SZKOŁA EMPIRYCZNA
FUNKCJONALIZM
Funkcjonalizm ma swoje korzenie w studiach H. Lasswella i P. Lazarsfelda
Do grona najwybitniejszych przedstawicieli funkcjonalizmu socjologicznego zalicza się Roberta Mertona, twórcę socjologii komunikowania masowego
Charles Wright do funkcji komunikowania, zaproponowanych przez H. Lasswella, dodał czwartą funkcję - rozrywkę
Joseph Klapper zaprezentował teorię wieloetapowego przepływu, który zakłada, że media są jednym z wielu czynników wywierających wpływ na ludzkie zachowanie i wpływ ten nie ma charakteru decydującego
TEORIA UŻYTKOWANIA I KORZYŚCI
Wspólnym założeniem tej orientacji było stwierdzenie E. Katza, że mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami.
Podejście użytkowania i korzyści koncentruje się przede wszystkim na problematyce motywacji odbiorców, które traktuje, w przeciwieństwie do H. Lasswella, jako aktywne podmioty procesu komunikowania.
SZKOŁA PALO ALTO
Odbiorca ma ważniejszą rolę w procesie komunikowania niż nadawca
Należy analizować całość sytuacji globalnej interakcji, a nie tylko kilka różnych wyizolowanych przypadków
Istota komunikowania w procesie relacji i interakcji
Wszystkie zachowania ludzkie mają walor komunikacyjny
Problemy psychiczne jednostki mogą zakłócić proces komunikowania między nią a jej otoczeniem
orientacja antropologiczna
reprezentowana jest przez G. Baetsona, R. Birdwhistella, E. Halla
Stworzyli oni dwie ważne teorie komunikowania niewerbalnego: teorię kinezjetyki, teorię proksemiki.
Teoria kinezjetyki:
Ray Birdwhistell uważał, że komunikowanie jest procesem kompleksowym, w trakcie którego używane są różne kanały sensoryczne, a jednym z nich jest ruch ciała.
Gesty, postawy, mimika, gestykulacja stanowią zaszyfrowany język, który zdradza prawdziwe przekonania i myśli człowieka.
Istnieje ścisły związek między ciałem a kulturą, gdyż nie da się oddzielić gestykulacji od języka mówionego. Są one zintegrowane i tworzą cały system komunikowania, jak dotyk, zapach, czas, przestrzeń.
Aby zrozumieć znaczenie, należy analizować całą sieć interakcji, przebiegających wieloma kanałami jednocześnie.
Teoria proksemiki:
Teoria ta jest związana głównie z nazwiskiem Edwarda T. Halla, który wyróżnił osiem zasadniczych czynników, odgrywających rolę w procesie komunikowania interpersonalnego:
postawa i płeć uczestników rozmowy
dośrodkowa lub odśrodkowa oś interakcji
czynnik kinezjetyczny
zachowania dotykowe
kontakt wzrokowy lub jego brak
kod termiczny (wyczuwalna ciepłota ciała rozmówcy)
kod zapachowy (typ i intensywność zapachu ciała)
wysokość głosu
orientacja psychologiczna
każdy musi się komunikować
każde komunikowanie ma zawartość (treść werbalną i niewerbalną) oraz aspekt relacji, które występując jednocześnie tworzą metakomunikowanie
proces komunikowania podzielony jest na sekwencje, które są oddzielone i występują w określonej kolejności, należy jej jednak rozpatrywać jako całość, a nie jako odizolowane elementy
człowiek komunikuje się w sposób digitalny lub analogowy, kodowanie digitalne rozumie się jako relatywnie arbitralne za pomocą dźwięków, słów i zdań, zaś kodowanie analogowe jest niearbitralne, dyskretne, odnoszące się najczęściej do znaków niewerbalnych.
Komunikowanie jest symetryczne, kiedy stosunki uczestników procesu są równorzędne lub partnerskie oraz komplementarne, kiedy relacje między nimi są nierówne i występuje stosunek podrzędności
INTERAKCJONIZM
Wiąże się głównie z nazwiskiem Erwina Goffmana, który przedstawił dramaturgiczną koncepcję życia społecznego
Proces komunikowania to przedstawienie dramaturgiczne, a jego uczestnicy to aktorzy, którzy w obecności innych, w sposób świadomy lub nie, odgrywają rolę, chcąc osiągnąć dramaturgiczny efekt
Wiek, płeć, sposób mówienia, wyraz twarzy, gesty, ubiór stanowią fasadę, którą człowiek pokazuje innym
Człowiek poprzez wygląd informuje świat o swoich atrybutach, takich jak: pozycja społeczna, dochody, zawód, sposób spędzania wolnego czasu.
TEORIA PORZĄDKU DZIENNEGO
Media wpływają w bardzo poważny sposób na formowanie opinii publicznej
Ukierunkowują one uwagę odbiorców na pewne wydarzenia, ignorując inne
Nadawcy medialni promują hierarchiczną listę najważniejszych tematów dnia, które się najlepiej sprzedają, takich jak: wypadki, katastrofy, wojny, rewolucje itp.
Taki stan rzeczy wynika z faktu, że informacji jest bardzo duża i media nie są w stanie każdej z nich poświęcić takiej samej uwagi, co zmusza do dokonywania selekcji
TEORIA KULTURY GERBNERA
Media przyczyniają się do kreowania wyobrażeń odbiorców o rzeczywistości
Telewizja wpływa poprzez symbole zawarte w przekazie na osobiste doświadczenia odbiorców
Telewizja wywiera efekt długoterminowy w formowaniu opinii publicznej, w kształtowaniu postaw, gustów, preferencji czy wizerunku publicznego
Świat prezentowany przez telewizję jest światem iluzorycznym, wymyślonym i tylko w niewielkim stopniu odzwierciedla prawdziwe życie.
SZKOŁA KRYTYCZNA
SZKOŁA FRANKFURCKA
Max Horkheimer jest uznawany za twórcę teorii krytycznej i głównego inspiratora większości prac badawczych
Produkty kultury, takie jak filmy, programy radiowe, magazyny i gazety stały się wytworem instytucji, posiadających taką samą strukturę organizacyjną i tak samo zarządzanych, jak każda inna fabryka zajmująca się produkcją artykułów konsumpcyjnych, takich jak samochody
Kultura masowa stała się zatem dziełem przemysłu kulturalnego, w którym mamy do czynienia z seryjną produkcją, standaryzacją i podziałem pracy. Taki stan rzeczy doprowadził do degradacji roli filozoficzno-egzystencjalnej kultury.
Racjonalność techniczna redukuje dyskurs i myślenie do jednego wymiaru, który jednoczy rzeczy i ich funkcję, rzeczywistość i prawdopodobieństwo, istotę i egzystencję, a społeczeństwo jednowymiarowe anuluje przestrzeń myślenia krytycznego.
TEORIA DZIAŁANIA KOMUNIKACYJNEGO HABERMASA
Teoria Habermasa opisuje mechanizmy koordynacji działania komunikacyjnego, buduje modele działania strategicznego - nastawionego na cel i niestrategicznego - nastawionego na porozumienie
EKONOMIA POLITYCZNA KOMUNIKOWANIA
Zwolennicy tej teorii przypisują w analizie mediów pierwszorzędną rolę czynnikom ekonomicznym
Telewizja jest przede wszystkim producentem publiczności kupującej reklamy
TEORIA HEGEMONICZNA
Teoria ta świadczyła o porzuceniu przez wielu myślicieli zainteresowań determinantami ekonomicznymi w kapitalizmie i podkreślała wagę masowych środków przekazu wśród innych narzędzi ideologicznego oddziaływania. Takie podejście badawcze było pewnym odchyleniem od tradycji marksowskiej, wg której to właśnie czynniki ekonomiczne maiły prymat.
TEORIA IMPERIALIZMU KULTURALNEGO
Głównym obszarem zainteresowań zwolenników tej koncepcji jest analiza dysfunkcji komunikowania masowego. Poddają oni analizie problem inwazji lub dominacji kulturalnej w krajach Trzeciego Świata, dokonującej się poprzez transplantację kultury zachodniej.
CULTURAL STUDIES
Za najwybitniejszego przedstawiciela Cultural Studies uznaje się Stuarta Halla, który stworzył teorię przeciwstawnego dekodowania
Hall zaproponował, aby proces komunikowania rozpatrywać wg czterech odróżniających się momentów: produkcji, cyrkulacji, dystrybucji/konsumpcji i reprodukcji.
Uważał, że publiczność środków masowego przekazu jest nie tylko odbiorcą, ale także źródłem przekazu i wskazywał na trzy modele dekodowania, jakie ludzie mogą zastosować:
dekodowanie dominujące, polegające na interpretowaniu przekazu zgodnie z intencjami nadawcy
dekodowanie negocjacyjne, będące próbą dostosowania przekazu do kodów osobistych odbiorcy
dekodowanie opozycyjne/przeciwstawne, w którym rozumie się intencję nadawcy i sam przekaz, ale interpretuje niezgodnie z intencjami nadawcy.
SEMIOLOGIA I STRUKTURALIZM
strukturalizm kładzie nacisk na analizę struktury zjawisk, a nie na ich genezę czy funkcję.
Strukturalizm rozwinął się pod wpływem lingwistycznych badań Ferdynanda de Saussure'a
Semiologia (semiotyka) jest nauką o znakach.
Dla semiologów komunikowanie jest produkcją znaczenia w przekazie.
Znaki, ze swoimi znaczeniami i oznaczeniami, są także produktami kultury, w której się mieszczą.
INNE TEORIE KOMUNIKACYJNE
DETERMINIZM TECHNOLOGICZNY
Twórcami teorii byli Harold Innis i Marshall McLuhan
Determinizm technologiczny opiera się na założeniu, że wszelkie zjawiska społeczne, w tym także obszar komunikowania, warunkowany jest przez czynniki technologiczne.
Znacząca rola mediów masowych w procesie komunikowania i w organizacji całego społeczeństwa
W analizie naukowej uprzywilejowaną pozycję przypisywali technologii stosowanej przez media dominujące w zależności od konkretnej epoki
Środek przekazu jest przekazem
TEORIA SPIRALI MILCZENIA
Większość ludzi, odczuwając lęk przed izolacją, wyraża opinie zgodne z tymi, które uznaje się za opinie większości.
Jednostki, które uważają, że ich opinia jest opinią mniejszości, usiłują ukryć swoje rzeczywiste poglądy lub zmieniają je na opinie, uważane za opinie większości.
Środki masowego przekazu powodują, że opinia uznawana za dominującą staje się jeszcze bardziej widoczna i powszechnie znana.