Rozdział I.

1. Zadania dydaktyki to analiza i opis treści, metod form organizacyjnych, środków i systemów dydaktycznych.

Dydaktyka to nauka o nauczaniu - uczeniu się - system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawideł nauczania - uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.

2. podstawowe pojecia:

nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach i osobowości. Jest to działalność intencjonalna;

uczenie się- jest to proces, w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianą formy wcześniej nabyte;

kształcenie- opiera się na związku trzech podstawowych zdolności:

- do samookreślenia się jednostki co do pojmowania przez nią spraw międzyludzkich;

○ od współdecydowania;

○ od solidarności;

jest to proces prowadzący do wykształcenia i odnoszący się do całej osobowości człowieka.

samokształcenie- pozostaje w związku z samouctwem, jest to samodzielne uzupełnianie własnego wykształcenia w przypadku gdy nie zapewniła go szkoła lub inna instytucja.

3.Metody badań dydaktycznych:

metody historyczne - praca badacza polega na rozpatrywaniu faktów dydaktycznych, które miały miejsce w przeszłości a ich ślady zostały przechowane. Proces badania sprowadza się do rejestrowania, analizowania i wyjaśniania tych faktów. Jerzy Kmita wyróżnia 4 kategorie wyjaśnień: przyczynowe, rozwojowo-genetyczne, funkcjonalno-genetyczne, funkcjonalne.

Metody porównawcze- stosuje się 4 kat. Czynności: opisywanie badanych przedmiotów, ich wyjaśnianie, ich ocenianie, wyprowadzenie wniosków.

Metoda obserwacji

Metoda eksperymentu
Stopnie formalne, czyli etapy przyswajania wiedzy, uczenia się:
wg Herbarta wg Rein`a
jasnośćkojarzeniesystemmetoda przygotowaniepodaniepowiązaniezebranie, zastosowanie
Dominującą osobą w szkole herbarterowskiej była osoba nauczyciela (decydował o przebiegu zajęć, o treści nauczania), uczeń skierowany był na dalszy plan.
Poprzez stałe zatrudnienie, kierowanie, karność, nauczanie wychowujące, można osiągnąć cel.
System dydaktyczny opracowany przez Herbarta miał dwa założenia:
1. tabula raza - czysta, nie zapisana karta
2. wyobrażenie
► System dydaktyki progresywnej (postępowej).
Prekursorem był J. Devey (1859 - 1952) - to tzw. era nowego wychowania.
Zaczęto krytykować szkołę tradycyjną (herbarterowską) - Dewey założył w 1902 roku w Chicago szkołę laboratoryjną (eksperymentalną).
Dwa źródła tworzenia systemów: *krytyka szkoły Herbarta i *doświadczenia nowej szkoły.
John Dewey mówił, że uczymy się wtedy, kiedy myślimy, a myślimy wtedy, gdy rozwiązujemy problemy. Chodzi, więc o to, by nauczyć uczniów rozwiązywania problemów, a przede wszystkim dać im szansę do tego.
Etapy myślenia wg Dewey`a (rozwiązywanie problemów):
· odczucie trudności
· określenie, nazwanie trudności
· wyszukiwanie pomysłu rozwiązania
· formułowanie hipotezy
· rozwiązywanie problemu
Dzisiejsza dydaktyka stoi na stanowisku, że żaden z tych systemów nie może być w pełni realizowany.
Herbart Dewey
· kształtowanie moralnie silnego charakteru· przyswajać wiedzę· dominujący nauczyciel· system dydaktyki tradycyjnej · uczenie, rozwój myślenia· uczenie poprzez samodzielne

rozwiązywanie problemu, poprzez zapamiętywanie· dominujący uczeń· system dydaktyki progresywnej

11. wybitni przedstawiciele dydaktyki

( polskiej w XX wieku):

Zaczyński Władysław

Okoń Wincenty

Półturzycki Józef

Twarkowski Kazimierz

Nawroczyński Bogdan

Sośnicki Kazimierz

Derek Kazimierz

Kupisiewicz Czesław

Lech Konstanty

Lewowicki Tadeusz

System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Wpływ na kształtowanie systemu dydaktycznego miał:

► System dydaktyki tradycyjnej (dydaktyka herbarterowska) - Herbart (1776 - 1841) chciał skonstruować naukowy system dydaktyki oparty na dorobku etyki i psychologii.

Etyka to nauka o pięknie moralnym, wyznaczała cel wychowania - tym celem było kształtowanie u ludzi silnych moralnie charakterów.

Psychologia wskazywała drogę do osiągnięcia tego celu.

System Herbarta jest nazywany systemem nauczania wychowawczego - jak nauczamy to też wychowujemy.

. osobowość i zawód nauczyciela, poglądy na temat osobowości nauczyciela.

poglądy Jana W. Dawida- za najważniejszą cechę uważał miłość dusz ludzkich, a obok niej wymienia potrzebę doskonałości, poczucie odpowiedzialności i obowiązku, wew. Prawdziwość i moralną odwagę. Tak wzniosłe choć w niemałym stopniu zaprawione goryczą cierpień osobistych poglądy Dawida, sprowadzają problem wartości nauczyciela do jego swoiście pojmowanej „duszy”, do tego, „za co się ma i czym jeszcze chciałby być”.

Z.Mysłowski- za talent uważał nie potencjalną stronę wszelkiej twórczości, a więc tkwiące w człowieku możliwości twórcze, lecz stronę realizacyjną, tj. samo urzeczywistnienie zamiarów twórczych, oparte zarówno na refleksji jak i doświadczeniu filogenetycznym (instynkt) lub osobniczym.

St.Szuman- scharakteryzował talent jako zespół pewnych zdolności , za zdolność zaś uważał posiadanie pewnej wrodzonej cechy psychicznej o natężeniu silnym i to wówczas, gdy cecha ta staje się przydatna do sprawnego wykonywania danych czynności.

M. Kreutz - posługiwał się terminem „osobowość” nawiązujac w niej do poglądów Dawida na temat osobowości nauczyciela i w sposób istotny zmodyfikował te poglady. Przedstawił szereg dowodów na to,że wpływ wych. nauczyciela możliwy jest wówczas gdy nauczyciel ma trzy dyspozycje: miłość ludzi, skłonność do społecznego oddziaływania oraz zdolność sugestywną.

S. Baley- uzył nie tylko terminu „osobowość” lecz również” psychika nauczyciela” i „talent pedagogiczny”. Przyjmował on, że najważniejszą cechą nauczyciela jest zdatność wychowawcza, będąca swoistym zbiorem cech umożliwiających wychowywanie.

10. dydaktyka jako nauka

Termin dydaktyka pochodzi od greckiego określenia didasco - uczę w znaczeniu nauczam (kogoś), didascalos - nauczyciel.

Po raz pierwszy tego sformułowania użyto w XVII w. w Niemczech.

Pierwotnie w XVII i XVIII w. dydaktykę traktowano (definiowano) jako sztukę nauczania, czyli przekazywania informacji, skupiających się na osobie nauczyciela i na tym, co robi.

Nurt dydaktyki, który dominował w XVIII i XIX w. nazwano dydaktyką tradycyjną, która w dużej mierze wiąże się z nazwiskiem Jana Fryderyka Herbarta.

Na przełomie XIX i XX w. wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiającego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwościach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka - zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku - jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwiązać problemy.

Dydaktyka ta to teoria uczenia się, określamy ją mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey`a.

*Herbart - sztuka nauczania

*Dewey - sztuka uczenia się

Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia.

Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki.

3. stosunek nauczyciela do społeczeństwa.

Jest to zaangażowanie w kształtowaniu własnego społeczeństwa, własnego narodu, udział w jego ustawicznej naprawie. Ważne jest, aby nauczyciel odczuwał społeczne stosunki swej pracy , by był tego świadom ,że swoja codzienną pracą czegoś wartościowego dokonał, zarówno gdy chodzi o losy pojedynczych ludzi, jaki o podnoszenie na wyższy poziom warunków społecznego bytowania i rozwoju kulturalnego tych środowisk, z którymi się związał swą pracą.

.Przygotowanie nauczyciela do lekcji

składa się z 3 zakresów:

1.przygotowanie merytoryczne - zwane przedmiotowym, związane z treściami - znajomość treści, wybór konkretnych zagadnień, które będą omawiane, wybór treści, które wg nauczyciela są niezbędne. W trakcie tego przygotowania nauczyciel określa, jakie treści, w jakim celu i w jakim porządku będzie realizował

przygotowanie metodyczne - jest odpowiedzią na pytanie „jak poprowadzić przygotowaną lekcję?”. Podstawowe zadania to:

określić rodzaj lekcji

określić typ lekcji

określić metody nauczania

przegląd środków dydaktycznych

ustalić czynności nauczyciela i ucznia

ustalić formy i metody kontroli

ustalić zakres pracy domowej

przygotowanie organizacyjne, - czyli sprawy, które należy przewidzieć poza treścią przedmiotową i rozwiązaniami metodycznymi. Przygotowanie organizacyjne to przygotowanie miejsca pracy i środków dydaktycznych

Zewnętrznym wyrazem przygotowania nauczyciela jest konspekt zajęć, zawierający plan, układ materiału do przekazania i opracowania z uczniami, metody i środki dydaktyczne do wykorzystania w toku pracy.

Konspekt lekcji (scenariusz zajęć)

Temat

Cele, - po co ma być ta lekcja

Ogólne - np. przekazywanie wiadomości na temat komórki roślinnej

Szczegółowe, - co ja chcę żeby uczeń wyniósł z zajęć np. uczeń potrafi (wie) z jakich elementów składa się komórka, uczeń potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej, uczeń rozumie na czym polega funkcja komórki w organizmie.

Formy pracy

Zbiorowa

Grupowa

Indywidualna

Określenie rodzaju i typu lekcji

Metody - sposoby postępowania nauczyciela z uczniami w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów np.:

dyskusja - metody oparte na słowie

wykład - oparte na słowie

„burza mózgów” - metody problemowe

pogadanka - „giełda pomysłów” (polega na wytwarzaniu pomysłów) - oparte na słowie

opowiadanie - metoda oparta na słowie

pokaz - oparte na obserwacji i pomiarze

wyjaśnienie

prezentacja - na obserwacji i pomiarze

laboratoryjna - oparte na praktycznej działalności

ćwiczeniowa - j.w.

Środki dydaktyczne - to wszystkie przedmioty, z których korzystamy podczas realizacji zajęć

Przebieg zajęć - po kolei w punktach to, co będziemy robić. Część wstępna, główna, końcowa (zależy od rodzaju lekcji)

---