WPROWADZENIE DO CHORÓB UKŁADU MIĘŚNIOWO- SZKIELETOWEGO. ZASADY ROZPOZNAWANIA.

Choroby układu mięśniowo- szkieletowego są bardzo rozpowszechnione i dotyczą 20- 30% pacjentów lekarza rodzinnego.

Są to:

• Łagodne zmiany np. łokieć tenisisty czy palec trzaskający

• Wielonarządowe schorzenia stanowiące zagrożenie dla życia np. SLE, zapalenie naczyń

Są to:

• Niezwykle częste powody bólu i inwalidztwa, ale rzadko zgonu

Skutki chorób reumatycznych obejmują ból i upośledzenie ruchu.

Utrudnienia w zakresie:

• Możliwości zarobkowania

• Samowystarczalności ekonomicznej

• Poruszania się i niezależności fizycznej

• Niezależności w wykonywaniu codziennych czynności- ubieranie się, przygotowywanie posiłków

Choroby reumatyczne są znacznym obciążeniem dla społeczeństwa z uwagi na ograniczenie możliwości zarobkowania, brak pracy na pół etatu, koszty związane z opieką zdrowotną...

Następstwem chorób reumatycznych są także problemy psychosocjalne

Reumatologię cechuje:

• wielodyscyplinarność

• zajmowanie się głównie chorobami przewlekłymi

Różne kategorie chorób reumatycznych:

• bóle okolicy kręgosłupa

• okołostawowe lub miejscowe schorzenia tkanek miękkich

• choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa

• artropatie zapalne

• choroby kości

• choroby tkanki łącznej

Zasady rozpoznawania chorób reumatycznych:

Badaniami przesiewowymi są wywiad i badanie fizykalne. Prowadzą do rozpoznania większości chorób układu mięśniowo- szkieletowego, bez potrzeby przeprowadzenia badań dodatkowych.

Wzorce rozpoznawania zapalenia stawów:

• zmiana stawowa czy okołostawowa?

• Dotyczy kończyn, struktur osiowych czy też obu tych regionów?

• Schorzenie jest procesem jednostawowym czy wielostawowym, symetrycznym czy asymetrycznym?

• Schorzenie układu ruchu czy choroba innego układu?

• Są oznaki zajęcia innych narządów?

• Schorzenie ma podłoże mechaniczne czy zapalne?

• Zmiany mają charakter zapalny, zwyrodnieniowy czy inny?

Struktury anatomiczne, które mogą być przyczyną zespołów bólowych:

• Ból stawu- artralgia

• Zapalenie stawu- arthritis

• Dolegliwości bólowe mięśni- myalgia

• Zapalenie mięśni- myositis

• Zapalenie kaletki maziowej- bursitis

• Rozerwanie torebki stawowej lub więzadła

• Zapalenie przyczepów ścięgien- enthesopatia, entesitis

• Zapalenie pochewki ścięgien- tendosynovitis

Główne cechy diagnostyczne chorób stawowych:

1. sposób pojawiania się dolegliwości:

1. ostry ból- osiąga maksymalne natężenie w ciągu godzin lub dni

• w przebiegu infekcji (różyczka, grypa)

• po infekcji- reaktywne zapalenie stawów (gorączka reumatyczna)

• typowy napad dny

2. podstępny typ początku zwykle w:

• chorobie zwyrodnieniowej

• RZS

• Łuszczycowe zapalenie stawów

1. czas trwania objawów (samoograniczające się, przewlekłe)

Schorzenia stawowe trwające do 4-6 tygodni uważane są za samoograniczające się, a trwające dłużej- za przewlekłe.

2. liczba zajętych stawów:

• zapalenie jednostawowe

• zapalenie skąpostawowe

• zapalenie wielostawowe

1. rozkład zmian stawowych:

• symetryczny

• niesymetryczny

1. lokalizacja zajętych stawów:

• osiowa- zzsk, artropatia łuszczycowa, zespół Reitera, choroby stawów towarzyszące schorzeniom układu pokarmowego

• w obrębie kończyn

• obydwie lokalizacje

1. sposób zajmowania stawów:

• zajmujący kolejne stawy (choroba zwyrodnieniowa, RZS, reaktywne zapalenie stawów)

• wędrujący (rzeżączkowe zapalenie stawów, gorączka reumatyczna)

• nawracający (dna, SLE)

Przybliżona częstość występowania wybranych chorób reumatycznych:

• ból okolicy kręgosłupa i choroby okołostawowe (razem) >20%

• osteoporoza 5%

• choroba zwyrodnieniowa stawów: stwierdzana RTG (wszystkie lokalizacje)- 25%; zmiany w obrebie stawu kolanowego- 3,8%; zmiany w obrębie stawu biodrowego 1,3%

• artropatie zapalne-łącznie 2,5% (RZS- 1%, artropatie kryształkowe <1%, zzsk- 0,1%, łzs- 0,1%, zap. stawów u dzieci- 0,06%, SLE- 0,02%)

Lokalizacja osiowa:

• kręgosłup

• stawy krzyżowo- biodrowe

• stawy mostkowo- obojczykowe

• rękojeść mostka oraz pozostała część klatki piersiowej

Przykłady:

Zzsk, artropatia łuszczycowa, reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera), zapalenie stawów towarzyszące chorobom jelit (choroba Crohna, colitis ulcerosis).

Ból stawu może mieć charakter przeniesiony, np. ból stawu kolanowego u chorego z chorobą stawu biodrowego.

Dolegliwości reumatyczne należy rozpatrywać zależnie od wieku i płci, np.:

• polimialgia reumatyczna- kobiety po 60 r.ż.

• zzsk- > 15 r.ż.

• choroba zwyrodnieniowa- >30-40 r.ż.

Typowy przebieg najczęstszych chorób stawów:

• obustronne, symetryczne zajęcie małych (MCP i PIP) i dużych stawów typowe dla RZS

• zajęcie wyłącznie stawów międzypaliczkowych dalszych (DIP) palców rąk przemawia za artropatią łuszczycową

• ból w obrębie mięśni obręczy barkowej lub biodrowej w zestawieniu z pewnymi objawami klinicznymi u kobiet po 65 r.ż.- polimialgia reumatyczna

• obustronne i symetryczne guzki w DIP i PIP (Heberdena i Boucharda) są typowe dla choroby zwyrodnieniowej stawów

• ból pięty, zapalenie ścięgna Achillesa i palec „kiełbaskowaty”- spondyloartropatie seronegatywne

• staw śródstopnopaliczkowy palucha, nagły ból w nocy- dna moczanowa

Zapalenia stawów z objawami ogólnoustrojowymi:

• gorączka

• chudnięcie

• osłabienie siły mięśniowej

• zmęczenie

Zapalenie stawów przebiegające z objawami z innych układów:

• zmiany skórne np. livedo reticularis w zespole antyfosfolipidowym, naparstkowaty paznokieć w łuszczycy

• objawy sercowo- płucne

• objawy żołądkowo- jelitowe

• objawy okulistyczne

• choroby nerek

CPK wzrasta:

• niedoczynność tarczycy

• urazy

• polimiositis

• włośnica

• iniekcje

• leczenie statynami

Główne metody leczenia chorób reumatycznych:

• edukacja pacjenta, obejmująca naukę samopomocy i sposoby oszczędzania stawów

• fizykalne i nie farmakologiczne metody leczenia jak gimnastyka lecznicza, hydroterapia, fizykoterapia, stosowanie przyrządów pomocniczych (kule, laska, tutor...)...

• farmakologia obejmująca leczenie zarówno modyfikujące przebieg choroby jak i objawowe oraz terapię ogólną i miejscową

• zabiegi chirurgiczne i protezoplastyka stawów

• dieta+ metody uzupełniające

2005

---