Program edukacji wczesnoszkolnej zgodny z Podstawą Programową MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. Edukację wczesnoszkolną rozpoczyna dziecko
w szóstym roku życia i kontynuuje przez pierwsze trzy lata pobytu w szkole.

Celem edukacji przyrodniczej jest systematyczne, coraz dogłębniejsze poznawanie i rozumienie przyrody w jej różnych aspektach i związkach przyczynowo-skutkowych i probabilistycznych. Poznawanie przyrody jest koniecznym elementem życia człowieka. W edukacji wczesnoszkolnej powinno się ono odbywać poprzez bezpośredni kontakt z najbliższym otoczeniem dziecka. Dziecko ma obserwować, doświadczać, eksperymentować, opiekować się zwierzętami i roślinami, porównywać obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej,
a w trakcie tych czynności nabywać wiedzy o przyrodzie.

Nie wszystko jest jednak dostępne bezpośredniej obserwacji dziecka, dlatego należy korzystać również z programów telewizyjnych, internetu oraz licznych wydawnictw - książek, czasopism, albumów przyrodniczych.

Treści przyrodnicze stanowią doskonały punkt wyjścia w organizowaniu edukacji zintegrowanej. Wokół tematów przyrodniczych łatwo jest integrować treści polonistyczne, matematyczne, plastyczne, muzyczne itp.

Edukacja przyrodnicza

Klasa 1

Jesień

1. Zjawiska atmosferyczne:

• temperatura - obserwacja zmiennych warunków pogodowych: chłodniej, dni coraz krótsze, noce dłuższe;

• wiatr - obserwacja kierunku i siły wiatru (bezwietrznie, słaby wiatr, silny wiatr), połączona z obserwowaniem poruszania się gałęzi drzew i zabawą z latawcem, wiatraczkiem;

• opady - częściej padają deszcze; występują mgły, mżawki, jesienne szarugi, nocne przymrozki.

2. W klasowym kąciku przyrody:

• urządzanie kącika przyrody; w zależności od możliwości: grupujemy ozdobne rośliny doniczkowe (ich nazwy i warunki konieczne do prawidłowego wzrostu); podejmujemy decyzję o hodowli wybranego zwierzątka; zbieramy
i eksponujemy na bieżąco „dary jesieni”; prowadzimy obserwacje pogody
i notujemy w klasowym kalendarzu pogody.

3. W ogrodzie/na polu:

• rozróżnianie i nazywanie warzyw (marchew, pietruszka, burak, sałata, kapusta, cebula, kalafior, dynia, fasola, pomidor); nazywanie i wskazywanie ich czesi jadalnych;

• zbiór warzyw; wartości odżywcze; surówki; różne sposoby przechowywania warzyw, przetwory; usuwanie chwastów (oset, pokrzywa);

• rozpoznawanie i nazywanie ozdobnych roślin kwiatowych: aster, chryzantema, nasturcja, nagietek, pelargonia i inne rośliny dostępne obserwacji;

• więdnięcie roślin; zabezpieczanie wieloletnich roślin ozdobnych przed zimą (np. róż).

4. Wsadzie:

• rozpoznawanie i nazywanie drzew owocowych (jabłoń, grusza, śliwa)
  i krzewów owocowych (agrest, malina, porzeczka);

• sposoby zbierania i przechowywania owoców; wartości odżywcze; sałatki owocowe; przetwory.

5. W parku/w lesie: (dzieciom w mieście łatwiej jest obserwować park; dzieciom na wsi- las):

• rozpoznawanie po liściach i owocach wybranych drzew liściastych
  (np. jarzębina, kasztanowiec, dąb, klon, brzoza, wierzba) oraz drzew iglastych (sosna, świerk);

• opadanie liści z drzew liściastych - próba wyjaśnienia, dlaczego tak się dzieje;

• odlot ptaków (np. bocianów, jaskółek, kukułek, szpaków);

• poznanie kilku zwierząt żyjących w naturalnym środowisku: ich wygląd, sposób odżywiania i przygotowanie się do przetrwania zimy (wiewiórka, lis, zając, sarna, dzik, kret, żaba); zagrożenia czyhające na człowieka ze strony chorych lub niebezpiecznych zwierząt;

• zbieranie leśnych nasion i owoców w celu dokarmiania zwierząt zimą; zbieranie grzybów; zagrożenia związane z trującymi owocami i grzybami.

Klasa 2

Jesień

1. Zjawiska atmosferyczne:

• temperatura - obserwacja zmiennych warunków pogodowych: chłodniej, dni coraz krótsze, noce dłuższe;

• wiatr - obserwacja kierunku i siły wiatru (bezwietrznie, słaby wiatr, silny wiatr), połączona z obserwowaniem poruszania się gałęzi drzew i zabawą z latawcem, wiatraczkiem;

• opady - częściej padają deszcze; występują mgły, mżawki, jesienne szarugi, nocne przymrozki.

2. W klasowym kąciku przyrody:

• urządzanie kącika przyrody; w zależności od możliwości: grupujemy ozdobne rośliny doniczkowe (ich nazwy i warunki konieczne do prawidłowego wzrostu); podejmujemy decyzję o hodowli wybranego zwierzątka; zbieramy
i eksponujemy na bieżąco „dary jesieni”; prowadzimy obserwacje pogody
i notujemy w klasowym kalendarzu pogody.

3. W ogrodzie/na polu:

• rozróżnianie i nazywanie warzyw (marchew, pietruszka, burak, sałata, kapusta, cebula, kalafior, dynia, fasola, pomidor); nazywanie i wskazywanie ich czesi jadalnych;

• zbiór warzyw; wartości odżywcze; surówki; różne sposoby przechowywania warzyw, przetwory; usuwanie chwastów (oset, pokrzywa);

• rozpoznawanie i nazywanie ozdobnych roślin kwiatowych: aster, chryzantema, nasturcja, nagietek, pelargonia i inne rośliny dostępne obserwacji;

• więdnięcie roślin; zabezpieczanie wieloletnich roślin ozdobnych przed zimą (np. róż).

4. Wsadzie:

• rozpoznawanie i nazywanie drzew owocowych (jabłoń, grusza, śliwa)
  i krzewów owocowych (agrest, malina, porzeczka);

• sposoby zbierania i przechowywania owoców; wartości odżywcze; sałatki owocowe; przetwory.

5. W parku/w lesie: (dzieciom w mieście łatwiej jest obserwować park; dzieciom na wsi- las):

• rozpoznawanie po liściach i owocach wybranych drzew liściastych (np. jarzębina, kasztanowiec, dąb, klon, brzoza, wierzba) oraz drzew iglastych (sosna, świerk);

• opadanie liści z drzew liściastych - próba wyjaśnienia, dlaczego tak się dzieje;

• odlot ptaków (np. bocianów, jaskółek, kukułek, szpaków);

• poznanie kilku zwierząt żyjących w naturalnym środowisku: ich wygląd, sposób odżywiania i przygotowanie się do przetrwania zimy (wiewiórka, lis, zając, sarna, dzik, kret, żaba); zagrożenia czyhające na człowieka ze strony chorych lub niebezpiecznych zwierząt;

• zbieranie leśnych nasion i owoców w celu dokarmiania zwierząt zimą; zbieranie grzybów; zagrożenia związane z trującymi owocami i grzybami.

Klasa 3

Jesień

1. Zjawiska atmosferyczne:

• temperatura - obserwacja skutków ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi - związek z cyklem dobowym i rocznym (pozornej wędrówki Słońca po niebie): chłodniej, dni coraz krótsze, noce dłuższe; odczytywanie temperatury
  z termometru;

• wiatr - obserwacja kierunku i siły wiatru (cisza, wietrzyk, wiatr, wichura, huragan); szkody wyrządzane przez silny wiatr (łamanie drzew, zrywanie dachów); pożyteczna „praca" wiatru: rozsiewanie nasion, przemieszczanie chmur, osuszanie mokrej ziemi; poruszanie żaglówek, balonów itp.);

• opady - częściej padają deszcze; występują: mgły, mżawki, jesienne szarugi, nocne przymrozki.

2. W klasowym kąciku przyrody:

• opiekowanie się hodowanymi roślinami i zwierzętami; zbieranie nowych okazów przyrody ożywionej;

• kolekcjonowanie różnego rodzaju skał (wapień, marmur, granit, piaskowiec) i poznawanie ich praktycznego zastosowania; poznawanie surowców mineralnych (sól kamienna, węgiel kamienny, ruda żelaza) charakterystycznych dla zamieszkiwanego regionu; nazywanie ich i określanie właściwości;

• doświadczenia związane ze zmianami stanu skupienia wody; filtrowanie wody;

• prowadzenie kalendarza pogody.

3. W ogrodzie:

• zbieranie warzyw; wyróżnianie ich części jadalnych; wartości odżywcze warzyw; surówki; różne sposoby przechowywania warzyw (suszenie, kiszenie, zamrażanie, przesypywanie piaskiem), przetwory (soki, sałatki, przeciery);

• budowa rośliny: korzeń, liście, łodyga, kwiat, owoce;

• poznawanie chwastów (oset, pokrzywa, skrzyp, perz); uzasadnianie, dlaczego należy je usuwać;

• rozpoznawanie ozdobnych roślin kwiatowych: aster, chryzantema, nasturcja, nagietek, malwa, mieczyk, pelargonia i inne rośliny dostępne obserwacji; zabezpieczanie roślin wieloletnich przed zimą (np. róż);

• szkodniki roślin: mszyce, pędraki, ślimaki;

• zwierzęta pożyteczne: ptaki, biedronki, żaby, jeże.

4. W sadzie:

• rozpoznawanie i nazywanie drzew owocowych (jabłoń, grusza, śliwa, brzoskwinia) i krzewów owocowych (agrest, malina, porzeczka);

• sposoby zbierania i przechowywania owoców; higiena spożywania owoców; wartości odżywcze; sałatki owocowe; przetwory (kompoty, dżemy, soki); rola witamin w rozwoju organizmu;

• zabezpieczanie drzew przed zimą.

5. W lesie:

• trzy warstwy roślinności w lesie: runo (mchy, paprocie, borówki, jagody, grzyby), podszyt (krzewy i młode drzewa), drzewa wysokie;

• zbieranie grzybów;

• rozpoznawanie po liściach i owocach wybranych drzew liściastych (jarzębina, kasztanowiec, dąb, klon, brzoza, wierzba) oraz drzew iglastych (sosna, świerk, jodła, modrzew);

• ptaki leśne: dzięcioł, kukułka; odlot ptaków na zimę;

• zwierzęta roślinożerne, np. zając, ślimak, wiewiórka; sarna; zwierzęta mięsożerne, np. jeż, kuna, wilk; łańcuch pokarmowy w przyrodzie;

• znaczenie lasu dla ludzi i zwierząt; kultura zachowania się w lesie; ochrona lasów.

6. Na polu:

• zbieranie plonów: zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych;

• jesienna orka i siew zbóż ozimych;

• rodzaje zbóż: żyto, pszenica, jęczmień, owies; rozpoznawanie ich
  po kłosach i ziarnach; znaczenie dla człowieka (mąka, kasza, płatki owsiane) i zwierząt hodowlanych (pasza); historia chleba; zboża innych kontynentów (np.: ryż, proso); przygotowanie musli;

• rośliny oleiste: słonecznik, rzepak, mak, dynia, soja;

• rośliny okopowe: ziemniak, burak (ćwikłowy, cukrowy, pastewny), marchew, rzepa;

• jesienna orka i siew zbóż ozimych; nazwy maszyn i narzędzi rolniczych.

---