UKŁAD KRĄŻENIA

Naczynia krwionośne:

1. Tętnice (arterie) - naczynia krwionośne które prowadzą krew z serca na obwód

2. Żyły - naczynia krwionośne które prowadzą krew z obwodu do serca

3. Naczynia włosowate - znajdują się między tętnicami, a żyłami

Tętnica (większe światło):

- błona wewnętrzna:

- śródbłonek

- błona podstawna

- płytka właściwa

- błona środkowa:

- błona sprężysta wewnętrzna

- warstwa okrężna mięśni gładkich

- błona sprężysta zewnętrzna

- błona zewnętrzna

Żyła:

- śródbłonek na błonie podstawnej

- błona środkowa

- błona zewnętrzna

Naczynie włosowate: nabłonek jednowarstwowy płaski

anastomozy tętniczo-żylne - bezpośrednie połączenia tętnic i żył z pominięciem kapilar

Typy tętnic:

- sprężyste,

- mięśniowe,

- tętniczki,

- tętniczki przedwłosowate

Układ tętniczy:

Prawa strona	Lewa strona
- tętnica szyjna zewnętrzna prawa - t. szyjna wewnętrzna - t. szyjna wspólna prawa - pień wspólny t. szyjnej i podobojczykowej prawej - t. podobojczykowa prawa - t. pachowa - t. ramienna - pień trzewny - t. nerkowa - t. łokciowa - t. promieniowa - t. jajnikowa/jądrowa - t. biodrowa wspólna prawa	- t. wspólna szyjna lewa - t. podobojczykowa lewa - łuk aorty - t. wstępująca - t. piersiowa - t. brzuszna - t. krezkowa górna - t. krezkowa dolna - t. biodrowa wspólna lewa - t. biodrowa wewnętrzna - t. biodrowa zewnętrzna - t. głęboka uda - t. podkolanowa

Układ tętnic:

- aorta wstępująca: tętnice wieńcowe prawa i lewa

- łuk aorty: pień ramienno-głowowy (t. szyjna wspólna prawa, t. podobojczykowa prawa), t. szyjna wspólna lewa, t. podobojczykowa lewa

- aorta zstępująca: t. międzyżebrowe i przeponowe górne

- aorta brzuszna: t. lędźwiowe, t. nadnerczowe, t. nerkowe, t. jądrowe/jajnikowe, pień trzewny (t. żołądkowa, t. wątrobowa wspólna, t. śledzionowa), t. krezkowa górna i dolna

- t. biodrowa wspólna: t. biodrowa wewnętrzna i zewnętrzna

Unaczynienie serca:

- tętnica wieńcowa prawa: prawy przedsionek, prawie cała prawa komora, 1/3 przegrody międzykomorowej, część ściany komory lewej, większość układu przewodzącego

- tętnica wieńcowa lewa: lewy przedsionek, prawie cała lewa komora, 2/3 przegrody międzykomorowej, część ściany komory prawej

Układ żylny

Prawa strona	Lewa strona
- żyła ramienno-głowowa prawa - ż. podobojczykowa prawa - ż. pachowa - ż. piersiowa prawa - ż. odpromieniowa - ż. odłokciowa - ż. ramienna - ż. pośredniołokciowa - ż. biodrowa wspólna prawa - ż. biodrowa zewnętrzna - ż. biodrowa wewnętrzna	- ż. szyjna przednia - ż. szyjna wewnętrzna - ż. szyjna zewnętrzna - ż. podobojczykowa lewa - ż. ramienno-głowowa lewa - ż. czcza górna - ż. piersiowa wewnętrzna - ż. czcza dolna - ż. nadnerczowa - ż. wrotna - ż. nerkowa - ż. śledzionowa - ż. jajnikowa/jądrowa - ż. krezkowa dolna - ż. krezkowa górna - ż. biodrowa wspólna lewa

kończyna dolna:

- ż. głęboka uda

- ż. podkolanowa

- ż. piszczelowa tylna

- ż. piszczelowa przednia

Układ żył:

- ż. gł. górna = prawa i lewa ż. ramienno-głowowa (ż. szyjna wewnętrzna + ż. podobojczykowa)

- ż. gł. dolna = ż. biodrowa wspólna prawa i lewa (ż. biodrowa wewnętrzna + zewnętrzna)

dopływy ż. gł. górnej: zbierają krew z głowy, szyi, kończyn górnych, klatki piersiowej, tylnej ściany brzucha

dopływy ż. gł. dolnej: zbierają krew z klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy mniejszej, kończyn dolnych

Krążenie wrotne (czynnościowe) - doprowadzenie wchłoniętych w przewodzie pokarmowym składników pożywienia oraz produktów rozpadu krwinek w śledzionie, ich przetworzenie, częściowe zmagazynowanie lub doprowadzenie do krążenia dużego

Mikrokrążenie:

• obejmuje tętniczki, naczynia włosowate i najmniejsze żyłki

• sieć naczyń o średnicy 6-8µm i długości poniżej 1mm zapewnia wymianę gazową przez łączną powierzchnię 1000m²

• przepływ krwi jest powolny poniżej (1mm/s)

• w efektywnej wymianie uczestniczy 25% kapilar (z kilkudziesięciu milionów)

Fizjologiczna rola mikrokrążenia polega na wymianie substancji na drodze dyfuzji między krwią i przestrzenią wewnątrznaczyniową, a także na odprowadzaniu ciepła z tkanek przez krew pełniącą rolę krążącego płynu chłodzącego.

Gęstość sieci mikrokrążenia jest ściśle powiązana z zapotrzebowaniem organizmu na substancje odżywcze, a odsetek czynnych kapilar może się znacznie zwiększyć np. podczas pracy mięśni szkieletowych.

Wykorzystanie topografii naczyń krwionośnych:

- pomiar ciśnienia krwi

- pomiar tętna

- pobieranie krwi do badań

SERCE

Serce to pompa tłocząco- ssąca, położone 1/3 po stronie prawej i 2/3 po stronie lewej.

Kształt serca - spłaszczony stożek, podstawa ku górze i na prawo, koniuszek ku dołowi i na lewo

Waga serca: mężczyźni 300g, kobiety 270g

Pojemność 500-750 ml

Położenie serca:

• wraz z osierdziem położone w śródpiersiu środkowym

• w stosunku do kręgosłupa zajmuje przestrzeń pomiędzy IV a VIII kręgiem piersiowym

• w rzucie na przednią ścianę klatki piersiowej zajmuje przestrzeń pomiędzy III i VI żebrem

• w swym położeniu utrzymywane jest przez aortę, pień płucny, naczynia uchodzące z serca (żyła dolna i górna) oraz wiązadła mostkowo osierdziowe

Serce od dołu graniczy z przeponą, z tyłu z przełykiem, po bokach z opłucną od przodu z mostkiem i żebrami.

Wnętrze serca podzielone jest na 4 przestrzenie

• przedsionek prawy i lewy - oddzielone przegrodą międzyprzedsionkową

• komorę lewą i prawą - oddziela przegrodą międzykomorową

• między komorami i przedsionkami znajdują się ujścia przedsionkowo-komorowe, w których znajdują się zastawki (ich rolą jest ukierunkowanie przepływu krwi)

Przedsionek prawy:

• kształt nieregularnego sześcianu

• zbiera krew żylną odtlenioną z całego organizmu

• uchodzi do niego żyła główna górna i dolna, zatoka wieńcowa

• w przegrodzie międzyprzedsionkowej od strony prawego przedsionka znajduje się dół owalny będący pozostałością krążenia płodowego (pozostałość otworu owalnego)

Komora prawa:

• kształt trójściennego ostrosłupa,

• u podstawy 2 otwory, tzw. ujście przedsionkowo-komorowe prawe, ujście pnia płucnego

• tłoczy krew do płuc naczyniami krwiobiegu małego

• układ niskociśnieniowy

• ujście przedsionkowo-komorowe prawe: zastawka przedsionkowo-komorowa (trójdzielna) - 3 płatki - przedni, tylny, przegrodowy)

• zastawka pnia płucnego - 3 płaty półksiężycowate - przedni, prawy, lewy

• na przekroju poprzecznym ma kształt półksiężycowaty

Przedsionek lewy:

• kształtem podobny do przedsionka prawego

• spływa krew utleniona z płuc

• uchodzą tu 4 żyły płucne

• ujście przedsionkowo-komorowe lewe: zastawka mitralna (dwudzielna płatek przedni i tylny)

Komora lewa:

• tłoczy krew na obwód naczyniowy krwiobiegu dużego

• układ wysokociśnieniowy

• zastawka aorty - 3 płatki półksiężycowate (prawy, lewy i tylny)

3 warstwy ściany serca:

- w. wewnętrzna (wsierdzie)

- w. środkowa (śródsierdzie)

- w. zewnętrzna (nasierdzie)

wsierdzie - wewnętrzna warstwa ściany serca, wyściela wnętrze przedsionków i komór

śródsierdzie - zbudowane ze szkieletu mięśnia sercowego i układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca

osierdzie - błona surowicza otaczająca serce, składa się z 2 blaszek: trzewnej i ściennej (między nimi znajduje się jama osierdzia a w niej płyn surowiczy - amortyzacja)

blaszka trzewna (nasierdzie) - pokrywa powierzchnię zewnętrzną mięśnia sercowego

Krążenie małe (płucne):

Prawa komorapień płucnynaczynia włosowate płuc4 żyły płucnelewy przedsionek

• zaczyna się w prawej komorze i kończy w lewym przedsionku

• pień płucny wychodzi z prawej komory, dzieli się na 2 tętnice płucne, następnie rozgałęziające się aż do utworzenia włośniczek otaczających pęcherzyki płucne

• między pęcherzykami a włośniczkami zachodzi wymiana gazowa, krew oddaje CO₂ a pobiera tlen i żyłami płucnymi wraca do lewego przedsionka

Krążenie duże:

Lewa komoraaortanaczynia tętnicze obwodowenaczynia włosowatenaczynia żylne obwodoweżyły główne górna i dolnaprawy przedsionek

• rozpoczyna się w lewej komorze serca i kończy w prawym przedsionku

• serce przyjmuje całą krew z układu żylnego i tłoczy ją do układu tętniczego

• aorta szeregiem rozgałęzień dostarcza krew tętniczą do tkanek i narządów, z łożyska kapilar wypływają drobne żyłki, ostatecznie dając żyły główne górną i dolną

• w miarę przepływu do coraz mniejszych tętnic ciśnienie spada, w dużych naczyniach żylnych blisko serca ciśnienie jest ujemne

Krążenie wieńcowe- zaopatruje serce w składniki odżywcze i tlen, trafia do niego 10% krwi przepływającej przez aortę, rozpoczyna się w początkowej części aorty wstępującej - opuszku aorty

Tętnice wieńcowe:

Lewa -gałąź międzykomorowa przednia i okalająca

Prawa - gałąź międzykomorowa tylna

Inne źródła unaczynienia tętniczego (pozawieńcowego) to gałęzie oskrzelowe i tętnica osierdziowo-przeponowa

Żyły serca uchodzą do zatoki wieńcowej - szeroka, krótka żyła uchodząca do prawego przedsionka, odprowadzająca ok. 70% krwi, powstała z zespolenia żyły sercowej wielkiej, średniej, małej, żyły skośnej lewego przedsionka i żyły tylnej komory lewej.

Od strony bocznej każdego z przedsionków odchodzą uchyłki - uszka przedsionków

Strona lewa serca= serce lewe= serce tętnicze

Strona prawa serca= serce prawe= serce żylne

Mięsień sercowy:

• grubość warstwy mięśniowej jest różna w różnych częściach serca

• znacznie większa w ścianach komór niż przedsionków

• ściana komory lewej jest 3x grubsza od ściany komory prawej

• mięsień przedsionków 2 warstwy

• mięsień komór 3 warstwy

• jedyne połączenie między nimi - pęczek Hisa

Powierzchniowa warstwa mięśni komór na koniuszku serca zawija się ósemkowato tworząc wir serca

Komórki:

- mięśnie poprzecznie prążkowane serca, miocyty (wielojądrowe komórki otoczone błoną komórkową - sarkolemmą, wewnątrz: sarkoplazma);

- zawierają włókna kurczliwe zwane miofibrylami - zawierają białka umożliwiające skucz (aktyna, miozyna, troponina i tropomiozyna)

- pomiędzy występują tzw. wstawki: zawierające ziarenka glikogenu i lecytyny - regeneracja włókien mięśniowych

Nadrzędny ośrodek: węzeł zatokowo-przedsionkowy

węzeł zatokowo-przedsionkowydepolaryzacja3 drogi międzywęzłowe (przednia, środkowa i tylna)węzeł przedsionkowo-komorowypęczek przedsionkowo-komorowy (pęczek Hisa)włókna Purkiniego

Unerwienie serca pochodzi od nerwu błędnego i pnia współczulnego. Gałęzie tych nerwów tworzą splot sercowy

EKG

• załamek P - czas przewodzenia depolaryzacji w mięśniu przedsionków

• odcinek PQ - czas przejścia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo-komorowy i pęczek Hisa

• odstęp PQ - czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo-przedsionkowego do mięśnia komór

• zespół QRS - czas szerzenia się depolaryzacji w mięśniu komór

• odcinek ST - okres depolaryzacji mięśnia komór

• załamek T - czas szybkiej repolaryzacji mięśnia komór

• odstęp ST - czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór

• odstęp QT - potencjał czynnościowy mięśnia komór

• odstęp RR - czas trwania 1 cyklu pracy serca

Cykl pracy serca

1. Napełnienie krwią komór: do prawego przedsionka przez otwór zastawki 2 i 3dzielnej i do prawej komory, gdzie jest obniżone ciśnienie

2. Skurcz komór: ciśnienie wewnątrzkomorowe wzrasta, zamykają się zastawki, wzrost ciśnienia wewnątrz komór powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych i krew jest wyrzucana z serca

3. Rozkurcz komór: ciśnienie wewnątrz komór obniżone, przepływ krwi powoduje zamknięcie zastawek półksiężycowatych, zastawki żylne też są zamknięte, przedsionki napełniają się krwią

Pojemność minutowa serca: ilość krwi tłoczonej przez jedną z komór w czasie 1 minuty, jest równa ok. 90 ml/s lub 5,4 l/min; zależy od częstotliwości skurczu i objętości wyrzutowej

Częstotliwość skurczu: ilość skurczów na minutę i równa jest ok. 75 uderzeń/min

Objętość wyrzutowa serca: ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór do odpowiedniego zbiornika tętniczego; u dorosłego człowieka każda z komór tłoczy ok. 70 ml krwi podczas 1 cyklu pracy

żyła wrotna 80%

tętnica wątrobowa 20%

żyła wątrobowa

wątroba

---