1. Pojęcie pozycji dominującej na rynku.

Pozycja dominująca wg ustawy - rozumie się przez to pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. W świetle wspólnotowego i polskiego prawa konkurencji posiadanie pozycji dominującej nie jest zakazane. Niedozwolone jest natomiast jej nadużywanie. Domniemywa się, że jeżeli udział przedsiębiorcy w rynku przekracza 40% ma on pozycję dominująca. Termin „domniemywa się´” oznacza, że jego przekroczenie automatycznie nie przesądza jeszcze o dominacji. Tą należy bowiem udowodnić na podstawie analizy całokształtu sytuacji panującej na danym rynku, a przede wszystkim oceny jego struktury oraz istnienia barier wejścia. Na przykład udział spółki A w rynku produkcji nawozów sztucznych na poziomie 45% nie musi od razu oznaczać dominacji tego przedsiębiorcy, jeżeli jego dwaj konkurenci mają odpowiednio po 35% i 20% udziału w rynku. Ich siła stanowi bowiem realną przeciwwagę dla decyzji podejmowanych przez producenta A. Z drugiej zaś strony, ten sam producent A z udziałem w rynku na poziomie 45% będzie mógł być uznany za dominanta w sytuacji, gdy każdy z pozostałych piętnastu konkurujących z nim producentów nawozów sztucznych ma niewielki udział w tym rynku (ok. 1-2%).

2. Rynek właściwy (rynek relewantny).

Rynek właściwy wg ustawy - rozumie się przez to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty (rynek w ujęciu produktowym) oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji (rynek w ujęciu geograficznym). Określenie rynku właściwego jest niezbędne do ustalenia, czy określony podmiot nie nadużywa lub nie nadużył na nim swej pozycji dominującej w stosunku do innych przedsiębiorców lub konsumentów. Zastosowanie podanych kryteriów pozwoliło Prezesowi UOKiK stwierdzić, że rynkiem właściwym jest np. rynek ogólnopolskich dzienników zawierających informacje polityczno-społeczno-ekonomiczne o zasięgu krajowym.

3. Pojęcie praktyk ograniczających konkurencję.

Praktyki ograniczające konkurencję:

1) porozumienia ograniczające konkurencję - porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, w szczególności polegające na:

• ustalaniu - bezpośrednio lub pośrednio - cen,

• ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu,

• podziale rynków zbytu lub zakupu,

• stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji,

• uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy,

• ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem,

• uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i organizatora przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny;

2) nadużywanie pozycji dominującej - na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców, w szczególności polegające na:

• bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen - nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich,

• ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego,

• przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji,

• narzucaniu uciążliwych warunków umów, przynoszących przedsiębiorcy nieuzasadnione korzyści.

4. Pojęcie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności:

1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone;

2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;

3) nieuczciwą lub wprowadzającą w błąd reklamę i inne czyny nieuczciwej konkurencji godzące w zbiorowe interesy konsumentów.

Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

5. Przykłady nadużywania pozycji dominującej na rynku.

1) Jako przejaw nadużywania pozycji dominującej należy uznać stosowanie praktyk eksploatacyjnych przez przedsiębiorcę dominującego. Przykładem takiej praktyki jest żądanie nieusprawiedliwionych opłat za korzystanie z praw wyłącznych np. licencji lub patentu. Należy zauważyć, że jest to przejaw nadużywania pozycji dominującej tylko wtedy, kiedy podwyższenie cen jest nieuzasadnione. W sytuacji, gdy dominant jest w stanie uzasadnić swoje działania, powołując się na okoliczności od siebie niezależne, nie można uznać, że nadużywa pozycji dominującej. Działa więc tutaj zasada proporcjonalności, tzn. cena musi być na tyle wysoka, aby przedsiębiorca (dominujący) osiągał zysk pozwalający mu utrzymać się na rynku, a jednocześnie nie może w sposób drastyczny przewyższać kosztów, które podmiot ten poniósł.

2) Przejawem nadużywania pozycji dominującej są również praktyki ograniczające konkurencję, skierowane przez przedsiębiorcę dominującego przeciwko jego konkurentom. Przykładem takich zachowań może być sprzedaż jakiegoś produktu poniżej kosztów produkcji (dumping). Potentat w jakiejś branży, bez większych szkód finansowych, może pozwolić sobie (czasowo) na obniżanie cen swoich produktów do sprzedaży po kosztach produkcji lub nawet poniżej tych kosztów. W czasie, kiedy produkty dominanta rynkowego są znacznie tańsze niż konkurentów, obserwuje się zwiększony na nie popyt. Często ten krótki czas powoduje eliminację innych (mniejszych) producentów z rynku.

3) Trzecim sposobem nadużywania pozycji dominującej są praktyki strukturalne. Polegają one na przejmowaniu przedsiębiorców konkurencyjnych przez dominanta. Tworzą się w ten sposób struktury holdingowe, złożone z wielu spółek, których „głową” i wyłącznym bądź dominującym udziałowcem (lub akcjonariuszem) jest jeden przedsiębiorca. Decyduje on o kierunkach działania i rozwoju swoich

spółek zależnych, co wyklucza powstanie jakiejkolwiek skutecznej konkurencji między nimi.

6. Kolektywna pozycja dominująca na rynku.

Przedsiębiorcy działający na rynku oligopolistycznym (tzn. takim, na którym działa kilku konkurentów o zbliżonym udziale w rynku) mogą wspólnie zajmować pozycję dominującą, zwłaszcza jeżeli istnieją pomiędzy nimi pewne związki. Przedsiębiorcy tacy rzadko konkurują cenami, gdyż jeżeli któryś z nich obniży ceny, wszyscy będą musieli uczynić podobnie aby nie stracić rynku, a w rezultacie takiej operacji zysk wszystkich przedsiębiorców zmniejszy się. Z kolei podwyższenie cen przez jednego z przedsiębiorców zachęci pozostałych do podjęcia analogicznej decyzji w celu zwiększenia własnego zysku. Kolektywna pozycja dominująca - polega na tym, że kilku przedsiębiorców przyjmuje wspólne założenia prowadzonej polityki i razem (kolektywnie) zachowują się w znacznym stopniu niezależnie od innych uczestników rynku, a więc konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. Zjawisko kolektywnej pozycji dominującej zwykle występuje na rynkach zdominowanych przez tylko kilku graczy. Na przykład, w świetle postanowień Prezesa UOKiK, trzech operatorów telefonii komórkowej - PTK Centertel, PTC oraz Polkomtel - ma kolektywną pozycję dominującą na niektórych rynkach usług telekomunikacyjnych. Trudność spraw z tego zakresu polega na zdolności udowodnienia, że realizacja polityki przez przedsiębiorców wynika ze wspólnej siły rynkowej, nie jest zaś skutkiem zakazanego porozumienia pomiędzy tymi podmiotami. Taki błąd w ocenie sprawy popełniła Komisja Europejska np. w sprawie Italian Flat Glass, za który przyszło zapłacić wspólnotowemu organowi ochrony konkurencji uchyleniem jego decyzji przez Sąd Pierwszej Instancji.

7. Porozumienie w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Przez jonowania ECN.dy i Europejskiej w sprawach praktyk ograniczających konkurencję.porozumienia - rozumie się przez to:

a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów,

b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki,

c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych;

Porozumienie to wszelkie formy uzgodnień zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami zarówno w formie wiążących umów sporządzonych na piśmie, jak i nieformalnych ustnych uzgodnień. Różnego typu porozumienia stosowane są powszechnie w obrocie gospodarczym i służą uzyskaniu różnorodnych celów ekonomicznych (np. dystrybucyjne, czyli porozumienia zawierane przez przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu mające na celu prowadzenie odsprzedaży danych produktów).

8. Rodzaje porozumień ograniczających konkurencję.

porozumienia dystrybucyjne - rozumie się przez to porozumienia zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu, których celem jest zakup towarów dokonywany przez dystrybutora z zamiarem ich dalszej odsprzedaży jaka może być realizowana zarówno na poziomie hurtowym (są to np. umowy sprzedaży zawierane przez hurtownie farmaceutyczne z aptekami), jak też na poziomie detalicznym (przykładem jest sprzedaż leków pacjentom realizowana przez apteki). Typem porozumień dystrybucyjnych są również umowy, na mocy których przedsiębiorca dokonuje sprzedaży towarów w imieniu dostawcy (tak np. funkcjonują agenci ubezpieczeniowi).

porozumienia bagatelne (doktryna de-minimis) - porozumienie, które pomimo swojego antykonkurencyjnego charakteru jest zgodne z prawem z uwagi na jego znikomy stopień negatywnego oddziaływania na rynek. W świetle art. 7 ust. 1 ustawy są to:

• porozumienia pomiędzy konkurentami, jeżeli ich łączny udział w rynku nie przekracza 5%, oraz

• porozumienia pomiędzy przedsiębiorcami nie będącymi konkurentami, jeżeli udział w rynku żadnego z nich nie przekracza 10%.

Prawo konkurencji szczególnie jednak traktuje cztery rodzaje porozumień, które nigdy nie będą mogły być uznane za bagatelne. Są to: zmowy cenowe, porozumienia w sprawie podziału rynku lub ograniczenia wielkości produkcji oraz zmowy przetargowe. Porozumienia te, z natury rzeczy są szkodliwe dla konkurencji i są zawsze zakazane.

porozumienia horyzontalne (poziome) - porozumienia zawierane pomiędzy konkurentami. Mogą mieć zarówno charakter praktyk ograniczających konkurencję (przykładem jest zmowa cenowa producentów cukru), jak też służyć realizacji celów zgodnych z prawem konkurencji, np. stymulowaniu postępu technologicznego. Formą takiego dozwolonego porozumienia może być m.in. porozumienie zawarte przez dwóch producentów leków innowacyjnych mające na celu prowadzenie wspólnych badać nad wynalezieniem leku na groźną chorobę.

porozumienia ograniczające konkurencję - umowy zawierane między podmiotami gospodarczymi, uzgodnione praktyki, uchwały związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku. Porozumienie ograniczające konkurencję może być zawierane zarówno pomiędzy konkurentami (porozumienia horyzontalne), jak też pomiędzy podmiotami działającymi na różnych szczeblach obrotu (porozumienia wertykalne).

porozumienia wertykalne (pionowe) - forma porozumień zawieranych między przedsiębiorcami działającymi na tzw. różnych szczeblach obrotu. Służą realizacji takich celów przedsiębiorców, jak: zakup, sprzedaż, dostawa lub odsprzedaż towarów. Przykłady porozumień wertykalnych to: umowa dostawy szkła pomiędzy hutą szkła a producentem okien, porozumienie pomiędzy mleczarnią a sklepami spożywczymi w sprawie zakupu mleka, umowa pomiędzy importerem samochodów i dealerami etc. Prawo konkurencji rozróżnia wiele rodzajów porozumień pionowych: dystrybucyjne, franczyzowe, dystrybucji selektywnej.

11. Rodzaje decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję.

Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu.

Prezes UOKiK w sprawach praktyk ograniczających konkurencję wydaje następujące rodzaje decyzji:

1) decyzje o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazującą zaniechanie jej stosowania,

2) decyzje o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania,

3) decyzje o niestwierdzeniu stosowania praktyki (takie decyzje mogą zostać wydane przez Prezesa UOKiK tylko w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy antymonopolowej),

4) decyzje akceptujące zobowiązania (analogiczne do tych, jakie przewidziane są w Rozporządzeniu), które polegają na zobowiązaniu się przedsiębiorców do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia praktykom ograniczającym konkurencję. Zobowiązania takie podejmowane są (i zatwierdzanie w drodze decyzji Prezesa UOKiK) w trakcie postępowania antymonopolowego, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że zostały naruszone zakazy praktyk ograniczających konkurencję. Taka decyzja Prezesa UOKiK może zostać uchylona, jeżeli została wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty lub jeżeli przedsiębiorcy nie wykonują zobowiązań nałożonych w decyzji. W przypadku uchylenia decyzji Prezes Urzędu orzeka co do istoty sprawy,

5) decyzje zobowiązujące przedsiębiorcę, któremu zarzucana jest praktyka w trakcie postępowania antymonopolowego (przed wydaniem decyzji ostatecznej w sprawie) do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia zagrożeniom wynikającym z tych działań. Taka decyzja może zostać wydana, gdy w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konkurencji,

6) decyzje nakładające kary pieniężne.

12. Rodzaje sankcji z tytułu stwierdzenia praktyk ograniczających konkurencję. Kara pieniężna za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję.

Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie:

1) dopuścił się naruszenia zakazu porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, w zakresie niewyłączonym lub naruszenia zakazu nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców;

2) dopuścił się naruszenia art. 81 (wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku) lub 82 Traktatu WE (nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi).

Prezes Urzędu może również nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 mln euro, jeżeli przedsiębiorca ten choćby nieumyślnie:

a) nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu bądź udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji;

c) nie współdziała w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania.

14. Pojęcie i formy koncentracji przedsiębiorców.

Koncentracja polega na:

1) połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców;

2) przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców;

3) utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy;

4) nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10mln. euro.

koncentracja horyzontalna - transakcja, której uczestnikami są przedsiębiorcy dotychczas konkurujący ze sobą, w wyniku której dochodzi do zespolenia w jednym organizmie gospodarczym działalności prowadzonej dotychczas przez niezależne podmioty. Koncentrację horyzontalną było np. przejęcie przez Cersanit - producenta płytek ceramicznych, kontroli nad spółką Opoczno.

koncentracja konglomeratowa - transakcja, której stronami są przedsiębiorcy nie będący konkurentami i nawet potencjalnie niepowiązani ze sobą relacją sprzedawca - odbiorca (relacją wertykalną). Koncentracją konglomeratową było zakazane przez Komisję Europejską przejęcie przez General Electric, producenta m.in. silników odrzutowych, kontroli nad spółką Honeywell, producentem m.in. instalowanych na pokładzie samolotu urządzeń służących do nawigacji, komunikacji i monitorowania warunków lotu.

koncentracja wertykalna - transakcja, której stronami są przedsiębiorcy działający na różnych szczeblach obrotu, tzn. pomiędzy którymi może wystąpić relacja sprzedawca - odbiorca, nawet jeżeli do tej pory nie występowała w praktyce. Przykładem koncentracji wertykalnej, do której ostatecznie nie doszło ze względu na brak zgody Prezesa UOKiK, było nabycie przez PKN ORLEN spółki Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych „Naftoport” w Gdańsku.

15. Obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji.

Zgłoszenie zamiaru koncentracji - czynność polegająca na skierowaniu do Prezesa UOKiK wniosku o wydanie zgody na zawarcie transakcji. Terminu tego używa się również na określenie dokumentu, który powinien zawierać wszystkie informacje określone w Rozporządzeniu z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie zgłoszenia zamiaru koncentracji przedsiębiorców. Zamiar koncentracji - istniejąca po stronie przedsiębiorców wola zrealizowania transakcji, która w przypadku przekroczenia progów zgłoszeniowych nie może być dokonana bez uzyskania wcześniejszej zgody organu ochrony konkurencji. Przedsiębiorca dokonujący zgłoszenia zamiaru koncentracji musi przedstawić Prezesowi UOKiK dokumenty potwierdzające istnienie takiego zamiaru (np. warunkową umowę nabycia akcji lub udziałów) w stosunku do określonego podmiotu. Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu, jeżeli:

1) łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1mld. euro lub

2) łączny obrót na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50mln. euro.

16. Rodzaje decyzji Prezesa UOKIK w sprawach koncentracji przedsiębiorców.

Prezes UOKiK może w drodze decyzji, wyrazić zgodę (bezwarunkową lub warunkową) na dokonanie koncentracji albo zakazać jej przeprowadzenia. Wyrażenie bezwarunkowej zgody następuje zawsze wtedy, gdy planowana koncentracja nie ograniczy istotnie konkurencji na rynkach właściwych, a w szczególności gdy, w wyniku transakcji, nie powstanie lub nie umocni się pozycja dominująca na rynku. Warunkowa zgoda podejmowana jest w przypadku, gdy nie nastąpi istotne ograniczenie konkurencji w wyniku transakcji i jednocześnie przedsiębiorcy spełnią określone w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów dodatkowe warunki. Warunki mogą mieć charakter strukturalny i polegać m.in. na zobowiązaniu do sprzedaży określonych składników majątkowych, np. na zobowiązaniu sieci sklepów wielkopowierzchniowych (Carrefour) do wyzbycia się praw do części własnych sklepów i/lub sklepów nabywanych (Albert i Hypernova). Warunki mogą mieć również tzw. charakter behawioralny i polegać na zobowiązaniu do określonego zachowania, np. na zobowiązaniu nabywcy (producenta i dystrybutora wódek, Carey Agri) do dokonywania przez określony czas sprzedaży własnych produktów za pośrednictwem konkurencyjnych dystrybutorów. Decyzja Prezesa UOKiK w sprawie koncentracji może być zaskarżona do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, od którego orzeczenia przysługuje apelacja do Sądu Apelacyjnego.

6

---