dojrzałość szkolna prezentacja II, DIAGNOZA, DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA


Dojrzałość szkolna

Problem dojrzałości szkolnej należy do zagadnień z pogranicza psychologii rozwojowej i wychowawczej.

Według Kwiatowskiej dojrzałość szkolna to gotowość dziecka
do rozpoczęcia nauki w szkole, która polega na gotowości dziecka
do podjęcia nowych zadań, jak i na zdolności przystosowania się
do nieznanego środowiska oraz ogólnie zmienionej sytuacji życiowej.


M. Pilkiewicz o dojrzałości szkolnej pisze, że „wstąpienie dziecka
do szkoły, to ważna zmiana w jego roli społecznej”.

Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej
i społecznej. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie. Ocena ta dokonuje się jednak z określonego punktu widzenia-gotowości do rozpoczęcia nauki
w szkole, uzależnionej m.in. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego, czy uczęszczało ono, czy też nie do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z rodzeństwem lub z innymi dziećmi najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości,
a jednocześnie rozwijające pożądane społeczne formy zachowania.

Stefan Szuman

Wg Stefana Szumana "dojrzałość szkolna to taki poziom rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego dziecka, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczna naukę w' klasie I szkoły podstawowej" (Janiszewska2006).

Wrażliwość dziecka to jego ciekawość, zainteresowanie rysowaniem, liczeniem, literkami, czytaniem, to pierwsze próby pisania liter drukowanych, to stale pytania: jak to, po co, dlaczego? W grupie przedszkolnej stosunkowo łatwo takie dzieci zauważyć. Łatwo jest także zauważyć dzieci, które takich zainteresowań nie przejawiają (tym drugim trzeba szczególnie wnikliwie przyjrzeć się- prawdopodobnie jeszcze nie osiągnęły odpowiedniego poziomu rozwoju - to im należy pomóc). Podatność zaś polega na tym, że dziecko chce podporządkować się poleceniom, wskazówkom i uwagom osób dorosłych- wie, że ono nie jest "najmądrzejsze" i ze nie wszystko umie najlepiej - daje sobą kierować. Tylko takie dziecko korzysta z procesu nauczania.









Co to znaczy,
że dziecko jest dojrzałe do rozpoczęcia nauki ?

Zastanawiając się, czy dziecko jest dojrzałe do nauki szkolnej, należy wziąć pod uwagę trzy aspekty wchodzące w skład rozwoju psychofizycznego dziecka. Są to:

- rozwój umysłowy ;

- rozwój fizyczny ;

- rozwój społeczny.

Jeśli cały rozwój psychiczny i fizyczny dziecka jest prawidłowy, jest ono zdolne do podjęcia obowiązków szkolnych. Na dojrzałość szkolną składają się więc wpływy czynników biologicznych, środowiskowych, wychowawczych.

Przez dojrzałość fizyczną rozumie się taki wzrost, wagę, proporcje ciała (z tym wiąże się twardość kości, siła mięsni pozwalająca np. nie pokładać się na ławce w czasie pracy w klasie), ze dziecko może bez przeszkód korzystać z urządzeń i przyborów szkolnych (wysokość sanitariatów, ławek, krzeseł, wieszaków w szatni, waga tornistra itp.). Dodatkowo zmniejsza się podatność na zmęczenie (popatrzmy, ile godzin spędza dziecko w szkole,
nie mogąc położyć się i odpocząć) i zwiększa się odporność na choroby.
Od tej dojrzałości zależny jest także rozwój ruchowy dziecka (bieganie, skakanie, utrzymywanie równowagi- te czynności są niezbędne dla poznawania stosunków przestrzennych i dla orientacji w otoczeniu; ma
to wielki wpływ na powodzenie w nauce!) i rozwój ruchów rąk( jakość i tempo pisania- to bardzo ważne czynności w szkole!).

Rozwój psychiczny i dojrzałość psychiczna to taki poziom wszystkich procesów poznawczych i emocjonalnych, od których zależy funkcjonowanie dziecka w szkole i powodzenie (lub nie) w nauce.

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA
W ZAKRESIE ROZWOJU RUCHOWEGO

Dziecko powinno mieć odpowiedni wzrost, wagę, proporcje ciała, by wysiłek fizyczny związany z przebywaniem

w szkole, realizowaniem obowiązków szkolnych (siedzenie w ławce, noszenie tornistra, samodzielne załatwianie

potrzeb fizjologicznych, radzenie sobie w szatni, na schodach, pokonywanie drogi do szkoły itp.) nie był zbyt duży.

Odporność na zmęczenie jest także zależna od rozwoju fizycznego.

Stan zdrowia dziecka powinien być taki, by wysiłek szkolny go nie pogorszył (chodzi o choroby przewlekle,

nadmierna wrażliwość zmysłowa, psychiczna, uczulenia itp. - ale o tym powinien zadecydować lekarz). Dziecko

powinno mieć zdiagnozowane i skorygowane wady (wzroku, słuchu, postawy itp.), aby nie utrudniały one nauki.

Szczególnie istotna jest wada wymowy - przed rozpoczęciem nauki należy ja usunąć (dziecko pisze tak, jak mówi;

dzieci z wadami wymowy, wstydząc się rówieśników, nie chcą wypowiadać się w szkole, zaczynają mieć uboższe

słownictwo w stosunku do rówieśników).

Ruchy dziecka powinny być zgrabne, zwinne, skoordynowane na tyle, by dziecko mogło bezpiecznie poruszać

się na terenie szkoły, wśród innych dzieci itp. Dziecko powinno mięć rozwiniętą równowagę tak, by mogło

pokonywać przeszkody i przemieszczać się w otoczeniu, na tyle dobrze, by poznawać i rozumieć stosunki i

zależności przestrzenne.

Ruchy rąk powinny być tak sprawne, by dziecko mogło wykonywać czynności samoobsługowe- dzięki temu dzieci

staja się niezależne w tym zakresie od dorosłych; sprzyja to także rozwojowi poczucia "ja". Ręce powinny być

sprawne na tyle, by dziecko mogło odpowiednio posługiwać się ołówkiem (odpowiedni chwyt, nacisk, umiejętność

rysowania drobnych elementów, odpowiednia koordynacja ruchów rak i koordynacja wzrokowo-ruchowa,

odporność rak na zmęczenie itp.). Umiejętności takie jak: posługiwanie się nożyczkami, lepienie, przewlekanie i inne

umiejętności także są ważne i ściśle zależą od sprawności rąk.

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno juz mieć ustalona przewagę czynnościową - lateralizację. Od niej

w pewnym stopniu zależy kierunek spostrzegania liter, wyrazów, kierunek pisania w linijkach, kierunek czytania itp.

(Brejuak W. 2006, Gruszczyk-Kolczynska E., Zielinska E. 2009, Hurlock E. 1985, t. I, s. 294, SzeminskaA. 1969, Zebrowska M. 1975)

Procesy poznawcze:

a) uwaga

b) pamięć

c) spostrzeganie wzrokowe

d) spostrzeganie słuchowe

e) myślenie

f) mowa

Ważne! Wszystkie procesy poznawcze wiążą się ze sobą, są od siebie współzależne i opóźnienie czy tez zaburzenie któregoś z nich wpływa negatywnie na poziom pozostałych.

UWAGA

zakres uwagi, czas skupienia, początki uwagi dowolnej, początki podzielności uwagi, - rzutują one na przyswajanie

wiedzy i wykonywanie czynności ("nie widzimy i nie słyszymy" tego, na czym nie skupimy uwagi, źle wykonujemy czynności, przy których nie uważamy itp.);

PAMIĘĆ

kłopoty z zapamiętywaniem to luki
w wiedzy, brak wiedzy, to ogromne trudności z uczeniem się szkolnym - warto wiedzieć, ze dzieci zapamiętują to, co je ciekawi, a nie to, co jest ważne!
( początki pamięci dowolnej, zapamiętywanie logiczne, pamięć świeża, pamięć trwała, gotowość pamięci)

SPOSTRZEGANIE WZROKOWE

od niego zależy odróżnianie liter i cyfr, a przez
to ich znajomość; różnicowanie to opiera się na analizie i syntezie wzrokowej (spostrzeganie zależności i stosunków przestrzennych miedzy elementami liter i cyfr). Spostrzegamy kształty, wielkość, kolejność liter itp. - zapamiętujemy
te dane i dzięki temu uczymy się pisać i czytać (zaburzenia w tym zakresie mogą sugerować "ryzyko dysleksji"- czyli specyficzne trudności
w nauce czytania i pisania przy prawidłowym poziomie umysłowym);

SPOSTRZEGANIE SŁUCHOWE

dzięki niemu możemy podzielić wyrazy na sylaby, na głoski (czyli dokonać analizy słuchowej), przyporządkować głoskom litery i zapisać dany wyraz. Jeżeli zaś wybrzmiewamy poszczególne głoski i połączymy je w wyraz, to wówczas czytamy (dokonujemy syntezy słuchowej). Różnicowanie brzmienia głosek, ich kolejności itp. To także podstawa nauki pisania i czytania (zaburzenia
w tym zakresie także mogą sugerować ryzyko dysleksji);

MYŚLENIE

to główny proces umożliwiający uczenie się i to nie tylko szkolne. Prawidłowe myślenie zależy od: indywidualnych możliwości operowania informacjami oraz od ilości i jakości tych informacji.
W operowaniu informacjami, w przetwarzaniu ich i na tej podstawie tworzeniu nowych informacji ogromne znaczenie ma doświadczenie, ćwiczenia!!! Dzięki temu dziecko zaczyna rozumieć proste pojęcia, zasady, prawidłowości. Począwszy od 6-7 lat dzieci zaczynają wnioskować i po raz pierwszy wiążąc ze sobą informacje na zasadach logicznych, stopniowo przechodzą do oceniania problemów z różnych punktów widzenia (tzw. decentracja) - jest to podstawa kształtowania się myślenia matematycznego. Prawidłowy poziom myślenia jest warunkiem zrozumienia przyswajanej wiedzy i jej wykorzystywania, czyli warunkiem procesu szkolnego uczenia się.

MOWA

jest zdolnością porozumiewania się. Dziecko dojrzale do szkoły ma poprawna wymowę (dzieci piszą tak, jak mówią), potrafi juz za pomocą słów przekazywać informacje w sposób zrozumiały dla odbiorcy (potrafi być narratorem); ma taki zasób słów, ze rozumie przekazywaną wiedzę i samo
za pomocą słów potrafi przekazywać w sposób zorganizowany informacje innym; swoje myśli.

Procesy emocjonalne
i motywacyjne

Odczuwanie i przeżywanie relacji ja - świat, to także motywy naszego działania. Dzieci w przedszkolu kierują się jeszcze głównie szukaniem przyjemności i unikaniem przykrości. Znają wiele norm i zasad, ale nie są to główne przyczyny
ich działań. Dojrzałość emocjonalna to stawianie na pierwszym miejscu poczucia obowiązku, odpowiedzialności
za swoje postępowanie, to zdolność do "odkładania na później" przewidywanych przyjemności na rzecz obowiązków. To także zdolność do częściowego opanowania emocji i kontrolowanie ekspresji emocji. To zdolność
do krytycyzmu, do uczenia się na własnych błędach
i do pokonywania trudności.

Kontrolowanie emocji - dzieci dojrzałe do szkoły zaczynają stopniowo kontrolować swoje emocje i nad nimi panować. Dzięki temu coraz lepiej funkcjonują w szkole i w klasie.

Pokonywanie trudności - dzieci dojrzale do szkoły nie zniechęcają się tak szybko w przypadku natrafienia na trudności - próbują je pokonać, ponawiają próby wielokrotnie. Zaczynają rozumieć, że trzeba wielu ćwiczeń, by nauczyć się czegoś nowego (nie odrzucają zeszytu, nie mówią, że nie będą pisać, "bo nie!", nie mówią, ze nie potrafią - po prostu próbują).

Poczucie obowiązku i odpowiedzialności - dzieci zaczynają powoli rozumieć, ze chodzenie do szkoły, wstawanie rano
i pilnowanie punktualności, odrabianie lekcji, pamiętanie,
że coś jest zadane itp. to nowe obowiązki i należy do nich się

stosować. Zaczynają także stopniowo uświadamiać sobie,
ze to one, a nie rodzice, koledzy, czy też nauczyciel
są odpowiedzialne za to, co i jak robią. Trzeba jeszcze

wielokrotnie dzieciom o tym przypominać, ale coraz częściej same dbają o wykonywanie obowiązków.

Częściowa zdolność do odraczania zaspokajania potrzeb - dzieci staja się zdolne do częściowego odraczania zaspokojenia potrzeb fizjologicznych i psychologicznych, potrzeby głodu, ruchu, akceptacji, uznania i innych. Potrafią wytrzymać kilka minut, jeżeli wiedza, ze za chwile będą wolne i będą mogły wyjść; ze za chwile nauczyciel obejrzy rysunek czy zeszyt; że za chwile będą pytane po podniesieniu reki, ale musza trochę poczekać.

Przyjemność z poznawania, zadowolenie z dobrze wykonanej pracy - ciekawość świata, dociekliwość, próbowanie swych sil, umiejętności itp. to potrzeby i emocje stanowiące motywy uczenia się. Radość z poznawania motywuje do poznawania; radość z pochwały dopinguje
do dalszej aktywności - dzieci dojrzale do szkoły zaczynają lubić się uczyć.

Początki stosowania się do norm i zasad - dzieci zaczynają stosować się do regulaminu i ustalonych zasad w przedszkolu, w domu; można z nimi umawiać się co
do sposobów postępowania. W większości wypadków jest
to możliwe tylko w obecności osób dorosłych.

(Brejnak W. 2006, Gruszczyk-Kolczynska E., Zielinska E. 2008, Ranisz J., Grzegorzewska E. 2005, SzeminskaA. 1969, Zablocki J.K., Brejnak W. 2008, Zebrowska M. 1975)

Dojrzałość społeczna

Umiejętność zgodnego współżycia i współdziałania z innymi to znajomość norm społecznych, to uczucia społeczne, zmniejszanie się egocentryzmu itp. Dziecko dojrzałe społecznie odnosi
do siebie polecenia skierowane do całej grupy, czuje się członkiem grupy i zaczyna poprzez uczestnictwo w grupie zaspokajać swoje potrzeby ruchowe i psychiczne (akceptacji, uznania, opiekowania się itp.).

Uczniowie rozpoczynający naukę najczęściej odznaczają się następującymi umiejętnościami społecznymi:

- samodzielnością wykonywania prostych czynności dotyczących zachowania czystości i higieny osobistej

- umiejętnością zastosowania się do poleceń nauczyciela

- rozumieniem treści łatwych przepisów porządkowych
i stosowaniem się do nich

- umiejętnością przebywania jakiś czas w gronie rówieśników poza zasięgiem bezpośredniej opieki rodziców

- umiejętnością rozwiązywania kontaktów z rówieśnikami w celu wykonania prostych poleceń nauczyciela.

Przystosowanie do obowiązków szkolnych

Jeżeli dziecko było wdrażane do wykonywania pewnej liczby zajęć obowiązkowych, podporządkowania się określonym regułom -łatwo przystosuje się do obowiązków szkolnych.

Natomiast dziecko, w stosunku do którego nie stawiano żadnych wymagań, wyręczano je we wszystkich czynnościach domu z trudem będzie podporządkowywało się wymaganiom szkolnym. Bardzo istotne jest ,
aby w toku wychowania przedszkolnego zmniejszyć nadwrażliwość uczuciową dziecka i dążyć
do zrównoważenia go.

Rola rodziców

Podsumowując rozważanie nad dojrzałością i przygotowaniem dzieci do nauki szkolnej, można stwierdzić, że rola rodziców polega na:

a) dbałości o zdrowie fizyczne dziecka-poprzez kontrole lekarskie, stosowanie się do wskazań i stworzenie odpowiednich warunków bytowych

b) kształtowanie prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa poprzez częsty kontakt z dzieckiem, rozmowy, zapewnienie mu towarzystwa rówieśników

c) rozwijanie logicznego myślenia, zapamiętywania poprzez pobudzanie dziecka do obserwacji, rozmowy na określone tematy, wyjaśnienia, wyciąganie wniosków interpretowanie widzianych zjawisk i rzeczy

d) wyrobieniu umiejętności słuchania, koncentracji uwagi-poprzez polecenie wykonywania drobnych zajęć wymagających uwagi i żądanie, aby dzieci zaczętą pracę zawsze kończyły

e) wyrobieniu umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntetyzowania-poprzez np. gry
i zabawy z dzieckiem ćwiczące w/w czynności. Doskonale do tego celu służą gry kostkowe, domino, historyjki obrazkowe, układanki z klocków

f) dbałości o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka - ćwiczenie sprawności rąk poprzez rysowanie, kalkowanie, zamalowywanie, wycinanie według wzoru, lepienie z plasteliny itp.

g) nauczanie szanowania pomocy szkolnych poprzez przyzwyczajenie dziecka do utrzymywania porządku
w zabawkach

h) rozbudzaniu zainteresowania szkołą, poprzez odpowiednio prowadzone rozmowy

i) przygotowanie do samodzielności w obsługiwaniu siebie poprzez wcześniejsze wymagania w tym zakresie

j) wyrobieniu umiejętności współżycia w grupie poprzez zapewnienie kontaktów z rówieśnikami i kierowanie nimi

k) stwarzaniu odpowiednich warunków do odrobienia lekcji poprzez zapewnienie dziecku spokoju, miejsca
do odrobienia lekcji, uregulowania trybu życia.

TREŚCI PROGRAMOWE (tematy i zagadnienia):

PODSTAWOWA:

UZUPEŁNIAJĄCA:

FORMA I WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU:


Wyszukiwarka