POLITYKA SPOŁECZNA
Polityka społeczna - występuje w sferze socjalnej
Cele:
zaspokajanie potrzeb społecznych
poprawa sytuacji materialnej
wyrównanie szans życiowych grup najsłabszych ekonomicznie
Dziedziny składające się na działalność polityki społecznej:
systemy emerytalno-rentowe ( wydatki na emerytury i renty stanowią większą część wydatków socjalnych
opieka zdrowotna
system edukacji
bezrobocie
ubóstwo - ciągłe zwiększanie się osób żyjących w tragicznych warunkach
kwestie pomocy społecznej - stanowią pomoc dla ludzi z bezrobociem i żyjących w ubóstwie
socjalne aspekty Integracji z UE ( globalizacji gosp. światowej ) konsekwencje dla pol. społ. to coraz ostrzejsza konkurencja, która powoduje obniżenie kosztów socjalnych
Argumenty ”za” polityką społeczna
umożliwia zaspokajanie potrzeb socjalnych min edukacja, opieka zdrowotna
zapewnia spójność społeczna - większe koszty ponoszą ci co mają większe dochody
spełnia funkcje ekonomiczne - powoduje wzrost gospodarczy i jego rozwój
ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE W KRAJACH ROZWINIĘTYCH GOSPODARCZO
Wydatki socjalne są elementem wydatków publicznych. Wyd. socj. stanowią od kilkunastu% PKB nawet do 30% w wielu krajach Europy zachodniej np. Belgii czy Holandii. Współczesne wydatki publiczne to bardzo duża część PKB. W krajach takich jak Szwecja wyd. pub. stanowią aż 70% PKB. Wynika to z pol. społ. państwa. Na skutek tak wysokich wydatków podatki i składki drastycznie rosną. Druga stroną jest model amerykański - niskie podatki, niskie składki, ale przez to niski poziom zabezpieczenia socjalnego.
Po II wojnie narodził się model państwa opiekuńczego. Do dnia dzisiejszego toczy się dyskusja o ekonomicznych skutkach pol. opiekuńczej państwa proponowanej przez konserwatystów. Przyczyny powstania takiego modelu, który spowodował wzrost wydatków państwa :
Wielki Kryzys i II wojna - narody uznały bowiem, że rządy powinny im zapewnić bezpieczeństwo
czynniki ekonomiczne - nastąpił wielki rozwój gosp. państw europejskich i amerykańskich. Do budżetu tych państw wpływały coraz to większe dochody. Trwało to do połowy lat 60-tych. Zgodnie z teorią Keynesa wydatki państwa mają wpływ na popyt globalny a zatem duże wydatki państwa dodatnio wpływają na gosp.
czynniki demograficzne - społeczeństwo się starzeje, medycyna wydłuż życie ludzkie i to ma wpływ na wzrost wydatków państwa na cele socjalne
wydatki rosły, także dlatego, że politycy bardzo chcą pozostać poparci a społeczeństwo mile spogląda na polityków bardziej o nich dbających
Ostatnio nastąpił bardzo gwałtowny wzrost wyd. publ. i rośnie szybko wzrost wyd. socj. Jednakże teraz możemy powiedzieć o kryzysie państwa opiekuńczego: wydatki socjalne ustabilizowały się i już nie rosną. Przyczyny są mniej więcej takie same jak przyczyny rozwoju: wysokie bezrobocie, wielki dług publiczny, rosną koszty jego obsługi a także pojawił się deficyt budżetowy. Zmieniły się poglądy teorii ekonomicznej - przeważają obecnie poglądy monetaryzmu o ograniczeniu ingerencji państwa w rynek.
Państwo opiekuńcze to takie państwo, które przeznacza duże środki na cele publiczne a zwłaszcza na cele socjalne.
WYDATKI PUBLICZNE W % PKB
kraje |
Wydatki ogółem 1993 |
Wydatki |
socjalne |
Transfery pieniężne |
|
|
ogółem |
oświata, opieka zdrowotna |
|
USA |
38,7 |
17,9 |
6,0 |
11,9 |
Niemcy |
50,8 |
29,4 |
10,9 |
18,5 |
Szwecja |
73,5 |
40,2 |
13,4 |
26,8 |
Modelowe rozwiązania problemów zabezpieczenia społecznego w różnych krajach:
model liberalny - USA
model motywacyjny -Niemcy
model redystrubucyjny ( socjaldemokratyczny ) - Szwecja i kraje skandynawskie
Różnica między nimi polega na tym, że poziom wydatków na cele socjalne jest zróżnicowany. Najwyższe wydatki są w modelu redystrybucyjnym, średnie w motywacyjnym a najniższe w liberalnym. Różnice między USA, Niemcami a Szwecją w sprawie zabezpieczenia społecznego nie dotyczą tylko poziomu wydatków, ale także uprawnienia socjalne tzn. zakres świadczeń socjalnych, które przysługuje poszczególnym osobom jak również wysokość świadczeń pieniężnych. Różnica też dotyczy rozwiązań organizacyjno-instytucjonalnych np. jak ciężar finansowania potrzeb socjalnych rozkłada się między instytucje państwowe oraz instytucje rynkowe.
PODSTAWOWE CECHY RÓŻNYCH MODELI
Cechy systemu zabezpieczenia społecznego |
USA |
Niemcy |
Szwecja |
1. Cele |
|
|
|
Minimum bezpieczeństwa socjalnego |
X |
|
|
Pełny zakres bezpieczeństwa socjalnego |
|
X |
|
Pełny zakres bezpiecz. socjalnego + wyrównanie społ. |
|
|
X |
2. Warunki określające dostępność i wysokość świadczeń |
|
|
|
Prawa człowieka |
|
|
X |
Możliwości ekonomiczne jednostki |
X |
X |
|
3. Metody finansowania |
|
|
|
Budżet państwa |
|
|
X |
Ubezpieczenia społeczne |
|
X |
|
Ubezpieczenia prywatne |
X |
|
|
4. Koszty systemu |
|
|
|
Składniki ubezp. w % |
15,3 |
36,4 |
33,2 |
Ogółem stopa podatkowa |
24,8 |
38,1 |
46,0 |
Wydatki w % PKB |
17,9 |
29,4 |
40,2 |
W USA zakresu strefy socjalnej poziom tych świadczeń jest niższy niż w Europie. W USA nie ma powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego w przeciwieństwie do Europy. Składka ubezpieczenia społ. obejmuje ubezp. zdrowotne , i że istnieje system opieki zdrowotnej publiczne j finansowanej z budżetu bądź z ubezp. społ. - to nie występuje w USA, dlatego min. wydatki na cele socjalne są niższe w USA. W USA ubezp. zdrowotne - to znaczy pokrywanie wydatków na leczenie z ubezp. przysługuje tylko emerytom ( 65 lat ). Oznacza to, że koszty leczenia pokrywa państwo. Niektóre przedsiębiorstwa wykupują ubezp. dla pracowników - jest to dobrowolne. Ponad 30 milionów amerykanów nie ma żadnego ubezp. Ograniczona jest wysokość świadczeń np. w USA przeciętna emerytura wynosi przeciętnie 40% wynagrodzenia, podczas gdy w Europie np. w Szwecji wynosi 70-80% wcześniejszego wynagrodzenia , w Niemczech - 60%