Wprowadzenie w kształcenie akademickie 18.10.2012

Rehabilitacja -terminologia

Współczesna rehabilitacja jest obszarem pedagogiki specjalnej, w ramach którego opracowuje się założenia teoretyczne i prowadzi działalność praktyczną.

Najczęściej określana jest jako proces kompleksowych działań, którego celem jest pomoc osobie niepełnosprawnej w przystosowaniu się do życia społecznego. Jest systemowym procesem wsparcia osób z niepełnosprawnością. W procesie tym wyróżnia się rehabilitację medyczną (leczniczą), edukacyjną, zawodową, psychologiczną i społeczną.

Polski Model Rehabilitacji (W. Dega 1973)

Cechy charakterystyczne:

• powszechność - wyrażająca się dostępnością lecznictwa zamkniętego i otwartego oraz usług rehabilitacyjnych dla wszystkich potrzebujących

• wczesność - polegająca na realizacji zadań rehabilitacji możliwie wcześnie, tj. od momentu powstania niepełnosprawności, lub postawienia diagnozy i zapoczątkowania leczenia

• kompleksowość - stosowanie wszystkich aspektów rehabilitacji leczniczej, psychologicznej, zawodowej i społecznej

• ciągłość - prowadzenie postępowania rehabilitacyjnego od czasu powstania niesprawności do pełnego uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w życiu zawodowym i społecznym

Rehabilitacja medyczna (lecznicza)

Obejmuje leczenie kliniczne (farmakoterapię, zabiegi chirurgiczne, fizykoterapię, odpowiednią dietę), ale też leczenie ruchem, protezowanie, terapię zajęciową i psychoterapię, jak też niekonwencjonalne metody leczenia, takie jak: bioenergoterapia, akupunktura, ziołolecznictwo.

Ma na celu usprawnianie somatyczne i fizyczne, to jest zmniejszanie lub usuwanie fizycznych i fizjologicznych skutków naruszenia sprawności organizmu.

Rehabilitacja psychologiczna

Ten dział rehabilitacji to pomoc osobie niepełnosprawnej w jej przystosowaniu się do życia z niepełnosprawnością.

Celem podejmowanych działań jest adaptacja psychiczna osoby niepełnosprawnej do sytuacji niepełnej sprawności. Chodzi o zastosowanie wiedzy psychologicznej w celu poprawy funkcjonowania psychicznego i akceptacji własnej, trudnej sytuacji niesprawności

Rehabilitacja społeczna

Ten dział rehabilitacji ma na celu integrację osoby niepełnosprawnej ze społeczeństwem lub wyrównywanie szans poprzez udzielanie pomocy w jej przystosowaniu się do życia społecznego.

Do zadań rehabilitacji społecznej należy usuwanie barier architektonicznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych.

Jest to także proces przygotowania społeczeństwa na przyjęcie osoby niepełnosprawnej, więc przede wszystkim kształtowanie właściwych postaw akceptujących niesprawność.

Rehabilitacja zawodowa jako jeden z obszarów procesu rehabilitacji stawia sobie za cel przygotowanie osoby niepełnosprawnej do rozpoczęcia bezpośredniej aktywności zawodowej, umożliwienie podjęcia pracy oraz utrzymanie jej.

Praca osób niepełnosprawnych zapewnia im nie tylko niezależność finansową, życie na odpowiednim poziomie materialnym, lecz przede wszystkim pełni funkcje terapeutyczne podwyższające samoocenę, poczucie własnej wartości i przydatności społecznej.

W przebiegu rehabilitacji zawodowej wyróżnia się następujące etapy:

• poradnictwo zawodowe, oparte o kompleksową ocenę zdolności do pracy;

• przygotowanie zawodowe, na drodze odpowiedniego kształcenia;

• zatrudnienie, zgodnie z psychofizycznymi możliwościami i kwalifikacjami zawodowymi;

• opiekę rehabilitacyjno-socjalną nad pracującymi osobami niepełnosprawnymi.

Poradnictwo zawodowe - doradztwo zawodowe

Doradztwo - udzielanie fachowych zaleceń, porad, zwłaszcza prawnych, ekonomicznych. Doradztwo zawodowe dotyczy pomocy w wyborze zawodu.

Poradnictwo zawodowe to działalność prowadzona przez szkoły i poradnie, której celem jest udzielanie uczniom pomocy w ukierunkowaniu ich planów życiowych stosownie do zainteresowań i możliwości oraz pomocy w wyborze zawodu lub kierunku dalszego kształcenia.

Rehabilitacja zawodowa

W wyniku rehabilitacji zawodowej osoby z niepełnosprawnością mogą być zatrudnione na:

• chronionym rynku pracy - zatrudnienie w specjalnych warunkach pracy (np. zakłady aktywności zawodowej)

• otwartym rynku pracy - zatrudnienie w zwykłych zakładach pracy, gdzie znajdują pracę osoby z mniejszymi uszkodzeniami organizmu i lepiej przystosowane do samodzielnego radzenia sobie z wymaganiami pracodawców

Zatrudnienie w zwykłych zakładach pracy może przyjąć formy:

• zatrudnienie na takich samych stanowiskach i na takich samych zasadach, jak pracowników z pełnosprawnością

• zatrudnienie na stanowiskach specjalnie przystosowanych do psychofizycznych możliwości pracowników z niepełnosprawnością

Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy

Uwarunkowania sytuacji socjoekonomicznej osób z niepełnosprawnością:

• ograniczanie opiekuńczej funkcji państwa

• przekształcenia ustrojowe administracji publicznej

• niekorzystne i zmienne unormowania prawne

• utrudniony dostęp do sfery socjalnej i edukacyjnej

• zmiany na rynku pracy:

• stale rosnące wymagania pracodawców

• brak dostosowania szkolenia zawodowego do realiów rynku

• zmiany w życiu społecznym:

• szybki postęp cywilizacyjny

• rewolucja teleinformatyczna

• zagrożenie marginalizacją i wykluczeniem społecznym

Zróżnicowanie populacji osób z niepełnosprawnością:

• rodzaj niepełnosprawności - zróżnicowane problemy i potrzeby zawodowe

• struktura populacji osób niepełnosprawnych- przeważają osoby starsze (45-65 lat) i gorzej wykształcone

• stopień niepełnosprawności - różny poziom możliwości samodzielnego funkcjonowania w sytuacjach życiowych oraz zawodowych

• różny poziom ogólnego zrehabilitowania - osoby samodzielne i osoby wymagające pomocy i określonych usług (instytucja osobistego asystenta)

• poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych - część osób nie posiada żadnego doświadczenia zawodowego

• poziom przystosowania (adaptacji) stanowiska pracy - osoby pracujące bez żadnych modyfikacji oraz takie, które wymagają znacznego przystosowania stanowiska pracy

Przyczyny niskiej aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce:

• duże zróżnicowanie problemów stanowiących przeszkodę w integracji

• wzajemne przenikanie się wielu czynników wpływające na uciążliwość barier

• poziom wykształcenia:

• wiele barier blokuje dostępność do szkolnictwa otwartego (na poziomie podstawowym, średnim i wyższym

• dodatkowe utrudnienia dla osób pochodzących z małych miejscowości oraz środowisk wiejskich

• placówki oświatowe nie są przygotowane do realizowania specyficznych potrzeb edukacyjnych młodzieży z niepełnosprawnością

• edukacja zawodowa nie jest nakierowana na doskonalenie kwalifikacji / umiejętności osób niepełnosprawnych w ramach indywidualnej ścieżki rozwoju

Orientacja szkolna i zawodowa

Jest to ogół poczynań wychowawczych, które mają na celu takie pokierowanie wszechstronnym rozwojem ucznia, aby sam dojrzał do podejmowania optymalnych decyzji w sprawie swojego życia i zawodu.

Istotą poradnictwa rehabilitacyjno - zawodowego jest pomoc osobie niepełnosprawnej w ocenie potencjalnych możliwości w dziedzinie zawodowej. Tak rozumiane poradnictwo stanowi pomoc dla osoby z naruszoną sprawnością w zrozumieniu siebie i swoich potrzeb, swych możliwości i ograniczeń, w określaniu realnych celów rehabilitacji.

Podstawą poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych jest znajomość założeń wynikających z istoty rehabilitacji, jednoczesna znajomość zawodów, z których można wybrać dla nich najlepszy, a także znajomość osób, uwarunkowań indywidualnych i środowiskowych.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 28 czerwca 2012 roku (nowelizacja)

Osoba niepełnosprawna to osoba której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej pod warunkiem, że uzyskały one orzeczenie organów orzekających o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, a mianowicie: znacznego, umiarkowanego lub lekkiego.

Doradca zawodowy -

osoba, która niesie pomoc w zakresie wyboru zawodu i kierunku kształcenia młodzieży i osobom dorosłym, uwzględniając indywidualne możliwości psychofizyczne i sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego.

Zadania doradcy zawodowego:

• gromadzenie, opracowywanie i aktualizowanie informacji o zawodach (stanowiskach pracy), drogach uzyskiwania kwalifikacji zawodowych oraz wiedzę o potrzebach rynku pracy

• wykonywanie diagnostycznych badań przydatności do określonego zawodu wykorzystując w tym celu metody i techniki psychologicznego lub pedagogicznego pomiaru

• Prowadzenie zajęć indywidualnych i grupowych w zakresie planowania kariery zawodowej i aktywnego poszukiwania pracy

• Utrzymywanie ścisłej współpracy zwłaszcza z doradcą pracy w celu wykorzystania materiałow dotyczących rynku pracy, organizowania wizyt w zakładach pracy oraz kontaktów z pracodawcami

• Prowadzenie odpowiedniej dokumentacji osób zgłaszających się po poradę

Celem specjalności - Doradztwo zawodowe w rehabilitacji

jest przygotowanie studenta w zakresie:

• Zdobycia wiedzy dotyczącej teoretycznych podstaw współcześnie realizowanej rehabilitacji, ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych;

• Opanowania umiejętności diagnozowania potrzeb zawodowych osób niepełnosprawnych w celu rozwijania ich kompetencji w aktywnym poszukiwaniu własnej drogi zawodowej i satysfakcji życiowej;

• Przygotowania do poradnictwa całożyciowego jako podstawowego zadania rehabilitacji - to jest pomocy osobom poszukującym szkoły, zawodu, pracy, w formie indywidualnych i grupowych porad zawodowych, uwzględniających możliwości psychofizyczne, sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy.

Sylwetka absolwenta

• Absolwent 3-letnich studiów zawodowych dziennych na kierunku pedagogika specjalna otrzymuje tytuł zawodowy licencjata.

• Posiada przygotowanie pedagogiczne.

• Zdobywa wiedzę pedagogiczną, psychologiczną, medyczną i socjologiczną z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

• Posiada kompetencje praktyczne w zakresie posługiwania się warsztatem diagnostycznym w celu określania predyspozycji i uwarunkowań aktywności zawodowej osoby niepełnosprawnej.

• Posiada praktyczne kompetencje w zakresie poradnictwa zawodowego wobec osób niepełnosprawnych, w szczególności kierowania do szkół, specjalistycznych ośrodków szkoleniowych i instytucji realizujących rehabilitację zawodową.

• Absolwent specjalności doradztwo zawodowe w rehabilitacji umie nawiązać współpracę z jednostkami samorządu terytorialnego i jednostkami administracji publicznej oraz organizacjami pozarządowymi na rzecz wzrostu aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych, również w zakresie projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej.

Obszary zatrudnienia absolwenta specjalności: doradztwo zawodowe w rehabilitacji:

• Pedagog specjalny - doradca zawodowy zatrudniony w specjalistycznej poradni psychologiczno - pedagogicznej, udzielający pomocy uczniom niepełnosprawnym w wyborze kierunku kształcenia, przyszłego zawodu i planowaniu kariery zawodowej;

• Pedagog specjalny uczestniczący w pracach Zespołów do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności, szczególnie uczestniczący waustalaniu rodzaju szkolenia i zatrudniania osób niepełnosprawnych;

• Specjalista ds. rozwoju zawodowego bądź pedagog specjalny - doradca zawodowy zatrudniony w Urzędzie Pracy w Dziale ds. Osób Niepełno- sprawnych oraz w innych instytucjach realizujących zadania z zakresu rehabilitacji i poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych;

• Pośrednik pracy - pedagog specjalny zajmujący się pozyskiwaniem informacji na temat wolnych miejsc pracy, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych;

• Pedagog specjalny współrealizujący wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego, zatrudniony w szkole integracyjnej lub specjalnej, bądź w ośrodkach zajmujących się trudną młodzieżą - wspierający uczniów niepełnosprawnych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym w planowaniu kariery zawodowej i udzielaniu informacji w tym zakresie;

• Pedagog specjalny - konstruktor indywidualnych programów rehabilitacji zawodowej i społecznej dla osób niepełnosprawnych dorosłych, uczestników warsztatów terapii zajęciowej, pensjonariuszy domów pomocy społecznej;

• Pedagog specjalny -jako osoba zatrudniona w ośrodkach edukacji specjalnej dorosłych, organizacjach pozarządowych prowadzących działalność kulturalno-oświatową na rzecz osób dorosłych niepełnosprawnych.

---