HIPOTERAPIA

Hipoterapia (definicja)

To działanie mające na celu przywracanie zdrowia i sprawności przy pomocy konia i jazdy konnej.

Hipoterapia (def. I. Soleckiej- Szpejdy)

Hipoterapia to integralna część gimnastyki leczniczej, w której przyrządem jest koń. Jest on szczególnie pomocny w ciężkich uszkodzeniach chodu, z asymetrycznym naprężeniem tułowia i kręgosłupa oraz w zaburzeniach równowagi. Przynosi ona często pozytywne efekty w przypadkach, w których tradycyjne metody leczenia i rehabilitacji nie przynoszą oczekiwanych postępów.

Hipoterapia przeznaczona jest dla osób

1. z mózgowym porażeniem dziecięcym

2.które utraciły kontakt z rzeczywistościa - psychozy

3.z upośledzeniem umysłowym

4. z uszkodzeniem wzroku i słuchu

5. z chorobami kardiologicznymi

6. z dysfunkcjami sensorycznej integracji

7. z stwardnieniem rozsianym

8.oraz z autyzmem

Cele hipoterapii

Hipoterapii jest przywrócenie tym osobom sprawności fizycznej i psychicznej w możliwym do osiagnięcia zakresie. Hipoterapia stanowi jeden z elementów rehabilitacji leczniczej i prowadzona jest przez specjalistę na zlecenie lekarza.

Wskazania i przeciwwskazania do hipoterapii

WSKAZANIA

Wskazania do hipoterapii obejmują:

• 1. neurologiczne dysfunkcje ruchu o zróżnicowanej etiologii,

• 2. zaburzenia rozwoju,

3. zaburzenia integracji sensorycznej,

• 4. zaburzenia koordynacji,

• 5. nadpobudliwosc i reakcje reaktywne,

• 6.opóznienia w rozwoju mowy,

• 7.dysfunkcje kości i stawów.

PRZECIWWSKAZANIA

• Przeciwwskazania w hipoterapii należy zachować w przypadku:

• 1. braku postępów, które mogły by stanowić nadzieję osiągnięcia celów terapii w przewidywalnym czasie,

• 2. stanów, które prowadzą do uzyskania wyników niepożądanych, nasilają inne stany chorobowe lub powodują ból,

• 3. nadwagi pacjenta,

• 4. stanów kardiologicznych i krążeniowych, które wykluczają wysiłek fizyczny lub mogą ulec zaostrzeniu w czasie jazdy, 4. niekontrolowanych krwawień,

• 5. osób z wysokim cisnieniem krwi, które na stres reagują podwyższeniem ciśnienia i nadciśnieniem

• 6.silnych alergii na konia lub jego otoczenie,

• 7. niekontrolowanych problemów zachowania, które mogłyby stanowić zagrożenie dla konia lub personelu,

• 8.założonego a stałe cewnika,

• 9. niektórych niestabilnych stanów medycznych.

RODZAJE ZAJĘĆ TERAPEUTYCZNYCH

1. Fizjoterapia na koniu

Gimnastyka lecznicza prowadzona w czasie jazdy konnej przez fizjoterapeutę. Takie ćwiczenia na koniu nie tylko fizycznie usprawniają dziecko, ale również sprzyjają kształtowaniu się prawidłowej orientacji w schemacie ciała i orientacji przestrzennej.

2. Psychopedagogiczna jazda konna

Indywidualne zajęcia dziecka z terapeutą: pedagogiem, pedagogiem specjalnym lub psychologiem. Podczas tych zajęć kładzie się nacisk na psychodydaktyczny aspekt terapii. Temat i rodzaj zajęć dobierany jest zależnie od stopnia upośledzenia dziecka i od rodzaju występującego zaburzenia.

3. Terapia z koniem

Ma na celu nawiązanie bliższego kontaktu pacjenta ze zwierzęciem i otoczeniem. Zajęcia prowadzone są przez terapeutę.

4. Nauka jazdy konnej dla osób niepełnosprawnych

Ma na celu umożliwienie opanowania nie tylko podstaw jeździectwa, ale nawet przygotowanie do startu w zawodach jeździeckich . Zajęcia prowadzone są przez doświadczonych instruktorów jazdy konnej i instruktorów hipoterapii.

5. Rajdy konne

Oprócz niewątpliwych walorów turystycznych, rekreacyjnych i poznawczych dają olbrzymie możliwości dydaktyczne i edukacyjne.

SPECYFIKA HIPOTERAPII

• Koń daje wrażenie chodu ludzkiego

• Koń zmniejsza spastyczność mięśni

• Koń hamuje przetrwałe odruchy postawy

• Koń przywraca zaburzoną symetrię mięśni tułowia

• Koń koryguje postawę ciała

• Koń zapobiega przykurczom i ograniczeniom ruchomości w stawach

• Koń zwiększa możliwości lokomocyjne

Sfery, na które wpływa hipoterapia:

• Ruchowa i zmysłowa: oddziaływanie w tej sferze obejmuje przekazywanie wzorca ruchu miednicy konia na miednicę pacjenta. Ma to sens neurofizjologiczny, bowiem wzorzec ruchu miednicy konia idącego stępa jest zbliżony do ruchu miednicy, jaki dokonuje się podczas pełnego cyklu chodu człowieka na dwóch zdrowych kończynach dolnych. Jeżeli uda nam się uruchomić miednicę jeźdźca w tym właśnie wzorcu, to dzięki prioreceptorom informacja ta zostaje przekazana do mózgu pacjenta, a następnie w nim zakodowana.

• Psychiczna: zmiany pozycji pacjenta na koniu i prowadzenie ćwiczeń zaleca się szczególnie osobom z problemami natury psychologiczno- pedagogicznej. Ćwiczenia zadaniowe z piłką, drążkiem, nazywanie części ciała, powodowanie koniem znakomicie wpisują się w psychopedagogiczną jazdę konną wraz z woltyżerką, fizjoterapię na koniu czy terapię kontaktem z koniem. Są one podstawą w oddziaływaniu na sferę psychiczna.

• Społeczna: na ta sferę szczególnie pozytywnie oddziaływują przejażdżki konne oraz zawody i rekreacyjne imprezy konne.

Koń, który ma służyć jako wierzchowiec dla osób niepełnosprawnych musi wykazywać szczególne cechy zachowania się:

• powinien być chętny do wysiłku i współpracy z jeźdźcem

• łatwo nawiązywać kontakt z człowiekiem

• być uważny, lecz nie przewrażliwiony

• o zrównoważonym temperamencie

Jego wygląd zewnętrzny i budowa ciała muszą spełniać określone warunki, gdyż wpływają one na jakość jego ruchu, a to warunkuje postawę jeźdźca

Najlepsze są konie:

• średniej wielkości

• o dobrze umięśnionym elastycznym grzbiecie

• chody konia powinny być rytmiczne, wyciągnięte, staranne i sprężyste (przez to ułatwiające dosiad)

Cechy te charakteryzują poszczególne osobniki, a nie określają rasę koni

Co daje kontakt z koniem?

• Szczególną atrakcją jazdy konnej jest kontakt z żywą istotą, jaką jest koń.

• Już podczas terapii kiedy to stanowi on swego rodzaju „lekarstwo”, między koniem a pacjentem wytwarza się silna więź partnerska.

• Podczas opieki nad zwierzęciem i jego pielęgnacji więź ta umacnia się i jeszcze pogłębia.

• W przypadku osób o znacznym stopniu niesprawności, które nie mają żadnej lub tylko niewielką możliwość aktywności fizycznej, uprawianie sportu możliwe jest tylko dzięki dosiadaniu konia.

• Z wysokości końskiego grzbietu można uzyskać całkiem nową, bardziej rozległą perspektywę, odkryć nieznane dotychczas rejony,

• Można wspólnie z koniem wykonywać sprawne i harmonijne ruchy, odczuwać swój wpływ na to duże i silne zwierzę oraz odbierać jego łagodną reakcję.

• Może się to przyczynić do rozwoju osobowości człowieka oraz nadrobienia lub wyrównania jego zaburzeń.

• Odnosi się to również do sfery społecznej, kiedy to koń wydobywa człowieka niepełnosprawnego z izolacji, na którą skazuje go niestety zbyt często społeczeństwo.

• Koń jako istota żywa może stanowić dla osoby niepełnosprawnej prawdziwy „punkt odniesienia”, reaguje bowiem i odpowiada w sposób wyczulony na jej gesty i słowa.

• W ten sposób powstaje swoista, nie obciążona niczym nić porozumienia, dzięki której może zostać nawiązany lub przywrócony kontakt z innymi ludźmi i światem zewnętrznym.

• Koń daje poczucie decydowania (wio)

Wyszkolenie konia

• Nim koń zostanie zakwalifikowany do pracy z osobami niepełnosprawnymi musi przejść szkolenie podstawowe.

• Koń musi być także przyzwyczajony do różnych dodatkowych urządzeń, takich jak pomosty, wózki inwalidzkie, laski i kule.

• Musi być także przygotowany do przyszłych warunków pracy:

• obecności kilku pomocników (ewentualnie publiczności lub ekipy filmowej)

• musi się dać łatwo kierować. Lecz także zachowując całkowitą swobodę ruchów

• powinien utrzymywać stały i niczym nie zakłócony kontakt z człowiekiem.

• koń powinien być przygotowany na to, że wielu pacjentów podniesie głos, wielu pociągnie konia za sierść, włoży mu palce do oczu lub nosa, szarpnie za ogon, upuści szczotki między nogi.

Przebieg sesji hipoterapeutycznej

• Przygotowanie konia - integralna część hipoterapii

• Przebieg hipoterapii - wsiadanie, zsiadanie, asekuracja

• Przykładowe ćwiczenia wykonywane w trakcie hipoterapii

Przygotowanie konia jako integralna część sesji hipoterapeutycznej

• Uczestnictwo pacjenta w przygotowaniu konia do hipoterapii jest tak samo ważne jak ćwiczenia wykonywane na grzbiecie konia.

• Tej formy terapii nie zaleca się tylko pacjentom, którzy szybko się męczą, ponieważ może to wpłynąć na jakość wykonywania ćwiczeń w głównej części sesji.

• Podczas przygotowania konia do zajęć przez pacjenta musi być obecny terapeuta, który zna zachowania konia i potrafi zareagować odpowiednio w każdej sytuacji.

• W czynnościach pielęgnacyjnych konia wykonywanych przez uczestników terapii nie jest najważniejsza czystość konia, ale korzyści w sferze fizycznej i psychicznej jakie czerpie pacjent.

• Ta część terapii jest szczególnie korzystna i ważna dla osób z zaburzoną integracją sensoryczną, gdyż do pacjenta dociera wiele bodźców poprzez wzrok, węch, słuch, dotyk a czasem także smak (najczęściej w przypadku osób z głębokim upośledzeniem umysłowym, które różne przyrządy, np. szczotki do czyszczenia próbują wkładać do ust)

• Do prawidłowego przebiegu tej części terapii niezbędna jest odpowiednio urządzona siodlarnia, umożliwiająca dostęp do sprzętu i pozbawiona progów dla możliwie swobodnego poruszania się pacjentów.

Gdy koń jest już przygotowany…

• W zależności od celów terapeutycznych i stanu zdrowia pacjenta stosuje się jazdę w siodle, na oklep lub w pasie hipoterapeutycznym.

• W przypadku klasycznej hipoterapii na ogół sadza się pacjenta na oklep (czasem z użyciem derki lub czapraka)

Wsiadanie

Istnieje wiele różnych sposobów na umieszczenie pacjenta na grzbiecie konia. Osoby lepiej funkcjonujące mogą wsiąść same, bądź przy niewielkiej pomocy terapeuty, natomiast osoby mniej sprawne fizycznie są wsadzane na konia przez terapeutę.

• Wsiadanie samodzielne

• Wsiadanie z pomocą drugiej osoby

• Wsiadanie bez użycia urządzeń pomocniczych

• Wsiadanie przy użyciu schodków lub stołeczka

• Wsiadanie z rampy

• Wsiadanie poprzez siad boczny

• Wsiadanie od strony prawej

Zsiadanie

Podobnie jak przy wsiadaniu na konia, tak i przy zsiadaniu istnieją różne możliwości, które należy wybrać zgodnie z indywidualnymi preferencjami pacjentów:

• Zsiadanie samodzielne

• „Flanka”

• Zsiadanie przez szyję

• Zeskoki

Rodzaje asekuracji:

• Asekuracja z dołu

Terapeuta idzie obok konia i przytrzymuje pacjenta z dołu

• Asekuracja z góry

Terapeuta siedzi na koniu i trzyma dziecko przed sobą. W tej technice asekuracji powinna brać udział dodatkowa osoba zabezpieczająca dziecko z dołu.

Ćwiczenia wykonywane na grzbiecie konia podczas sesji hipoterapii - przykłady

• Obejmowanie szyi konia obiema rękami

• Sięganie rękami do palców u stóp

• Leżenie na zadzie

ZESPÓŁ TERAPEUTYCZNY

• W skład zespołu terapeutycznego wchodzą: terapeuta, osoba asekurująca, osoba prowadząca konia, pacjent i koń.

• Terapeutą, czyli osobą prowadzącą całą sesję hipoterapii i będącą odpowiedzialną za jej przebieg może być tylko i wyłącznie osoba posiadająca uprawnienia instruktora hipoterapii. Dobrze jeśli dodatkowo posiada wykształcenie z zakresu fizjoterapii, psychologii, czy pedagogiki specjalnej. Niezbędna jest także wiedza i doświadczenie w obcowaniu z końmi.

• Zarówno osoba asekurująca jak i prowadząca konia także powinna znać i umieć przewidzieć zachowanie konia, przede wszystkim dla bezpieczeństwa pacjenta, ale i własnego. Należy pamiętać, że nawet najłagodniejszy koń ma prawo czegoś się przestraszyć i zachować w sposób zagrażający naszemu zdrowiu, czy nawet życiu.

• Korzystne dla przebiegu terapii jest, gdy osobą prowadzącą konia bądź przebywającą po prostu blisko jest rodzic lub opiekun dziecka. Sprawia to, że dziecko czuje się bezpieczniej i może być dodatkowo motywowane przez bliskich.

---