Wprowadzenie do pedagogiki opiekuńczej.

Pedagogika -nauka o wychowaniu człowieka .Nazwa wywodzi się z języka greckiego pais-chłopiec ,ago-prowadzę .

Pedagogikę dzieli się na cztery działy podstawowe:

• Pedagogikę ogólną

• Teorię wychowania

• Dydaktykę

• Historię wychowania

Dyscypliny specjalistyczne wyznaczone linią rozwoju człowieka:

• Przedszkolna

• Szkolna

• Zawodowa

• Szkoły wyższej

• Społeczna

• Opiekuńcza

• Dorosłych (andragogika)

• Specjalna

Inne dyscypliny pedagogiczne:

• Porównawcza

Pedagogika opiekuńcza zajmuje się dzieckiem ,młodzieżą

Przedmiotem pedagogiki opiekuńczej są :

• Fakty

• Procesy

• Systemy wychowawcze związane z zaspakajaniem potrzeb dzieci i młodzieży.

GŁÓWNE ZADANIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ:

1. Diagnozowanie rzeczywistości

2. wyjaśnianie mechanizmów rozwoju kształtowania osobowości(czynniki wpływające na osobowość)

-czynnik wrodzony -genetyczny

-środowisko

-wychowanie

-własna aktywność

3.Organizacja,zasady,i metody, często i warunki określające skuteczność tych zadań .

Z tych zadań wynika problematyka pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej:

• potrzeby dzieci i młodzieży

• formy działalności opiek-wych

• zasady i metody w pracy opiekuńczo -wychowawczej

• opiekuńcze funkcje szkoły

• instytucje specjalistyczne powołane do opieki całkowitej i częściowej

• postawa opiekuńcza nauczyciela ,wychowawcy i jego przygotowanie zawodowe,

DODATKOWE ZADANIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZO -WYCHOWAWCZEJ

• zadania opisowo- wyjaśniające(analiza i opis faktów czy sytuacji wychowawczych konkretnej rzeczywistości wychowawczej ,wyjaśnianie zjawisk, ustalenie pewnych prawidłowości ,badanie uwarunkowań procesów opiek.-wych. i szukanie związków przyczynowych)

• zadania normatywno -praktyczne(ustalenie faktowi celów opiekuńczych, formułowanie zasad działalności opiek -wych i określanie wymogów w stosunku do postawy opiekuńczej nauczycieli i wychowawców)

TERMINOLOGIA

DIAGNOZA

SIEROCTWO

RATOWNICTWO

PROFILAKTYKA

KOMPENSACJA

INTEGRACJA I KOORDYNACJA ZAMIERZONYCH I NIEZAMIERZONYCH WPŁYWÓW WYCHOWAWCZYCH

REWALIDACJA

RESOCJALIZACJA

REEDUKACJA

Diagnoza-(z greckiego -rozpoznanie)rozpoznanie jakiegoś stanu ,zdarzenia czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań naprawczych,

Rozróżniamy diagnozę

Lekarską

Psychologiczną

Pedagogiczną (dotyczy trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą

Oświatową (dotyczy funkcjonowania różnych składników systemu oświaty)

Sieroctwo-stan w którym dziecko pozbawione jest rodziców ,gdy oboje rodzice nie żyją jest sierotę ,gdy jedno-półsierotą

Rozróżnia się sieroctwo naturalne jako skutek śmierci rodziców i społeczne, polegające na pozbawieniu dziecka normalnego środowiska rodzinnego na skutek rozbicia rodziny lub jego wykolejenia .Obydwa rodzaje są przyczyną trudności w wychowaniu dzieci .W pierwszym wypadku zdaniem instytucji wychowawczych jak rodzina zastępcza lub dom dziecka, jest kompensowanie braku rodziny

W drugim -zastąpienie złych wpływów środowiska rodzinnego wpływami pożądanymi pod względem wychowawczym.

Profilaktyka-ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi .W medycynie sprowadza się do zapobiegania chorobom propagowania zasad racjonalnego żywienia ,hartowania organizmu, prawidłowego łączenia pracy z wypoczynkiem

W pedagogice do zapobiegania powstawania u dzieci niepożądanych przyzwyczajeń postaw ,błędów w uczeniu się lub wad postawy ciała ,w pewnym znaczeniu każde pożądane oddziaływanie pedagogiczne jest jednocześnie działaniem profilaktycznym ,wytwarzając bowiem jakieś wartościowe cechy, ,jednocześnie zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwaleniu.

Kompensacja - (łac. Compensatio-wyrównanie)

1.zastąpienie funkcji narządu ,który doznał jakichś braków przez inny narząd np. w przypadku niedorozwoju ,uszkodzeń lub straty jakiegoś zmysłu np. wzroku, słuchu. Wydoskonalają się inne zmysły (dotyk, węch)zastępując w mniejszym lub większym stopniu jego funkcję

2.Wyrównywanie braków w jednej dziedzinie działalności danego osobnika przez nasilenie aktywności w innej dziedzinie .Kompensacja jest ważnym mechanizmem obronnym człowieka właściwie jej ukierunkowanie jest szczególnym przedmiotem zainteresowań pedagogiki specjalnej.

Rewalidacja- ( łac.re-znów ,vailidus-mocny) oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami.

Termin rewalidacja jest zbliżony do rehabilitacji.

Resocjalizacja- oddziaływanie wychowawcze na osoby źle przystosowane do środowiska społecznego w celu umożliwienia im powrotu do normalnego życia i pracy zawodowej .Resocjalizacja może obejmować osoby bądź w stadium wykolejenia się ,bądź po odbyciu kary albo osoby po przebyciu ciężkich chorób lub kalekie.

Reedukacja - działalność polegająca na przekształcaniu uprzednio wytworzonych utrwalonych wiadomości ,sprawności ,motywów, zainteresowań poglądów.

Potrzeba reedukacji pojawia się w szkole wówczas ,gdy wychowanie rodzinne czy wpływy środowiska okazały się dostatecznie silne ,a przy tym rozbieżne z celami wychowania realizowanym przez szkołę .

Integracja -scalanie ,wiązanie w jedność zintegrowany światopogląd spójny wewnętrznie .Zintegrowana osobowość ,to osobowość w której nie występują rozbieżności kierunków działania ,sprzeczności między wzorcami zachowań ,a praktyką działania dysproporcji między sferą poznawcza ,a emocjonalno- dążeniową.

RODZAJE OPIEKI ZE WZGLĘDU NA STAN ZAGROŻENIA :

• ZAPOBIEGANIA

• OCHRONA DZIECI PRZED ZAGROŻENIEM

• NADZÓR

• CZUWANIE NAD PRAWIDŁOWOŚCIĄ OPIEKI

• WSPOMAGANIE PEDAGOGICZNE

Gdy to nie pomaga stosujemy :

• Opiekę interwencyjną

• Wsparcie

• Obrona

• Ratownictwo

• Umieszczanie dzieci w placówce

OPIEKA KOMPENSACYJNA(usuwanie skutków zagrożeń ,przywracanie równowagi psychologicznej)

Wyrównywanie

• Korekta złych nawyków

• Reedukacja

• Resocjalizacja

• Rewalidacja

• Rekonwalescencja

• PODZIAŁ PLACOWEK OPIEK-WYCH.POD KĄTEM FUNKCJI I ŚRODOWISKA W KTÓRYM PODEJMOWANA JEST OPIEKA

• Placówki zapewniające dzieciom opiekę całkowitą przez szkołę (internaty, bursy, ośrodki szkolno-wychowawcze

• Placówki opiekujące się dzieckiem w środowisku(świetlice, ogniska wychowawcze)

• Placówki sprawujące opiekę całkowitą nad sierotami naturalnymi i społecznymi ( pogotowia opiekuńcze ,domy małego dziecka ,domy dziecka ,rodzinne domy dziecka, rodziny zastępcze, ,rodziny adopcyjne ,wioski dziecięce ,policyjne izby dziecka)

• Placówki opiekuńczo-wychowawcze specjalne(ośrodki szkolno-wychowawcze)

METODY PRACY OPIEKUŃCZO -WYCHOWAWCZE

Metody pracy opiekuńczo-wychowawcze to sposoby realizacji celów stojących przed działalnością opiekuńczo- wychowawczą

Cztery metody:

1. Metoda indywidualnych przypadków

2. Monografia pedagogiczna

3. Sondaż pedagogiczny

4. Eksperyment pedagogiczny

Ad1. Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku ,lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Techniki stosowane:

Wywiad ,obserwacja, analiza dokumentów

Ad2.Monografia -metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji ,zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych.

Techniki stosowane w tej metodzie

Analiza dokumentów ,obserwacje, ankieta, wywiad

Ad3.Metoda sondażu pedagogicznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych opiniach i poglądach wybranych zbiorowości ,nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych -posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną w której badane zjawisko występuje

Techniki stosowane w tej metodzie:

Wywiad ,ankieta ,analiza dokumentów,

Ad4.Eksperyment pedagogiczny jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej),polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.

Techniki stosowane w tej metodzie :

Ankieta ,wywiad ,analiza dokumentów.

Helena Radlińska stosowała trzy metody:

1.Metodą indywidualnych przypadków

2.Metoda pracy grupowej

3.Metoda środowiskowa

A.Kamiński rozszerzył metody

1.Metoda indywidualnych przypadków podzielił na trzy etapy:

-diagnozę społeczną

-opracowanie planu postępowania

-prowadzenie przypadków

2.Metodę społecznej pracy grupowej na :

-grupy rozwojowo -wychowawcze (domy dziecka)

-grupy psychoterapeutyczne (nie radzenie sobie z problemem)

-grupy rewalidacyjne

3.Metoda środowiskowa ma na celu badanie potrzeb społeczności lokalnej i stwarzanie środowiska społecznego i bytowego

4. Metoda aktywizacji wychowanków procesie zaspakajania potrzeb

5. Metoda współdziałania z rodziną i innymi instytucjami np. poradnie szkoła

Zasady -pewne prawidłowości

Wg Ireny Judziłł

Zasady wychowania

1.Zasada właściwego rozpoznawania potrzeb dzieci i młodzieży

2.Zasada indywidualizacji

3.Zasada wychowawczego charakteru opieki

4.Zasada pozostawiania dziecka w miarę możliwości w jego naturalnym środowisku

5.Zasada odpowiedniego wykorzystania środków

6.Zasada sprawiedliwości

7.Zasada optymalizacji warunków rozwoju dziecka

8.Współdziałanie z całym społeczeństwem

Kazimierz Jeżewski (1878-1948) pochodził z rodziny ziemiańskiej .Ojciec były powstaniec ,matka ziemianka

Po szkole podstawowej uczęszczał do gimnazjum ,które przerwał gdyż wstąpił do seminarium duchownego lecz po roku z braku powołania zrezygnował .

Mając 23 lata ożenił się .Po trzech latach umiera mu żona zostawiając syna Tadeusza ,którego powierza swej starszej siostrze .

Sam zaczyna studiować w Danii, Szwajcarii, .Z wykształcenia był ekonomistą .Po 1900 roku wraca do kraju. Zaczyna zajmować się sprawami opiekuńczymi .Założył

Towarzystwo Gniazd Sierocych ,był jego prezesem.

Gniazda dostawały w dzierżawę na ogół 2 ha w środowisku wiejskim nie były domem ,tylko gospodarstwem. Brano (5-7) dzieci od 2 do 10 roku życia .Rodzice ,którzy wychowywali dzieci mieli także swoje własne. Wychowankowie przebywali w gnieździe do lat 18,19.

Jeżewski uważał ,że najlepszym środowiskiem dla dziecka z punktu widzenia zdrowia jest wieś ,Dzierżawca po 20 latach nienagannego prowadzenia gniazda mógł przejąć go na własność.

Głównym systemem wychowania było wychowanie przez pracę.

Założył wioski kościuszkowskie ,które składały się z kilku gniazd.

Zasługi ;

-stworzył 19 wiosek kościuszkowskich

-8 burs i internatów

-kilka szkół podstawowych

-hoteliki dla tych ,którzy chcieli dalej się uczyć

-otoczył opieka około 1200 wychowanków

Po wojnie kontynuatorem było Koło Przyjaciół Dzieci.

Dobór dzieci do gniazd sierocych był doborem pozytywnym .Dzieci musiały być zdrowe psychicznie i fizycznie

Podstawy systemu:

1.Gospodarstwo rolne

2.Ekonomiczna samowystarczalność ( wychowanie przez pracę )

3.Koedukacja (był wrogiem jednolitych zakładów)

4.Dbałość o zdrowie ,czystość ,zdrowie psychiczne i fizyczne

5.Zrożnicowanie wiekowe w grupach

6.Wychowanie przez pracę.

7Był wrogiem filantropii

8.Rodzinny system opieki

9.W bursach stworzono Fundusz Posagowy ,był on w formie pożyczek oprocentowanych lub nie oprocentowanych .Czerpało się go z połowy zysków z gniazd sierocych i ze specjalnych zapisów w zależności od decyzji komisji.

Jeżewski utworzył specjalny statut dla gniazd sierocych ,celem tego towarzystwa było ;

-zapewnienie opieki ,wychowania i wykształcenia .

Przybranymi rodzicami powinni być ludzie :

Rozumni ,mądrzy ,czyści, wzorowo prowadzić wioski ,gniazda gospodarstwa .

Był przeciwnikiem wypuszczania 12,14-latków z gniazd, gdyż uważał ,że sobie nie poradzą w życiu.

Najzdolniejsi uczniowie kierowani byli do gimnazjum.

Czesław Babinki ( 1880 -1952)

Urodził się w Michałkowicach powiat krakowski ,matka -gospodyni domowa ,ojciec -urzędnik

Zainteresowania teatrem ,sztuką .Od 1915 roku związał się z Warszawą ,objął pracę w bursie dla dzieci opuszczonych .W 1923 roku został radcą w ministerstwie Opieki Społecznej w dziale kształcenia personelu .Od 1928 wydawał czasopismo „Wychowawca” w którym drukował materiały metodyczne dla wychowawców. Ponieważ główny nacisk kładł na rolę wychowawców w wychowaniu dzieci.

Prowadził akcję umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych .W 1949próbowal odnowić swoją działalność, ale nie udało mu się podupadł na zdrowiu.

Zasłynął z trzech systemów :

1.Rodzinkowy ,który polegał na tym, że w zakładzie dobierano grupy 15-20 osobowe w różnym wieku (koedukacyjne, rozwojowe)i posiadały osobne pomieszczenia .Na czele rodzinki stała mateczka - najstarsza z dziewcząt .Wychowawca inspirował ,a nie dyktował .Było to naśladownictwo rodziny .Był przeciwnikiem filantropii, koszarowego życia ,w którym ginie indywidualność

Uważał że każde dziecko ma możliwość do twórczej inspiracji. Obowiązkiem państwa jest zająć się dzieckiem ,a nie łaską .

2.Harcerski

Zespół wychowanków dzielony na zastępy ,apele ,zbiorki ,obozy. Wychowawca w roli instruktora.

3.Kwaterowy

Przewodniczącym grupy -kwaterowy ,najstarszy wychowanek ,niewielkie grupy.

Nierozdzielnie rodzeństwa razem w pokojach kwaterowych

Według Babickiego wychowanie opiera się na wiedzy ,wychowawca musi mieć predyspozycje, zrozumienie drugiego człowieka .

Należy wychowawców uczyć podstawowych zadań :

-co to jest krzywda?

-jak dziecko czuje ?

-jak dziecko myśli?

Jakie ma prawa?

Wychowawca musi być świadom swego postępowania i rezultatów(powinien dobrze znać swoje dziecko

Babicki w opiece nad dzieckiem wyróżniał 4 kryteria:

I kryterium ze względu na funkcjonujące prawo,

II Kryterium opieki nad dzieckiem ze względu na podmiot działania:

-opiekę społeczną

-opiekę publiczną

- opiekę prywatną

III Kryterium ze względu na przedmiot opieki nad dzieckiem

- nad dzieckiem w rodzinie

-nad dziećmi zakładowymi

-opiekę nad nieletnimi-opiekę nad dziećmi specjalnej troski

IV kryterium ze względu na zakres działania

-opieka całkowita (domy dziecka )

-opieka częściowa( bursy ,internaty)

Janusz Korczak -(1878-1942)

Pochodził z rodziny inteligenckiej ,dziadek lekarz ,ojciec adwokat. Jego prawdziwe nazwisko -Goldschmid

Kończył Filologiczne Gimnazjum Rosyjskie w Warszawie .Choroba ojca uniemożliwiała mu dalsze studiowanie . Ukończył studia na wydziale medycznym Uniwersytetu Warszawskiego W 1905 otrzymał dyplom . Potem pracował wśród biedoty zarejestrowanej w Towarzystwie Dobroczynności.

Ukończył studia specjalistyczne w Berlinie ,Londynie .Pracował w warszawskich Szpitalach jako pediatra .Wydaje swoje książki .

Najbardziej znane utwory to :

-Jak kochać dzieci

-Król Maciuś Pierwszy

-Król Maciuś na bezludnej wyspie

-Prawo dziecka do szacunku

-czasopismo „Mały przegląd”

Główne założenia pracy op. wg Korczaka:

1 . Oprzeć organizację. wychowania na równych prawach i obowiązkach .

2. Poszukiwać drogi pośredniej między przymusem a samowolą dziecka .

3. Poszukać drogi uzgadniania zasady jawności z zasadą poszukiwania świata wew. Dziecka.

4.Poszukiwać granicy godzącej dobro jednostki z dobrem granicy.

5. Zawsze przed oczami mieć ideę przewodnią czyli uzasadnienie dziecka .

6. Dążyć do rozbudzenia samowychowawczej i społ. - wych. aktywności dziecka .

7. Rodząca się inicjatywa młodzieży powinna być stopniowo wykorzystywana i kierowana na tory samorządności .

Z tymi założeniami wiązały się zadania wychowawcy :

1. Nie wtłaczać, a wyzwalać .

2. Nie tłumić inicjatywę dzieci ,a wznosić .

3. Nie ugniatać pewnych rzeczy ,a rozwijać .

4. Nie dyktować , lecz uczyć sobie radzić , pokazywać drogi wyjścia .

5.Nie żądać , a czujnie obserwować i pomagać .

Te zadania wg Korczaka pozwolą uczynić z dzieci człowieka . Korczak nie dawał

recept.

Fragmenty systemu samorządu Korczaka

Sejm dziecięcy (władza ustawodawcza)

Sąd koleżeński Rada Samorządu (władza

Wykonawcza)

I Jeżeli dz. uświadomi się błąd , to więcej tego nie zrobi (SK) 100 paragrafów , Sąd nie sądzi sprawy dzieci , ale pod wpływem rozprawy dziecko wyraża skruchę Sąd miał bronić wymiany oskarżonych i sędziów ( na zmiany).

II Rada Samorządu - z każdej grupy wychowanków wychodzi szef , jest to jakby dokończenie SK .

R.S. - zaspokój potrzeb współmieszkańców , inicjatywy , założenia sprawy interpersonalnych uzależnień konflikty (łagodzenie ich ) , ( ustawodawczy 0

III SD - najwyższy organ samorządności ( od 20 - 22 posłów )

Obradował 1 raz w roku ,

Skrzynka pytań

- wrzucanie kartek do skrzynki pytań, wychowawcy odpowiadali anonimowo

Kwalifikacje obywatelskie

( Korczak także wyrzucał za złe zachowanie .)

- obojętny mieszkaniec ,

- miły towarzysz ,

- obywatel,

- przyjaciel dzieci ,

- pracownik,

- zasłużony pracownik ,

- uciążliwy przybysz,

skala 4 - stopniowa :

- towarzysz ,

- mieszkaniec,

-obojętny mieszkaniec ,

- uciążliwy przybysz,

Dyżury:

- utrzymanie czystości , sprzątanie ,

- pomoc i nadzór utrzymaniu czystości osobistej ,

- dyżury w pracy , w kuchni,

- opieka nad chorymi ,

- dyżury do pomocy w bibliotece ,

- dyżury za odpowiedzialność odrobienie lekcji ,

- pilnowanie ciszy ,

- prace w szwalni , stolarni ,introligatorni ,

- dyżury dotyczące prac pisemnych , sprawozdań,

Charakterystyka wychowawcy :

Korczak miał poglądy biopsychologiczne.

- zakładał,że rodzące się dzieci mają dziedziczne cechy , zdolności , zainteresowania , energię , samowychowanie ,

- twierdził , wymagał od wychowawcy wnikliwego i sprawiedliwego traktowania dzieci .

Rady do wychowawców:

• Bądź sobą i czujnie przyglądaj się dzieciom

• Przyglądaj się i nie żądaj ,

• Dzielił wychowawców na grupy :

1) wych. dozorcy - uważają ,że powinni czuwać ,są leniwi ,nic z siebie nie dają zakazy , nakazy

2) wych. tyran - nie chce ponosić odpowiedzialności za to, co może się zdarzyć , punktualny przywołujący do odpowiedniego zachowanie , wymaga nic w zamian nie daje, rygor,

3) wych. ambitny - działa , bo wie , że umie , nie zawsze sobie radzi , ale stara się , czerpie z książki wiedzę o wychowaniu

4) wychowawcy naiwni - perswazją i ciepłem łatwo jest człowieka przerobić,

6 . Warunków dobrego wychowawcy :

1) Powinien być rozumny , zdawać sobie sprawę ze swoich działań

2) Musi pomagać dzieciom w rozwoju i rozwojem kierować , stara się stworzyć odpowiednie warunki do rozwoju ,

3) Dziecko ma prawo do błędu , ale nie można go całe życie chronić !

4) Wychowawca powinien mieć dużo czasu na indywidualne kontakty z dzieckiem

5) Wychowawca walczy z nadużywaniem nakazów i zakazów , stara się pomyślnie organizować czas dzieciom

6) Musi tez mieć świadomy stosunek do samego siebie

Opieka nad dzieckiem w okresie powojennym

Dzielimy na dwa etapy:

I okres od 1944-1961

II okres 1961 do chwili obecnej

Internat Szkolny

Podstawowe formy pracy w internacie i bursie

Nauka własna

-należy przygotować techniki uczenia się

-zorganizować zaplecze -słowniki ,encyklopedie,

-przygotować pomoc uczniom słabszym

-salę do nauki

-stwarzać możliwość intymnej nauki

wprowadzić bilety zaufania -przeznaczone dla uczniów wzorowych

okres adaptacji

-najlepiej najlepiej roczniki oddzielić do starszych

- obserwacja nowych uczniów

-interesować się nimi ,mają zgłaszać się z problemami

-zapoznać ich z otoczeniem

-przygotować do samodzielnego życia

-dyżury np. w stołówce

-porządki (nigdy nie mogą być karą )

DZIAŁY PRACY W ZAKRESIE OPIEKI SZKOLNEJ

I .Działalność diagnostyczna .

1. Diagnozowanie sytuacji opiekuńczej ucznia w środowisku .

2. Rozpoznawanie zagrożeń dla rozwoju ucznia występujących w szkole .

II Doskonalenie infrastruktury szkoły

1. Zaplecze dydaktyczne .

2. Zaplecze socjalne .

3. Zaplecze kulturalne .

4. Stosunki społeczne i interpersonalne.

III Bezpieczeństwa i higiena pracy szkolnej.

1. Instrukcje bhp .

2. Techniczne środki do zabezpieczania ucznia pracy ucznia

IV Opieka lekarska .

1. Profilaktyka i higiena szkolna .

2. Lecznictwo .

V Opieka nad uczniami wymagającymi specjalnej troski

1. Działalność wyrównawcza i korekcyjna .

2. Opieka nad uczniami wybitnie zdolnymi .

3. Opieka nad uczniami wymagającymi specjalnej troski.

VI Stymulowanie rozwoju uczniów .

1.Działalnośc kół naukowych ,przedmiotowych kół zainteresowań .

2. Działalność zespołów artystycznych .

VII Poradnictwo i pomoc rodzinie

1. Poradnictwo i pomoc dla uczniów.

2. Pomoc materialna dla rodzin uczniów

3. Kierowanie uczniów wymagających specjalnej troski do placówek specjalistycznych.

VIII . Wychowanie opiekuńcze

1. Tematy zajęć opiekuńczych .

2. Ćwiczenia zachowań opiekuńczych.

IX Współpraca szkoły z organizacjami stowarzyszeniami społecznymi

ROZPOZNAWANIE STANU OPIEKI SZKOLNEJ

Przygotowanie szkoły do pracy opiekuńczej musi się rozpocząć od dokładnego zaznajomienia się organizatorów podstawowymi funkcjami , obowiązkami zadaniami opiekuńczymi . Źródło informacji stanowią akty prawne , na jakich opiera się działalność szkoły , oraz odpowiednia literatura naukowa. Do podstawowych aktów wyznaczających funkcje opiekuńcze szkoły należą : ustawa sejmowa o systemie oświaty , statut szkoły oraz najróżniejsze aktualne zarządzenia i wytyczanie władz oświatowych . Literatura pedagogiczna na temat funkcji i zadań opiekuńczych nie jest bogata . Jej podstawowy rejestr załączono do najniższej pracy . W celu należytego rozpoznania funkcji opiekuńczych szkoły i ich zrozumienia bardzo istotne jest porównanie i skorelowanie informacji na ten temat zawartych w aktach prawnych i literaturze pedagogicznej .

Studiowanie przepisów prawnych i literatury pedagogicznej zaznajamia z funkcjami i zadaniami formalnymi . Nie wyczerpują one oczywiście tych, które wynikają ze specyficznego , środowiskowego usytuowania szkoły . Dlatego też konieczne jest również , w toku tego podetapu organizacji pracy , zaznajomienie się z faktyczną sytuacją opiekuńczą poszczególnych uczniów grup społecznych . Na podstawie analizy dostępnej dokumentacji lub wywiadów środowiskowych należy zapoznać się z warunkami życia rodzin uczniów : wielkością i strukturą rodzin , rodzajem pracy rodziców , warunkami finansowymi , mieszkalnymi , pozycją dziecka w rodzinie , problemami tych rodzin itp.

W rozpoznawaniu nie można oczywiście pominąć wewnętrznej sytuacji szkoły . Stan infrastruktury , warunków technicznych , sytuacja kadrowa itd. Muszą być dokładnie opisane . Chodzi przy tym nie tyle o rejestr - sam opis faktów - lecz raczej o stwierdzenie czy cała infrastruktura szkoły odpowiada zadaniom , pozwala na ich wykonanie , czy też nie . Uzupełnieniem rozpoznania powinna być analiza stanu dotychczasowej realizacji funkcji opiekuńczych , określenie braków niedociągnięć i potrzeb w tym zakresie .

Sposób przeprowadzania rozpoznania w konkretnej szkole może być różny w zależności od tego , czy jest to szkoła zupełnie nowa czy szkoła , która kontynuuje dotychczasową pracę opiekuńczą lub też szkoła , w której należy dokonać radykalnych zmian w pracy opiekuńczej . W pierwszym przypadku akcent należy położyć na mienie z dokumentacją dotyczącą dzieci , rodzin itd. .W drugim przypadku rozpoznawanie staje się swego rodzaju podsumowaniem , bilansowaniem stanu opieki szkolnej . Ważne jest w tym przypadku rozpoznawanie pewnych zmian , które zaszły w toku poprzedniego cyklu pracy szkoły . Natomiast wtedy , gdy szkoła jest np. pod względem opiekuńczym zaniedbana i zamierza się ten stan zmienić , trzeba ją poddać bardzo głębokiemu diagnozowaniu

Placówki pozarządowe współdziałające ze szkołą :

- Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

- Towarzystwo „Trzeźwość” , Polska Liga Trzeźwość

- Fundacja Batory

- Koło Gospodyń Wiejskich

- Parafia

- Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci Z Uszkodzeniem Mózgu STORDUM

- Fundacja „Mielnica”

- Fundacja „Daj szansę”

- Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy

- Ogniska pracy pozaszkolnej

- Środowiskowe Ogniska Wychowawcze i Towarzystwa

- Stowarzyszenia Społeczne

- Polski komitet Pomocy Społecznej

- PCK

- Polski Związek Niewidomych

- Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym

- Polski Towarzystwo Walki z Kalectwem

- Pomocna dłoń

- Stowarzyszenie DS. Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski

- Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Osobom Chorym Psychicznie

- Stowarzyszenie Sportowe dla Osób Upośledzonych umysłowo - Olimpiady Specjalne

- Stowarzyszenie im. św Brata Alberta

-ZHP

Zadania opiekuńczo -wychowawcze szkoły

1.Wszelką działalność opiekuńczą należy rozpoczynać od rozeznania potrzeb poszczególnych uczniów całego środowiska ,zaczynając od potrzeb pierwotnych:

2. Należy dążyć do tego ,aby opieka była ciągła i systematyczna:

3.Likwidowaniu czynników niekorzystnych występujących w środowisku powinno towarzyszyć pobudzanie do aktywności czynników społecznie wartościowych:

4.Sprawujący opiekę musi odnosić się w sposób życzliwy i taktowny do podopiecznych ,ze zrozumieniem ich trudności i kłopotów :

5.Szkoła powinna szukać w środowisku szczególnie rodzicielskim, poparcia , pomocy i rady w sprawowaniu opieki

Oto kilka sytuacji wymagających interwencji opiekuńczo -wychowawczej:

-ubóstwo materialne i niedożywienie dzieci

-zły stan fizyczny, zaburzenia zdrowotne, mikro defekty rozwojowe:

-zaburzenia poczucia bezpieczeństwa wywołane brakiem opieki zaniedbywaniem patologiami w rodzinie i najbliższym otoczeniu dzieci:

-rodzinnie i środowiskowo uwarunkowane upośledzenie w dostępie do dóbr kultury i osiągnięć cywilizacji:

-kumulacja niepowodzeń szkolnych w stopniu uniemożliwiającym dziecku dostrzeżenie możliwości ich przezwyciężenia :

-brak jakichkolwiek wartościowych zainteresowań ,aspiracji edukacyjnych i życiowych:

-nieumiejętność często także ograniczone możliwości sensownego zorganizowania sobie czasu wolnego

-uzależnienie od środków zmieniających świadomość :

- zaburzenia procesu socjalizacji ,demonstrowanie szkodliwych społecznie zachowań

- brak chęci i umiejętności niekonfliktowego porozumiewania się z ludźmi współżycia z kolegami w klasie i innymi rówieśnikami

-nieumiejętność lub niemożność przezwyciężania przez dziecko skumulowanych trudności życiowych lub z sobą samym ,niska odporność na doznawane niepowodzenia i całkowity brak kompetencji do poszukiwania sposobów wychodzenia z sytuacji kryzysowych :

- brak możliwości i warunków rozwijania ujawnionych przez dziecko wybitnych uzdolnień .

Zabawa jako metoda kształtowania osobowości

Podstawa stosowania zabawy jako swoistej metody kształtowania osobowości wychowanków jest przeświadczenie, że człowiek nosi w sobie olbrzymi potencjał możliwości ,które uwalniają się w odpowiednich warunkach. .Nie każda jednak zabawa może pełnić taka rolę ,jedynie taka ,która zapewnia:

- dobrowolność udziału ( jest to cecha stopniowalna, tym samym może być spełniana i naruszana w rożnym stopniu chodzi tu nie tylko o brak przymusu czysto zewnętrznego ale i o minimalizacje przymusu wewnętrznego),

- demokratyczna ,nie zhierarchizowana grupę strukturę grupy,

-bezpośredni kontakt uczestników według własnego uznania zyskiwanie członków coraz to innych grup

- rozwój inwencji każdego uczestnika ,

-różnorodność środków wyrazu (możliwość wyrażania i komunikowania się poprzez ruch ,malowanie, odgrywanie ról maski, tańce)

-klimat zaufania ,poczucie bezpieczeństwa

-radość

Reguły zabawy

Organizacja i kierowanie

Zabawy przy całej swojej spontaniczności nie powinny być skazane na przypadkowość i brak organizacji .Uczestnicy mogą określać mniej lub bardziej wyraźne reguły gry ,których chcą się trzymać .W ten sposób sami nadają kierunek swej spontaniczności .W pewnym momencie potrzeba kogoś, kto pokieruje grupą .Na czy polega kierowanie?

W fazie początkowej wychowawca powinien dążyć do wzajemnego poznania się uczestników ,ośmielenia rozbawienia, wyładowania energii ruchowej.

Następnie powinien pomoc jednostce odkryć i zbadać własne możliwości(rozwija więc umiejętność postrzegania i rozumienia siebie i innych ludzi ,umiejętność wyrażania myśli i uczuć uważnego słuchania , koncentracji uwagi)

W kolejne fazie animator stara się pomóc w poznaniu środowiska jednostki, zaś na jeszcze wyższym etapie pobudza potrzebę wzbogacania siebie(pracy nad sobą).

Porozumienie i zaufanie

Zadania realizuje się efektywniej ,gdy pracuje się małymi grupami ,w których występuje nie tylko wysoki stopień porozumienia ,ale także wysoki stopień zaufania .Zwiększone poczucie zaufania w grupie powoduje sytuację zwiększonego poczucia bezpieczeństwa .w proponowanych zabawach każdy próbuje swoich możliwości i tylko wówczas może to czynić z powodzeniem ,jeśli wyczuwa atmosferę przyjaźni i akceptacji, widzi ,że poważnie traktuje się jego pomysły i propozycje .

Ład i skupienie

Obok atmosfery swobody i nie skrępowania ważne jest podczas zajęć ład i skupienie .Elementem ,który pozwala utrzymać określoną dyscyplinę ,jest plan zajęć .Powinien on być elastyczny ,tj. dający możliwość wprowadzania poprawek ,i dostosowany do:

-sytuacji grupy- tj- liczebności ,wieku , potrzeb indywidualnych uczestników, ich możliwości fizycznych ,umysłowych emocjonalnych,

-dotychczasowej pracy z grupą ,

- możliwości lokalowych ,

predyspozycji kierującego zajęciami.

Układając plan i prowadząc zajęcia ,trzeba dbać ,by przeplatać

z sobą różne rodzaje zabaw. Chodzi tu nie tylko o to, by spotkania były urozmaicone ,ale także o możliwość odpoczynku po zabawach wymagających większego wysiłku czy o rozruszanie po zabawach bazujących na koncentracji.

Nastrój

Istotny jest też nastrój zajęć .Jednym z najbardziej efektywnych sposobów stymulowania nastroju jest wykorzystanie dźwięku i muzyki .Kierowanie zabawami wymaga ponadto od wychowawcy -animatora skupienia uwagi jednocześnie na pojedynczych osobach na grupie ,na celach i strategii postępowania.

Znaczenie zabawy .

Zabawa :

-zaspakaja szereg potrzeb psychicznych,

wyzwala wiarę we własne siły ,

-daje możliwość wyrażania uczuć i emocji oraz komunikowania tych stanów otoczeniu (poprzez metody werbalne czynnościowe)

-wyzwala w wychowanku możliwości twórcze ,

pomaga w wyzbyciu się kompleksów ,nieśmiałości ,lęku,

-przyzwyczaja do wytrwałości

- zapewnia odprężenie i dobre samopoczucie

Zabawa sprzyja prawidłowemu biologicznemu ,społecznemu i kulturalnemu rozwojowi jednostki.

„Upiększa życie ,uzupełnia je i w tej właśnie mierze jest niezbędna ,niezbędna jako funkcja biologiczna dla poszczególnej osoby i niezbędna dla społeczeństwa z uwagi na zawarty w niej sens ,ze względu na swoje znaczenie ,na wartość wyrazu i z uwagi na związki duchowe i społeczne ,które tworzy : słowem ,jako funkcja kulturalna

Rodzaje zabaw

1. Zabawy ułatwiające wejście w grupę ,poznanie nowego otoczenia poznanie imion ,powierzchownych cech osób ,z którymi rozpoczynamy naukę .

2.Zabawy odprężające ,rozluźniające wykorzystujące ruch taniec, gest ,likwidujące napięcie mięśni i napięcie psychiczne

3.Zabawy ułatwiające wprowadzenie tematu ,pozwalające poznać odczucia ,doświadczenia ,potrzeby i oczekiwania poszczególnych członków grupy:

4.Metody określane czasami jako gry dydaktyczne ,a polegające na sposobie przedstawienia danych treści w formie zagadkowego problemu i poszukiwania rozwiązań według proponowanych reguł

5. Metody wymiany myśli, gry dyskusyjne ,analizowanie danego problemu z różnych stron ,z włączeniem doświadczenia i dotychczasowej wiedzy uczestników.

6.Metody ułatwiające przekaz informacji zwrotnej sygnalizujące indywidualną reakcję i odczucia poszczególnych osób.

7. Drama -wykorzystująca gry z podziałem na role jako wstęp do omówienia konkretnego problemu

8.Zabawy umożliwiające samoocenę ,poznanie własnej hierarchii wartości ,własnych spontanicznych zachowań ;

9. Zabawy integrujące dużą grupę ,umożliwiające wszystkim wspólną aktywna zabawę ,bez podziału na bawiących się i obserwatorów ,bez ośmieszającej rywalizacji przypadkowych wygranych .

Siedem technik animacyjnych

Powiększenie - pomnożenie

Pole szachowe w parku z figurami wielkości 1 m albo ludzie w kostiumach jako figury szachowe ,ogromne balony do gry w piłkę nożna ,duże maski ,wiele różnych desek do zabawy ,wiele piłek do żonglowania ,materiał do majsterkowania ,wiele flag, wiele osób podczas gier i działań :pochody jarmarki ,festyny sportowe z wieloma stanowiskami .

Uszczelnianie -ściśnięcie

Ciasnota i tłoczenie się przy rynku ,dużo osób w wąskim pomieszczeniu ,tańce w malej chacie -wtedy cos się dzieje ponieważ wielu ludzi się przeciska .Przyspieszone ruchy różnorodność -jedna po drugiej ,zmieniające się partnerzy wiele krótkich akcji w jednym punkcie ,wiele wydarzeń ,wiązka światła reflektora ,ognisko obozowe bufet

Ryzykowanie

Niezwykły czar zabawy w ciemność lub z zamkniętymi oczami zabawy w wodzie ,zabawy ze spadochronem ,niezwykłe zadania letni tor saneczkowy slalom narciarski :możliwość ,aby samemu coś wypróbować ,zaryzykować nową zabawę odważyć się wyrazić osobiste stanowisko w rozmowie spróbować zrealizować jakieś marzenie wystąpić samemu na scenie.

Przekręcanie - wprawianie w zdumienie

Zamienić role widzów i aktorów ,występować w cyrku .Śpiewać stare piosenki z nowym tekstem ,wygłaszać przemówienia pożegnalne na powitanie ,tworzyć paradoksy.

Wabienie -przyciąganie

Osobiście zaprosić ,wziąć za rękę ,pobudzić do naśladowania ,zaprosić skinieniem ręki do wspólnej zabawy ,dokończyć rozpoczęte zdanie na gazetce ściennej ,zaznaczyć imiennie swoja obecność (proporczyki, wizytówki) w wybranym miejscu.

Drama

Nie prezentować wszystkiego od razu ,pozwolić .aby coś zrodziło się na oczach uczestników ,przedstawić z imienia poszczególne osoby zaproponować przebranie się w kostiumy i zagranie odpowiedniej roli, opisywać wygląd określonej osoby lub grupy, grać z podziałem na role napisać gazetkę rodzinną ,jako powieść rozwojową ,trening kondycyjny w scenicznej zabawie.

Niedokończone - otwarte

Przygotowane wcześniej flagi dać uczestnikom do samodzielnego pomalowania ,zaproponować ułożenie tekstów piosenek ,dekorację także pozostawić w gestii uczestników grupy niech przejmą samodzielne zadania : każda grupa wcześniej wybiera swojego przewodniczącego

Typy i rodzaj zajęć świetlicowych

Z punktu widzenia metodyki pracy świetlicowej wyodrębniamy typy i rodzaje zajęć. Za kryteria podziału zajęć na typy przyjmujemy głównie cele np. rozwój umysłowy wychowanka ,kształtowanie jego wrażliwości estetycznej, rozwijanie postaw społecznych ,sprawności fizycznej i politechnicznej.

Wyodrębniając rodzaje zajęć bierzemy pod uwagę treści ,metody i środki

realizacji oraz cele bardziej szczegółowe.

Zajęcia umysłowe	Czytelnictwo pism i książek, zajęcia bibliotekarskie, konkursy o charakterze umysłowym, zgaduj -zgadule ,opowiadanie bajek i baśni audycje radiowe i telewizyjne, filmy o walorach naukowych, prowadzenie kronik, korespondencji ,informacje i poradnictwo nauka własna
Zajęcia artystyczne	Rysunek malarstwo, rzeźba ,grafika, zajęcia z zakresu żywego słowa : recytacje, teatry lalek, cieni, żywego planu. zajęcia muzyczne -zespoły wokalne muzyczne, występy solistów, kabaretu, wystawy, pokazy.
Zajęcia rozrywkowe	Gry i zabawy ze śpiewem ,przy muzyce, stolikowe, konkursy sprawnościowe imprezy rozrywkowe ,rebusy ,szarady
Zajęcia praktyczno-techniczne	Haftowanie ,prace z papieru, z drewna, sznurka, słomy, mas plastycznych, i tworzyw .Zajęcia gospodarskie, kulinarne ,przyrodnicze.
Zajęcia sportowe i turystyczne	Gry i zabawy ruchowe ,spacery, wycieczki. Udział w konkursach. Występy artystyczne
Zajęcia opiekuńczo indywidualne	Ćwiczenia usprawniające manualnie, Zajęcia z czytania ,pisania, matematyki.

Warsztat pracy wychowawcy świetlicy

Dokumentacja :

Każda praca w tym też wychowawcy świetlicy wymaga odpowiednio zorganizowanego warsztatu tj. narzędzi i materiałów przydatnych w działaniu pedagogicznym. „Warsztat” wychowawcy to:

-dokumentacja pracy z grupą

-środki dydaktyczne

-narzędzia

-materiały do zajęć

-biblioteczka podręczna wychowawcy

Dokumentację dzielimy na formalną i nieformalną ,bądź obowiązkową i nieobowiązkową ,a przydatną wychowawcy w długofalowym planowaniu.

Do dokumentacji formalnej zaliczamy:

-dziennik zajęć wychowawczych

-plan pracy wychowawczej

Do dokumentacji nieformalnej zaliczamy:

- kronikę dzieci

-rysunki dzieci

-wytwory prac ręcznych

-ciekawe dekoracje

- wykonane pomoce do zajęć itd.

Kształtowanie u uczniów zachowań

sprzyjających zdrowiu

EDUKACJA ZDROWOTNA

( Wpływ bezpośredni poprzez program nauczania)

Spontaniczna

- działania indywidualne lub grupowe

- wykorzystywanie sprzyjających sytuacji

Niematerialne

-organizacja szkoły

- przepisy

- sytuacje wychowawcze

- wzorce

- współdziałanie z rodzicami i społecznością lokalną

Materialne

- warunki

- wyposażenie

- bezpieczeństwo higieniczne

- opieka medyczna

SYTUACJE ZDROWOTNE

( Wpływ pośredni )

Planowana

- lekcje

- projekty

- integracja lub oddzielny przedmiot

Zdrowie ------------ ZDROWIE

zwiększyć

aby

PROMOWAC ZDROWIE

(doskonalić , tworzyć , potęgować)

---