Układ nerwowy ośrodkowy

• mózgowie: kresomózgowie, pień mózgu(międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie - rdzeń przedłużony, tyłomózgowie wtórne czyli most i móżdżek)

• rdzeń mózgowy

Układ nerwowy obwodowy: 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych.

Układ nerwowy

1. somatyczny

• piramidowy - wykonywanie ruchów świadomych

• pozapiramidowy - wykonywanie ruchów zautomatyzowanych, utrzymywanie postawy ciała

2. autonomiczny

• współczulny - sympatyczny

• przywspółczulny - parasympatyczny, antagonistyczny dla współczulnego.

Jednostką strukturalną komórka nerwowa - neuron składający się z ciała komórki, wypustek dośrodkowych krótkich - dendrytów i odśrodkowych długich - aksonów (neurytów), akson może być nagi lub z osłonką Schwanna i mielinową.

Cechy mózgowia

• masa około 1300g (od 1100 do 2000)

• przewaga masy kresomózgowia nad masą pnia mózgu

• największe pofałdowania występują na płaszczu

• przewaga masy szarej płaszcza nad masą szarą jąder mózgu

• bardzo dobrze rozwinięty płat czołowy, u człowieka zajmuje 30% całego mózgowia

Masa mózgowia w przebiegu ontogenezy

• 1 rok życia - 500g

• 6 rok życia - 800g

• 20 rok życia - masa ostateczna

• w miarę starzenia zmniejszanie masy mózgowia o 10-35% i wzrost objętości komór mózgu

Mózg

• 2 półkule

• silnie pofałdowany, na zewnątrz kora mózgu - istota szara

• półkule dzieli szczelina podłużna mózgu

• im bardziej pofałdowana kora, tym bardziej inteligentny człowiek (bruzdy i zakręty w korze)

• składa się z kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, rdzeniomózgowia (tyłomózgowia)

Kresomózgowie

• parzyste: płaszcz pokrywający mózgowie składający się z istoty szarej, jądra podstawne, istota biała półkul, komory boczne

• nieparzyste: ciało modzelowate, spoidło dziobowe, przegroda przezroczysta, sklepienie, blaszka krańcowa

Płaszcz

• kora mózgu - grubość od 1,5 do 5 mm, największa część płaszcza, 6 warstw różnorodnych komórek: drobinowa, ziarnista zewnętrzna, piramidalna zewnętrzna, ziarnista wewnętrzna, zwojowa lub piramidalna wewnętrzna, wielokształtna

• wyspa - część płaszcza położona w bruździe bocznej

• hipokamp - część wpuklona do rogu dolnego komory bocznej, odpowiedzialny za emocje, uczenie się, zapamiętywanie

• węchomózgowie - na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli

Kora mózgu

• dzieli się na 4 płaty w każdej półkuli: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny

• różnego rodzaju okolice w mózgowiu odpowiedzialne za analizę wrażeń: ruchowa, smakowa, zachowania i emocji, słuchowa, wzrokowa, przetwarzania informacji, ośrodek ruchowy mowy i czuciowy mowy, ośrodek równowagi znajdujący się w móżdżku

Międzymózgowie

• wzgórzomózgowie - wzgórze, zawzgórze, nadwzgórze

• podwzgórze

• spoidło nadwzgórzowe

• III komora

• niskowzgórze

• wzgórze wraz z zawzgórzem jest ośrodkiem przekaźnikowym dla wszystkich dróg czuciowych z wyjątkiem drogi węchowej

• w zawzgórzu podkorowe ośrodki wzroku i słuchu

• do nawzgórza należy również szyszynka

• w podwzgórzu zlokalizowany jest ośrodek pokarmowy, głodu i sytości, pragnienia, agresji, ucieczki, termoregulacji

• skupienia wypustek nerwowych posiadających osłonkę mielinową tworzą istotę białą

• wypustki biegnące w tym samym kierunku tworzą drogi nerwowe

• rodzaje dróg nerwowych

• kojarzeniowe łączące ośrodki w tej samej półkuli

• spoidłowe łączące ośrodki w różnych półkulach

• rzutowe łączące korę mózgu z efektorami (ruchowe), zstępujące, przekazują informację z mózgowia do rdzenia kręgowego

• czuciowe łączące receptory z korą mózgu, wstępujące, przekazują informację z rdzenia kręgowego do mózgowia

Śródmózgowie: konary mózgu, wodociąg śródmózgowia, pokrywa śródmózgowia.

Tyłomózgowie: rdzeń przedłużony, wtórne (móżdżek i most)

• główną funkcją śródmózgowia obecność w nim jąder ruchowych tzw. III okoruchowego i IV bloczkowego

• na całej powierzchni pnia mózgu w obrębie rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i częściowo międzymózgowia znajdują się rozrzucone komórki dyfuzyjne zwane tworem siatkowatym (lub układem siatkowatym)

• układ ten pełni funkcję decydującą o stopniu aktywności całego OUN łącznie ze stanem snu i czuwania, szczególnie wrażliwy na środki psychotropowe i narkotyczne

• znajdują się tam również ośrodki kontrolujące oddychanie, ciśnienie krwi, akcję serca

• reguluje wydzielanie gruczołów dokrewnych, utrzymuje stan świadomości

• most stanowi część łączącą rdzeń kręgowy z mózgowiem

• rdzeń przedłużony łączy się bez wyraźnej granicy z kręgowym

• w rdzeniu przedłużonym ośrodki odruchowe, reguluje ośrodek oddechowy i czynność serca

Móżdżek

• 2 półkule połączone tzw. robakiem

• pokryty istotą szarą, wewnątrz istota biała

• we wnętrzu istoty białej skupiska istoty szarej zwane jądrami móżdżku

• odpowiada za koordynację ruchu

Diagnostyka mózgu

• rentgen

• tomografia komputerowa i emisyjna

• rezonans magnetyczny

• angiografia mózgu (ocenia naczynia mózgowe)

Rdzeń kręgowy

• 8 par nerwów szyjnych

• 12 par nerwów piersiowych

• 5 par nerwów lędźwiowych

• 5 par nerwów krzyżowych

• 1-3 nerwy ogonowe

• na zewnątrz istota biała, wewnątrz istota szara zbudowana w kształcie motylka lub litery H

• rogi przednie - komórki ruchowe

• rogi boczne - rdzeniowy ośrodek współczulny

• rogi tylne - komórki czuciowe

Opony mózgowo - rdzeniowe

• pod czaszką opona twarda, następnie opona pajęczynówkowa, przestrzeń z płynem mózgowo - rdzeniowym, opona miękka

• funkcje płynu

• ochrona OUN

• regulacja wewnątrzczaszkowych stosunków objętościowo - ciśnieniowych

• ochrona przed zbyt dużym naciskiem mózgowia na naczynia krwionośne i nerwy położone u podstawy mózgowia

• wymiana substancji między OUN i płynem mózgowo - rdzeniowym

Obwodowy układ nerwowy

• nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym z zespolenia 2 korzeni rdzeniowych - brzusznego i grzbietowego

• powstały z połączenia korzeni pień nerwu rdzeniowego dzieli się na 4 gałęzie - brzuszną, grzbietową, oponową i łączącą

• gałęzie brzuszne - nerwów szyjnych, lędźwiowych, krzyżowych, guzicznych, zespalając się ze sobą tworzą sploty nerwowe

• grzbietowe - unerwiają skórę grzbietu

• oponowe - niewielkie, wracają do kanału kręgowego i unerwiają czuciowo opony rdzenia kręgowego

• łączące - zawierają włókna współczulne rozpoczynające się w rogach bocznych rdzenia kręgowego

• gałęzie tworzą sploty - szyjny, ramienny, nerwy międzyżebrowe, krzyżowy i lędźwiowy

• szyjny - utworzony przez pierwsze 4 gałęzie brzuszne nerwów szyjnych C1 - C4, odchodzą od niego nerwy skórne (potyliczny mniejszy, uszny wielki, poprzeczny szyi, nadobojczykowe przednie, środkowe i tylne) i mięśniowe (mięsień mostkowo - obojczykowo - sutkowy, czworoboczny, mięśnie głębokie szyi)

• ramienny - utworzony przez gałęzie brzuszne 4 dolnych nerwów szyjnych C5 - C8 i gałąź brzuszną I nerwu piersiowego TH1, dzieli się na część nadobojczykową (unerwia mięśnie obręczy kończyny górnej i niektóre mięśnie grzbietu, np. dźwigacz łopatki, równoległoboczne, najszerszy grzbietu, zębaty przedni) i podobojczykową (unerwia mięśnie kończyny górnej wolnej - pośrodkowy, łokciowy, promieniowy, nerwy dłoniowe palców)

• lędźwiowo - krzyżowy - gałęzie brzuszne nerwów lędźwiowych, krzyżowych i splot guziczny L1 - L4, L5 - CO1

• lędźwiowy oddaje gałęzie krótkie unerwiające mięśnie brzucha tzw. nerw biodrowo - podbrzuszny, biodrowo - pachwinowy, płciowo - udowy oraz gałęzie długie unerwiające mięśnie kończyny dolnej, przyśrodkową grupę mięśni uda

• krzyżowy - największy w organizmie, oddaje nerw piszczelowy, strzałkowy wspólny, łydkowy, strzałkowy powierzchowny i głęboki, największym nerwem nerw kulszowy

• sromowy - największym nerwem nerw sromowy unerwiający mięśnie dna miednicy mniejszej, skórę krocza, okolicę odbytu, moszny, prącia, warg sromowych większych

• guziczny - utworzony przez nerw lub nerwy guziczne unerwiający mięsień dźwigacz odbytu i skórę w pobliżu odbytu

Nerwy czaszkowe

• I węchowy

• II wzrokowy

• III okoruchowy

• IV bloczkowy

• V trójdzielny

• VI odwodzący

• VII twarzowy

• VIII przedsionkowo - ślimakowy

• IX językowo - gardłowy

• X błędny

• XI dodatkowy

• XII podjęzykowy

Nerwy czaszkowe ze względów funkcjonalnych dzielimy na

• czysto czuciowe zawierające wyłącznie włókna czuciowe (I, II, VIII)

• czysto ruchowe zawierające wyłącznie włókna odśrodkowe (III - mięśnie zewnętrzne oka, zwieracz źrenicy, rzęskowy, VI - mięsień prosty oka, uszkodzenie może powodować zeza, XI - mięsień krtani, mięśnie ruchome głowy, uszkodzenie powoduje osłabienie ruchów głowy i unoszenia karku, XII - mięśnie języka, uszkodzenie powoduje problemy z połykaniem, artykulacją, poruszaniem języka)

• mieszane - ruchowe i czuciowe (V, VII, IX, X)

---