawierają dodatek siarki, dziegciu, kwasu salicylowego itp. i mogą znajdować zastosowanie jako pomocniczy środek leczniczy u osób z chorobami łojotokowymi. Mydło miękkie, potasowe zwane szarym jest używane gdy chodzi o działanie keratolityczne. Detergenty są syntetycznymi środkami powierzchniowo czynnymi zmniejszającymi napięcie powierzchniowe i dzięki tej właściwości mają zdolność oczyszczania skóry. W przeciwieństwie do mydeł ich Ph jest obojętne lub słabo kwaśne, nie naruszają więc ,,płaszcza” lipidowego skóry.

Kąpiele, przeprowadza się w celach higienicznych i leczniczych, kąpiele ogólne i miejscowe powinny być często stosowane u osób z chorobami dermatologicznymi z wyjątkiem chorych z objawami ostrego zapalenia skóry. Większość chorych z objawami dermatoz dobrze toleruje kąpiele bez mydła , u niektórych należy wprowadzić środki osłaniające( kąpiele krochmalowe, otrębowe, ziołowe, glinkowe i żelatynowe).Do kąpieli leczniczych należą kąpiele odkażające z nadmanganianem potasu, ściągające z dodatkiem taniny, które zmniejszają objawy wysięku, siarczanowe działają przeciwłojotokowo, dziegciowe,

zasadowe z węglanem sodu(Natrium bicarbonicum) służące do oczyszczania skóry z resztek maści, strupów i z dodatkiem emulsji O/ W, o działaniu osłaniającym i przeciwzapalnym. Na rynku znajdują się doskonałe preparaty do kąpieli leczniczych , np. Balneum Hermal.

Oprócz typowego działania terapeutycznego warunkowanego przez substancje leczniczą leki stosowane zewnętrznie mogą stanowić ochronę przed czynnikami chemicznymi. Są to preparaty profilaktyczne do stosowania na skórę, których zadaniem jest ochrona przed substancjami szkodliwymi lub stworzenie bariery ochronnej bądź też zneutralizowanie działania negatywnego. Stosowane są głównie w zapobieganiu uszkodzeń skóry wynikających z kontaktu z substancjami niebezpiecznymi: rozpuszczalnikami w przemyśle chemicznym (rękawiczki chemiczne). Inna forma ochrony to preparaty promieniochronne stosowane dla protekcji przed promieniowaniem słonecznym zawierającym substancje absorbujące o różnej mocy. Używane w profilaktyce poparzeń słonecznych i raka skóry. O działaniu ochronnym możemy mówić także w kontekście preparatów odstraszają- cych insekty( komary, kleszcze, meszki).

Kremy i żele mogą służyć jako środek poślizgowy np, w zabiegach diagnostycznych, do masażu, a także zwiększają komfort współżycia w przypadku suchości pochwy. Nowoczesne leczenia miejscowe opiera się na różnego typu preparatach zawierających kortykosteroidy, antybiotyki, chemiczne środki odkażające i przeciwgrzybicze.

PODSTAWOWE LEKI DREMATOLOGICZNE STOSOWANE W LECZENIU MIEJSCOWYM

Hormony steroidowe. Gikortykosteriody to 3 związki naturalne, występujące w korze nadnerczy tj. hydrocortyzon, kortyzon, kortykosteron i syntetyczne pochodne o silniejszym działaniu; prednizon i prednizolon, jeszcze silnie działają fluorowe pochodne prednizolonu: triamcinolon i deksametazon. Leczenie glikortykosteroidami nawet przy umiarkowanym dawkowaniu, powoduje zwiększenie ich zawartości we krwi i wpływa na układ podwzgórze-przysadka. Ze względu na wielokierunkowe ich działanie( przeciwuczuleniowe, przeciwzapalne, przeciwtoksyczne, immunosupresyjne) wskazania do ich stosowania są liczne. Pierwszym w stosowaniu miejscowym glikokortykosteroidem był hydrokortyzon, następnie wprowadzono trimetylooctan prednizolanu (Mecortolan). Silnie działającymi lekami z tej grupy okazały się fluorowane pochodne hydrokortyzonu (Cortineff), triamcinolin (Polocortolon), deksametazon (Dexapolocort), a jeszcze silniej kortykosteroidy podwójnie fluorowane, np. piwalan fluometazonu (Lorinden) i acetonid fluocinolonu (Flacinar). Wprowadzony do leczenia miejscowego maślan17-hydrokorrtyzonu (Locoid),Laticort) uwalnia in vivo przez hydrolizę hydrokortyzonu. Silne działanie wywierają również pochodne betametazonu, np.walerianian betametazonu. Duże bezpieczeństwo zapewnia propionian flutikazonu (Cutivate). Kortykostroidy stosowane zewnątrz mogą m.in.:

1. hamować proliferację i odnowę naskórka poprzez zahamowanie biosyntezy DNA,

2. hamować wytwarzanie kolaganu i elastyny,

3. powodawać zanik tłuszczowej tkanki podskórnejm,

4. uszczelniać ściany naczyć,

5. powodować zwężenie naczyć,

6. powodować nadmierne rogowacenie przymieszkowe,

7. pobudzać wzrost włosów,

8. hamować reakcje antygen - przeciwciało.

9. hamować migrację krwinek białych i ich namnażanie się,

10. hamować wytwarzanie i rozwój komórek immunukompetentnych,

11. hamować lub pobudzać melanogenezę.

Te i inne, niedostateczne działania dotąd poznane, farmakodynamiczne właściwości kortykosteroidów odpowiadają z jednej strony za znane, bardzo silne przeciwzapalne, przeciwwysiękowe, przeciwuczuleniowe, przeciwświądowe i cytostatyczne działanie zewnętrznie stosowanych przparatów steroidowych, z drugiej strony tłumaczą wiele działań niepożądanych, z których wystąpieniem należy się liczyć w wyniku leczenia miejscowego. Są to m.in.:

1. Ogólne objawy supresji układu przysadka - nadnercza, które mogą się rozwinąć przede wszystkim podczas stosowania kortykosteroidów, głównie ich fluorowanych pochodnych, na rozległe powierzchnie skóry i w opatrunkach zamkniętych przez dłuższy czas. Wchłanianie jest zwiększone, jeśli naskórek w wyniku procesu chorobowego został pozbawiony warstwy rogowej lub w niektórych obszarach skóry o fizjogicznie cienkiej warstwie rogowej, np. w obrębie moszny (40-krotnie większe wchłanianie), fałdów oraz u dzieci i niemowląt.

2. Zanik naskórka (papierowate ścieńczenie naskórka, skóra cienka, biała, podobna do skóry starczej lub spotykanej w acrodermatitis atrophicans Pick-Herxheimeri).

3. Trądzik posteroidowy.

4. Rozstępy skórne (przy długotrwałym leczeniu).

5. Nadkażenie bakteryjne,wirusowe i grzybiczne, głównie po zastosowaniu opatrunków zamkniętych, opóźnianie gojenia się ran i owrzodzeń.

6. Utrwalone rozszerzenie naczyń, głównie na twarzy, stwarzajace podobieństwo do stwierdzonych w trądziku różowatym lub toczniu rumieniowatym. Rozszerzenie dotyczy głównie powierzchownych żył skóry.

7. Objawy plamicy i wybroczyny, występujące głównie na przedramionach i grzbietach rąk oraz stóp.

8. Nadmierne owłosienie, głównie twarzy, u kobiet typu meszek (lanugo).

Do rzadziej wystepujących działąń niepożądanych należy zaliczyć:

1. Uczulenie kontaktowe

2. Zanik tkanki tłuszczowej podskórnej i mięśni (jedynie po doogniskowych wstrzyknięciach steroidów lub opatrunkach zamkniętych, głównie u dzieci).

3. Prosak koloidowy.

4. Zmiany opisane jako erythrosis interfollicularis coli (rumień z wyłączeniem normalnie zabarwionych punktów, odpowiadających ujściom mieszków włosowych.

5. Zaburzenia w pigmentacji skóry.

Do często spotykanych działań niepożądanych, występujących przy stosowaniu fluorowanych pochodnych kortykosteroidów, należą: zmiany typu dermatitis perioralis oraz typu granuloma gluteale infantum (ponadżerkowe grudkowe zapalnie skóry niemowląt).

Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych po miejscowym stosowaniu steroidów zależy od;

• Budowy chemicznej i dostępności biologicznej( stopnia wchłaniania leku).Pochodne fluorowane częściej powodują zanik naskórka i zmiany w tkance łącznej niż hydrocortizon, prednizolon lub maślan hydrocortyzonu (Laticort).

• Częstości i sposobu aplikacji leku(opatrunki okluzyjne zwiększają ryzyko powiklań)

• Czasu leczenia. Leczenie fluorowanymi pochodnymi steroidów zaleca się jedynie w pierwszym okresie dermatoz o przebiegu ostrym, w żadnym przypadku okres leczenia nie powinien trwać dłużej niż 2-3 tygodnie. Nie wolno stosować ich w obrębie twarzy

• Wieku i płci. Niemowlęta, dzieci i osoby starsze stanowią grupę o największym odsetku powikłań. U kobiet powikłania są częstsze niż u mężczyzn.

Preparaty;

Hydrocortisonum aceticum, 1% maść15g, 1% krem15g.

Mecortolon, krem10g.Mecortolon N,maść10g. MecortolonT,maść 10g.

Polcortolon,0,1% krem, 0, 1% maść.

Dexapolcort, aerosol flakon40g. Dexapolcort N, flakon40g.

Lorinden, 0,02% mleczko (lotio)15ml. Lorinden A,maść 15g.

Lorinden C, maść 15g, krem 15 g, Lorinden N ,krem 15g.

Lorinden T,maść15 g.

Flucinar,0,025%maść ,żel 15g.Flucinar N, maść, krem.

Laticort,0,1% krem,0,1%maść 0,1%lotio15g.

Prednisolonum,0,25% krem10g.

Oxycort, maść10g, aerozol fl. 15g. Oxycort A, maść 3g.

Sicoten maść, krem. Sicorten plus, krem.

Dermovate, krem, płyn.

Elocom, krem, maść, płyn.

Cutivate, krem, maść.

Z innych hormonów stosowanych miejscowo w maściach lub kremach wymienić należy insulinę( owrzodzenia podudzi u osób chorych na cukrzycę - 200jm.insuliny krystalicznej na 100g podłoża).

Androgeny, dzięki ich właściwościom anabolizującym, wchodzą często w skład maści i kremów stosowanych w celu uelastycznienia skóry, głównie u osób starszych.

Preparaty;

Stilboestolum 0,1%,maść 5g.

Metanabol0,5%, krem10g.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne. Poza klasycznymi lekami przeciwzapalnymi wchodzącymi w skład zawiesin, kremów i maści (kwas borowy, ichtiol) właściwości przeciwzapalne ma wiele leków działających na zasadzie hamowania prostaglandyn w skórze. Do tych leków podawanych doustnie zaliczamy: kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, fenylbutazon, indometacyna, diflumidoni bufeksamak, który znalazł szerokie zastosowanie w postaci maści i kremów.

Jego skuteczność porównuje się ze skutecznością preparatów steroidowych. Leki z tej grupy wydają się być bardzo cenne ze względu na inny mechanizm działania niż leki steroidowe.

Leki przeciwbakteryjne. Z antybiotyków w postaci maści najczęściej stosuje się neomycynę(0,5-2%), chloramfenicol(1-2%), detreomycynę (0,5-3%), tetracykliny(1-3%); najbardziej uczulająco działa neomycyna. Nie wolno stosować w leczeniu miejscowym streptomycyny i penicyliny ze względu na uczulenia. Podobnie ryzykowne jest stosowanie sulfatiazolu.Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze ma nalewka jodowa. Często stosowanymi środkami bakteriobójczymi są ; Heksachlorofen w 1-5 % aerozolach, roztworach i kremach( nie uczula, ale przeciwwskazany u dzieci ze względu na toksyczność) Kliokwinolw w 3%roztworach, Dichlorohydroksychinolina i zasadowy galusan bizmutu(dermatol) używany w stężeniu 10-205w maściachi pastach oraz jako zasypka.

Preparaty;

Neomycynum,0,5% maść, aerozol500mg,100g.

Detreomycynum, 1% maść 5g, 2% maść 5g.

Tetracyclinum hydrochloricum,1% maść3 g,3% maść10g.

Hexachlorofene,3% emulsja.

Chlorchinaldin H maść 5g.

Ung, Dermatoli10g.

Argosulfan, krem2%40g.

Dermazin (Sulfadiazone) krem50g.

Vratizolin,3% krem15g.

Leki przeciwgrzybicze. W miejscowym leczeniu powierzchownych zakażeń grzybiczych stosowane są związki należące do antyseptyków i chemioterapeutyków. Aby zapobiec objawom ostrego zapalenia i wtórnego uczulenia leki przeciwgrzybicze stosowane są w połączeniu z kortykosteroidami, w postaci gotowych wieloskładnikowych maści, kremów, zawiesin, zasypek i aerozoli.

Preparaty;

Tinaderm,1% krem15g., 1% puder 50g.

Myco-Policid,5% krem, maść 20g.

Daktarin, Monistat (mikonazol), 2% krem30g.

Griseovulvin(grizeofulwina),5% maść20g.

Nystatin, maść(1g- 100 000jm.), zawiesina 10g.

Mycochlorin, płyn80g.

Undofen, aerozol70g.

Clotrimazolum,1% krem20g

Polifungicid, płyn 10ml.

Pimafucin, 2% maść30g, 2,5% zawiesina 20ml.

Pimafucort, maść 30g.lotion 20g.

Pevaryl,2% krem 30g,1% lotion 30ml, 1% aerozol10ml, zasypka1 0g.

Mycospor, krem, puder, roztwór, żel.

Lamisil,krem.

Loceryl, lakier do paznokci.

Batrafen, krem i płyn.

Środki keratolityczne stosowane w łuszczycy i nadmiernym rogowaceniu skóry. Głównym środkiem keratolitycznym jest kwas salicylowy.W stężeniach 1-2% działa keratoplastycznie a w stężeniach 3-10% keratolitycznie, w stężeniach 10-50% bardzo silnie złuszczająco.Innym środkiem keratolitycznym jest mocznik(urea) stosowany w 10-20 % kremach i maśćiach. Działanie złuszczające wykazują siarka, związki rtęci i rezorcyna w dużych stężeniach. Słabe działanie keratolityczne i zmiękczające maja zasady(węglan i wodorowęglan wapnia, boraks).

Preparaty;

Solcokeresal, maść.

Elacutan, krem.

Środki redukujące mają właściwości wiązania tlenu tkankowego, co powoduje osłabienie metabolizmu w skórze, zmniejszenie aktywności mitotycznej naskórka i ustępowanie stanu zapalnego. Do leków silnie redukujących należą chryzarobina, kwas pirogalusowy- pochodna fenolu, dziegcie- otrzymywane podczas destylacji różnych gatunków drzew lub węgla kamiennego, przy stosowaniu dziegci na duże powierzchnie skóry może dojść do uszkodzenia nerek, a jako miejscowe powikłanie może wystąpić zapalenie mieszków włosowych, są fotodynamiczne, ichtiol- Amonium sulfobitminicum i tumenol produkty destylacji łupków bitumicznych, rezorcyna- pochodna fenolu, często wywołuje uczulenia, w stężeniach 5-20% działa redukująco a w mniejszych stężeniach działa przeciwzapalnie i ściągająco do słabiej redukujących należą rtęć i siarka (Sulfur) w maściach, pastach i zawiesinach w stężeniach 2-20% stosowana w leczeniu łuszczycy. Jedną ze skutecznych maści przeciw- świerzbowych jest 20% maść siarkowa.

Preparaty;

Cignolina 0,150,55,1%2%maść40g,25 sztyfty.

Cignoderm 0,1%,0,5%1%,2%maść.

Unquentum Ammonii sulfobituminici,10% maść.

Środki drażniące należą do nich rezorcyna, fenol, kwas octowy, kwas salicylowy, formalina. Są najczęściej stosowane w postaci roztworów lub mieszanek spirytusowych, eterowych i chloroformowych np. w wyłysieniu łojotokowym i plackowatym w celu wywołania przekrwienia skóry.

Środki odbarwiające, należą do nich pochodne hydrochinonu, środki utleniające i związki rtęci. Hyrochinon stosuje się w 2 % emulsji O/W. Perhydrol zaleca się w 10 -20 % maściach, do odkażania używa się 3% roztworu Perhydrolu. Jako środka odbarwiającego i złuszczającego można użyć 5% maści rtęciowej. Do preparatów zaliczamy Skinoren krem (maść przeciwtrądzikowa), Monobenzone 20% maść30g, 5% krem 15g.

Środki żrące, mają na celu zniszczenie chorobowo zmienionych tkanek. W celu przyżegania nadmiernie wybujałej ziarniny można posłużyć się 5-20% roztworem azotanu srebra (Argentum nitricum). Kwas mlekowy i salicylowy w stężeniu 5-10% służą do złuszczania ognisk nadmiernego rogowacenia. Do przyżegania znamion i brodawek można używać 30-50% roztworu kwasu trichlorooctowego.

Środki przeciwświądowe. Używa się 5-10% benzokainy (anestetyny) w maściach, wodzianu chloralu w 2-10 %kremach lub roztworach spirytusowych, metanolu1-2%w roztworach i zawiesinach. Krotamiton oraz preparaty steroidowe usuwają świąd na tle uczuleniowym.

Cytostatyki i pochodne kwasu retinowego. W leczeniu kłykcin płaskich (etiologia wirusowa) i płytkich raków płaskonabłonkowych oraz niektórych stanów przedrakowych z cytostatyków zastosowanie znalazł 5-fluorouracyl w 5% maściach oraz podofilina w20% roztworach spirytusowych.

W leczeniu trądziku młodzieńczego i liszaja płaskiego błon śluzowych miejscowo stosuje się kwas witaminy A w stężeniach 0,05% (preparaty Airol, Eudyna, maść retinowa) Wywołuje on lekkie przekrwienie skóry (należy chronić spojówki)ale jego główne działanie polega na normalizacji nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych i gruczołów łojowych.

Spośród głównych grup leków ,które znalazły zastosowanie lecznictwie dermatologicznym należy wymienić glikortykosteriody, leki przeciwhistaminowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, leki przeciw wirusowe, cytostatyki i immunosupresyjne.

Preparaty steroidowe pozwoliły na zmianę niekorzystnego rokowania w pęcherzycy, zapaleniach skóry na różnym tle, zapaleniu skórno-mięśnowym, liszaju rumienowatym. W tych jednostkach obowiązuje zasada rozpoczynania leczenia od dużych dawek dobowych np.80-100mg prednizonu i stopniowego powolnego ich zmniejszania w ciągu kilku miesięcy do dawek podtrzymujących, stosowanych przez miesiące a nawet lata.

Średnie dawkowanie kortykosteroidów np. 40mg prednizonu znajduje zastosowanie w ciężkim przebiegu dermatoz uczuleniowych typu alergii wczesnej(pokrzywka)i opóźnionych(wyprysk). Obowiązuje tu zasada bardzo powolnego, stopniowego wycofywania się z ww, leczenia w ciągu kilku tygodni.

Opatrunki nowej generacji.

Koncepcja leczenia ran w środowisku wilgotnym, stworzona została przez Wintera i opierała na obserwacjach porównujących wyniki leczenia ran gojących się w wilgotnym środowisku, pod opatrunkiem okluzyjnym i gojących się na otwartym powietrzu, pod strupem, co pozwoliło na zdefiniowanie cech opatrunku przyjaznego ranie - pobudzającego proces gojenia i zapewniającego jednoczesną, efektywną ochronę delikatnych struktur rany przed uszkodzeniem. Turner w 1979 roku zebrał postulowane cechy i opracował model opatrunku idealnego, którego zasadniczą funkcją jest zapewnienie wilgotnych, stymulujących naturalne procesy gojenia.

Wilgotne środowisko zapewniał opatrunek poliuretanowy w postaci cienkiej elastycznej błony, wywołującej częściową okluzję i dzięki temu zatrzymującej wilgoć na powierzchni rany. Był to pierwszy opatrunek okluzyjny, stosowany początkowo w leczeniu ran niepełnej grubości skóry. Obecnie jest przeznaczony głównie do zaopatrywania ran chirurgicznych, miejsc pobrania skóry do przeszczepu i innych zmian powierzchownych oraz jako wtórny materiał pokrywający, mocujący inne opatrunki. Błona poliuretanowa charakteryzuje się wysokim stopniem adhezji i przylegania do powierzchni rany oraz otaczającej ją skóry. Zewnętrzna warstwa jest nieprzepuszczalna dla drobnoustrojów i wody, choć umożliwia parowanie z powierzchni rany. Jest ono mniejsze niż wydzielanie i dzięki temu w ranie powstaje wilgotne środowisko. Błona jest przezroczysta, co umożliwia obserwację procesów gojenia. Łatwo ją usunąć bez naruszania powierzchni rany i pozostawiania elementów opatrunku w jej łożysku.

Preparaty spełniające wymagania „idealnego” środka przeznaczonego do terapii miejscowej są produkowane w kilku dostępnych na rynku grupach. Obecnie należą do nich:

- hydrokoloidy;

- hydrożele;

- dekstranomery (granulaty);

- błony poliuretanowe;

- gąbki poliuretanowe;

- opatrunki alginianowe/alginianowo-wapniowe;

- opatrunki złożone;

- opatrunki mieszane.

Błony poliuretanowe - pierwszy opatrunek okluzyjny

Nowoczesne opatrunki na rany.

Charakterystyka

1. Zapewniają wilgotne środowisko gojącej się ranie

2. Są nie przywierające

3. Mogą pozostawać nie zmienione przez długi okres czasu

4. Zmniejszają doznania bólowe.

Wybór odpowiedniego opatrunku w zależności od etapu gojenia się rany

1. Twarda tkanka martwicza oraz częściowo oddzielająca się miękka tkanka martwicza - zastosowanie hydrokoloidu np. Granuflex lub hydrożelu np. Nu-Gel, Syprasorp G, Granu-gel.

2. Ziarnina z wysiękiem - alginaty, opatrunki hydropolimerowe np. Tielle, hydrokoloidy np. Granuflex, opatrunki strukturalne, modyfikujące środowisko biochemiczne ran np. Promogran.

3. Naskórkowanie, rana sucha lub z niewielkim wysiękiem - nie przywierające opatrunki np. Adaptic, N-A, Bioclusiv (przeźroczysta błona poliuretanowa)

4. Rany zakażone - antyseptyki np. Prontosan zawierający poliheksanidynę oraz undecylenamidopryl betaminę lub antybiotyki do użytku zewnętrznego np. Neomycyna, Oxycort, opatrunki nasycone środkami farmakologicznymi często z dodatkiem srebra np. Actisorb Plus, Atrauman, Silvercel (opatrunek hydroalginianowy ze srebrem), Aquacel lub Aquacel Ag ze srebrem (nowoczesny opatrunek hydofiber)

Ponadto antybiotyki ogólnie.

Na każdym etapie gojenia bardzo ważny jest wybór odpowiedniego preparatu i opatrunku chroniącego ranę przed wpływem np. środowiska zewnętrznego czy kontaminacją patogennymi drobnoustrojami.

2

---