INTERAKCJA SPOŁECZNA A ŻYCIE CODZIENNE
INTERAKCJA SPOŁECZNA - to proces obejmujący nasze działania wobec innych i nasze reakcje na ich działania wobec nas. Badanie interakcji społecznej jest fundamentalną dziedziną socjologii, dającą wgląd w wiele aspektów życia społecznego.
DLACZEGO SOCJOLOGIA ZAJMUJE SIĘ BADANIEM, POZORNIE NIEZNACZĄCYCH, FORM INTERAKCJI?
Regularne nawyki - Nasze życie się z nich składa, polega na powielaniu przez całe życie pewnych wzorów zachowań.
Badanie interakcji w życiu codziennym rzuca światło na szersze systemy
i instytucje społeczne - na przykład uprzejma nieuwaga należy do mechanizmów, które kształtują charakter życia miejskiego. Kiedy dwie osoby mijają się na ulicy i są jeszcze w pewnej odległości od siebie, rzucają na siebie nawzajem krótkie spojrzenie, a następnie przechodząc obok siebie odwracają wzrok - by nie wtargnąć w czyjąś przestrzeń prywatną. - nieświadoma, ale odgrywa ważną rolę.
badanie życia codziennego pokazuje też jak ludzie potrafią twórczo kształtować świat - rzeczywistość nie jest czymś stałym i niezmiennym - jest ona produktem ludzkich interakcji.
Interakcja bezpośrednia stanowi bez wątpienia podstawę wszystkich form interakcji społecznej, bez względu na ich skalę. Związek między mikro
a makrosocjologią na przykładzie relacji kobiet i mężczyzn w sferze publicznej. Jest to pojedynczy przypadek interakcji, ale odnosi się do szerszego kontekstu kulturowej hierarchii płci.
KONCEPCJA TURYSTYCZNEGO SPOJRZENIA
O cyklicznym, powtarzalnym charakterze naszego życia najjaskrawiej przekonujemy się
w momencie, kiedy odgrywamy rolę turysty. Regularne nawyki, które towarzyszą nam na co dzień zostają, czasem drastycznie, poddane weryfikacji. Na przykład nieznajomość zasad ruchu drogowego w Anglii może mieć dla nas fatalne skutki (gdy przed przejściem przez ulicę sprawdzamy czy nie nadjeżdża auto spoglądając w lewo). Podobnie rzecz się ma
w kwestii wzorów konsumpcyjnych czy zasad zachowania się w przestrzeni publicznej.
(Na miesiąc więzienia skazał sąd w Dubaju w Emiratach Arabskich parę Brytyjczyków, która całowała się w restauracji. Zostali również ukarani grzywną za nielegalne picie alkoholu)
Czynności i widoki czasem najbardziej egzotyczne, z punktu widzenia turysty, są dla miejscowej ludności rzeczami jak najbardziej powszednimi. - nawoływanie do modlitwy
w krajach muzułmańskich czy sprzedaż i konsumpcja psów i kotów w krajach azjatyckich.
Obrazki te szokują, wprowadzają w stan niepewności, nieznajomość zwyczajów może mieć fatalne skutki ale z drugiej strony turysta czułby się zawiedziony, gdyby okazało się że kraj ten w niczym nie różni się od miejscowości z której pochodzi. Sprzeczne potrzeby egzotyki
z jednej, a swojskości z drugiej strony, to istota turystycznego spojrzenia.
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA - WERBALNA I NIEWERBALNA
Komunikacja jest to proces, w którym nadawca komunikatu sprawia, że jego myśli, pragnienia i wiedza stają się znane i zrozumiałe dla innej osoby, czyli dla odbiorcy komunikatu. Istotą komunikacji jest wzajemne zrozumienie nadawcy i odbiorcy w zakresie przekazywanych komunikatów. Komunikacja interpersonalna, rozumiana zarówno jako zachowania werbalne jak i niewerbalne, zachodzi nieustannie - każda sytuacja społeczna implikuje proces nadawania i odbierania różnych informacji. Nie wypowiadając ani słowa, nasze ciało nieustannie emituje sygnały, które wyrażają nasze samopoczucie, nastawienia, postawy etc. Komunikacja niewerbalna jest wielokanałowym procesem przebiegającym spontanicznie, obejmującym subtelne nielingwistyczne zachowania, dokonującym się
w sposób ciągły i, w dużej mierze, bez udziału naszej świadomości. Nawet jeżeli zdajemy sobie sprawę z emitowania poprzez własne ciało określonych sygnałów niewerbalnych,
to w niewielkim jedynie stopniu potrafimy sprawować kontrolę nad tym procesem.
Oto przykład: uczuciu silnego niepokoju, zdenerwowania często towarzyszy drżenie rąk. Pomimo usilnych starań, nie można tego powstrzymać, dokonuje się ono wbrew naszej woli. Innym przykładem jest zmiana wielkości źrenic - dokonuje się bez udziału naszjej świadomości i nie sprawujemy nad nią żadnej kontroli. Podobnie jest w przypadku głosu - pomimo zaangażowania całej siły woli, nasza ekspresja wokalna wciąż pozostaje poza naszą kontrolą. Głos najwierniej wyraża stany emocjonalne, najszybciej zdradza smutek czy przygnębienie, uznaje się go za najbardziej "dziurawy" kanał.
KOMUNIKACJA WERBALNA
komunikacja z użyciem języka naturalnego czyli mowy jako środka komunikacji.
Jest to podstawowy sposób komunikacji międzyludzkiej.
KANAŁY EKSPRESJI NIEWERBALNEJ
Można je podzielić na dwie grupy:
Ruchy ciała - mimika, kontakt wzrokowy, gesty, pozycja ciała, dotyk.
Zależności przestrzenne - dystans, jaki utrzymujemy z rozmówcą w czasie interakcji
Komunikacja niewerbalna a sposoby wyrażania emocji - wyraz twarzy.
Socjologowie zastanawiali się czy sposoby wyrażania emocji są naturalną cechą człowieka, czy też uczymy się ich w procesie socjalizacji.
Darwin twierdził, że podstawowe sposoby wyrażania emocji, są dla wszystkich ludzi takie same
Dowiedli tego Ekman i Friesen badając izolowaną społeczność z Nowej Gwinei - ludzie ci reagowali identycznie na prezentowane na zdjęciach emocje.
W innym badaniu naukowcy badali dzieci głuche i niewidome od urodzenia - okazywały emocje jak wszyscy - podnosiły brwi z zaskoczenia czując nieznany zapach itd.
Badania nad noworodkami potwierdziły powyższe tezy - Niemowlęta na przykład reagują na smak kwaśny wyrazem obrzydzenia (wydęte usta i zmarszczone czoło) identycznie jak dorośli.
Ale o ile wyrażanie emocji jest częściowo wrodzoną cechą, o tyle indywidualne i kulturowe czynniki decydują o szczegółach mimiki i o tym, w jakiej sytuacji dany wyraz twarzy jest stosowny. Na przykład sposób w jaki ludzie się uśmiechają, grymas ust, praca innych mięśni twarzy i to, w jakim stopniu uśmiech jest przelotny, różni się w zależności od kultury.
Nie istnieją natomiast wspólne dla wszystkich ani nawet dla większości kultur gesty i postawy ciała. W niektórych społeczeństwach ludzie mówiąc „nie”, kiwają, a nie kręcą głową.
Nasze niewerbalne komunikaty pokazują często, że nie do końca myślimy to co mówimy - przeczący naszym słowom rumieniec, albo wiercenie się, pocenie, unikanie kontaktu wzrokowego, długo utrzymujący się niezmienny wyraz twarzy, który sygnalizuje nieszczerość rozmówcy. (naturalny wyraz twarzy znika po czterech, pięciu sekundach)
Twarz i szacunek
Zachowania, przestrzeganie etykiety, aby nie stracić twarzy - nie opowiadamy dowcipu
o łysych, gdy jest w towarzystwie ktoś, kto nosi treskę. Dyplomaci musza grać twarzą.
My w interakcji z innymi, codziennie kontrolujemy nasze ruchy, gesty itd.
Płeć a komunikacja niewerbalna
W społeczeństwach, których kobiety są zdominowane przez mężczyzn w życiu publicznym
i prywatnym, mężczyźni będą swobodniej nawiązywać kontakt wzrokowy. Wzór męskiej dominacji - gdy mężczyzna obserwuje kobietę - jest to naturalne i niewinne, gdy kobieta przygląda się mężczyźnie, może być to uznane za sugestie lub prowokacje seksualną.
Reguły społeczne a rozmowa
Etnometodologia - ważny kontekst konwersacji - fundamentalna rola języka w życiu społecznym. Nawet najbardziej niezobowiązujące powszednie rozmowy opierają się na skomplikowanej wiedzy i wspólnych sensach. W innym przypadku mamy do czynienia
z wandalizmem interakcyjnym (np. W momencie gdy ktoś nie orientuje się w regułach grzecznościowych. Zapytany o to “Co słychać”, będzie domagał się od nas obszaru, o który pytamy. Odpowie “ Ale co słychać u mnie w pracy, życiu osobistym...”, zamiast powiedzieć “Dziękuje w porządku”.)
Często rozmowę możemy zrozumieć dopiero jak poznamy jej kontekst społeczny
A: Mam 14-letniego syna
B: w porządku
A: mam też psa
B: przykro mi
Rozmowa w sprawie mieszkania. Kontekst społeczny, który nie jest odzwierciedlony
w samych wypowiedziach.
Często mamy do czynienia z celowym udawaniem braku MILCZĄCEJ WIEDZY
R: Dokąd idziesz?
N: Wychodzę
R: Po co?
N: Po nic
Wandalizm interakcyjny jest częścią samonapędzającego się systemu wzajemnych podejrzeń
i niegrzeczności”
SPOSOBY ROZMAWIANIA
Słuchając zapis naszej rozmowy przekonujemy się jak wiele jest w niej niespójności
i gramatycznej niepoprawności. Dzieje się tak dlatego, że nieświadomie uzupełniamy
w myślach, to czego brakuje w wypowiedziach.
PRZEJĘZYCZENIA
FREUDOWSKIE PRZEJĘZYCZENIE - zdaniem psychoanalityka przejęzyczenia nie są przypadkowe. Często są przejawem ukrytych pragnień czy traumatycznych, nieuświadomionych wydarzeń z przeszłości.
Manipulowanie wrażeniami
Związane jest ściśle z pełnionymi społecznie rolami - czyli społecznie określone oczekiwania, jakie spełnia osoba o określonym statusie, czyli pozycji społecznej. Ludzie są wrażliwi na to jak widzą ich inni i stosują wiele sposobów manipulowania wrażeniami innych, by wywołać u nich pożądane reakcje. (Pewien młody człowiek wybiera się na spotkanie w interesach - wkłada garnitur, krawat, okazuje jak najlepsze maniery. Jeszcze tego samego wieczoru ogląda z przyjaciółmi mecz, jest ubrany w dżinsy i sypie dowcipami). Manipulowanie wrażeniami jest zalęzne od statusu społecznego. Innych zachowań oczekuje się od kobiety (powinna być wrażliwa i subtelna) i mężczyzny (nie powinien okazywać uczuć - płakać, agresja jest „w naturze” mężczyzn). Podobnie jest w przypadku statusu osiągniętego. Oczekujemy, że osoby reprezentujące zawody o wysokim prestiżu społecznym będą zachowywać się „godnie” (Lekarz, adwokat czy wykładowca akademicki będą elokwentni i w ich wypowiedzi nie pojawią się wulgaryzmy)
Status przypisany - to status „przyznany” jednostce na podstawie jej cech biologicznych (pleć, kolor skóry)
Status osiągnięty to status, który jednostka uzyskuje własnym wysiłkiem. Role zawodowe.
Życie codzienne - Goffmanowski teatr - Scena i kulisy
W myśl tej teorii życie społeczne można na ogół podzielić na „scenę” i „kulisy”. Na scenie odgrywamy role formalne. Przedstawienia bywają efektem pracy zespołowej - politycy odgrywają scenę przyjaźni przed kamerami, choć serdecznie się nie lubią. Podobnie żona
z mężem ukrywają swoje sprzeczki przed dziećmi, solidarnie odgrywając przed nimi harmonijny związek.
Kulisy - Poza sceną jednostki mogą odprężyć się i dać upust uczuciom i zachowaniom, na jakie nie pozwalają sobie na scenie.
PRZESTRZEŃ PRYWATNA
Definicja przestrzeni prywatnej jest zależna od kontekstu kulturowego. W kulturze zachodnio europejskiej Edward Hall wyróżnił cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas interakcji z innymi ludźmi. Są to:
Dystans intymny - do pół metra, jest zarezerwowany dla bardzo niewielu kontaktów społecznych. Rodzice, dzieci, kochankowie
Dystans prywatny (od pół metra do ok. metra) - stanowi naturalną przestrzeń spotkań z przyjaciółmi i dobrymi znajomymi
Dystans społeczny - (od metrach do trzech metrów) - to odległość zachowywana zazwyczaj w sytuacjach formalnych, jak wywiad.
Dystans publiczny - (od około czterech metrów) zachowywany przez osoby występujące przed publicznością
W zwykłej interakcji newralgiczne są strefy wyznaczone przez dystans intymny i prywatny. Reakcją jednostki na ich naruszenie będzie próba odzyskania zagarniętej przestrzeni. Ważną rolę odgrywa tu również czynnik płci kulturowej. Gest mężczyzny, który bierze kobietę pod rękę , czy kładzie rękę na jej ramieniu, kiedy przepuszcza ją w drzwiach, może być oznaką przyjacielskiej troski lub uprzejmości. Ale zachowanie odwrotne jest często interpretowane jako flirt lub zachęta seksualna.
7