Działalność gospodarcza podmiotów zagranicznych
Kategoria podmiotów zagranicznych obejmuje osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą i nieposiadające obywatelstwa polskiego (cudzoziemcy), osoby prawne posiadające siedzibę za granicą oraz jednostki organizacyjne niebę-dące osobami prawnymi, posiadające zdolność prawną i siedzibę za granicą. Osoby te, w przypadku wykonywania działalności gospodarczej poza granicami Polski nazywamy przedsiębiorcami zagranicznymi.
6.1. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce przez osoby zagraniczne
Przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wyróżniają cztery podstawowe grupy osób zagranicznych, dla których określają różne uprawnienia w zakresie swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.
Pierwszą grupę stanowią osoby zagraniczne, które mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak obywatele polscy. W skład tej grupy wchodzą osoby zagraniczne pochodzące z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej (Islandia, Norwegia, Liechtenstein, Szwajcaria) oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ale korzystających ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi.
Dragą grupę stanowią cudzoziemcy niepochodzący z Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ani państw korzystających ze swobody przedsiębiorczości na podstawie odrębnych umów zawartych z UE i jej państwami członkowskimi. Osoby te mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach, jak obywatele polscy, o ile posiadają zezwolenie na osiedlenie się w Polsce, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, którym przyznano ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy lub korzystają w Polsce z ochrony czasowej. Ponadto grupę tę uzupełniają osoby fizyczne, które uzyskały Kartę Polaka na podstawie ustawy z 7 września 2007 roku o Karcie Polaka.
Trzecia grupa obejmuje pozostałe osoby zagraniczne, niemieszczące się w grupie pierwszej lub drugiej. W odniesieniu do tych osób obowiązują ograniczenia swobody w wyborze form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Mianowicie, osoby te mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile ,umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.
Czwartą grupę tworzą członkowie rodzin osób zagranicznych (będących osobami fizycznymi). Posiadają oni prawo podejmowania działalności gospodarczej -w zakresie, w jakim osoby zagraniczne uprawnione są do podejmowania takiej działalności w Polsce, a ponadto muszą spełniać szczegółowe warunki określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
62. Oddział i przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego
Przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć w Polsce oddziały i przedstawicielstwa. Są to przeznaczone dla nich dodatkowe formy organizacyjno-prawne, w ramach których mogą wykonywać działalność gospodarczą w Polsce.
Możliwość utworzenia oddziału uzależniona jest od występowania zasady wzajemności, polegającej na zapewnieniu polskim przedsiębiorcom analogicznych uprawnień w kraju pochodzenia przedsiębiorcy zagranicznego, tworzącego oddział w Polsce (i o ile ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej). Po akcesji zasada wzajemności nie ma oczywiście zastosowania do przedsiębiorców z krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Oddział przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce nie posiada osobowości prawnej. Jest on tworzony w celu wykonywania działalności gospodarczej w imieniu przedsiębiorcy zagranicznego, w zakresie nie szerszym niż zakres działalności gospodarczej tego przedsiębiorcy w jego kraju macierzystym. Przedsiębiorca zagraniczny zobowiązany jest ustanowić w oddziale osobę upoważnioną do reprezentowania jego interesów. Oddział prowadzi własną rachunkowość w języku polskim, zgodnie z przepisami o rachunkowości.
Rozpoczęcie działalności w ramach oddziału może nastąpić po uzyskaniu wpisu oddziału do rejestru przedsiębiorców. Do identyfikacji oddziału w obrocie gospodarczym używana musi być oryginalna nazwy przedsiębiorcy zagranicznego wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą jego formy prawnej oraz dodaniem wyrazów „oddział w Polsce".
Funkcjonowanie oddziałów przedsiębiorców zagranicznych w Polsce podlega nadzorowi. Nadzór sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki (Minister Gospodarki). W przypadku, gdy oddział rażąco narusza prawo polskie lub, gdy nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, który utworzył oddział, a także, gdy przedsiębiorca ten utracił prawo wykonywania działalności gospodarczej oraz w sytuacji, gdy działalność przedsiębiorcy zagranicznego zagraża bezpieczeństwu i obronności państwa, ochronie tajemnicy państwowej lub innemu ważnemu interesowi publicznemu, minister właściwy do spraw gospodarki zakazuje wykonywania działalności gospodarczej w oddziale przez przedsiębiorcę zagranicznego. Zakaz wydawany jest w drodze decyzji administracyjnej. O wydaniu decyzji zakazującej działalności informowany jest przedstawiciel przedsiębiorcy zagranicznego w oddziale, który jednocześnie zostaje poinformowany o obowiązku wszczęcia i przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Odpis decyzji przekazywany jest równolegle właściwemu sądowi rejestrowemu. Po zakończeniu likwidacji sąd rejestrowy wykreśla oddział z rejestru przedsiębiorców.
Przedstawicielstwo to kolejna forma działalności przeznaczona dla przedsiębiorców zagranicznych. Możliwość tworzenia przedstawicielstw - analogicznie jak oddziałów przedsiębiorców zagranicznych w Polsce - uzależniona jest od występowania zasady wzajemności
Cechą charakterystyczną przedstawicielstwa jest wyraźnie ograniczony przedmiot jego funkcjonowania. Może on obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego. W rezultacie przedstawicielstwo stanowi wewnętrzną jednostkę organizacyjną przedsiębiorcy, powoływaną w celu realizacji określonego fragmentu jego działalności. W Polsce przedstawicielstwa mogą być również tworzone przez podmioty zagraniczne nie będące przedsiębiorcami, powołane do promocji gospodarki kraju ich siedziby. W tej sytuacji przedmiot działania przedstawicielstwa obejmować może wyłącznie reklamę i promocję danego kraju. Przedstawicielstwo nie ma osobowości prawnej, nie dysponuje też zdolnością prawną. Zatem, nie posiada ono statusu przedsiębiorcy. Z tego też względu utworzenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do specjalnego rejestru. Jest to rejestr przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, prowadzony przez ministra właściwego do spraw gospodarki.
Podobnie jak w przypadku oddziału, do oznaczenia przedstawicielstwa używana musi być nazwa przedsiębiorcy zagranicznego (osoby zagranicznej) z podaniem w języku polskim jego formy prawnej wraz z uzupełniającymi wyrazami „przedstawicielstwo w Polsce". Także w tym przypadku konieczne jest powołanie w przedstawicielstwie osoby upoważnionej do reprezentowania interesów założyciela przedstawicielstwa. Przedstawicielstwo prowadzi również własną rachunkowość w języku polskim, stosownie do obowiązujących przepisów o rachunkowości.
W przypadku przedstawicielstw, charakterystyczną cechą jest poddanie ich silniejszej regulacji administracyjnej na etapie tworzenia przedstawicielstwa. Mianowicie, minister właściwy do spraw gospodarki może w drodze decyzji administracyjnej odmówić zgody na utworzenie przedstawicielstwa. Odmowa następuje w oparciu o przesłanki dotyczące zagrożenia bezpieczeństwa i obronności państwa lub ochrony tajemnicy państwowej albo zagrożenia innego ważnego interesu publicznego (odmowa wpisu w oparciu o te przesłanki nie wymaga uzasadnienia faktycznego). Organ rejestracyjny odmawia wpisu także wtedy, gdy wniosek o utworzenie przedstawicielstwa dotyczy działalności wykraczającej poza działalność promocyjną i reklamową lub też zawiera braki formalne, pomimo wcześniejszego wezwania do ich usunięcia. W drodze decyzji wydawany jest również zakaz wykonywania działalności przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach przedstawicielstwa. Przesłanki są tu podobne jak w przypadku oddziału przedsiębiorcy zagranicznego. Konsekwencją wydania zakazu działalności jest obowiązek postawienia przedstawicielstwa w stan likwidacji. Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego, minister w drodze decyzji wykreśla przedstawicielstwo z rejestru.