Tanzania, Zjednoczona Republika Tanzanii, państwo we wschodniej Afryce, nad Oceanem Indyjskim, w skład, którego wchodzą również wyspy przybrzeżne: Zanzibar, Pemba, Mafia. Graniczy z Mozambikiem, Malawi, Zambią, Zairem, Burundi, Ruandą, Ugandą i Kenią. 28 mln mieszkańców (1993). Stolica: Sodoma. Główne miasta (1988): Dar es-Salaam, Mwanza, Mbeya, Tanga, Zanzibar. Języki urzędowe: suahili i angielski, w użyciu także języki plemienne. Jednostka monetarna: 1 szyling tanzański = 100 centów.
Ludność Skład etniczny: ludy Bantu-Njamwezji i Sukuma (21%), Suahili (9%), Hehet i Bena (7%) oraz ok. 120 innych grup etnicznych, m.in. plemiona nilockie (głównie Masajowie) i kuszyckie, nadto Hindusi, Arabowie i Europejczycy (głównie Brytyjczycy). Wyznania: chrześcijanie (34%), muzułmanie (33%), animiści, hinduiści. Średnia długość życia: mężczyźni 46 lat, kobiety 49 lat.
Warunki naturalne Powierzchnia 945,1 tys. km2. Powierzchnia wyżynna (płaskowyż Uniamwezi), z licznymi uskokami i rowami tektonicznymi należącymi do Wielkich Rowów Afrykańskich. Najwyższy szczyt Kilimandżaro, 5895 m n.p.m. (najwyższy w Afryce). Wzdłuż wybrzeża rozciąga się wąski pas nizin. Klimat równikowy, gorący i wilgotny. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 28°C i 71 mm, w lipcu 24°C i 33 mm. Rzeki krótkie o dużym spadku, główna Rufidżi. Największe jeziora: Wiktorii, Tanganika, Niasa. Znaczną część powierzchnia kraju porasta sawanna, głównie trawiasta, oraz wiecznie zielone lasy (45% powierzchni). Wzdłuż wybrzeża namorzyny. Liczne parki narodowe i rezerwaty, największy Serengeti. Świat zwierzęcy reprezentują: słonie, nosorożce, lwy, antylopy, bawoły, gepardy
Gospodarka oparta na rolnictwie. Użytki rolne stanowią 43% powierzchni. Uprawia się: maniok, bataty, sorgo, kukurydzę, orzeszki ziemne, tytoń, banany, kakaowiec, bawełnę, trzcinę cukrową, herbatę, agawę sizalową (3. miejsce na świecie w produkcji), goździkowiec (80% światowej produkcji). Rozwinięta hodowla bydła, owiec, kóz, a także leśnictwo - oprócz drewna zbiór kory namorzynowej, kamfory, wosku pszczelego. Rybołówstwo. Eksploatacja diamentów, złota, kamieni szlachetnych. Przemysł włókienniczy, spożywczy, maszynowy, chemiczny, skórzany.
Dodoma, stolica Tanzanii, w środkowej części kraju, na Wyżynie Wschodnioafrykańskiej (na wysokości 1135 m n.p.m.), ośrodek administracyjny regionu Dodoma. 203,8 tys. mieszkańców (1988). Stolica kraju od 1981. W 1974 wybrana na nową stolicę Tanzanii (w miejsce Dar es-Salam). We wczesnych latach 80. rozpoczęto przenoszenie urzędów centralnych, planując ich zakończenie do 1990. Część funkcji stołecznych nadal pełni Dar es-Salam. Ośrodek handlowy regionu rolniczego (uprawa głównie zbóż, kawy, herbaty i orzeszków ziemnych). Przemysł chemiczny, drzewny i spożywczy. Węzeł komunikacyjny przy linii kolejowej Dar es-Salam - Tabora. Port lotniczy.
Dar es-Salaam, dawna stolica Tanzanii(nadal pełni niektóre funkcje stołeczne), położona we wschodniej części kraju, na wybrzeżu Kanału Zanzibarskiego ( Ocean Indyjski). Największy ośrodek przemysłowy kraju. Podstawę gospodarki stanowi dobrze rozwinięty przemysł chemiczny (produkcja nawozów sztucznych), petrochemiczny, farmaceutyczny oraz tradycyjne branże: materiałów budowlanych (głównie produkcja cementu), włókiennicza, przetwórstwa spożywczego, drzewno-papiernicza. Bogate tradycje ośrodek rzemiosła i handlu. Największy port handlowy Tanzanii, ważny węzeł komunikacji lotniczej. Siedziba uniwersytetu
Tanga, miasto w północno-wschodniej Tanzanii, nad Kanałem Pemby (Ocean Indyjski), stolica regionu Tanga. 172 tys. mieszkańców (1985). Duży ośrodek przemysłowo-handlowy regionu rolniczego (uprawa agawy sizalowej, herbaty, bananów, palmy kokosowej i olejowej). Rozwinięty przemysł włókienniczy, odzieżowy i skórzany, a także metalowy, chemiczny, drzewny i spożywczy. Zakłady naprawcze taboru kolejowego. Port morski. Port lotniczy. W pobliżu Tanga wydobycie soli, miki i gipsu.
Arusha, miasto w północno-wschodniej tanzanii, u podnóża wulkanu Meru, stolica regionu Arusha, jedno z największych miast kraju. 90 tys. mieszkańców. Rozwinięty przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, browary), odzieżowy, zakłady montażu odbiorników radiowych. Ośr. handlowy regionu uprawy kawy, bawełny, sizalu i pyretrum. Lokalny węzeł komunikacyjny. Lotnisko. W pobliżu Arushy liczne rezerwaty (np. krater Ngorongoro) i parki narodowe (m.in.: Serengeti, Kilimandżaro, Manyara).
Rufidżi, Rufiji, największa rzeka Tanzanii. Długość 1400 km (od źródeł Luwegu), powierzchnia dorzecza 178 tys. km2. Rzeki źródłowe: Luweg i Kilombero. W dolnym biegu tworzy wodospad Shuguri. Uchodzi deltą (o powierzchni 1,3 tys. km2) do Oceanu Indyjskiego. Główny dopływ - Ruaha. Wykorzystywana do żeglugi w dolnym biegu.
Wiktorii Jezioro, największe jezioro Afryki, położone na granicy Ugandy, Kenii i Tanzanii, między Wielkim Rowem Wschodnioafrykańskim a Wielkim Rowem Zachodnioafrykańskim. Powierzchnia 68,8 tys. km2, maksymalna głębokość 80 m, długość 400 km, szerokość 250 km. Jezioro tektoniczne. Wpływają do niego rzeki: Kagera, Mara, Nzoia, Katonga, wypływa Nil Wiktorii (tworząc wodospady Owena i Ripon). Liczne wyspy (łączna powierzchnia 6 tys. km2), największa Ukerewe. Większe miasta: Musoma, Kisumu, Mwanza, Bukoba, Jinja, Entebbe, Kampala. Wykorzystywane do żeglugi i rybołówstwa. Odkryte w 1858 przez J.H. Speke'a, nazwane na cześć królowej brytyjskiej Wiktorii.
Tanganika, jezioro w Zambii, Zairze, Burundi i Tanzanii. Powierzchnia 34 tys. km2, maksymalna głębokość 1435 m (kryptodepresja). Drugie, po jeziorze Bajkał, pod względem głębokości jezioro świata. Długość 670 km (najdłuższe jezioro słodkowodne świata). Odkryte w 1858 przez J.H. Spece`a i R.F. Burtona. Siedlisko licznych ptaków wodnych, ryb, krokodyli. Do Tanganika wpływają: Ruzizi, Kalambo i Malagarasi, a wypływa Lukuga. Okresowo jezioro bezodpływowe. Większe miasta: Kalémie (Zair), Bujumbura (Burundi), Kigoma-Ujiji (Tanzania). Wykorzystywane do żeglugi.
Zanzibar, wyspa koralowa na Oceanie Indyjskim, u wschodnich wybrzeży Afryki. Administracyjnie należy do Tanzanii i wraz z pobliską wyspą Pembą tworzy region autonomiczy Zanzibar. Powierzchnia 1,7 tys. km2, 663 tys. mieszkańców (1990). Główne miasto i port Zanzibar. Powierzchnia wyspy nizinna. Klimat podrównikowy,
gorący i wilgotny. Wnętrze wyspy porośnięte wilgotnym lasem równikowym, wzdłuż wybrzeży namorzyny. Gospodarka oparta na rolnictwie, rybołówstwie oraz przemyśle spożywczym i włókienniczym. Uprawia się goździki (wraz z pobliską wyspą Pembą Zanzibar jest największym światowym ich producentem), palmę kokosową, ryż, bataty, maniok, warzywa. Rozwinięta hodowla bydła. Turystyka.
Zanzibar, miasto w Tanzanii, na wyspie Zanzibar, nad Cieśniną Zanzibarską (Ocean Indyjski), ośrodek administracyjny regionu autonomicznego Zanzibar. 158 tys. mieszkańców (1988). Historia: założony w XVI w. przez Portugalczyków jako osada handlowa. Do końca XVII w. główny port wywozu niewolników i kości słoniowej ze wschodniej Afryki. Od 1856 stolica sułtanatu Zanzibar. 1890-1963 ośrodek administracyjny protektoratu brytyjskiego. 1963-1964 stolica niepodległej monarchii Zanzibar. Od 1964 w Tanzanii, stolica regionu autonomicznego Zanzibar - rozwinięty przemysł maszynowy, włókienniczy, metalowy, spożywczy. Port morski (wywóz głównie goździków i oleju goździkowego), węzeł drogowy i lotnisko.
Pemba, wyspa koralowa należąca do Tanzanii, położona na Oceanie Indyjskim, u wybrzeży Afryki Wschodniej, na północ od wyspy Zanzibar. Oddzielona od kontynentu kanałem Pemba. Powierzchnia 984 km2, nizinna. Klimat podrównikowy monsunowy, temperatura najcieplejszego miesiąca - stycznia - wynosi 27°C, suma roczna opadów 1800 mm. Jeden z głównych światowych producentów goździków. Uprawa palmy kokosowej i oleistej, ryżu, manioku, batatów. Hodowla bydła. Główne miasta: Chake Chake, Wete, Mkoani.