RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO - POJĘCIE PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO. PKB JAKO MIERNIK DOBROBYTU SPOŁECZNEGO

Rachunek dochodu narodowego. Obliczanie produktu i dochodu narodowego. Realny i nominalny PKB. Mierniki i przebieg wzrostu gospodarczego. Cykl koniunkturalny jako zjawisko ekonomiczne.

Produkt Krajowy Brutto (PKB) - jedna z podstawowych kategorii makroekonomicznych jest syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku.

Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

PKB (Produkt krajowy brutto) - jest miernikiem produkcji czystej, czyli wartości dodanej, wytworzonej w gospodarce na terenie danego kraju. Mierzy on wartość dóbr i usług nabywanych na rynku. Nie obejmuje tym samym produkcji nie będącej przedmiotem transakcji kupna - sprzedaży. Dwa zjawiska, których PKB nie uwzględnia to czas wolny oraz efekty zewnętrzne np. zanieczyszczenie środowiska.

METODY OBLICZANIA PKB

1. Metoda sumowania produktów

- polega na sumowaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku

- obliczeniami tymi zajmują się specjalnie powołane instytucje statystyczne;

- zebrane informacje grupuje się według działów gospodarki

- niebezpieczeństwo popełnienia błędu dodawania wielokrotnie tych samych produktów, gdyż niektóre produkty są całkowicie zużywane w produkcji innych wyrobów

- dwa sposoby na uniknięcie błędu powtórzeń: sumowanie tylko tak zwanych dóbr finalnych lub sumowanie tylko wartości dodanej.

Produkty finalne - to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika

produkty pośrednie - zużywane całkowicie przy produkcji innych produktów

wartość dodana - jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji.

2. Metoda sumowania dochodów - polega na sumowaniu dochodu powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku

- nie wolno dołączać dochodu, który nie powstał w procesie produkcji oraz wszystkich płatności transferowych (emerytury, renty, różnego rodzaju zasiłki)

3. Metoda sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe, wydatki te obejmują: wydatki na produkty konsumpcyjne wytwarzane w kraju, wydatki na krajowe produkty inwestycyjne, wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych, wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowe. Tym samym:

PKB = Ck + Ik + Gk + Exk

lub

PKB = C + I + G + Ex - Im

lub

PKB = C + I + G + X

X - różnica między eksportem, a importem (eksport netto)

Aby wynik mierzony tę metodą był tożsamy z wynikami mierzonymi inną metodą trzeba uwzględnić wpływ podatków pośrednich, które zmniejszają ilość pieniędzy, które konsumenci mogą przeznaczyć na konsumpcję oraz wielkość subwencji, które zwiększają rozporządzalny dochód.

PKB w cenach rynkowych - jest miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi

PKB w cenach rynkowych = C + I + G + X = Ck + Ik + Gk + Exk

PKB w cenach czynników produkcji - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i uwzględnieniem subsydiów

PKB = PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie + subsydia = Σ dochodów czynników produkcji

Produkt narodowy brutto (PNB) - jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto - nadwyżka napływu dochodów z tytułu świadczenia usług czynników produkcji za granicą nad odpływem dochodów powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju

PNB (produkt narodowy brutto) - całkowity dochód obywateli danego kraju niezależnie o tego w jakim kraju świadczyli oni usługi posiadanych przez siebie czynników produkcji. PNB jest równy PKB + dochody netto z własności aktywów za granicą.

PNB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu własności za granicą

Dochód narodowy - produkt narodowy netto, obliczany poprzez odjęcie amortyzacji od produktu narodowego brutto w cenach czynników produkcji (bazowych)

PKB realny

PKB nominalny

MIERNIKI GOSPODARKI

MIERNIKI WZRSTU GOSPODARCZEGO

PKB jako miara poziomu życia społeczeństwa (stopy życiowej)

PKB na 1 mieszkańca - poziom życia przeciętnego obywatela

Czy jest to miara dokładna? Jakie są jej wady?

• nie uwzględnia produkcji w szarej strefie,

• nie liczy produkcji domowej na potrzeby własne

• nie uwzględniają czasu wolnego i odpoczynku

• nie uwzględniają efektów zewnętrznych

Wzrost gospodarczy - procentowy przyrost mierników wzrostu gospodarczego

rozwój gospodarczy - zmiany ilościowe kategorii ekonomicznych oraz zmiany jakościowe

MIERNIKI WROSTU GOSPODARCZEGO

stopa wzrostu produkcji - stosunek przyrostu produkcji między dwoma okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

g = ΔY/Yo = (Y1 - Yo)/Yo (* 100%)

Y - wartość produkcji mierzona PKB lub dochodem narodowym

indeks wzrostu produkcji - stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

γ = Y1/Y0 (* 100)

powiązania stopy wzrostu produkcji z indeksem wzrostu produkcji:

g = ΔY/Yo = (Y1 - Yo)/Yo = Y1/Y0 - 1 = γ - 1

stąd:

g = γ - 1

γ = g + 1

CZYNNIKI (determinanty) WZROSTU

jeżeli wszystkie moce wytwórcze są w pełni wykorzystywane do wzrost gospodarczy będzie zależał od wzrostu:

kapitału

praca

kapitał ludzki

ziemia

surowce (odnawialne i nieodnawialne)

wiedza techniczna - postęp techniczny dokonuje się poprzez wynalazki- tj. odkrywanie nowej wiedzy oraz innowacje - tj. zastosowanie nowej wiedzy w produkcji i zależy od nakładów na badania i rozwój

Jak postęp techniczny przekłada się na wzrost wartości produkcji sprzedanej?

CYKL KONIUNKTURALNY

trend (tendencja rozwojowa) produkcji - to wygładzona ścieżka obrazująca wzrost produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań

cykl koniunkturalny - krótkookresowe odchylenia produkcji od trendu

produkcja

czas

FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO

faza kryzysu - nadprodukcja, przewaga podaży nad popytem

faza depresji (zastoju) - względna stabilizacja gospodarki na obniżonym poziomi. W tej fazie gospodarka osiąga tzw. dolny punkt zwrotny

faza ożywienia - wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej

faza rozkwitu - wskaźniki powyżej poprzedniego poziomu. W tej fazie górny punkt zwrotny

obecnie wyróżnia się dwie fazy: fazę spadkową i fazę wzrostową

PRZYCZYNY (determinanty) CYKLI KONIUNKTURALNYCH

polityczny cykl koniunkturalny - wynika ze zmian polityki gospodarczej w okresie między kolejnymi wyborami

MODELE CYKLI KONIUNKTURALNYCH

model mnożnika - akceleratora:

mechanizm mnożnika - wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie do jeszcze większego wzrostu dochodu oraz produkcji. Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny poziom popytu nie tylko bezpośrednio, lecz także zwiększając dochody pobudzają pośrednio popyt konsumpcyjny. Popyt inwestycyjny wzrasta, gdyż w fazie schyłkowej dochodzi do ograniczenia zapasów oraz potencjału produkcyjnego kapitału, a tym samym do wzrostu popytu inwestycyjnego.

Mechanizm akceleratora - zakłada, że przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez ekstrapolację dotychczasowego wzrostu produkcji. Wzrost produkcji w stałym tempie prowadzi do niezmiennego poziomu inwestycji i stałego tempa wzrostu pożądanego majątku produkcyjnego. W celu zwiększenia zamierzonych inwestycji konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji. Następuje rozdźwięk czasowy między uruchomieniem inwestycji, poniesionymi nakładami, a realizacją inwestycji. Wraz ze wzrostem inwestycji spada dynamika zysków co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia popytu, i tworzy się nadpodaż.

Mikroekonomia mgr Grażyna Karwacka

1

---