Dydaktyka - didacticos=> pouczający didasco => uczę Termin wprowadził czeski pedagog Jan Amos Komeński - autor „Wielkiej Dydaktyki” Co jest sensem dydaktyki? - nauczanie Kształcić by wykształcić można drogą samodzielną (Faradaj) Dydaktyka - obejmuje wszystkie działania ludzkie w celu zdobywania wykształcenia. Podstawę kształcenia stanowi nauczanie i samokształcenie. * kształcenie instytucjonalne * k. za pośrednictwem masmediów. Edukacja paralelna (równoległa) Treść kształcenia węższa od treści wychowania. * Kształcenie - świad. oddziaływanie na jednostkę, ukształtowanie poglądu naukowego na świat, rozwijanie zdolności i zainter. poznawczych. * Nauczanie - droga kształcenia, zorganizowana praca n-la z uczniami w szkole (pozaszkolne wycieczki) * Uczenie - związane ściśle z nauczaniem, proces, w którym uczenie następuje na podstawie pracy, działań poznawczych, doświadczeń, ćwiczeń - zdobywanie doświadczeń w toku własnej aktywności poznawczej i toku pewnych dośw. zach. w życiu społecznym. Metodyka Nauczania - 3 aspekty rozpatrywania. 1. Met. praktycystyczna - suma dośw. praktycznych, podaje wskazówki realizacji programów, pisanie konsp., przygotowania n-li, inf. niezbędne do pracy dyd. 2. D. lit. i j.p. - Zorganizowane działanie oparte na zapleczu teoretycznym innych nauk- literaturoznawstwo, lingwistyka, teoria kultury, nacisk nauczyciela na rozumienie własnych działań dyd. - myśli konwergencyjne - związane z wyk. Oper. Ścisłych, precyzyjnych, związane z zasobami pamięci, typ dla wzorowych uczniów. Nauczyciel twórczy myślący uczy uczniów tego myślenia. 3. Dyd. jako dyscyplina stawiająca sobie zadania poznawcze - próba odkrycia prawidłowości kształcenia procesu literackiego literackiego nauk - kult. poprzez wypracowanie metod badania na gruncie teoretycznym.

Podstawy programowe - autorzy dostosowują się do nich Zadania szkoły ogólne - n-le powinni dążyć do wszechstronnego rozwoju ucznia, chodzi o realizację harmonijną zadań wpisaną w program zadań. W zakresie naucznia nk. powinna zapewniać - naukę poprawnego, swobodnego wyp. pisania i czytania ze zrozumieniem - poznawanie wybranych pojęć - opanowywanie przekazyw. wiadom. ze zrozum. - rozwijanie zdolności myślenia syntetycznego i analitycznego - poznawanie zasad rozwoju osobowego czł. i życia w społeczeństwie - poznawanie dziedzictwa kultury narodowej. Uczniowie (umiejętności) 1. planowanie, organ. i analiza własnego uczenia się. 2. skutecznego porozum. w różnych syt. komunikacyjnych 3. efektywnego współdziałania w pracy grupowej 4. rozwiązanie problemów problemów w sposób twórczy 5. poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania różnych źródeł 6. wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce. Plan wychowawczy - n-l powinien zmierzać do tego, aby uczniowie: 1. mogli znaleźć środ. Wszechstronnego rozwoju osobościowego 2. rozwijali dociekliwość poznawczą 3. mieli świad. iż wiedza zdobyta w szkole znajduje życiową użyteczność 4. poszukiwali, odkrywali własne cele życiowe, aby uczyli się szacunku dla dobra wspólnego 5. rozpoznawali różne kategorie wartości 6. kształtowali postawę dialogu z innymi ludźmi. Ścieżki edukacyjne o char. wych. - dyd. - edukacja prozdrowotna , ed. ekologiczna, ed. czytelnicza i medialna, ed. wychowania do życia w społeczeństwie (rodzinie). Polak zdobywa wiedzę przez to, że potrafi posługiwać się językiem. Podstawy programowe (cele ogólne przedmiotowe) 1. wyrabianie umiej. porozumiew. się i wprowadzanie w świat kultury. Cele szczegółowe - 1. kształt. spr. mówienia, słuchania, czytania i pisania 2. rozbudzanie motywacji czytania i odbioru dzieł liter. i innych dzieł kultury poprzez wprowadzanie kult. narodowej i europejskiej 4. uczenie istnienia w kulturze. Zadania szkoły - 1. wychowanie językowe i rozbudzenie wrażl. estetycznej 2. motywowanie do poznawania literatury i kultury 3. doskonalenie komun. kompetencji 4. pobudzanie podstaw kreatywnych ucznia 5. integrowanie doświadczeń kulturowych. Treści nauczania - 1. Pojęcie nadawca - odbiorca 2. właściwości form wypowiedzi 3. wypowiedzenia ozn., pyt., rozkazujące 4. związki wyrazów w zdaniu 5. związki znaczeniowe między wyrazami 6. budowa słowotwórcza wyrazów, rodzaje głosek, akcent i intonacja 7. pojęcia; fikcja liter. , świat przedstawiony, podmiot mówiący, narracja 8. terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie… 9. różnice między j. potocznym , a j. literatury, a j. regionu. Osiągnięcia ucznia ( zakres mówienia ) - płynne z popr. wyraźną artykulacją, dykcją i akcentowaniem - nauka recytacji - słuchanie - uważne i ze zrozumieniem Zakres czytania- głośne i wyraziste z uwzgl. kultury żywego słowa - ciche ze zrozumieniem - pisanie - tekstów ukier. do różnych adresatów, w różnych celach - w związku z potrzebami codziennego porozumiewania się - odbiór tekstów kultury. Podstawy programowe nie podają obowiązkowej i nadobowiązkowej literatury (od gimnazjum już tak) 1. utwory zaproponowane przez uczniów i nauczyciela 2. baśnie, legendy, opowiadania, utwory poetyckie i młodzieżowe 3. tematy użytkowe, publicystyczne Cele - porządane stany rzeczy, które chcemy osiągnąć poprzez realizację określ. czynności dydaktycznych Ogólne cele kształcenia: 1. wyposażenie uczniów w zasób wiedzy, umiejętności, nawyków. Wiadomość - doza informacji o świecie Umiejętność - sprawne działanie polegające na efektywnym posługiwaniu się wiadomościami przy wykonywaniu konkretnych działań.

Nawyk - wykonywanie czynności z minimum świadomości. Permanentna edukacja - ciągła Paralelna edukacja - równoległa z masmediami. 2. wyrabianie naukowego poglądu na świat 3. rozwijanie zdolności poznawczych 4. rozwijanie uczuć poznawczych Ogólne cele: * wdrażanie do samoedukacji uczniów - należy opanować techniki samokształcenia * cele przedmiotowe 1. w perspektywie wiedzy (wiad.), umiej., wychowawczy - są wyznaczone przez podstawy programowe i programy nauczania. Jeśli uświadomimy cele uczniom, to będą motywowani do pracy * cele operacyjne - cele konkretne, które należy zrealizować na danej jednostce lekcyjnej, sprawdzać je należy w fazie końcowej lekcji. „operacjonalizacja celów” - przekładanie celu ogólnego na cele operacyjne 1. sprecyzować cel ogólny 2. uszczegółowić 3. dokładnie określić sytuacje w którym wyst. działania uczniów uczniów określić stan końcowy 4. uczeń - podmiot osiągający końcowy cel szczegółowy Zasady nauczania: ogólne normy postępowania dydaktycznego, które wskazują jak realizować cele kształcenia. Pozwalają wyznaczyć kierunek pracy dyd. na lecki. (Okoń) 1. zasada systemowości, poglądowości, samodzielności, związku teorii z praktyką, stopniowania trudności, związku indywidualizacji i uspolecznienia 2. polega na tym, żeby poznać świat za pomocą zmysłów, obserwować świat, organizować go, dochodzić do ustaleń. 3. podmiotowe kształcenie- to wykorzystywać tę zasadę w pełni. 4. staramy się sprawdzać w jakim stopniu zrealizowano cele kształcenia, zasadę tą można oceniać w odpowiedni sposób ewaluacja - proces diagnostyczno-oceniający=> pomiar osąd decyzja ew. formatywna - zbieranie inf. w czasie wdrażania nowych rozwiązań ew. sumatywna - dokonuje się po zakończeniu procesu wdrażania 5. przystępności - zgodnie z nią dobieramy metody kształcenia

METODY NAUCZANIA - to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu. Kryteria wyznaczania metod: 1. jakie środki i materiały dydaktyczne wykorzystamy w toku osiąganych celów 2. modele analizy dzieła literackiego 3. interakcje pozalekcyjne 4. strategia dydaktyczna Lope 5. antropocentryczna koncepcja celów i treści. Metody: Kształcenie sprawności językowej 1. metoda podająca- bardzo ograniczona, tylko elementy, pogadanka podająca (referat od gimnazjum) 2. metody poszukujące: m. problemowa (zmusza do dłuższych wypowiedzi) 3. metody działaniowe: analizy i twórczego wykorzystania wzoru, samodzielnego dochodzenia do wzoru; metoda przekładu intersemiotycznego, m. okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych, m. praktyki pisarskiej 4. metody oglądowe: pokaz, pokazy tablic, ortogramów Kształcenie kulturowo-literackie 1. met. podająca: pogadanka podająca elementy wykładu 2. met. poszukujące: heureza, met. problemowa 3. metody działaniowe: analizy wykonawczej, przekładu intersemiotycznego, impresyjno- eksponująca 4. metoda oglądowa: demonstracja materiałów, obserwacja zjawisk * pogadanka podająca -> pytania odpowiedzi, zmierza do podania nowych informacji, wypowiedzi są uzupełniane przez nauczyciela. * dyskusja - wymiana poglądów bez konfliktów, kierowana przez nauczyciela Metoda analizy i twórczego naśladowania wzoru ( 3 podstawowe ogniwa ) 1. analizująca część ( np. wzór opowiadania, przeczytać, analiza 2. cz. transformacyjna (przekształcająca), nie naśladuje wzoru biernie cz. twórcza - indywidualne pisanie, podanie tematu, praca ucznia, lepiej w szkole na zajęciach niż w domu, wtedy mamy przekonanie, ze to praca ucznia, nie na ocenę. Metoda norm i instrukcji - aby sprawdzić posługiwanie się danym językiem potrzebna jest znajomość zasady dział. dydakt. rozp. się od wyposażenia uczniów w teorię, podanie instrukcji. ANALIZA METOD NAUCZANIA Metody oparte na słowie : Opowiadanie - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykład - służy przekazaniu jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych Pogadanka - rozmowa kierowana przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel stawia uczniom pytania , na które oni udzielają odpowiedzi Dyskusja -wymiana poglądów na określony temat, wymaga specjalnego przygotowania uczestników Praca z książką- uczenie, sporządzanie notatek, lektura uzupełniająca Metody oglądowe- oparte na obserwacji: Pokaz -demonstrowanie uczniom czegoś Metody oparte na działalności praktycznej: Metoda laboratoryjna- uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych, uczniowie wykonują czynności związane z zawodem ŚRODKI KSZTAŁCENIA inaczej środki dydaktyczne (Kupisiewicz) To przedmioty materialne, które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych Funkcje środków kształcenia(Okoń) Funkcje poznawcze - służą bezpośredniemu poznaniu przez uczniów określonych fragmentów rzeczywistości Funkcje kształcące - są narzędziem rozwijania zdolności poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży Funkcje dydaktyczne - stanowią źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości, umiejętności; ułatwiają utrwalenie przerobionego materiału Klasyfikacja środków dydaktycznych (Okoń) Dwie grupy środków: proste - słowne i wzrokowe złożone - mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo-wzrokowe

METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) - jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowości uczniów. I.metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi - oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym: a) pogadanka - rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca b) dyskusja - wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób c) wykład - bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości d) opis - wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku e) opowiadanie - przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie, przedstawienie biografii f) praca z książką - opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych II. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii. a) klasyczna metoda problemowa - dominacja uczenia się nad nauczaniem b) metoda przypadków - polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku c) metoda sytuacyjna - wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację d) giełda pomysłów - zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania e) mikronauczanie - uczenie się złożonych czynności praktycznych f) gry dydaktyczne - wspólna cecha: pierwiastek zabawy III. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu IV. metody praktyczne - przewaga aktywności praktyczno-technicznej a) metody ćwiczebne - usprawnienie do zadań wytwórczych b) metody realizacji zadań wytwórczych - bezpośrednia realizacja

---