Wiadomości ogólne

1. Badania ilościowe

Polegają na ilościowym opisie i analizie faktów, zjawisk i procesów. Przedstawiają je w formie różnych zestawień i obliczeń z uwzględnieniem statystki opisowej i matematycznej. ( M. Łobocki)

2.Badania jakościowe

Polegają na dokonywaniu analizy badanych zjawisk, na wyróżnieniu w nich elementarnych części składowych, na wykrywaniu zachodzących między nimi związków i zależności, na charakteryzowaniu ich struktury całościowej, na interpretacji ich sensu lub spełnianych przez nie funkcji. Opis odbywa się głównie w formie narracyjnej lub eseistycznej. ( T. Tomaszewski)

3.Problemy badawcze

• Problemy badawcze odgrywają pierwszorzędną rolę w badaniach pedagogicznych zarówno tych o charakterze jakościowym jak i o ilościowym.

• Jest on zwykle uszczegółowieniem celu badań, umożliwia, bowiem dokładniejsze poznanie tego, co rzeczywiście zamierzamy zbadać. Dlatego też stanowi on podstawowy składnik każdego liczącego się w nauce badania.

• Problemy powinny, więc być sformułowane w sposób możliwie prosty, jasny i wyczerpujący

• Szczególnie cenne są problemy badawcze, przybierające postać pytań, na które nauka nie dała dotychczas zadowalającej odpowiedzi. Nie rzadko są nimi problemy, które wprawdzie były już wielokrotnie przedmiotem badań, lecz badań mało wnikliwych i wiarygodnych, budzących słuszne wątpliwości. Czasem też uzasadnione jest ponowne postawienie problemu rozwiązanego w przeszłości w sposób trafny i rzetelny Np. w celu uaktualnienia danych

4. Pojecie problemu

• Według Nowaka „ Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie”

• Według Pietera - Problem badawczy to tyce, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie;”swoiste pytanie, określające jakość i rozmai pewnej niewiedzy, oraz cel i granice pracy naukowej”

• Według M. Łobocki- problemem badawczym jest pytanie, które w miarę precyzyjnie określa cel zamierzonych badań i jednocześnie ujawnia braki w dotychczasowej wiedzy na interesujący temat

5.Przedmiot badań

Formułowane pytania odnoszące się do poznanej rzeczywistości mogą mieć za przedmiot badań

• Istotę rzeczy, ( Co to jest?)

• Przyczynę danego stanu rzeczy, ( Dlaczego tak jest?)

• Jego skierowanie, ( Po co jest?)

• Właściwości, ( Jakie to jest?)

• Ukierunkowania, ( Kiedy, gdzie za pomocą, czego jest?)

6.Stawiane pytania mogą mieć charakter

• Problemów informacyjnych-, czyli pytań, na które oczekujemy gotowej odpowiedzi od innych, rezygnujemy z własnych dociekań, wiele pytań informacyjnych może przybrać formę pytań badawczych pod warunkiem, iż nie będą zawężone do jednostkowych faktów.

• Problemów badawczych-, czyli pytań, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych. Pytania te znajdziemy w przyrodzie, otoczeniu a nie w drugiej osobie. Do ich rozwiązania dochodzimy przez własny wysiłek. Często problemy badawcze zawierają pytania o dużym ładunku poznawczym.

7. Rodzie problemów badawczych M. Łobocki

• Problemy naukowo badawcze- zmierzają do odkryć, powszechnie nieznanych zjawisk. Nie było jeszcze odpowiedzi na takie pytania, lub była, ale wymaga weryfikacji, bo nie jest wystarczająco zadowalająca.

• Problemy subiektywnie badawcze - to te zadania, które są nowe tylko dla osób pytających, badaczy nieobeznanych wystarczająco w dotychczasowych osiągnięciach nauki w zakresie interesującego go problemu.

• Problemy dotyczące właściwości zmiennych- to pytania o wartości zmiennych charakteryzujących zjawiska i przedmioty, które znalazły się w polu naszego zainteresowania ( pytania o cechy jakiegoś przedmiotu)

• Problemy dotyczące relacji między zmiennymi- to pytania o to, czy zachodzą pewne relacje łączce zmienne naszego badania, bądź przedmiotów przy pomocy tych zmiennych określane.

• Problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia- budowa tak postawionego problemu to pytania składające się z partykuły „Czy” oraz zdania zdania oznajmującego. Takie sformułowanie problemu dopuszcza przeważnie dwie możliwe odpowiedzi „tak” lub „nie”

• Problemy w postaci pytań dopełnienia- to problemy rozpoczynające się od zaimków pytajnych „kto”, „dlaczego”, „ile”, „ w jakim stopniu”. Odpowiedzi udzielane na w/w pytania mają charakter bardziej rozbudowany i szczegółowy.

8.Pytania rozstrzygnięcia

• Czy + zdanie oznajmujące ( odpowiedź prawdopodobna przypuszczalna

• Każde pytania rozstrzygnięcia zawiera zalążek hipotezy ( zdanie oznajmujące)

• zdanie oznajmujące zawarte tutaj jest zwykle odpowiedzią na pytanie: prawdziwą lub fałszywą.

9.Pytania Dopełnienia

• rozpoczynają się od przysłówków i zaimków pytających : dlaczego, jaki, gdzie, co, ile, skąd, kiedy, który, po co

• Są pytaniami twórczymi w strukturze gramatyczno- logicznej nie posiadają przypuszczalnej odpowiedzi, należy ją w badaniu znaleźć. Ogólność tego pytania można sprowadzić do mniejszych zakres, ujętych w postaci pytań rozstrzygnięcia o charakterze szczegółowym dotyczących

• Szukania wartości zmiennej

• Relacji między zmienną zależną i niezależną

10.W przypadku zdań z dwoma zmiennymi, należy pamiętać , iż chcąc rozwiązać problem musimy doprowadzić je do najprostszej postaci

• Znaleźć wszystkie możliwe czynniki, które można uznać za zmienną zależną i zmienną niezależną

• Zdefiniować te czynniki i uświadomić sobie istniejące między nimi różnice i podobieństwa

• Przeprowadzić segregacje wyodrębnionych czynników pozostawiając te najbardziej ważne jako niewiadome zmienne występujące w rozwiązywanym problemie

• Wprowadzić do pytania w miejsce niewiadomej zmiennej, wyselekcjonowanych czynników uznanych za przypuszczalnie (hipotetycznie ) wiadome oraz wskazać iż zachodzi między nimi zakładana relacje

11. trzy niewiadome

• W przypadku tak postawionego problemu prowadzenie badań skupia się nie tylko na tym co jest, lecz i na tym, co mogłoby być, a na razie nie istnieje i jest tylko możliwością uzyskania nowych rozwiązań - Koncepcja eksperymentalna w sferze planu

12. Kryteria poprawności problemów badawczych

• Usytuowanie problemów badawczych na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych ( konieczne jest tutaj dogłębne zbadanie literatury by nie dublować wcześniej przeprowadzonych badań.

• Precyzja w sposobie formułowania problemów ( muszą być poprawnie zbudowane zarówno pod względem logicznym jak i językowym. Do formułowania pytania należy używać jednoznacznie rozumianych terminów)

• Realność, możliwość rozwiązania za pomocą poszukiwań naukowo- badawczych

• Przydatność praktyczno- użyteczna podejmowanych problemów

13. Problematyka badawcza

• Jeśli mamy do czynienia z problemem o szerokim zakresie, musimy zbudować problematykę badawczą uszczegóławiającą ten problem

• Problematyka badawcza - zhierarchizowany, logicznie ujęty układ pytań, od bardziej ogólnych do bardziej szczegółowych. Z pytań o charakterze nadrzędnym wyprowadza się pytania o charakterze podrzędnym. Wówczas następuje konstruowanie siatki problemów o kilku poziomach podrzędności.

14, Układy i poziomy pytań o zmniejszającym się zakresie ogólności

• Pytania ramowe ( pytania dopełnienia)

• Pytania główne ( pytania dopełnienia)

• Pytania podstawowe ( pytania rozstrzygnięcia)

• Pytania elementarne ( o jeszcze mniejszym zakresie ogólności)

• Zastosowanie dedukcyjnego sposoby wnioskowania - przechodzenie od ogólnego ujęcia pytań do bardziej szczegółowego, nie pozwoli pominąć nam żadnego istotnego zagadnienia dotyczącego rozwiązania naszego problemu

15.Hipotezy robocze- z greckiego „ hipotesis” - przypuszczenie

• Według Łobockiego są próbą odpowiedzi na sformułowane uprzednio problemy badawcze. Formułuje się je w postaci stwierdzeń. Są one świadomie przyjętymi przypuszczeniami czy założeniami, wymagającymi jednak potwierdzenia lub odrzucenia na podstawie przeprowadzonych badań. Nigdy więc nie przesądzają o ostatecznych wynikach poszukiwań badawczych

• Hipotezy robocze są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badań, dotyczyć mogą zarówno wartości zmiennych i zależności pomiędzy zmiennymi.

• Nie zawsze hipoteza wydaje się być konieczna w przypadku problemu dotyczącego właściwości badanych zmiennych. Nie kiedy może okazać się pożądana w rozwiązywaniu tego rodzaju problemów( badania diagnostyczne)

16. Użyteczność hipotez

• Nie wszystkie problemy naukowe wymagają stawiania hipotez

• Konieczne są szczególnie w przypadku problemów dot. Współzależności pomiędzy określonymi zmiennymi( zależną i niezależną) Wyrażają pewne prawidłowości między zmiennymi. Pełnią funkcje drogowskazu, wytaczają kierunek dalszych badań

• Należy formułować hipotezy szczególnie tam gdzie pomagają one w skutecznym rozwiązywaniu problemów badawczych czyli trafnym i rzetelnym przeprowadzaniu badań

• Dzięki hipotezom badacz konkretyzuje sformułowany przez siebie problem badawczy

17. Hipotez nie stawiamy

• Gdy pytania naukowe dotyczą poszukiwania wartości zmiennej oraz wymagają:

• Opisu badanych zjawisk

• Poznania opinii osób na dany

• Analizy zdarzeń czy procesów bez wnikania w zachodzące między nimi relacje

18.Formułowanie hipotez

• Stwierdzenie, ustalenie wstępowania zjawiska obserwowanego i wskazywanie na różne jego następstwa. Sprawdzenie przez doświadczenie, zbadanie realności zakładanego związku. Wprowadzenie czegoś nowego ( metoda nauczania) i sprawdzenie, jakie powoduje skutki

• Wiedza o zjawisku obserwowanym daje przesłankę do poszukiwania innego zjawiska, stanowiącego warunek występowania zjawiska obserwowanego przez badacza.

19.Drogi dochodzenia do hipotez

• Od zdania uznanego za hipotezę oczekuje się, że będzie ono ukazywało prawdopodobny związek między konkretną jednoznacznie wyrażoną wartością zmiennej zależnej, a wartością zmiennej niezależnej

• Ukazywanie wszystkich powiązań między wartościami

• Uzyskanie w przeprowadzonych badaniach któregokolwiek rezultatu, spowoduje, że wynik zostanie uznany jako potwierdzenie przyjętej hipotezy- weryfikacja hipotezy

• Aby odrzucić hipotezę i uznać ją jako nieprawdziwą należy wykazać brak relacji między przyjętymi zmiennymi

• Wykazanie biorąc pod uwagę wszystkie możliwości rozwiązania, który związek należy uznać za najbardziej prawdopodobny i sformułowanie go w postaci hipotezy

• Do jednego problemu można sformułować dwa lub więcej hipotez, ważne jest by nie były ze sobą sprzeczne

20. Zasady budowy hipotez

• Konstrukcja ze względu na typ zależności między zmiennymi

• Relacje oparte na zależności wprost proporcjonalnych -wzrost wartości zmiennej niezależnej- wzrost wartości zmiennej zależnej

• Odwrotnie proporcjonalnych - wzrost wartości zmiennej niezależnej, zmniejszenie wartości zmiennej zależnej.

• Wprowadzenie określeń przed zdaniem- prawdopodobnie, przypuszczalnie, zakłada się, że, wydaje się, że, sądzić należy, że, czy prawdą jest, że.

• Zdanie warunkowe-, jeżeli, to przypuszczalnie

21. Typy hipotez

• Według celu, któremu służą

• Podstawowe- ich celem jest wyjaśnienie zasadniczych problemów badawczych

• Częściowe- wyjaśniają fragmentaryczne zagadnienia składające się na problem

• Ze względu na zasięg:

• Ogólne - zawierające się w pytaniu problemowym

• Szczegółowe - ukonkretnienie problemu głównego

• Ze względu na stopień prawdopodobieństwa

• Wysoko prawdopodobne

• Średnio prawdopodobne

• Mało prawdopodobne

• Ze względu na typ zależności między zmiennymi

• Ukazujące zależności wprost proporcjonalnej ( wzrost wartości zmiennej nie zależnej pociąga za sobą wzrost wartości zmiennej zależnej)

• Ukazujące zależności odwrotnie proporcjonalnej ( wzrost wartości zmiennej nie zależnej pociąga spadek wartości zmiennej zależnej i odwrotnie)

• Ze względu na weryfikacja statystyczną

• Zerowa - stawia tezę przeciwstawną w stosunku do właściwej hipotezy, więc neguje przypuszczenie, że jakiś czynnik oddziaływuje na inny czynnik badanego układu. Jest tak sformułowana, by jej odrzucenie było jednoznaczne z przyjęciem przez badacza hipotezy roboczej. Przez odrzucenie hipotezy zerowej ulega wzmocnieniu hipoteza właściwa

• Alternatywna - teza konkurencyjna

22.Wymagania stawiane hipotezom

• Jest weryfikowana - potwierdzenie naukowe hipotezy za pomocą poprawnie dobranych metod

• Wyraża związek tylko pomiędzy dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami- zmiennymi- musi ukazywać zależność między zmiennymi

• Jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym mającym swe uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym- nie może być sprzeczna z udowodnionymi wcześniej twierdzeniami i teoriami.

• Jest wnioskowaniem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza. Odwołanie się badacza do własnej praktyki pedagogicznej, popartej własnymi badaniami.

• Jest twierdzeniem wyrażonym jednoznacznie i w sposób możliwie uszczegółowiony- Powinna być prosta, podkreślać istotne cechy, ujmować ważne sprawy, ukierunkowująca i ukonkretniająca planowane wyniki badań

• Jest wyrażona w prostych słowach i powinna dać się sprawdzić w rozsądnych granicach czasowych.

23.Pojęcie zmiennej

• Z weryfikacją hipotezy nierozłącznie związane jest analiza cech charakterystycznych dla danego zjawiska, konstytutywnych dla danego zdarzenia możliwych do zaobserwowania w danym zdarzeniu nazywamy zmiennymi ( Pilch)

• Zarówno zmienne jak i wskaźniki są próbą uszczegółowienia problemów badawczych i tym samym hipotez roboczych. Przy czym zmienne stanowią uszczegółowienie badanych zjawisk ze względu na ich podstawowe cechy. Wskaźniki określają każdą z wyodrębnionych zmiennych. Zadaniem ich jest znalezienie empirycznego sensu dla ustalonych zmiennych. Wskaźniki mają, więc umożliwić przełożenie zmiennych na wielkości poddające się badaniom empirycznym łącznie z podejściem ilościowym ( Łobocki)

• Zmienna jest podstawową kategorią występującą w badaniach empirycznych w czasie weryfikacji hipotez. Określenie zmienna jest identyczne z takimi pojęciami jak : cecha, czynnik, charakterystyka czy właściwość przedmiotu. Zmienną nazywa się dowolną właściwość, która przybiera różne wartości przynajmniej dwie. To podstawowy warunek by cecha nazwana została zmienną. ( Dudkiewicz)

• Obserwując każde zdarzenie, fakt, proces lub zjawisko, zauważa się przynajmniej kilka podstawowych cech określanych jako zmienne. ( Górecka)

24. Typologia zmiennych

• To rozłożenie faktu, zjawiska, zdarzenia czy procesu na cechy( zmienne), które je tworzą. Muszą one jednak spełniać warunek możliwości empirycznego poznania, mierzalności, zliczenia i opisu

• Mogą być wyrażane ilościowe ( przez wskaźniki ilościowe) lub jakościowo ( poprzez wskaźniki opisowe, określające Np. przyczyny i skutki)

25.Zmienne jakościowe i ilościowe

• Według Skornego zmienne jakościowe określamy przez dokonanie ich opisu słownego, opierając się na danych empirycznych uzyskanych zazwyczaj za pomocą obserwacji, wywiadu introspekcji lub analizy wytworów działań

• Zmienne ilościowe są natomiast ujęte liczbowo, liczby będące ich miernikiem pozwalają na określenie ich nasilenia lub częstotliwość występowania. Poznanie zmiennych ilościowych wymaga dokonania pomiaru, w czym pomocne mogą być badania eksperymentalne, testowe lub też przeprowadzone za pomocą innych metod psychometrycznych i socjometrycznych

26.. Podstawowy podział zmiennych

• Dwuwartościowe Np. płeć ( Kobieta, mężczyzna )

• Wielowartościowe Np. wykształcenie

• Ilościowe ( mierzą Np. poziom osiągnięć szkolnych, iloraz inteligencji)

• Jakościowe ( płeć, wyznanie, miejsce, zamieszkania, czyli to zmienne, o których można orzekać, że nimi są lub nie)

27. Podział zmiennych CD

• Zmienne niezależne - to określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej dzięki którym oczekuje się lub nie pożąda określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnym lub fizycznym.

• Zmienne zależne - są oczekiwanymi skutkami zmiennych zależnych

• Zmienne pośredniczące -zakłócające

• Zmienne kontrolne- sprawdzające czy przyjęta zmienna interweniująca wystarczająco tłumaczą związek między zmienną zależną a zmienną nie zależną.

---